Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Məhəmməd ibn Əbdürrəhman (ərəb. محمد بن عبد الرحمن الأوسط) (d. 822 - ö. 5 avqust 886) — 5-ci Kordova əmiri.
| I Məhəmməd ibn Əbdürrəhman | |
|---|---|
| ərəb. محمد بن عبد الرحمن الأوسط | |
 I Məhəmməd adına kəsilən sikkə | |
| Əvvəlki | II Əbdürrəhman |
| Sonrakı | I Münzir |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kordova, Əndəlüs Əməvi əmirliyi |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Kordova, Əndəlüs Əməvi əmirliyi |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | II Əbdürrəhman |
| Anası | Nəhdiz |
| Uşaqları | I Münzir I Abdullah |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk illəri
Məhəmməd ibn Əbdürrəhman 822-ci ildə Kordovada dünyaya gəldi. Atası Əndəlüs əmiri II Əbdürrəhman, anası isə onun xanımlarından Nəhdizdir. Əsir düşən Haris ibn Bəzki xilas etmək məqsədilə atasının əmriylə Tudela qalası üzərinə göndərildi. Ardından üsyançı Musa ibn Qasini sülhə məcbur etdi və 842-ci ilin mayında Pamplona şəhərini ələ keçirdi. Ancaq Musa ibn Qasi yenidən ayaqlandı. Bu səbəblə 844-cü ildə Məhəmməd yenidən üsyançı Musa ibn Qasinin üzərinə göndərildi. Tudela qalası yenidən mühasirəyə alındı və bu dəfə üsyan rəhbəri ələ keçirildi. Ardından 846-cı ildə Leon şəhəri mühasirəyə alınıb yağmalandı.
Səltənət illəri
Xristian krallıqlarına yürüş
Bu uğurları səbəbilə atası tərəfindən vəliəhd elan edilən Məhəmməd onun vəfatının ardından Kordovaya döndü və 22 sentyabr 852-ci ildə taxta çıxdı. Əmir Məhəmməd bir yandan ölkə daxilindəki üsyanları yatırmaqla, digər yandan isə şimaldakı xristian krallıqlar üzərinə səfər tərtib etməklə məşğul oldu. Bunlar arasında Asturiya və Navarra krallıqları xüsusilə hədəf seçildi. 852-ci ildə Alava ətrafındakı bəzi qalalar və frankların əlindəki Barselonaya yaxın bəzi mərkəzlər ələ keçirildi. Rəvayətə görə, bu səfərlərdən əldə olunan qənimətlərin beşdə bir hissəsi Saraqossa məscidinin genişləndirilməsi üçün sərf edilmişdir. Əmir Məhəmməd 860-cı ildə Navarra krallığına yönələrək paytaxtı Pamplona və ətraf bölgələrinə səfər tərtib etdi. Bu səfərlə bölgədəki bir çox şəhər və qala ələ keçirildi. Hətta Navarra kralının oğlu Fortun əsir alınmış, Kordovaya gətirilərək 20 il boyunca burada həbs tutulmuşdur. 9 avqust 865-ci ildə çıxılan və əmirin böyük oğlu Münzirin rəhbərlik etdiyi bu səfərlə Qalisiya bölgəsindəki bir çox qala işğal edildi, çox sayıda düşmən əsgəri öldürüldü. Ancaq Asturiya kralının sərhəd bölgələrində davam etdirdiyi hərbi fəaliyyət səbəbilə Əmir Məhəmməd bölgəyə dəniz yoluyla yeni bir səfər tərtib etməyə qərar verdi. Bu məqsədlə 879-cu ildə Qalisiyaya göndərilən donanma Atlantik okeanında çıxan fırtına səbəbilə heç bir hərbi uğur qazanmadan geri döndü.
Vikinqlərin hücumu
Əndəlüsə ilk dəfə atasının səltənətində hücum edən vikinqlərin növbəti hərbi ekspedisiyaları Əmir Məhəmməd səltənətində baş tutdu. 859-cu ildə 60-dan çox gəmiylə Sevilyaya gələn vikinqlər heç bir qənimət əldə etmədən geri çəkilsələr də, bölgəni tərk etmədilər. Cəbəllütariq sahillərinə gələrək bölgəni yağmalayıb, buradakı məscidi yandırdılar. Ardından Mursiyaya gedən vikinqlər yenə qənimət əldə edə bilmədilər və xeyli sayıda gəmiləri darmadağın edilmiş şəkildə bölgəni tərk edib qaçdılar.
