Qorxunc Krum xan bolq Крум Страшни bilinmir Avar xaqanlığı 13 aprel 814 və ya 13 aprel 814 Pliska Bulqar xanı 803 814cü

Qorxunc Krum xan (bolq. Крум Страшни; bilinmir, Avar xaqanlığı – 13 aprel 814 və ya 13 aprel 814, Pliska) — Bulqar xanı. 803-814cü illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. Onun dövründə mərkəzi hakimiyyət güclənmiş, qayda-qanun işlənib hazırlanmışdır.

Qorxunc Krum xan
bolq. Крум Страшни
Krum, imperatorun başından hazırlanmış qədəhlə ziyafətdə, XIV əsr rəsmi
Birinci Bulqar dövlətinin XIII imperatoru
803 – 814
Əvvəlki	Kardam xan
Sonrakı	Omurtaq xan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	735
Doğum yeri	Avar xaqanlığı
Vəfat tarixi	13 aprel 814
Vəfat yeri	Pliska, Bolqarıstan
Dəfn yeri	Pliska
Fəaliyyəti	monarx
Uşağı	Omurtaq xan
Dini	Tenqriçilik
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	siyasətçi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İlk illəri

Krum xan hakimiyyətə gələndən sonra ilk işi Avar xaqanlığına qarşı hücuma keçmək oldu. Ölkənin ərazisi iki dəfə genişlənərək Bulqar dövləti Frankların qonşusu halına gəldi.

I Nikiforla münasibətlər

Krum xan işğalçılıq siyasəti yeridirdi. Buna görə 807-ci ildə, 809-cu ildə ardıcıl hücumlar edərək Sofiya şəhərini ələ keçirmişdi. 11 iyul 811-ci ildə I Nikiforla danışıqlara cəhd etsə də alınmadı, imperator tarixçi Mixailin sözləri ilə bu dərəcədə qəddar idi:

Nikifor, Bizans imperatoru, Bulqarların torpağına getdi: Qalib gəldi və çoxunu öldürdü.Onların paytaxtına çatdı, ələ keçirdi və dağıtdı. Onun vəhşiliyi o dərəcəyə çatdı ki, kiçik uşaqları torpağa bərkidib başlarını daşla əzdirtdi.

Krum xan buna görə də kəndlilər, qadınlar və əsgərlərdən ibarət bir ordu ilə imperatora hücuma keçmişdi. 26 iyul 811-ci ildə həlledici döyüşdə I Nikifor məğlub edildi, ələ keçirilib başı kəsildi və kəllə sümüyündən şərab qədəhi hazırlandı. İmperatorun iflic olmuş oğlu Stavrakios isə qaçmağı bacardı.

Krum xanın dövründə dövlətin ərazisi (yeni ərazilər sarı rəngdə)

İmperator Mixail ilə münasibətlər

Stavrakiosun hakimiyyəti qısa çəkdi və iflic səbəbilə 812-ci ildə öldü. Yerinə gələn qaynı I Mixail Krum xana vergi verməkdən imtina etmişdi. Cavab olaraq 22 iyul 813-cü ildə hərəkətə keçən xan İstanbulu mühasirəyə aldı. Mixail məğlub olaraq taxtan əl çəkdi və keşiş oldu.

İmperator V Leo ilə münasibətlər

Yeni imperator Kruma sülh təklif etdi. Krum bu təklifə aldanaraq tələyə düşdü, lakin ox yarası alaraq qaçmağı bacardı. Əsəbləşən imperator Adrianapolis (indiki Ədirnə) şəhərini yandıraraq əhalisini Bolqarıstana əsir kimi apardı. 30.000 süvari ilə Arkadipolisi (indiki ) də yandıraraq 50.000 nəfəri əsir götürdü. Əsirlər Nikiforun yandırdığı Pliskanın yenidən qurulmasında qul kimi istifadə edildi. Yeni bir işğala hazırlaşarkən 13 aprel, 814-cü ildə vəfat etdi.

İstinadlar

Essential History of Bulgaria in Seven Pages, p. 3, Lyubomir Ivanov, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, 2007
Mosko Moskov, Imennik na bălgarskite hanove (novo tălkuvane), Sofia 1988.
Jordan Andreev, Ivan Lazarov, Plamen Pavlov, Koj koj e v srednovekovna Bălgarija, Sofia 1999.
Krum 2011-12-28 at the Wayback Machine, Encyclopaedia Britannica Online
Jacobites, Michel le (1905). "t. III". In J.–B. Chabot. Suriyalı Mixailin salnaməsi (Fransızca). Paris: J.–B. Chabot. səh. 17.

[1] Essential History of Bulgaria in Seven Pages, p. 3, Lyubomir Ivanov, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, 2007

[2] Mosko Moskov, Imennik na bălgarskite hanove (novo tălkuvane), Sofia 1988.

[3] Jordan Andreev, Ivan Lazarov, Plamen Pavlov, Koj koj e v srednovekovna Bălgarija, Sofia 1999.

[4] Krum 2011-12-28 at the Wayback Machine, Encyclopaedia Britannica Online

[5] Jacobites, Michel le (1905). "t. III". In J.–B. Chabot. Suriyalı Mixailin salnaməsi (Fransızca). Paris: J.–B. Chabot. səh. 17.