Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Klаypedа (lit. , keçmiş alman Memel, alm. Memel) — Litvada şəhər.
| Klaypeda | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Klaipėda | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1252 | ||||
| İlk məlumat | 1252 | ||||
| Sahəsi | 98 km² | ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 21 ± 1 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 160 361 nəfər (2012) | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +370 846 | ||||
| Poçt indeksi | LT-91001 | ||||
| Digər | |||||
| klaipeda.lt | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Etimologiyası
Şəhərin adının haradan əmələ gəlməsi məlum deyil. Ehtimal olunur ki, köhnə ad – "Memel" Alman ordeni tərəfindən yerli tayfalardan götürülüb, onlar Nyamunas çayının aşağı axarını belə adlandırırdı. Xalq etimologiyasına görə isə şəhərin adı "klampi pėda" ("özlü iz") söz birləşməsindən yaranıb. Bəzi linqvistlər ehtimal edir ki, şəhərin ad şəxsləndirilmiş mənşəlidir, lakin bu hələ sübut olunmayıb.
Tarixi
Arxeoloji tədqiqatlar Baltların bu yerdə bizim eranın artıq birinci əsrlərində yaşadığını təsdiq edir. Klaypeda Litvanın ən qədim şəhəridir, onun Memelburq adı ilk dəfə 1252-ci ildə, Klaypeda isə – 1413-cü ildə Vitautasın məktubunda çəkilir.
Şəhərin rəsmi günü, Klaypedanın ad günü – avqustun biridir. Ona görə hər il iyulun sonunda Dəniz günü təşkil olunur. Klaypeda şəhərinin ürəyi teatr meydanı, bayramlar, konsertlər, görüşlər yeri, klaypedlilərin xüsusilə sevdiyi yerdir. Onlar dənizi, balığı və müxtəlif səbəblərlə və ya səbəbsiz yaradılan və tikilən heykəltaraşlıq əsərlərini sevir.
Müstəqillik bərpa olunana qədər Klaypeda Litvanın ən iri sənaye mərkəzlərindən biri olub, indi isə – mühüm iqtisadi zonasıdır. Maraqlısı odur ki, hazırda şəhər ən çox şəhərin bayramlarında gələn qonaqların hesabına qazanır: Dəniz bayramı, Qəsr caz festivalı liman şəhərinə 25 milyon litə qədər gəlir gətirir.
Yeni şəhərdən qərbə doğru ticarət limanı yerləşir. Klaypeda – tacirlər şəhəridir. 1889-cu ildə tacirlər Birja körpüsü yanında meteoroloji kolonna adlanan orijinal məlumat sütunu qoymuşdu. Bu beş metrdən artıq hündürlüyü, damı və küləklər qızılgülü olan dördbucaqlı sütun idi. Yuxarısında şəbəkəli külək istiqamətinin göstəricisi fırlanırdı. Sütuna mexaniki saat, barometr, termometr, kontrol metri quraşdırılmış, günəş və ayın batması və çıxması və s. barədə məlumatlar yazılmışdı. Lakin insanları sütuna hər yarım dəqiqədən bir iyirmi reklam şəkli dəyişən avtomat cəlb edirdi. Kolonna XX əsrin əvvəlində birjanın rekonstruksiyası zamanı söküldü. Şəhərin 750 illik yubileyinə sütunu yenidən tikdilər, ancaq daha kiçik ölçülərdə, lakin o eyni funksiyaları yerinə yetirir.