Daxili üsyanlar
Əmir Məhəmməd dönəmində Kordovada başlayıb Toledoya qədər uzanan xristian fədailəri hərəkatı adlı üsyan nəzarət altına alındı. İslamı sonradan qəbul edən yerli əhali başda olmaqla, ərəb və bərbər tayfalarının yaşadığı bir çox bölgədə üsyanlar başladı. Bunlardan ən önəmliləri Toledo və Meridada çıxan kəndli üsyanlarıyla Ömər ibn Həfsun üsyanıdır. Taxta çıxdığı 852-ci ildə Toledo əhalisi ayaqlandı və şəhər mərkəzini ələ keçirib ərəblərin böyük hissəsini qılıncdan keçirdi. Əmir Məhəmməd bu üsyanı yatırmaq üçün şəxsən öz idarəsindəki orduyla bölgəyə gəldi. Üsyan yatırılsa da, 854-cü ildə şəhər əhalisi yenidən ayaqlandı. Ancaq əmirin yenidən bölgəyə gəlməsiylə, əhali aman diləyib itaət etdi. Bölgədə sülh təmin edilsə də, şəhər əhalisi mərkəzi hakimiyyətə qarşı Leon krallığı ilə ittifaq qurmuşdu. Əmir Məhəmmədin təcrübəsiz şəxsləri vəzifəyə gətirməsi, bərbər tayfalarını və İslamı sonradan qəbul edən yerli əhalini sıxışdıraraq ərəbləri bölgədə üstün mövqeyə yüksəltməsi, davam edən quraqlığa baxmayaraq əmirin vergiləri artırması bu üsyanların əsas səbəbi olaraq göstərilir. Şimaldakı xristian kralları da bu üsyanların böyüməsinə dəstək verdilər. Belə ki, 875-ci ildə Meridada başlayan üsyan Asturiya kralı III Alfonso tərəfindən dəstəklənmişdir. Üsyanın böyüməməsi məqsədilə Əmir Məhəmməd Badaxoz şəhərinin idarəsini üsyan rəhbəri Əbdürrəhman ibn Mərvana verməyi qəbul etdi.
Əmir Məhəmməd dönəminin sonlarında meydana çıxan Ömər ibn Həfsun üsyanı Əndəlüs tarixinin ən mühüm üsyan hərəkatı olaraq dəyərləndirilir. İbn Həfsun ətrafına topladığı 40 nəfərlə birlikdə Bobastro qalasını ələ keçirdi və 880-ci ildə mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyan başlatdı. Əmir Məhəmmədin bu üsyanı yatırmaq məqsədilə göndərdiyi ilk ordunun məğlub olmasının ardından İbn Həfsun xalqın gözündə etibar qazandı və tərəfdarlarının sayı qısa zamanda artdı. Qranada və Malaqa bölgələrini də ələ alan İbn Həfsun çox keçmədən gücünü itriməyə başladı və Bobastro qalası ələ keçirildi. İlk öncə əsir düşən İbn Həfsun daha sonra dövlət xidmətinə alındı və əmirin ən yaxın adamlarından birinə çevrildi. Əmirin 883-cü ildə III Alfonso üzərinə tərtib etdiyi səfərə qatıldı. Ancaq onun sədaqəti çox uzun çəkmədi və 886-cı ildə yenidən ayaqlandı. Əmir Məhəmməd bu dəfə oğlu Münzir rəhbərliyində bir ordu göndərsə də, əmirin ani ölümü səbəbilə ordu yoldan geri döndü. Belə ki, Əmir Məhəmməd 5 avqust 886-cı ildə vəfat etdi və oğlu Münzir onun yerinə taxta çıxdı.
