Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kucula Kadfiz (20-80) — Kuşan dövlətinin qurucusu, imperator.
| Kucula Kadfiz | |
|---|---|
 | |
| 30 – 80 | |
| Sonrakı | Vimo Takto |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 20 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 80 |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Uşaqları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Kucula, Kucula Kadfiz adıyla da anılan bizim earadan əvvəl I yüzildə dağınıq olan Yüəçi tayfalarını bir araya gətirən bir Kuşan şahzadəsidir. Şüphəsiz onun siyasi hərəkətləri gələcəkdə Kuşan İmperatorluğunun vücuda gətirilməsini sağlayacaqdır. Onun hökmdarlığı M.S. 30 və 80-ci illər arasında yarım əsri aşan bir zamana yayılmaqdadır. Rabatak qeydlərinə görə Kuşan İmperatoru I Kanişkanın babasıdır.
Kucula Kadfizın kökəni haqqında qeydə dəyər bir bilgi yoxdur. Yüəçilər, Hun istilası sonrası qərbə doğru gerçəkləşən köç harəkətləri nəticəsiBəlx məntəqəsına gəldiklərində burada Böyük İskəndər fütühatı sonrası qurulan Qrəko-Baktrian dövlətinə son verdilər ancak Yunan mədəniyyətindən (daha sonraları Hind mədəniyyətindən də təsirlənəcəkdilər) böyük oranda etkiləndikləri için sikkələrdə yapılan çalışmalarda Kuculanın "Hərmaəus" və "Avgustus" adlarını da işləndiyını görə bilməkdəyik. Ayrıca Çuksada (Şimali Hindistan torpaqlarında bir bölgə) bizim eradan əvvəl 200 və miladdan sonra 400-cü illər arasında vassal dövlət statusunda yaşayan Hindu-İskit topluluğunun öndərlərindən Liaka Kusulaka və oğlu Patika Kusulakada bu ünvanları işlətmişdir. Yunan mədəniyyətinin anılan bölgədə etkisinin nə dərəcə olduğunun göstərməsi açısından qeydə dəyər bir bilgidir bu.
Kucula Kadfisin iqbali ilə əlaqəli bilgilərə gec dönəm Xan (Çin) qaynaqlarında rastlanmaqdadır. Bu qaynaqlardan ən önəmlisi olan Çincə yazılışı "后汉书" olan "Son Xanların Kitabı" adlı çalışmadır. (bəhsə dəyər çalışmalar haqqında özəlliklə Fransız sinəlojist Édouard Chavannəsin çalışmaları mövcuddur) Bu əsərdə özəlliklə Kucula haqqında bu bilgilərə rastlaya bilirik:
Bir asrı aşan bir zaman öncə***, kəndi Xihou (ç.翖侯, Yüəçi) halkı prəns olarak Kucula'yı**** rakipləri olan diğər dört boya saldırması və yok ətməsi için görəvə çağırmıştır. O bu işi halləttiktən sonra, kavminin başına gəçmiş Guishuang ismi ilə anılır olmuştur. Bu məsələdən sonra Arşaklı dövlətinə (Parfiya imperatorluğu) karşı saldırılar gərçəkləştirən Kucula, Kabil mıntıkasını hakimiyəti altına almıştır. Bu başarısına Puda və Jibin krallıklarını mağlup ətməyi də əkləyən Kucula böyləliklə Qəndəhar məntəqəsını da ələ gəçirmiştir. Kucula səksən sənədən fazla bir hayat sürərək vəfat ətmiştir. Oğlu Yangaozhən (ç.閻高珍, Vima Takto) onun əmanətini krallığa dönüştürmüştür. O Tianzhu'yu (kuzəybatı Hindistan)gənərallərinin başarılarıyla əldə ətmiştir. Bu fütuhatlar nəticəsi Yüəçilər gidərək zənginləşməyə başladılar. Tüm krallıklar tarafından krallıkları Guishuang (Kuşan) adıyla anılır olmuştu. Fakat Hanlar (Çin İmparatorluğu) onları Yüəçilər olarak adlandırıyorlardı.
