Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kültəpə (əvvəlki adı: Gültəpə) — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Kültəpə kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1 mart 2003-cü il tarixli, 423-IIQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Kərimbəyli kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Gültəpə kəndi Kültəpə kəndi adlandırılmışdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 30 sentyabr 2003-cü il tarixli, 500-IIQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Kültəpə kəndi Kərimbəyli kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla, Kültəpə kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır.
| Kültəpə | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
Toponimikası
Tarixi
1951-ci ildə Azərbaycan ЕА Tarix İnstitutunun arxеoloji ekspedisiyası О. H. Həbibullayevin rəhbərliyi ilə I Kültəpədə sistemli tədqiqat işlərinə başlanmışdır. 1951–1964-cü illərdə aparılan tədqiqatlar zamanı müxtəlif dövrlərə aid dörd mədəni təbəqə aşkar edilmişdir. Nеolit təbəqəsində aparılan tədqiqatlar zamanı 5 tikinti qatı aşkar olunmuşdur. Üçüncü tikinti qatınta aşkar olunan evlər dördkünc formalıdır. Eneolit dövründə tikintilər əsasən dairəvi formada, çay daşları və möhrə ilə inşa edilmişdir. Evlərin qızdırılması üçün otağın mərkəzində yerləşdirilmiş ocaqdan, yаxud gil manqallardan istifadə edilmişdir. Diametri orta hesabla 7 metrə çatan, 35–55 sm qalınlığında divarları olan belə evlər çox hallarda arakəsmələrlə ayrı-ayrı hissələrə bölünmüşdür. I Kültəpənin Eneolit dövrü materialları içərisində daş alətlər çoxluq təşkil edir. Alətlərin çoxu dəvəgözü daşından (obsidian) hazırlanmışdır. Onların nukleusları da tapılmışdır. Alətlər bu nukleuslardan qəlpələmə üsulu ilə hazırlanmışdır. Kültəpədən çaxmaq daşından hazırlanmış alətlər, ox ucluqları,300-dən çox oraq dişi əldə edilmişdir. Bazalt daşlardan isə əsasən baltalar, pazlar, gürzlər, çəkiclər, toppuzlar və s. hazırlanmışdır. Kültəpənin sümük məmulatı içərisində qaramal sümüyündən hazırlanmış qaşovlar, pardaxlayıcı alətlər çoxluq təşkil edir.
Misdən hazırlanmış alətlər isə sancaqlardan, muncuqlardan, tiyələrdən, nizə ucluqlarından və s. ibarətdir. Bu əşyalar təmiz misdən hazırlanmışdır. Bu əşyaların bəzisinin tərkibində cüzi miqdarada mərgümüş qatışığı da var. Kültəpənin Eneolit dövrünün gil qablarıının əksəriyyəti enli ağızlı və yastı oturacaqlıdır. I Kültəpədən həmçinin yüksək texnoloji üsulla hazırlanmış, dövrünün gözəl sənət nümunəsi sayılan boyalı qablar da əldə edilmişdir. I Kültəpənin Neolit və Eneolit dövrü təbəqəsində 85 qəbir açılmışdır. Buradan çıxan skletlər ölülərin bükülü vəziyyətdə və ya böyrü, yaxud da arxası üstə, özü də müxtəlif istiqamətdə dəfn edildiyini göstərir. Bəzi skletlərin üstünə qırmızı oxra səpilmişdir. İki qəbirdən it skleti, bir qisim qəbirlərdən isə gil qablar, cürbəcür muncuqlar və dəvəgözü daşından hazırlanmış əşyalar tapılmışdır. Belə qəbir Babadərviş və digər abidələrdə də aşkar edilmişdir.
