Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kriolit (Na3AlF6, natrium heksaflor-alüminat) 1987-ci ilə qədər tükənən, bir vaxtlar Qrenlandiya adasının qərb sahilindəki şəhərində böyük bir yataq ilə aşkar edilən nadir bir mineraldır. Nadirliyinə görə, bəlkə də dünyada tükənmək üzrə olan yeganə mineraldır. [7]
| Kriolit | |
|---|---|
 | |
| Ümumi | |
| Kriolit | |
| Kimyəvi formulu | Na3AlF6 |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 1012 °S |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 13775-53-6 |
Tarixi
Kriolit ilk dəfə 1798-ci ildə Danimarkalı baytar və həkim Peder Kristian Abildgaard (1740–1801) tərəfindən təsvir edilmişdir; [8] [9] bu mineral Qrenlandiyadakı İvittuut şəhərindəki bir yataqdan əldə edilmişdir. Ad Yunan dilində κρύος (cryos) = don və λίθος (lithos) = daş sözlərindən götürülmüşdür. [10] Pensilvaniya Duz İstehsal Şirkəti, Natrona, Cornwells Heights zavodlarında 19-cu və 20-ci yüzilliklərdə kaostik soda hazırlamaq üçün çox miqdarda kriolit istifadə etmişdir. Tarixən bir alüminium filizi və daha sonra alüminium ilə zəngin oksid filiz boksitin elektrolitik emalında istifadə edilmişdir. Alüminiumun oksidin filizlərindəki oksigendən ayrılmasının çətinliyi, oksid minerallarını həll etmək üçün bir axın olaraq kriolitin tətbiqi ilə aradan qaldırıldı. Saf kriolitin özü 1012 °C-də (1285 K) əriyir və alüminiumun elektroliz yolu ilə asanlıqla çıxarılmasına imkan vermək üçün alüminium oksidlərini kifayət qədər yaxşı həll edə bilər. Həm materialların istiləşməsi, həm də elektroliz üçün hələ də böyük enerjiyə ehtiyac var, lakin oksidlərin özlərinin əridilməsində enerji çox qənaətlidir. Təbii kriolit bu məqsəd üçün istifadə oluna biləcəyi halda, çox nadir mineral olduğundan, sintetik natrium alüminium florid florit mineralından istehsal olunur.
Mineral yataqları
İvittuutdan əlavə, Qrenlandiyanın qərb sahilində kriolitin çox miqdarda tapıla biləcəyi yerlərdə, İspaniyanın bəzi bölgələrində, Koloradodakı Pikes zirvəsinin ətəyində, Kanadanın Kvebekdəki Montreal yaxınlığındakı Şahin Ocağında kiçik kriolit yataqlarının olduğu bilinir. Həmçinin Rusiyada Miaskda da kriolit yataqlarına rast gəlinir . [11] [12]
Tətbiqi
Əridilmiş kriolit, alüminiumun təmizlənməsində istifadə olunan Hall – Héroult prosesində alüminium oksid (Al2O3) üçün həlledici kimi istifadə olunur. Əridilmiş (maye hal) alüminium oksidin ərimə nöqtəsini 2000-dən 2500 °C-dən 900–1000 °C-yə endirərək keçiriciliyini [ehtiyac duyulan istinad] artıraraq alüminiumun çıxarılmasını daha qənaətcil etmək olar. [13] Kriolit həşərat dərmanı və pestisid kimi istifadə olunur. [14] Həm də hava fişənglərinə sarı rəng vermək üçün istifadə olunur. [15]
Fiziki xassələri
Kriolitin vahid hüceyrəsi. Natrium atomları bənövşəyi rəngdədir; flor atomları, alüminium atomunun ətrafındakı səkkiz dərəcədə düzülmüş yaşıl rəngdədir.