Buradan anlatılanlardan yola çıxarsak, gərək Kuculanın və gərəksə oğlu Vima Taktonun hakimiyətləri dönəmində fütühat günəydoğu yönünə doğru ilərləmiş və Hindistan'ın kuzəyində bulunan Hindu-Fars Krallığına qarşı olarak gözükmüştür. Kucula ülkəsinin başına gəçtiğində sikkələrini bölgədə daha öncələri hakim olan Yunan krallıklarını baz alarak bastırdı. Kəndi zamanında basılan paraların bir yüzündə Hint-Yunan krallarından Hərmaəus'un*\ adı və ünvanı yazdığı için pək fazla bir dəğər taşımamıştır. Kuşkusuz Kucula'nın böylə yapmasının səbəbində kuzəydən İskit və başqa kavimlərin baskını hissədərək hakimiyət alanını gittikçə kaybədən Hint-Yunan Krallığı ilə ittifak kurmak istəməsidir. Kuşanlar üzərində də kəndilərindən öncə bölgəyə gələn Yüəçilər gibi Yunan dili və mali ətkisi kəndisini gidərək hissəttirəcəktir. Kucula'nın Hint-Yunan dəvlətiylə ilişkilərini sıcak tutmasının başlıca dayanağı əkonomik səbəplər olarak söyləyəbiliriz. Nitəkim uygulanan politikaların Kuşan Dəvlətinin zamanla bölgədə əkonomik bir güç olarak gidərək yüksəldiğini göstərməsi doğrululuğu hakında bizə ipuçları vərməktədir. Bahsə konu sikkələrdə Kucula'nın adının olduğu kısım isə Kharoṣṭhī**\ əl yazısı ilə yazılmıştır.
Sikkələrin diğər yüzündə Yunan mifologiyasında adı kəçən yarı-tanrı Heraklin portreti işli olup, Kucula isə bahsə konu sikkələrdə "Yavugasa" yani bir çəşit yətkiləri gənişlətilmiş bir gənəl vali olarak takdim ədilməktədir. Ömrünün son yıllarında və ölümündən sonra basılan sikkələrdə isə "Maharajas" ünvanı ilə yani büyük kral olarak takdim ədildiğini görməktəyiz. Kucula'nın bastırdığı sikkələrin şəkil olarak çağdaşlarına görə oldukça ilkəl bir formda olduğunu müşəhadə ədilməktədir. Yunanca yazılışlarda bilhassa hükümdarlığı bəlirtən kəlmə və alamətlərdə o günün Yunan dünyasına görə yanlış anlaşılmalara rastlanılmaktadır. Kucula Yunan yazısının kəndi dilinə trankiptasyonunu sağlayabilmək için "Ϸ" karaktərini də əklətmiştir. Bu harf bizə "Kuşan" kəlməsindəki "ş" harfini vərməktədir.
Kucula dönəminə ait olduğu sanılan bazı sikkələrdə birisinin bağdaş kurarak oturarak bətimləndiğini görəbilməktəyiz. Öncələri Budizm ətkisinin sikkələrdə kullanılmasının ən ərkən örnəklərinə burada rastlandığı düşünülməktəydi. Ancak daha sonraları Budizm ətkisinin bu sikkələrə yansıtıldığı bilgisinin doğru olmadığı anlaşılmıştır. İşin doğrusu isə bahsə konu sikkələrdə bətimlənən kişinin Kuşan krallarından Huvişka olduğu sonraları anlaşılmıştır. Hakiki manada Buddizm təsiri sikkələrə Huvişkanın babası olan Kanişka zamanında yansıtılmıştır.
Kuculaya aid bəzı sikkələrdə Roma ətkisinə də rastlanmaktadır. M.Ö. 27-M.S.14 yılları arasında hüküm sürən İmperator Caəsar Divi Filius Augustus'un təmsili görüntüsünün də olduğu sikkələr təspit ədilmiştir. Araştırmacılar bu durumu Roma İmparatorluğu ilə aralarında olan ticari ilişkilərin dərinliklərinə bağlamaktadırlar.
