Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Sistem bloku
Sistem bloku-kompüterin bütün aparat hissəsini, yəni qida blokunu, disk yaddaşını, video adapteri, giriş-çıxış portlarını, həmçinin ən mühüm tərkib hissə olan "ana platası"ni özündə cəmləşdirir.
Ana platası
Ana plata (ingiliscə: mainboard, motherboard, baseboard, system board və ya planar board) müasir kompüter kimi mürəkkəb elektron sistemin əsas və ən mərkəzi çap dövrə lövhəsidir. Apple kompüterlərindəki ekvivalent məntiq lövhəsi adlanır və bəzən mobo kimi qısaldılır. Fiziki quruluş baxımından ana platalar xüsusi ərinti blokunun üzərinə yerləşdirilmiş və içərisində RAM yuvaları, genişləndirmə kartı yuvaları, sxemlər və çiplər olan kvadrat formalı lövhədir. Bu lövhə iş sistemini təşkil edir. Bu təşkilat anakartdakı çipsetlər sayəsində baş verir.
Prosessorun-bütün proqramları yerinə yetirən mikro prosessor(MP) üzərində qurulmuşdur. Kompüterin işləmə sürəti əsasən prosessorun işləmə sürəti ilə təyin olunur. Prosessorun məhsuldarlığı(cəldliyi)-bir saniyədə yerinə yetirilən elementar əməllərin sayıdır. Prosessorun əsas parametrləri bunlardır:mərtəbəlilik, işçi takt tezliyi, nüvəsi, keş yaddaşının həcmi.
- Prosessorun mərtəbəliliyi(hesablama dəqiqliyi)-bütövlükdə prosessor tərəfindən emal olunan və ötürülən ikilik kodların maksimal uzunluğu(mərtəbələr şəbəkəsini, dərəcəliliyi)göstərir. Kompüter eyni vaxtda məhdud ölçüdə informasiya vahidləri(bitlər yığımı)ilə işləyir. İnformasiya vahidləri yığımı mikroprosessorun daxilində yerləşən registrlərin dərəcəliliyindən asılı olur. Dərəcəlilik eyni vaxtda emal edilən indormasiya bitlərinin sayı ilə ölçülür. Əgər kompüter bir dəfəyə 8 dərəcəli informasiya emal edə bilirsə, onda mikroprosessor 8 dərəcəli hesab edili və s. Qeyd etmək lazımdır ki, ilk istehsal olunan mikroprosessorlarda dərəcəlik 8,16 indi isə bu parametr 32,64 və.s çatmışdır. Mərtəbəlilik xüsusi yaddaş xanalarının registrlərinin ölçüsü ilə əlaqəlidir.1 baytlı(8 bit) registr 8-mərtəbəli,2 baytlı registr-16 mərtəbəli və.s adlandırılır. Yüksək məhsuldarlıqlı kompüterlərdə 8 baytlıq(64 mərtəbəli)və.s registrlərdən istifadə olunur.
Prosessorun takt tezliyi(sinxronlaşdırma tezliyi)-prosessorun bir saniyədəki taktlarının sayını, takt isə-elementar əməlin(məsələn, toplama)yerinə yetirildiyi vaxt müddətində(mikro-saniyələrlə) göstərir. Beləliklə, takt tezliyi-kompüterin qovşaqlarının işini sinxronlaşdıran bir saniyədə hasil olunan impulsların sayıdır. Takt tezliyi kompüterin cəldliyini təyin edir. *Takt tezliyi"takt tezliyi generatoru"adlı xüsusi mikrosxem vasitəsilə əldə edilir ki, o da periodik impulslar hasil edir. Hər biri əməlin prosessor tərəfindən yerinə yetirilməsində müəyyən taktlar sayı ayrılır.1MHs tezlik-1 saniyədə 1 milyon takt,1GHs-1 saniyədə 1 milyard ətakt deməkdir.