Kriolit şüşəvari, rəngsiz, ağ-qırmızıdan boz-qara prizmatik monoklinik kristalları şəklində meydana gəlir. Suyun göstəricisinə çox yaxın olan təxminən 1,34 qırılma göstəricisi çox aşağıdır və şəffafdır; beləliklə, suya salındıqda, kriolit əslində görünməz hala gəlir. [6]
İstinadlar
1. CRC Handbook of Chemistry and Physics, 83rd Ed., p. 4–84.
2.^ Gaines, Richard V., et al (1997) Dana's New Mineralogy, Wiley, 8th,
3.^ Cryolite: Cryolite mineral information and data. Mindat.org (2010–10–03). Retrieved on 2010–10–25.
4.^ Cryolite Mineral Data. Webmineral.com. Retrieved on 2010–10–25.
5.^ Cryolite, Handbook of Mineralogy. Retrieved on 2010–10–25.
6.^ Jump up to:a b Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, Manual of Mineralogy, 20th ed., John Wiley and Sons, New York
7.^ "Royal Society of Chemistry, Chemistry in its element: compounds — Cryolite". Archived from the original on 2016–04–18. Retrieved 2016–04–08.
8.^ Abildgaard (1799). "Norwegische Titanerze und andre neue Fossilien"[Norwegian titanium ores and other new fossils [i.e., anything dug out of the earth])]. Allgemeines Journal der Chemie (in Danish). Leipzig. 2: 502. In der ordentlichen Versammlung der königl. Gesellschaft der Wissenschaften am 1. Februar dieses Jahres stattete Hr. Prof. Abildgaard einen Bericht über die Norwegischen Titanerze und über die von ihm mit denselben angestellten Analysen ab. Zugleich theilte er auch eine Nachricht von einer vor wenigen Jahren aus Grönland nach Dänemark gebrachten besonders weißen spathartigen Miner mit. Einer damit angestellten Untersuchung zu folge bestand sie aus Thonerde und Flußspathsäure. Eine Verbindung, von welcher noch kein ähnliches Beyspiel im Mineralreich vorgekommen ist. Sie hat den Namen Chryolit erhalten, weil sie vor dem Löthrohre wie gefrorne Salzlauge schmilzt. (At the ordinary session of the [Danish] Royal Society of Science on February 1st of this year, Prof. Abildgaard presented a report about Norwegian titanium ores and about the analysis of them undertaken by him. He also communicated a notice of an especially white, spar-like mineral that was brought several years ago from Greenland to Denmark. According to an investigation performed on it, it consists of alumina and hydrofluoric acid. A compound of which no similar example in the mineral realm has yet been found. It received the name "cryolite" because under a blowpipe, it melts like frozen brine.)
9.^ Abildgaard, P. C. (1800). Om Norske Titanertser og om en nye Steenart fra Grönland, som bestaaer af Flusspatsyre og Alunjord [On Norwegian titanium ores and on a new mineral from Greenland, which consists of hydrofluoric acid and alumina]. 3rd (in Danish). 1. Det Kongelige Danske Videnskabers-Selskabs (The Royal Danish Scientific Society). pp. 305–316. Han har kaldt denne grönlandske Steen Kryolith eller Iissteen formedelst dens Udseende, og fordi den smelter saa meget let for Blæsröret. (He has named this Greenlandic stone cryolite or ice stoneon account of its appearance, and because it melts so easily under a blowpipe.)
10.^ Albert Huntington Chester, A Dictionary of the Names of Minerals Including Their History and Etymology (New York, New York: John Wiley & Sons, 1896), p. 68.
11.^ "CRYOLITE (Sodium Aluminum Fluoride)". www.galleries.com. Retrieved 2020–10–07.
12.^ "Cryolite | mineral". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2020–10–07.
13.^ Totten, George E.; MacKenzie, D. Scott (2003). Handbook of Aluminum: Volume 2: Alloy production and materials manufacturing. vol. 2. New York, NY: Marcel Dekker, Inc. .