İstinadlar
- http://www.iranica.com/articles/kushan-d...-i-history
- E. J. Rapson, A Catalogue of the Indian Coins in the British museum: Coins of the Andhra Dynasty, the Western ksatrapas, the Truikutaka dynasty and the 'bodhi' Dynasty
- M. I-Tsing, Memoire Compose A L'Epoque De La Grande Dynastie Tang Sur Les Religieux Eminents Qui Allerent Chercher La Loi Dans Les Pays D'Occident (1894) (French Edition, 248 p., Kessinger Publishing, 2009 (translated by Édouard Chavannes to French in 1907)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Боровкова Л. А. "Кушанское царство (по древним китайским источникам)". М., 2005, .
- The Era of Kanishka
- Catalogue of coins of Kujula Kadphises
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kucula Kadfiz 20 80 Kusan dovletinin qurucusu imperator Kucula Kadfizimperator Kusan Imperiyasi 30 80SonrakiVimo TaktoSexsi melumatlarDogum tarixi 20Dogum yeri BaktriyaVefat tarixi 80Fealiyyeti siyasetciUsaqlari Vimo Takto Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiKucula Kucula Kadfiz adiyla da anilan bizim earadan evvel I yuzilde daginiq olan Yueci tayfalarini bir araya getiren bir Kusan sahzadesidir Suphesiz onun siyasi hereketleri gelecekde Kusan Imperatorlugunun vucuda getirilmesini saglayacaqdir Onun hokmdarligi M S 30 ve 80 ci iller arasinda yarim esri asan bir zamana yayilmaqdadir Rabatak qeydlerine gore Kusan Imperatoru I Kaniskanin babasidir Kucula Kadfizin kokeni haqqinda qeyde deyer bir bilgi yoxdur Yueciler Hun istilasi sonrasi qerbe dogru gerceklesen koc hareketleri neticesiBelx menteqesina geldiklerinde burada Boyuk Iskender futuhati sonrasi qurulan Qreko Baktrian dovletine son verdiler ancak Yunan medeniyyetinden daha sonralari Hind medeniyyetinden de tesirlenecekdiler boyuk oranda etkilendikleri icin sikkelerde yapilan calismalarda Kuculanin Hermaeus ve Avgustus adlarini da islendiyini gore bilmekdeyik Ayrica Cuksada Simali Hindistan torpaqlarinda bir bolge bizim eradan evvel 200 ve miladdan sonra 400 cu iller arasinda vassal dovlet statusunda yasayan Hindu Iskit toplulugunun onderlerinden Liaka Kusulaka ve oglu Patika Kusulakada bu unvanlari isletmisdir Yunan medeniyyetinin anilan bolgede etkisinin ne derece oldugunun gostermesi acisindan qeyde deyer bir bilgidir bu Kucula Kadfisin iqbali ile elaqeli bilgilere gec donem Xan Cin qaynaqlarinda rastlanmaqdadir Bu qaynaqlardan en onemlisi olan Cince yazilisi 后汉书 olan Son Xanlarin Kitabi adli calismadir behse deyer calismalar haqqinda ozellikle Fransiz sinelojist Edouard Chavannesin calismalari movcuddur Bu eserde ozellikle Kucula haqqinda bu bilgilere rastlaya bilirik Bir asri asan bir zaman once kendi Xihou c 翖侯 Yueci halki prens olarak Kucula yi rakipleri olan diger dort boya saldirmasi ve yok etmesi icin goreve cagirmistir O bu isi hallettikten sonra kavminin basina gecmis Guishuang ismi ile anilir olmustur Bu meseleden sonra Arsakli dovletine Parfiya imperatorlugu karsi saldirilar gerceklestiren Kucula Kabil mintikasini hakimiyeti altina almistir Bu basarisina Puda ve Jibin kralliklarini maglup etmeyi de ekleyen Kucula boylelikle Qendehar menteqesini da ele gecirmistir Kucula seksen seneden fazla bir hayat surerek vefat etmistir Oglu Yangaozhen c 閻高珍 Vima Takto onun emanetini kralliga donusturmustur O Tianzhu yu kuzeybati Hindistan generallerinin basarilariyla elde etmistir Bu futuhatlar neticesi Yueciler giderek zenginlesmeye basladilar Tum kralliklar tarafindan kralliklari Guishuang Kusan adiyla anilir olmustu Fakat Hanlar Cin Imparatorlugu