- Prosessorun nüvəsi-əsas hesablayıcı qurğudur. Burada prosessora daxil olan bütün məlumatlar informasiyalar emal edilir. Emal ediləcək informasiya nüvələr arasında paylandığı üçün prosessor sürəti artır. Bir kristal üzərində bir neçə prosessor nüvəsi yetişdirib çox nüvəli prosessorlar yaradılır. Soprosessor-ən mürəkkəb riyazi hesablamalar və sürüşən vergüllü əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulmuş əlavə blokdur. Qrafik və multi-mediya proqramları ilə işləyərkən aktiv istifadə olunur.
- Keş yaddaş. Bufer yaddaşı-verilənlər üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi bir toplayıcıdır. Əməli yaddaşa müraciətlərin miqdarını azaltmaq üçün prosessorun daxilində keş yaddaş adlandırılan bufer sahə yaradılır. Prosessor tərəfindən tez-tez istifadə olunan verilənlər burada yadda saxlanır. Prosessora verilənlər lazım olduqda, o əvvəlcə keş yaddaşa müraciət edir və yalnız bu verilənləri orada tapa bilmədikdə, əməli yaddaşa müraciət yerinə yetirilir. Prosessor əməli yaddaşdan verilənlər blokunu qəbul etdikdə, eyni vaxtda onları keş yaddaşda müraciət yerinə yetirilir. Prosessor əməli yaddaşdan verilənlər blokunu qəbul etdikdə, eyni vaxtda onları keş yaddaşada verilənlər blokunu qəbul etdikdə, eyni vaxtda onları keş yaddaşa da yazır. Keş yaddaşın həcmi nə qədər böyük olarsa prosesorun məhsuldarlığı da bir o qədər çox olur. Müasir kompüterlərdə 3 səviyyəli keş yaddaşdan istifadə edilir.
Kompüter prosessorunun tipi
Kompüter prosessorunun tipi kompüterlər mikroprosessorun tipi ilə müəyyən olunur. İBM tipli kompüterlər ailəsinin nümayəndələri İntel və AMD tipli mikroprosessorları üzərində qurulmuşdur. Prosessorun nüvələrinin tipləri Core kimi adlanır. İndi prosessorlarda 2(Core i3),4(Core i5),6(Core i7) və.s nüvəli prosessorların texnologiyası işlənib hazırlanmışdır. İşləmə sürəti kimi prosessorun takt tezliyi GHs-lərlə ölçülür. Son zamanlar takt tezliyi 2.0,3.0,4.0, və.s Ghs-dir. Çipset(mikrosxem dəsti)-ana lövhənin bütün funksional imkanlarını təyin edən mikrosxem toplusudur. Ana lövhənin bütün funksional imkanlarını təyin edən mikrosxem toplusudur. Ana lövhənin üzərində yerləşən qurğularının işini tənzimləyir və iki əsas mikrosxemdən(şimal və cənub) ibarətdir. Şimal körpüsü əməliyyat yaddaş, videoadapter və prosessorun, cınub körpüsü isə(yavaş işləyən)bütün portların, səs kanallarının və periferiya qurğularının işinə cavabdehdir.
Şinlər
Şinlər-kompüterin daxili qurğuları arasında siqnalların ötürülməsində təmin edən keçiricilər yığınıdır.
Kontrollerlər
Kontrollerlər-xüsusi elektron sxemlər olub disk sürücüləri, klaviatura və s.ilə əməliyyat yaddaşı arasında informasiya mübadiləsinə nəzarət edən qurğulardır.
Portlar
Portlar. Giriş-cıxış portları prosessorun xarici qurğular ilə informasiya mübadiləsi həyata keçirilir.
CBU soket
CPU yuvası, CPU-nu yerləşdirmək üçün nəzərdə tutulmuş çap dövrə lövhəsinin bir hissəsidir. CPU yuvası; O, CPU-nu yerləşdirmək, soyuq saxlamaq, ehtiyat nüsxəni asanlaşdırmaq (həmçinin qiyməti aşağı salmaq) və ən əsası ana plata ilə CPU arasında elektrik rabitəsini təmin etmək kimi mühüm vəzifələri yerinə yetirir. CPU soketləri bütün masaüstü və server kompüterlərində tapıla bilər. Anakart yuvası və çipset növləri CPU seriyasını və sürətini dəstəkləməlidir.
