Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yohan Karl Fridrix Qauss (30 aprel 1777[…], Braunşveyq, Müqəddəs Roma imperiyası[…] – 23 fevral 1855[…], Göttingen, Hannover krallığı[d], Almaniya ittifaqı[…]) — görkəmli alman riyaziyyatçısı, astronom və fiziki, bütün dövrlərin ən yaxşı riyaziyyatçılarından biri, "riyaziyyatın kralı" hesab olunur.
| Karl Qauss | |
|---|---|
| alm. Carl Friedrich Gauß | |
 | |
| Doğum adı | Johann Carl Friedrich Gauß |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Braunşveyq, Almaniya |
| Vəfat tarixi | 23.2. 1855 |
| Vəfat yeri | Göttingen, Almaniya |
| Milliyyəti | alman |
| Elm sahələri | riyaziyyat, fizika |
| Elmi dərəcəsi |
|
| İş yeri | |
| Təhsili |
|
| Tanınmış yetirmələri | Farkaş Bolyay, Avqust Ferdinand Möbius, Peter Qustav Lejyon Dirixle, Qustav Kirxhof |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Göttingen Universitetində oxuduğu müddətdə riyaziyyata aid ciddi tədqiqat işləri aparmış və universiteti qurtararkən "Ədədi tədqiqatlar" adlı əsərini yazmışdır. Bu əsərdə kvadratik çıxıq nəzəriyyəsi, kvadratik formaların qısa ifadəsi, n-dərəcəli tənliklər nəzəriyyəsi öz əksini tapmışdır. Qauss da başqa alimlər kimi paralel xətlərlə maraqlanmışdı. O, XVIII əsrin sonunda Evklid həndəsəsindən fərqli başqa həndəsələrin olmasının mümkünlüyü qənaətinə gəlmişdir. Qauss bu sahədə xeyli tədqiqat işləri apararaq varlığı mümkün olan həndəsəni anti-evklid həndəsəsi adlandırmışdı.
Ədədlər nəzəriyyəsi, riyazı analiz, differensial həndəsə, geodeziya, elektrostatika, astronomiya və optika elmlərinə misilsiz töhfələr vermişdir.
Qaussun fitri istedadı özünü uşaq ikən büruzə verir. Deyilənə görə hələ ibtidai məktəbdə oxuduğu vaxt özünün ilk riyazi kəşfini edir. Belə ki, müəllimi şagirdlərini uzun müddət məşğul etmək məqsədilə onlara 1-dən 100-ə qədər bütün natural ədədlərin cəmini tapmağı tapşırır. Qauss tapşırığı bir neçə dəqiqə ərzində həll etməklə ətrafındakıları heyrətə salır. Gənc Qauss bu ədədi silsilənin sonluğunda duran ədədlərin cəminin 101-ə bərabər olmasını, yəni 1+100=101, 2+99=101 və s. dərhal müəyyən edir. Və bu silsilədəki cütlüklərin sayını, yəni 50-ni 101-ə vurmaqla məsələni asanlıqla və tezliklə həll edir. O, riyaziyyat elmində ən möhtəşəm əsərlərdən biri olan Disquisitiones Arithmeticae əsərini 21 yaşında ikən (1798) tamamlayır. Əsərin özü isə üç il sonra nəşr olunur. Bu əsərlə Qauss müasir ədədlər nəzəriyyəsi elmini riyaziyyatdan ayıraraq müstəqil elmə çevirir.
Karl Qauss 1855-ci ildə vəfat etmişdir.
Mənbə
- "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat. Bakı: "Şərq-Qərb", 2008. səh.608
İstinadlar
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- verschiedene Autoren Allgemeine Deutsche Biographie (alm.). / Hrsg.: Historische Commission bei der königl. Akademie der Wissenschaften L: Duncker & Humblot, 1875.
- Гаусс Карл Фридрих // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1971. Т. 6 : Газлифт — Гоголево. С. 144–145.
- Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. — М.: МЦНМО, 2001. Глава «Король математиков».