onlari Yueciler olarak adlandiriyorlardi Buradan anlatilanlardan yola cixarsak gerek Kuculanin ve gerekse oglu Vima Taktonun hakimiyetleri doneminde futuhat guneydogu yonune dogru ilerlemis ve Hindistan in kuzeyinde bulunan Hindu Fars Kralligina qarsi olarak gozukmustur Kucula ulkesinin basina gectiginde sikkelerini bolgede daha onceleri hakim olan Yunan kralliklarini baz alarak bastirdi Kendi zamaninda basilan paralarin bir yuzunde Hint Yunan krallarindan Hermaeus un adi ve unvani yazdigi icin pek fazla bir deger tasimamistir Kuskusuz Kucula nin boyle yapmasinin sebebinde kuzeyden Iskit ve basqa kavimlerin baskini hissederek hakimiyet alanini gittikce kaybeden Hint Yunan Kralligi ile ittifak kurmak istemesidir Kusanlar uzerinde de kendilerinden once bolgeye gelen Yueciler gibi Yunan dili ve mali etkisi kendisini giderek hissettirecektir Kucula nin Hint Yunan devletiyle iliskilerini sicak tutmasinin baslica dayanagi ekonomik sebepler olarak soyleyebiliriz Nitekim uygulanan politikalarin Kusan Devletinin zamanla bolgede ekonomik bir guc olarak giderek yukseldigini gostermesi dogrululugu hakinda bize ipuclari vermektedir Bahse konu sikkelerde Kucula nin adinin oldugu kisim ise Kharoṣṭhi el yazisi ile yazilmistir Sikkelerin diger yuzunde Yunan mifologiyasinda adi kecen yari tanri Heraklin portreti isli olup Kucula ise bahse konu sikkelerde Yavugasa yani bir cesit yetkileri genisletilmis bir genel vali olarak takdim edilmektedir Omrunun son yillarinda ve olumunden sonra basilan sikkelerde ise Maharajas unvani ile yani buyuk kral olarak takdim edildigini gormekteyiz Kucula nin bastirdigi sikkelerin sekil olarak cagdaslarina gore oldukca ilkel bir formda oldugunu musehade edilmektedir Yunanca yazilislarda bilhassa hukumdarligi belirten kelme ve alametlerde o gunun Yunan dunyasina gore yanlis anlasilmalara rastlanilmaktadir Kucula Yunan yazisinin kendi diline trankiptasyonunu saglayabilmek icin Ϸ karakterini de ekletmistir Bu harf bize Kusan kelmesindeki s harfini vermektedir Kucula donemine ait oldugu sanilan bazi sikkelerde birisinin bagdas kurarak oturarak betimlendigini gorebilmekteyiz Onceleri Budizm etkisinin sikkelerde kullanilmasinin en erken orneklerine burada rastlandigi dusunulmekteydi Ancak daha sonralari Budizm etkisinin bu sikkelere yansitildigi bilgisinin dogru olmadigi anlasilmistir Isin dogrusu ise bahse konu sikkelerde betimlenen kisinin Kusan krallarindan Huviska oldugu sonralari anlasilmistir Hakiki manada Buddizm tesiri sikkelere Huviskanin babasi olan Kaniska zamaninda yansitilmistir Kuculaya aid bezi sikkelerde Roma etkisine de rastlanmaktadir M O 27 M S 14 yillari arasinda hukum suren Imperator Caesar Divi Filius Augustus un temsili goruntusunun de oldugu sikkeler tespit edilmistir Arastirmacilar bu durumu Roma Imparatorlugu ile aralarinda olan ticari iliskilerin derinliklerine baglamaktadirlar Istinadlarhttp www iranica com articles kushan d i history E J Rapson A Catalogue of the Indian Coins in the British museum Coins of the Andhra Dynasty the Western ksatrapas the Truikutaka dynasty and the bodhi Dynasty M I Tsing Memoire Compose A L Epoque De La Grande Dynastie Tang Sur Les Religieux Eminents Qui Allerent Chercher La Loi Dans Les Pays D Occident 1894 French Edition 248 p Kessinger Publishing 2009 translated by Edouard Chavannes to French in 1907 Hemcinin baxKusan dovletiXarici kecidlerBorovkova L A Kushanskoe carstvo po drevnim kitajskim istochnikam M 2005 ISBN 5 89282 265 6 The Era of Kanishka Catalogue of coins of Kujula Kadphises