Səs kartı
Səs kartı-səs məlumatlarını emal etmək və kompüterde səsli canlandırma üçün istifadə olunur. Səs karti kompüterin imkanlarını genişləndirərək ona musiqi ifa etməyə, danışmağa və audio informasiyani qəbul etməyə şərait yaradır.
Şəbəkə kartı
Şəbəkə kartı-kompüterlərin standart qurğularından biridir. Kompüter standart qurğularından biridir. Kompüterin şəbəkəyə qoşulmasını və onunla qarşılıqlı əlaqəni təmin edir. Şəbəkə kartı ana lövhəyə inteqrasiya olunur.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Sistem blokuSistem bloku komputerin butun aparat hissesini yeni qida blokunu disk yaddasini video adapteri giris cixis portlarini hemcinin en muhum terkib hisse olan ana platasi ni ozunde cemlesdirir Ana platasi Ana plata ingilisce mainboard motherboard baseboard system board ve ya planar board muasir komputer kimi murekkeb elektron sistemin esas ve en merkezi cap dovre lovhesidir Apple komputerlerindeki ekvivalent mentiq lovhesi adlanir ve bezen mobo kimi qisaldilir Fiziki qurulus baximindan ana platalar xususi erinti blokunun uzerine yerlesdirilmis ve icerisinde RAM yuvalari genislendirme karti yuvalari sxemler ve cipler olan kvadrat formali lovhedir Bu lovhe is sistemini teskil edir Bu teskilat anakartdaki cipsetler sayesinde bas verir Prosessorun butun proqramlari yerine yetiren mikro prosessor MP uzerinde qurulmusdur Komputerin isleme sureti esasen prosessorun isleme sureti ile teyin olunur Prosessorun mehsuldarligi celdliyi bir saniyede yerine yetirilen elementar emellerin sayidir Prosessorun esas parametrleri bunlardir mertebelilik isci takt tezliyi nuvesi kes yaddasinin hecmi Prosessorun mertebeliliyi hesablama deqiqliyi butovlukde prosessor terefinden emal olunan ve oturulen ikilik kodlarin maksimal uzunlugu mertebeler sebekesini dereceliliyi gosterir Komputer eyni vaxtda mehdud olcude informasiya vahidleri bitler yigimi ile isleyir Informasiya vahidleri yigimi mikroprosessorun daxilinde yerlesen registrlerin dereceliliyinden asili olur Derecelilik eyni vaxtda emal edilen indormasiya bitlerinin sayi ile olculur Eger komputer bir defeye 8 dereceli informasiya emal ede bilirse onda mikroprosessor 8 dereceli hesab edili ve s Qeyd etmek lazimdir ki ilk istehsal olunan mikroprosessorlarda derecelik 8 16 indi ise bu parametr 32 64 ve s catmisdir Mertebelilik xususi yaddas xanalarinin registrlerinin olcusu ile elaqelidir 1 baytli 8 bit registr 8 mertebeli 2 baytli registr 16 mertebeli ve s adlandirilir Yuksek mehsuldarliqli komputerlerde 8 baytliq 64 mertebeli ve s registrlerden istifade olunur Prosessorun takt tezliyi sinxronlasdirma tezliyi prosessorun bir saniyedeki taktlarinin sayini takt ise elementar emelin meselen toplama yerine yetirildiyi vaxt muddetinde mikro saniyelerle gosterir Belelikle takt tezliyi komputerin qovsaqlarinin isini sinxronlasdiran bir saniyede hasil olunan impulslarin sayidir Takt tezliyi komputerin celdliyini teyin edir Takt tezliyi takt tezliyi generatoru adli xususi mikrosxem vasitesile elde edilir ki o da periodik impulslar hasil edir Her biri emelin prosessor terefinden yerine yetirilmesinde mueyyen taktlar sayi ayrilir 1MHs tezlik 1 saniyede 1 milyon takt 1GHs 1 saniyede 1 milyard etakt demekdir Prosessorun nuvesi esas hesablayici qurgudur Burada prosessora daxil olan butun melumatlar informasiyalar emal edilir Emal edilecek informasiya nuveler arasinda paylandigi ucun prosessor sureti artir Bir