İlk Tunc dövrü
I Kültəpənin II təbəqəsi İlk Tunc dövrünə aiddir. Bu təbəqənin qalınlığı 9,5m olub, abidənin üzərindən 3,5–4,5–12,3–13m dərinlikdə yerləşir. Bu təbəqədən Kür-Araz mədəniyyətinə aid müxtəlif maddi-mədəniyyət nümunələri aşkar edilmişdir. Qazıntı zamanı ikinci təbəqədə 14 tikinti qatı öyrənilmişdir. Binalar əsasən dairəvi formada, bəzən isə düzbucaqlı tikilmişdir. Onlar daş özül üzərində möhrədən və ya çiy kərpicdən inşa edilmişdir. О. H. Həbibullayevin tədqiqatları zamanı müəyyən olmuşdur ki, dairəvi binalar konusvari, dördkünc binalar isə yastı örtüklə tamamlanmışdır. İkinci təbəqədə aşkar olunmuş maddi-mədəniyyət qalıqlarının bir qismi obsidian (dəvəgözü) və çaxmaq daşından hazırlanmış oraq dişləri, qaşov və s. alətlərdən ibarətdir. Kür-Araz mədəniyyəti üçün хarakterik olan tapıntıların əksəriyyəti gil məmulatından ibarətdir.
Orta Tunc dövrü
I Kültəpənin III təbəqəsi isə Orta Tunc dövrünə aiddir. Burada çiy kərpicdən hörülmüş dördkünc formalı evlərə məxsus divar qalıqları, monoxrom və ploixrom gil qablar, daş alətlər və yalnız bir ədəd tunc əşya tapılmışdır. Evlərin döşəməsi əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq daşdan olub, bir-birinə ağ rəngli gəcə oxşar maddə ilə bərkidilmişdir. Bu təbəqənin daş alətləri dəvəgözü, tuf, bazalt tipli daşlardan yüksək zövqlə hazırlanmışdır. Bunlar əsasən iti ağızlı, bıçaq şəkilli lövhələrdən, dən daşlarından, sürtkəclərdən və s. ibarətdir.
Son Tunc dövrü
I Kültəpədən Orta Tunc və Son Tunc dövrünə aid iki qrup gil qablar əldə edilmişdir. Bunlar boyalı və sadə gil qablardır. Qablar çeşidlərinə görə də iki qismə-mətbəx və süfrə qablarına bölünür.
Dördüncü təbəqə abidənin üzərindən 1,5–2,5m dərinliyədək davam edir. Bu təbəqə Erkən Dəmir dövrünə aid edilmişdir. Bu təbəqədən aşkar edilmiş tapıntılar əsasən gil məmulatından ibarət olub, çəhrayı və boz rəngdə bişirilmişdir. Bu dövrə həmçinin О. H. Həbibullayevin dördüncü tipə aid etdiyi boyalı qablar da aiddir.
Tarixi abidələri
Kültəpə kəndində aşağıdakı daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmışdır:
| İnventar № | Abidənin adı | Tarixi | Yerləşdiyi ünvan | Növü | Əhəmiyyət dərəcəsi |
|---|---|---|---|---|---|
| 33 | I Kültəpə yaşayış yeri | Eneolit-Tunc dövrü | Kültəpə kəndi | Axeoloji | Dünya |
Coğrafiyası və iqlimi
Əhalisi
| İl | Daimi əhali | Kişilər | Qadınlar |
|---|---|---|---|
| 1999 | 1527 | 740 | 787 |
| 2009 | ↗1798 | ↗881 | ↗917 |
İqtisadiyyatı
Mədəniyyəti
Kənddə mədəniyyət müəssisəsi mövcud deyil.
Təhsil
Kənddə Kültəpə kənd tam orta məktəbi fəaliyyət göstərir.
Din
Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır.
Səhiyyə
Kənddə səhiyyə müəssisəsi mövcud deyil.
İstinadlar
- "Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Standartı. İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı — 2019. Bakı: 2020, səh. 106" (PDF). 2022-01-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-15.
- "Naxçıvan Muxtar Respublikası şəhər və rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1 mart 2003-cü il tarixli, 423-IIQ saylı Qərarı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-16.
- "Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 30 sentyabr 2003-cü il tarixli, 500-IIQ saylı Qərarı". 2022-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-16.
- Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. XXXX.
- "Azərbaycandakı dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş siyahısı. səh. 2" (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-17.
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıya alınması. 1999-cu il. I hissə. Bakı: "Səda" nəşriyyatı, 2000, səh. 37.
- "Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması. 2009-cu il. I cild. Bakı: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi, 2010, səh. 36". 2022-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-16.