Müstəqillik bərpa olunana qədər Klaypedada əsas sənaye sahəsi yeyinti sənayesi idi, ikinci yerdə – yüngül sənaye dururdu. Bütün SSRİ üçün məhsul istehsal edən və digər respublikalardan gələn xammal təchizatından asılı olan müəssisələr yaradılmışdı. Klaypedada həmişə gəmiçilik üstünlük təşkil edirdi.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı Klaypedanın köhnə şəhərlərinin hamısının 60 faizindən çoxu və bütün kostyollar dağıdılmışdı. Keçən əsrin birinci yarısında şəhərdə faxverklər – çoxmərtəbəli anbar binaları geniş yayılmışdı. Didjeyyi vandens küçəsi və Bazar meydanı arasında Klaypedada baş vermiş 1854-cü ilin böyük yanğınından və daha sonrakı dağılmalardan yaxa qurtarmış faxverk tikililərinin bir qrupu günümüzə qədər qalıb. İkinci Dünya müharibəsindən sonra XX əsrin yeddinci onilliyində qalmış mədəni irsə qayğı göstərilməyə başlanıb. 1963-cü ildə Klaypedanın köhnə şəhəri urbanistika abidəsi elan edilib. On ildən sonra köhnə şəhərin 70-dən çox binasının bərpası başlandı. İndi Klaypedada 4 kostyol və 3 pravoslav kilsəsi var. XVIII əsrin faxverk anbarlarının ayrıca qrupunu damları əyilmiş anbarlar təşkil edir. Bu anbarlarda rəssamlar evi qurulub. Burada təchiz edilmiş emalatxanalarda ziyarətçilər Qərbi Litvanın sənətkarlarının məmulatları ilə tanış olub, özləri nə isə yaratmağa cəhd edə bilər.
Klaypedanın qonaqlarını Litva Dəniz Muzeyi, saat muzeyi, Kiçik Litvanın tarixi muzeyi, fəaliyyət göstərən dramatik və musiqili teatr gözləyir.
Litvanın adının çəkilməsinin minilliyi "Meridian" yanında şəhər bağçasında qoyulmuş at çaparaq gedən atlının heykəli ilə əbədiləşdirilib. Atlı – Böyük Vitautasdır. Qranit şar üzərində olan tunc fiquru dörd metr hündürlüyündə olan kolonna saxlayır. Bu işin müəllifləri heykəltaraş R. Midvikis və memar V. Mazurkyaviçusdur. Heykəl şəhər vətənpərvərlərinin hesabına qoyulub.
Coğrafiyası
Klaypeda böyüklüyünə görə Litvanın üçüncü şəhəri, eləcə də əsası Baltik dənizi və arasında olan boğazda qoyulmuş yeganə limanıdır.
Şəhərdən üç çay: Akmyana və ya Dane, Smeltale və Kretaynis keçir, amma təkcə Kurş körfəzinə tökülən Dane çayı şəhəri iki yerə bölür. Sol sahildə Köhnə şəhərdir, sağ sahildə isə – Yeni (Nauyamestis). 2006-cı ildə Triniçyay parkında qoyulmuş Y.Malinauskasın "Çiçəklənmə" abidəsi Klaypedanın coğrafi mərkəzi deməkdir. On ildən sonra artan şəhərin yeni coğrafi mərkəzini tapmaq və onu başqa bir heykəltaraşlıq əsəri ilə qeyd etmək planlaşdırılır.
Tilto və Turqaus küçələrinin kəsişməsini K.Pudimasın heykəltaraşlıq əsəri – poçt qutusu bəzəyir. İstəyən hər bir kəs burada öz ideya, təklif və arzuları yazılmış məktubları qoya bilər. Klaypedalılar Klaypeda poçtunun mərkəzi binası ilə əsaslı olaraq fəxr edir. Bina üç tikili: mansardaları olan ikimərtəbəli bina – poçtun idarəsidir və iki birmərtəbəli bina – tövlə və karet dayanacağı olan anbar. Ansamblda neoqotik tərz üstünlük təşkil edir.
Köhnə şəhərdən qərbə doğru körfəzin sahilinin dar xətti üzrə Smelte uzanır. Burada balıq limanı və bir biri ilə əlaqəli sənaye müəssisələri, eləcə də tərsanə yerləşir.
İdman
Futbol
- Atlantas FK futbol klubu.
Əhalisi
1941-ci ildə Klaypedanın 41188 sakini olub. 1945-ci ildə ruslar limanı zəbt edib, şəhərdə altı nəfər həlak olub: iki Belarus hərbi əsiri, iş üçün gətirilmiş iki polyak memar və iki yaşlı litvalı qadın. Klaypedanın 40 minə yaxın sakini Almaniyaya geri çəkilib.