kristal uzerinde bir nece prosessor nuvesi yetisdirib cox nuveli prosessorlar yaradilir Soprosessor en murekkeb riyazi hesablamalar ve surusen vergullu emeliyyatlar ucun nezerde tutulmus elave blokdur Qrafik ve multi mediya proqramlari ile isleyerken aktiv istifade olunur Kes yaddas Bufer yaddasi verilenler ucun nezerde tutulmus xususi bir toplayicidir Emeli yaddasa muracietlerin miqdarini azaltmaq ucun prosessorun daxilinde kes yaddas adlandirilan bufer sahe yaradilir Prosessor terefinden tez tez istifade olunan verilenler burada yadda saxlanir Prosessora verilenler lazim olduqda o evvelce kes yaddasa muraciet edir ve yalniz bu verilenleri orada tapa bilmedikde emeli yaddasa muraciet yerine yetirilir Prosessor emeli yaddasdan verilenler blokunu qebul etdikde eyni vaxtda onlari kes yaddasda muraciet yerine yetirilir Prosessor emeli yaddasdan verilenler blokunu qebul etdikde eyni vaxtda onlari kes yaddasada verilenler blokunu qebul etdikde eyni vaxtda onlari kes yaddasa da yazir Kes yaddasin hecmi ne qeder boyuk olarsa prosesorun mehsuldarligi da bir o qeder cox olur Muasir komputerlerde 3 seviyyeli kes yaddasdan istifade edilir Komputer prosessorunun tipi Komputer prosessorunun tipi komputerler mikroprosessorun tipi ile mueyyen olunur IBM tipli komputerler ailesinin numayendeleri Intel ve AMD tipli mikroprosessorlari uzerinde qurulmusdur Prosessorun nuvelerinin tipleri Core kimi adlanir Indi prosessorlarda 2 Core i3 4 Core i5 6 Core i7 ve s nuveli prosessorlarin texnologiyasi islenib hazirlanmisdir Isleme sureti kimi prosessorun takt tezliyi GHs lerle olculur Son zamanlar takt tezliyi 2 0 3 0 4 0 ve s Ghs dir Cipset mikrosxem desti ana lovhenin butun funksional imkanlarini teyin eden mikrosxem toplusudur Ana lovhenin butun funksional imkanlarini teyin eden mikrosxem toplusudur Ana lovhenin uzerinde yerlesen qurgularinin isini tenzimleyir ve iki esas mikrosxemden simal ve cenub ibaretdir Simal korpusu emeliyyat yaddas videoadapter ve prosessorun cinub korpusu ise yavas isleyen butun portlarin ses kanallarinin ve periferiya qurgularinin isine cavabdehdir Sinler Sinler komputerin daxili qurgulari arasinda siqnallarin oturulmesinde temin eden keciriciler yiginidir Kontrollerler Kontrollerler xususi elektron sxemler olub disk suruculeri klaviatura ve s ile emeliyyat yaddasi arasinda informasiya mubadilesine nezaret eden qurgulardir Portlar Portlar Giris cixis portlari prosessorun xarici qurgular ile informasiya mubadilesi heyata kecirilir CBU soket CPU yuvasi CPU nu yerlesdirmek ucun nezerde tutulmus cap dovre lovhesinin bir hissesidir CPU yuvasi O CPU nu yerlesdirmek soyuq saxlamaq ehtiyat nusxeni asanlasdirmaq hemcinin qiymeti asagi salmaq ve en esasi ana plata ile CPU arasinda elektrik rabitesini temin etmek kimi muhum vezifeleri yerine yetirir CPU soketleri butun masaustu ve server komputerlerinde tapila biler Anakart yuvasi ve cipset novleri CPU seriyasini ve suretini desteklemelidir Ses karti Ses karti ses melumatlarini emal etmek ve komputerde sesli canlandirma ucun istifade olunur Ses karti komputerin imkanlarini genislendirerek ona musiqi ifa etmeye danismaga ve audio informasiyani qebul etmeye serait yaradir Sebeke karti Sebeke karti komputerlerin standart qurgularindan biridir Komputer standart qurgularindan biridir Komputerin sebekeye qosulmasini ve onunla qarsiliqli elaqeni temin edir Sebeke karti ana lovheye inteqrasiya olunur Istinadlar