- "Naxçıvan Muxtar Respublikası Təhsil Nazirliyi. Babək rayon Təhsil Şöbəsinin əhatə etdiyi ümumtəhsil məktəbləri haqqında MƏLUMAT (tehsil.nmr.az)". 2022-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-21.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kultepe Kultepe evvelki adi Gultepe Naxcivan Muxtar Respublikasinin Babek rayonunun Kultepe kend inzibati erazi dairesinde kend Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 1 mart 2003 cu il tarixli 423 IIQ sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Babek rayonunun Kerimbeyli kend inzibati erazi dairesi terkibindeki Gultepe kendi Kultepe kendi adlandirilmisdir Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 30 sentyabr 2003 cu il tarixli 500 IIQ sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Babek rayonunun Kultepe kendi Kerimbeyli kend inzibati erazi dairesi terkibinden ayrilaraq bu kend merkez olmaqla Kultepe kend inzibati erazi dairesi yaradilmisdir KultepeOlke AzerbaycanEhalisiEhalisi 1 798 nef 2009 ToponimikasiTarixi1951 ci ilde Azerbaycan EA Tarix Institutunun arxeoloji ekspedisiyasi O H Hebibullayevin rehberliyi ile I Kultepede sistemli tedqiqat islerine baslanmisdir 1951 1964 cu illerde aparilan tedqiqatlar zamani muxtelif dovrlere aid dord medeni tebeqe askar edilmisdir Neolit tebeqesinde aparilan tedqiqatlar zamani 5 tikinti qati askar olunmusdur Ucuncu tikinti qatinta askar olunan evler dordkunc formalidir Eneolit dovrunde tikintiler esasen dairevi formada cay daslari ve mohre ile insa edilmisdir Evlerin qizdirilmasi ucun otagin merkezinde yerlesdirilmis ocaqdan yaxud gil manqallardan istifade edilmisdir Diametri orta hesabla 7 metre catan 35 55 sm qalinliginda divarlari olan bele evler cox hallarda arakesmelerle ayri ayri hisselere bolunmusdur I Kultepenin Eneolit dovru materiallari icerisinde das aletler coxluq teskil edir Aletlerin coxu devegozu dasindan obsidian hazirlanmisdir Onlarin nukleuslari da tapilmisdir Aletler bu nukleuslardan qelpeleme usulu ile hazirlanmisdir Kultepeden caxmaq dasindan hazirlanmis aletler ox ucluqlari 300 den cox oraq disi elde edilmisdir Bazalt daslardan ise esasen baltalar pazlar gurzler cekicler toppuzlar ve s hazirlanmisdir Kultepenin sumuk memulati icerisinde qaramal sumuyunden hazirlanmis qasovlar pardaxlayici aletler coxluq teskil edir Misden hazirlanmis aletler ise sancaqlardan muncuqlardan tiyelerden nize ucluqlarindan ve s ibaretdir Bu esyalar temiz misden hazirlanmisdir Bu esyalarin bezisinin terkibinde cuzi miqdarada mergumus qatisigi da var Kultepenin Eneolit dovrunun gil qablariinin ekseriyyeti enli agizli ve yasti oturacaqlidir I Kultepeden hemcinin yuksek texnoloji usulla hazirlanmis dovrunun gozel senet numunesi sayilan boyali qablar da elde edilmisdir I Kultepenin Neolit ve Eneolit dovru tebeqesinde 85 qebir acilmisdir Buradan cixan skletler olulerin bukulu veziyyetde ve ya boyru yaxud da arxasi uste ozu de muxtelif istiqametde defn edildiyini gosterir Bezi skletlerin ustune qirmizi oxra sepilmisdir Iki qebirden it skleti bir qisim qebirlerden ise gil qablar curbecur muncuqlar ve devegozu dasindan hazirlanmis esyalar tapilmisdir Bele qebir Babadervis ve diger abidelerde de askar edilmisdir Ilk Tunc dovru I Kultepenin II tebeqesi Ilk Tunc dovrune aiddir Bu tebeqenin qalinligi 9 5m olub abidenin uzerinden 3 5 4 5 12 3 13m derinlikde yerlesir Bu tebeqeden Kur Araz medeniyyetine aid muxtelif maddi medeniyyet numuneleri askar edilmisdir Qazinti zamani ikinci tebeqede 14 tikinti qati oyrenilmisdir Binalar esasen dairevi