- . 2010-12-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-19.
Xarici keçidlər
 | Elm xadimi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yohan Karl Fridrix Qauss 30 aprel 1777 Braunsveyq Muqeddes Roma imperiyasi 23 fevral 1855 Gottingen Hannover kralligi d Almaniya ittifaqi gorkemli alman riyaziyyatcisi astronom ve fiziki butun dovrlerin en yaxsi riyaziyyatcilarindan biri riyaziyyatin krali hesab olunur Karl Qaussalm Carl Friedrich Gauss Dogum adi Johann Carl Friedrich GaussDogum tarixi 30 aprel 1777Dogum yeri Braunsveyq AlmaniyaVefat tarixi 23 2 1855Vefat yeri Gottingen AlmaniyaMilliyyeti almanElm saheleri riyaziyyat fizikaElmi derecesi felsefe doktoru 1799 Is yeri Gottingen UniversitetiTehsili Gottingen Universiteti 1795 1798 Taninmis yetirmeleri Farkas Bolyay Avqust Ferdinand Mobius Peter Qustav Lejyon Dirixle Qustav KirxhofUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1804 Isvec Kral Elmler Akademiyasi Gottingen Elmler Akademiyasi d Peterburq Elmler Akademiyasi Macaristan Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Bavariya Elmler Akademiyasi d Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiGottingen Universitetinde oxudugu muddetde riyaziyyata aid ciddi tedqiqat isleri aparmis ve universiteti qurtararken Ededi tedqiqatlar adli eserini yazmisdir Bu eserde kvadratik cixiq nezeriyyesi kvadratik formalarin qisa ifadesi n dereceli tenlikler nezeriyyesi oz eksini tapmisdir Qauss da basqa alimler kimi paralel xetlerle maraqlanmisdi O XVIII esrin sonunda Evklid hendesesinden ferqli basqa hendeselerin olmasinin mumkunluyu qenaetine gelmisdir Qauss bu sahede xeyli tedqiqat isleri apararaq varligi mumkun olan hendeseni anti evklid hendesesi adlandirmisdi Ededler nezeriyyesi riyazi analiz differensial hendese geodeziya elektrostatika astronomiya ve optika elmlerine misilsiz tohfeler vermisdir Qaussun fitri istedadi ozunu usaq iken buruze verir Deyilene gore hele ibtidai mektebde oxudugu vaxt ozunun ilk riyazi kesfini edir Bele ki muellimi sagirdlerini uzun muddet mesgul etmek meqsedile onlara 1 den 100 e qeder butun natural ededlerin cemini tapmagi tapsirir Qauss tapsirigi bir nece deqiqe erzinde hell etmekle etrafindakilari heyrete salir Genc Qauss bu ededi silsilenin sonlugunda duran ededlerin ceminin 101 e beraber olmasini yeni 1 100 101 2 99 101 ve s derhal mueyyen edir Ve bu silsiledeki cutluklerin sayini yeni 50 ni 101 e vurmaqla meseleni asanliqla ve tezlikle hell edir O riyaziyyat elminde en mohtesem eserlerden biri olan Disquisitiones Arithmeticae eserini 21 yasinda iken 1798 tamamlayir Eserin ozu ise uc il sonra nesr olunur Bu eserle Qauss muasir ededler nezeriyyesi elmini riyaziyyatdan ayiraraq musteqil elme cevirir Karl Qauss 1855 ci ilde vefat etmisdir Menbe Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 608IstinadlarMathematics Genealogy Project ing 1997 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 verschiedene Autoren Allgemeine Deutsche Biographie alm Hrsg Historische Commission bei der konigl Akademie der Wissenschaften L Duncker amp Humblot 1875 Gauss Karl Fridrih Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1971 T 6 Gazlift Gogolevo S 144 145 Gindikin S G Rasskazy o fizikah i matematikah M MCNMO 2001 Glava Korol matematikov 2010 12 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 19 Xarici kecidler Elm xadimi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin