Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cümə məscidi — Culfanın Kırna kəndində, təpə üstündə, İlandağın fonunda ucalan məscid. Dövrümüzə məscidin yalnız xarabalıqları çatmışdır.
| Girnə cümə məscidi | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Culfa |
| Yerləşir | Kırna |
| Tikilmə tarixi | XII əsr |
| Üslubu | Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | naməlum |
| | |
Plan-məkan quruluşu, yerləşmə tərz, ən başlıcası isə yüksək memarlıq keyfiyyəti onun əhəmiyyətli dini kompleksin mərkəzi hissəsi – Came məscidinin günbəzli məqsurəsi olduğunu bəlliləşdirir.
Bəzi araşdırmaçılar Girnə məscidini türbə hesab etmiş, onun ilkin çağında bayırdan çadırvari günbəzlə örtülməsi fikrini irəli sürmüşlər. Ölüçü və nisbətləri, xüsusilə plan-məkan quruluşu onu xatirə tikilisi saymağa heç bir əsas vermir. Azərbaycanın xatirə memarlığı təcrübəsində bu tip tikili yoxdur. Abidənin dam örtüyü tamamilə dağılsa da, iç və dış quruluşu, xüsusilə günbəzaltı keçid qurşağı onun kubvari gövdəsinin çadırvari deyil, bu tip tikililər üçün xarakterik olan sferokonik biçimli günbəzlə tamamlandığına şübhə yeri qoymur. Bu abidənin bütün göstəriciləri onu Azərbaycan ərazisində yerləşən çoxsaylı Səlcuqlu məqsurələrindən biri saymağa imkan verir.
Girnə cümə məscidinin dövrümüzə çatmış məqsurəsi planda kvadrat biçimlidir. Giriş hissəsi ortadakı enli olan üç sivri tağ açırımı şəklində həll edilmişdir. Qarşı tərəfin memarlıq bölgüsü də buna oxşardır. Məqsurənin yan tərəflərinin bölgüsü assimetrik olub bir az mürəkkəbdir. Girnə məqsurəsinin plan-məkan quruluşundan duyulan bu özümlük görünür, onu dövrələyən yerləşgələrlə, cümə məscidinin ümumi quruluşu ilə bağlı yaranmışdır.
Abidənin günbəzə keçid hissəsi kubdan səkkizüzlüyə, səkkizüzlüdən onaltüzlüyə və ondan da günbəzə keçmə prinsipi ilə həll edilmişdir. Belə pilləli keçid məscidin tutum kompozisiyasına məntiqi və ifadəli görkəm vermişdir. İçəridə isə bu ikiqatlı keçid tağlar və tromplarla çox incə işlənmişdir. Girnə cümə məscidi bu konstruktiv ayrıntısına görə şah əsərlərindən sayılan İsfahandakı günbədi Xaki məscidinə bənzəyir. Ancaq ondan bir az saya biçimlidir.
Girnə məscidinin salamat qalan başqa ayrıntıları da incə biçimli olub bir-biri ilə tam qarşılıqlı ahəngdarlıqdadır. Üstündəki tikinti kitabəsi dövrümüzə çatmasa da, uyğun səlcuq abidələri ilə müqayisə Girnə cümə məscidinin XII əsrdə tikildiyini irəli sürməyə tam imkan verir.
İstinadlar
- C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 49
- C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 48
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cume mescidi Culfanin Kirna kendinde tepe ustunde Ilandagin fonunda ucalan mescid Dovrumuze mescidin yalniz xarabaliqlari catmisdir Girne cume mescidiOlke AzerbaycanSeher CulfaYerlesir KirnaTikilme tarixi XII esrUslubu Naxcivan Maraga memarliq mektebiVeziyyeti namelumCume mescidi Plan mekan qurulusu yerlesme terz en baslicasi ise yuksek memarliq keyfiyyeti onun ehemiyyetli dini kompleksin merkezi hissesi Came mescidinin gunbezli meqsuresi oldugunu bellilesdirir Bezi arasdirmacilar Girne mescidini turbe hesab etmis onun ilkin caginda bayirdan cadirvari gunbezle ortulmesi fikrini ireli surmusler Olucu ve nisbetleri xususile plan mekan qurulusu onu xatire tikilisi saymaga hec bir esas vermir Azerbaycanin xatire memarligi tecrubesinde bu tip tikili yoxdur Abidenin dam ortuyu tamamile dagilsa da ic ve dis qurulusu xususile gunbezalti kecid qursagi onun kubvari govdesinin cadirvari deyil bu tip tikililer ucun xarakterik olan sferokonik bicimli gunbezle tamamlandigina subhe yeri qoymur Bu abidenin butun gostericileri onu Azerbaycan erazisinde yerlesen coxsayli Selcuqlu meqsurelerinden biri saymaga imkan verir Girne cume mescidinin dovrumuze catmis meqsuresi planda kvadrat bicimlidir Giris hissesi ortadaki enli olan uc sivri tag acirimi seklinde hell edilmisdir Qarsi terefin memarliq bolgusu de buna oxsardir Meqsurenin yan tereflerinin bolgusu assimetrik olub bir az murekkebdir Girne meqsuresinin plan mekan qurulusundan duyulan bu ozumluk gorunur onu dovreleyen yerlesgelerle cume mescidinin umumi qurulusu ile bagli yaranmisdir Abidenin gunbeze kecid hissesi kubdan sekkizuzluye sekkizuzluden onaltuzluye ve ondan da gunbeze kecme prinsipi ile hell edilmisdir Bele pilleli kecid mescidin tutum kompozisiyasina mentiqi ve ifadeli gorkem vermisdir Iceride ise bu ikiqatli kecid taglar ve tromplarla cox ince islenmisdir Girne cume mescidi bu konstruktiv ayrintisina gore sah eserlerinden sayilan Isfahandaki gunbedi Xaki mescidine benzeyir Ancaq ondan bir az saya bicimlidir Girne mescidinin salamat qalan basqa ayrintilari da ince bicimli olub bir biri ile tam qarsiliqli ahengdarliqdadir Ustundeki tikinti kitabesi dovrumuze catmasa da uygun selcuq abideleri ile muqayise Girne cume mescidinin XII esrde tikildiyini ireli surmeye tam imkan verir IstinadlarC Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 49 C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 48