formada bezen ise duzbucaqli tikilmisdir Onlar das ozul uzerinde mohreden ve ya ciy kerpicden insa edilmisdir O H Hebibullayevin tedqiqatlari zamani mueyyen olmusdur ki dairevi binalar konusvari dordkunc binalar ise yasti ortukle tamamlanmisdir Ikinci tebeqede askar olunmus maddi medeniyyet qaliqlarinin bir qismi obsidian devegozu ve caxmaq dasindan hazirlanmis oraq disleri qasov ve s aletlerden ibaretdir Kur Araz medeniyyeti ucun harakterik olan tapintilarin ekseriyyeti gil memulatindan ibaretdir Orta Tunc dovru I Kultepenin III tebeqesi ise Orta Tunc dovrune aiddir Burada ciy kerpicden horulmus dordkunc formali evlere mexsus divar qaliqlari monoxrom ve ploixrom gil qablar das aletler ve yalniz bir eded tunc esya tapilmisdir Evlerin dosemesi evvelki dovrlerden ferqli olaraq dasdan olub bir birine ag rengli gece oxsar madde ile berkidilmisdir Bu tebeqenin das aletleri devegozu tuf bazalt tipli daslardan yuksek zovqle hazirlanmisdir Bunlar esasen iti agizli bicaq sekilli lovhelerden den daslarindan surtkeclerden ve s ibaretdir Son Tunc dovru I Kultepeden Orta Tunc ve Son Tunc dovrune aid iki qrup gil qablar elde edilmisdir Bunlar boyali ve sade gil qablardir Qablar cesidlerine gore de iki qisme metbex ve sufre qablarina bolunur Dorduncu tebeqe abidenin uzerinden 1 5 2 5m derinliyedek davam edir Bu tebeqe Erken Demir dovrune aid edilmisdir Bu tebeqeden askar edilmis tapintilar esasen gil memulatindan ibaret olub cehrayi ve boz rengde bisirilmisdir Bu dovre hemcinin O H Hebibullayevin dorduncu tipe aid etdiyi boyali qablar da aiddir Tarixi abideleri Kultepe kendinde asagidaki dasinmaz tarix ve medeniyyet abidesi qeyde alinmisdir Inventar Abidenin adi Tarixi Yerlesdiyi unvan Novu Ehemiyyet derecesi33 I Kultepe yasayis yeri Eneolit Tunc dovru Kultepe kendi Axeoloji DunyaCografiyasi ve iqlimiEhalisiIl Daimi ehali Kisiler Qadinlar1999 1527 740 7872009 1798 881 917IqtisadiyyatiMedeniyyetiKendde medeniyyet muessisesi movcud deyil TehsilKendde Kultepe kend tam orta mektebi fealiyyet gosterir DinKendde dini ibadet yeri ve ya dini icma qeyde alinmamisdir SehiyyeKendde sehiyye muessisesi movcud deyil Istinadlar Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Standarti Inzibati erazi bolgusu tesnifati 2019 Baki 2020 seh 106 PDF 2022 01 28 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 06 15 Naxcivan Muxtar Respublikasi seher ve rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 1 mart 2003 cu il tarixli 423 IIQ sayli Qerari 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 16 Naxcivan Muxtar Respublikasinin bezi rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 30 sentyabr 2003 cu il tarixli 500 IIQ sayli Qerari 2022 06 16 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 16 Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Baki Serq Qerb 2007 seh XXXX Azerbaycandaki dunya olke ve yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmis siyahisi seh 2 PDF 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 06 17 Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiya alinmasi 1999 cu il I hisse Baki Seda nesriyyati 2000 seh 37 Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 cu il I cild Baki Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2010 seh 36 2022 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 16 Naxcivan Muxtar Respublikasi Tehsil Nazirliyi Babek rayon Tehsil Sobesinin ehate etdiyi umumtehsil mektebleri haqqinda MELUMAT tehsil nmr az 2022 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 21 Xarici kecidlerHemcinin bax