2009-cu ilin məlumatlarına görə Klaypedanın 183,5 min əhalisi var. Onlardan 71 faizi Litvalılar, 21 faizi – ruslar təşkil edir. Digər milli azlıqlar 2 faizə qədərdir.
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Klaypeda lit kecmis alman Memel alm Memel Litvada seher KlaypedaKlaipedaBayraq Gerb55 42 45 sm e 21 08 06 s u Olke LitvaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1252Ilk melumat 1252Sahesi 98 km Merkezin hundurluyu 21 1 mSaat qursagi UTC 02 00UTC 03 00EhalisiEhalisi 160 361 nefer 2012 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 370 846Poct indeksi LT 91001Digerklaipeda ltXeriteni goster gizle Klaypeda Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiSeherin adinin haradan emele gelmesi melum deyil Ehtimal olunur ki kohne ad Memel Alman ordeni terefinden yerli tayfalardan goturulub onlar Nyamunas cayinin asagi axarini bele adlandirirdi Xalq etimologiyasina gore ise seherin adi klampi peda ozlu iz soz birlesmesinden yaranib Bezi linqvistler ehtimal edir ki seherin ad sexslendirilmis menselidir lakin bu hele subut olunmayib TarixiArxeoloji tedqiqatlar Baltlarin bu yerde bizim eranin artiq birinci esrlerinde yasadigini tesdiq edir Klaypeda Litvanin en qedim seheridir onun Memelburq adi ilk defe 1252 ci ilde Klaypeda ise 1413 cu ilde Vitautasin mektubunda cekilir Seherin resmi gunu Klaypedanin ad gunu avqustun biridir Ona gore her il iyulun sonunda Deniz gunu teskil olunur Klaypeda seherinin ureyi teatr meydani bayramlar konsertler gorusler yeri klaypedlilerin xususile sevdiyi yerdir Onlar denizi baligi ve muxtelif sebeblerle ve ya sebebsiz yaradilan ve tikilen heykeltarasliq eserlerini sevir Musteqillik berpa olunana qeder Klaypeda Litvanin en iri senaye merkezlerinden biri olub indi ise muhum iqtisadi zonasidir Maraqlisi odur ki hazirda seher en cox seherin bayramlarinda gelen qonaqlarin hesabina qazanir Deniz bayrami Qesr caz festivali liman seherine 25 milyon lite qeder gelir getirir Yeni seherden qerbe dogru ticaret limani yerlesir Klaypeda tacirler seheridir 1889 cu ilde tacirler Birja korpusu yaninda meteoroloji kolonna adlanan orijinal melumat sutunu qoymusdu Bu bes metrden artiq hundurluyu dami ve kulekler qizilgulu olan dordbucaqli sutun idi Yuxarisinda sebekeli kulek istiqametinin gostericisi firlanirdi Sutuna mexaniki saat barometr termometr kontrol metri qurasdirilmis gunes ve ayin batmasi ve cixmasi ve s barede melumatlar yazilmisdi Lakin insanlari sutuna her yarim deqiqeden bir iyirmi reklam sekli deyisen avtomat celb edirdi Kolonna XX esrin evvelinde birjanin rekonstruksiyasi zamani sokuldu Seherin 750 illik yubileyine sutunu yeniden tikdiler ancaq daha kicik olculerde lakin o eyni funksiyalari yerine yetirir Musteqillik berpa olunana qeder Klaypedada esas senaye sahesi yeyinti senayesi idi ikinci yerde yungul senaye dururdu Butun SSRI ucun mehsul istehsal eden ve diger respublikalardan gelen xammal techizatindan asili olan muessiseler yaradilmisdi Klaypedada hemise gemicilik ustunluk teskil edirdi Ikinci Dunya muharibesi zamani Klaypedanin kohne seherlerinin hamisinin 