14.^ EPA R. E. D. FACTS Cryolite http://www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/0087fact.pdf
15.^ Helmenstine, Anne Marie. "How Firework Colors Work and the Chemicals That Make Vivid Colors". ThoughtCo. Retrieved 2019–09–01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kriolit Na3AlF6 natrium heksaflor aluminat 1987 ci ile qeder tukenen bir vaxtlar Qrenlandiya adasinin qerb sahilindeki seherinde boyuk bir yataq ile askar edilen nadir bir mineraldir Nadirliyine gore belke de dunyada tukenmek uzre olan yegane mineraldir 7 KriolitUmumiKriolitKimyevi formulu Na3AlF6Termik xususiyyetlerErime noqtesi 1012 STesnifatiCAS da qeyd nom 13775 53 6TarixiKriolit ilk defe 1798 ci ilde Danimarkali baytar ve hekim Peder Kristian Abildgaard 1740 1801 terefinden tesvir edilmisdir 8 9 bu mineral Qrenlandiyadaki Ivittuut seherindeki bir yataqdan elde edilmisdir Ad Yunan dilinde kryos cryos don ve li8os lithos das sozlerinden goturulmusdur 10 Pensilvaniya Duz Istehsal Sirketi Natrona Cornwells Heights zavodlarinda 19 cu ve 20 ci yuzilliklerde kaostik soda hazirlamaq ucun cox miqdarda kriolit istifade etmisdir Tarixen bir aluminium filizi ve daha sonra aluminium ile zengin oksid filiz boksitin elektrolitik emalinda istifade edilmisdir Aluminiumun oksidin filizlerindeki oksigenden ayrilmasinin cetinliyi oksid minerallarini hell etmek ucun bir axin olaraq kriolitin tetbiqi ile aradan qaldirildi Saf kriolitin ozu 1012 C de 1285 K eriyir ve aluminiumun elektroliz yolu ile asanliqla cixarilmasina imkan vermek ucun aluminium oksidlerini kifayet qeder yaxsi hell ede biler Hem materiallarin istilesmesi hem de elektroliz ucun hele de boyuk enerjiye ehtiyac var lakin oksidlerin ozlerinin eridilmesinde enerji cox qenaetlidir Tebii kriolit bu meqsed ucun istifade oluna bileceyi halda cox nadir mineral oldugundan sintetik natrium aluminium florid florit mineralindan istehsal olunur Kriolit medeni Qrenlandiya yay 1940 ci il Mineral yataqlariIvittuutdan elave Qrenlandiyanin qerb sahilinde kriolitin cox miqdarda tapila bileceyi yerlerde Ispaniyanin bezi bolgelerinde Koloradodaki Pikes zirvesinin eteyinde Kanadanin Kvebekdeki Montreal yaxinligindaki Sahin Ocaginda kicik kriolit yataqlarinin oldugu bilinir Hemcinin Rusiyada Miaskda da kriolit yataqlarina rast gelinir 11 12 TetbiqiEridilmis kriolit aluminiumun temizlenmesinde istifade olunan Hall Heroult prosesinde aluminium oksid Al2O3 ucun helledici kimi istifade olunur Eridilmis maye hal aluminium oksidin erime noqtesini 2000 den 2500 C den 900 1000 C ye endirerek keciriciliyini ehtiyac duyulan istinad artiraraq aluminiumun cixarilmasini daha qenaetcil etmek olar 13 Kriolit heserat dermani ve pestisid kimi istifade olunur 14 Hem de hava fisenglerine sari reng vermek ucun istifade olunur 15 Fiziki xasseleriKriolitin vahid huceyresi Natrium atomlari benovseyi rengdedir flor atomlari aluminium atomunun etrafindaki sekkiz derecede duzulmus yasil rengdedir Kriolit susevari rengsiz ag qirmizidan boz qara prizmatik monoklinik kristallari seklinde meydana gelir Suyun gostericisine cox yaxin olan texminen 1 34 qirilma gostericisi cox asagidir ve seffafdir belelikle suya salindiqda kriolit eslinde gorunmez hala gelir 6 Istinadlar1 CRC Handbook of Chemistry and Physics 83rd Ed p 4 84 2 Gaines Richard