60 faizinden coxu ve butun kostyollar dagidilmisdi Kecen esrin birinci yarisinda seherde faxverkler coxmertebeli anbar binalari genis yayilmisdi Didjeyyi vandens kucesi ve Bazar meydani arasinda Klaypedada bas vermis 1854 cu ilin boyuk yanginindan ve daha sonraki dagilmalardan yaxa qurtarmis faxverk tikililerinin bir qrupu gunumuze qeder qalib Ikinci Dunya muharibesinden sonra XX esrin yeddinci onilliyinde qalmis medeni irse qaygi gosterilmeye baslanib 1963 cu ilde Klaypedanin kohne seheri urbanistika abidesi elan edilib On ilden sonra kohne seherin 70 den cox binasinin berpasi baslandi Indi Klaypedada 4 kostyol ve 3 pravoslav kilsesi var XVIII esrin faxverk anbarlarinin ayrica qrupunu damlari eyilmis anbarlar teskil edir Bu anbarlarda ressamlar evi qurulub Burada techiz edilmis emalatxanalarda ziyaretciler Qerbi Litvanin senetkarlarinin memulatlari ile tanis olub ozleri ne ise yaratmaga cehd ede biler Klaypedanin qonaqlarini Litva Deniz Muzeyi saat muzeyi Kicik Litvanin tarixi muzeyi fealiyyet gosteren dramatik ve musiqili teatr gozleyir Litvanin adinin cekilmesinin minilliyi Meridian yaninda seher bagcasinda qoyulmus at caparaq geden atlinin heykeli ile ebedilesdirilib Atli Boyuk Vitautasdir Qranit sar uzerinde olan tunc fiquru dord metr hundurluyunde olan kolonna saxlayir Bu isin muellifleri heykeltaras R Midvikis ve memar V Mazurkyavicusdur Heykel seher vetenperverlerinin hesabina qoyulub CografiyasiKlaypeda boyukluyune gore Litvanin ucuncu seheri elece de esasi Baltik denizi ve arasinda olan bogazda qoyulmus yegane limanidir Seherden uc cay Akmyana ve ya Dane Smeltale ve Kretaynis kecir amma tekce Kurs korfezine tokulen Dane cayi seheri iki yere bolur Sol sahilde Kohne seherdir sag sahilde ise Yeni Nauyamestis 2006 ci ilde Trinicyay parkinda qoyulmus Y Malinauskasin Ciceklenme abidesi Klaypedanin cografi merkezi demekdir On ilden sonra artan seherin yeni cografi merkezini tapmaq ve onu basqa bir heykeltarasliq eseri ile qeyd etmek planlasdirilir Tilto ve Turqaus kucelerinin kesismesini K Pudimasin heykeltarasliq eseri poct qutusu bezeyir Isteyen her bir kes burada oz ideya teklif ve arzulari yazilmis mektublari qoya biler Klaypedalilar Klaypeda poctunun merkezi binasi ile esasli olaraq fexr edir Bina uc tikili mansardalari olan ikimertebeli bina poctun idaresidir ve iki birmertebeli bina tovle ve karet dayanacagi olan anbar Ansamblda neoqotik terz ustunluk teskil edir Kohne seherden qerbe dogru korfezin sahilinin dar xetti uzre Smelte uzanir Burada baliq limani ve bir biri ile elaqeli senaye muessiseleri elece de tersane yerlesir IdmanFutbol Atlantas FK futbol klubu Ehalisi1941 ci ilde Klaypedanin 41188 sakini olub 1945 ci ilde ruslar limani zebt edib seherde alti nefer helak olub iki Belarus herbi esiri is ucun getirilmis iki polyak memar ve iki yasli litvali qadin Klaypedanin 40 mine yaxin sakini Almaniyaya geri cekilib 2009 cu ilin melumatlarina gore Klaypedanin 183 5 min ehalisi var Onlardan 71 faizi Litvalilar 21 faizi ruslar teskil edir Diger milli azliqlar 2 faize qederdir IstinadlararchINFORM alm 1994