V et al 1997 Dana s New Mineralogy Wiley 8th ISBN 978 0 471 19310 4 3 Cryolite Cryolite mineral information and data Mindat org 2010 10 03 Retrieved on 2010 10 25 4 Cryolite Mineral Data Webmineral com Retrieved on 2010 10 25 5 Cryolite Handbook of Mineralogy Retrieved on 2010 10 25 6 Jump up to a b Hurlbut Cornelius S Klein Cornelis 1985 Manual of Mineralogy 20th ed John Wiley and Sons New York ISBN 0 471 80580 7 7 Royal Society of Chemistry Chemistry in its element compounds Cryolite Archived from the original on 2016 04 18 Retrieved 2016 04 08 8 Abildgaard 1799 Norwegische Titanerze und andre neue Fossilien Norwegian titanium ores and other new fossils i e anything dug out of the earth Allgemeines Journal der Chemie in Danish Leipzig 2 502 In der ordentlichen Versammlung der konigl Gesellschaft der Wissenschaften am 1 Februar dieses Jahres stattete Hr Prof Abildgaard einen Bericht uber die Norwegischen Titanerze und uber die von ihm mit denselben angestellten Analysen ab Zugleich theilte er auch eine Nachricht von einer vor wenigen Jahren aus Gronland nach Danemark gebrachten besonders weissen spathartigen Miner mit Einer damit angestellten Untersuchung zu folge bestand sie aus Thonerde und Flussspathsaure Eine Verbindung von welcher noch kein ahnliches Beyspiel im Mineralreich vorgekommen ist Sie hat den Namen Chryolit erhalten weil sie vor dem Lothrohre wie gefrorne Salzlauge schmilzt At the ordinary session of the Danish Royal Society of Science on February 1st of this year Prof Abildgaard presented a report about Norwegian titanium ores and about the analysis of them undertaken by him He also communicated a notice of an especially white spar like mineral that was brought several years ago from Greenland to Denmark According to an investigation performed on it it consists of alumina and hydrofluoric acid A compound of which no similar example in the mineral realm has yet been found It received the name cryolite because under a blowpipe it melts like frozen brine 9 Abildgaard P C 1800 Om Norske Titanertser og om en nye Steenart fra Gronland som bestaaer af Flusspatsyre og Alunjord On Norwegian titanium ores and on a new mineral from Greenland which consists of hydrofluoric acid and alumina 3rd in Danish 1 Det Kongelige Danske Videnskabers Selskabs The Royal Danish Scientific Society pp 305 316 Han har kaldt denne gronlandske Steen Kryolith eller Iissteen formedelst dens Udseende og fordi den smelter saa meget let for Blaesroret He has named this Greenlandic stone cryolite or ice stoneon account of its appearance and because it melts so easily under a blowpipe 10 Albert Huntington Chester A Dictionary of the Names of Minerals Including Their History and Etymology New York New York John Wiley amp Sons 1896 p 68 11 CRYOLITE Sodium Aluminum Fluoride www galleries com Retrieved 2020 10 07 12 Cryolite mineral Encyclopedia Britannica Retrieved 2020 10 07 13 Totten George E MacKenzie D Scott 2003 Handbook of Aluminum Volume 2 Alloy production and materials manufacturing vol 2 New York NY Marcel Dekker Inc ISBN 0 8247 0896 2 14 EPA R E D FACTS Cryolite http www epa gov oppsrrd1 REDs factsheets 0087fact pdf 15 Helmenstine Anne Marie How Firework Colors Work and the Chemicals That Make Vivid Colors ThoughtCo Retrieved 2019 09 01