Mənbə
- İbn Abdürabbih, el-ʿİḳdü’l-ferîd, IV, 493-496;
- Ahbâr mecmûʿa, s. 126-132;
- İbnü’l-Ebbâr, el-Ḥulletü’s-siyerâʾ (nşr. Hüseyin Mûnis), Kahire 1985, I, 119-120;
- İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, II, 96-97, 102 vd.;
- Nüveyrî, Nihâyetü’l-ereb, XXIII, 388-393;
- İbn Haldûn, el-ʿİber, IV, 131;
- Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, s. 350-352;
- Dozy, Spanish Islam, s. 294 vd.;
- E. Lévi-Provençal, Histoire de l’Espagne musulmane, Leiden 1950, I, 279 vd.;
- Anwar G. Chejne, Muslim Spain, Minneapolis 1974, s. 13, 21, 23-24, 267, 354;
- J. F. O’Callaghan, A History of Medieval Spain, New York 1975, s. 111 vd.;
- S. M. Imamuddin, Muslim Spain, Leiden 1981, s. 55, 58, 73, 115, 167, 211, 220;
- Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, İstanbul 1987, IV, 241-268;
- Mehmet Özdemir, “Endülüs’te Bir Emevi Mehdisi”, AÜİFD, XXXIX (1999), s. 121;
- L. Molina, “Umayyads”, EI2 (İng.), X, 850;
- M. Yaşar Kandemir, “Bakī b. Mahled”, DİA, IV, 541;
- Birsel Küçüksipahioğlu, “Ömer b. Hafsûn”, a.e., XXXIV, 64-65.
İstinadlar
- İbnü’l-Esîr, el-Kâmil (trc. Ahmed Ağırakça), İstanbul 1987, VII, 64-65, 67-68, 74, 80-81, 83-84, 97, 138, 221;
- İbnü’l-Kūtıyye, Târîḫu İftitâḥi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Beyrut 1402/1982, s. 80 vd., 100, 108;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Mehemmed ibn Ebdurrehman ereb محمد بن عبد الرحمن الأوسط d 822 o 5 avqust 886 5 ci Kordova emiri I Mehemmed ibn Ebdurrehmanereb محمد بن عبد الرحمن الأوسط I Mehemmed adina kesilen sikke5 Kordova emiriEvvelkiII EbdurrehmanSonrakiI MunzirSexsi melumatlarDogum tarixi 822Dogum yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiVefat tarixi 5 avqust 886Vefat yeri Kordova Endelus Emevi emirliyiFealiyyeti siyasetciAtasi II EbdurrehmanAnasi NehdizUsaqlari I Munzir I AbdullahDini islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk illeri Mehemmed ibn Ebdurrehman 822 ci ilde Kordovada dunyaya geldi Atasi Endelus emiri II Ebdurrehman anasi ise onun xanimlarindan Nehdizdir Esir dusen Haris ibn Bezki xilas etmek meqsedile atasinin emriyle Tudela qalasi uzerine gonderildi Ardindan usyanci Musa ibn Qasini sulhe mecbur etdi ve 842 ci ilin mayinda Pamplona seherini ele kecirdi Ancaq Musa ibn Qasi yeniden ayaqlandi Bu sebeble 844 cu ilde Mehemmed yeniden usyanci Musa ibn Qasinin uzerine gonderildi Tudela qalasi yeniden muhasireye alindi ve bu defe usyan rehberi ele kecirildi Ardindan 846 ci ilde Leon seheri muhasireye alinib yagmalandi Seltenet illeri Xristian kralliqlarina yurus Bu ugurlari sebebile atasi terefinden veliehd elan edilen Mehemmed onun vefatinin ardindan Kordovaya dondu ve 22 sentyabr 852 ci ilde taxta cixdi Emir Mehemmed bir yandan olke daxilindeki usyanlari yatirmaqla diger yandan ise simaldaki xristian kralliqlar uzerine sefer tertib etmekle mesgul oldu Bunlar arasinda Asturiya ve Navarra kralliqlari xususile hedef secildi 852 ci ilde Alava etrafindaki bezi qalalar ve franklarin elindeki Barselonaya yaxin bezi merkezler ele kecirildi Revayete gore bu seferlerden elde olunan qenimetlerin besde bir hissesi Saraqossa mescidinin genislendirilmesi ucun serf edilmisdir Emir Mehemmed 860 ci ilde Navarra kralligina yonelerek paytaxti Pamplona ve etraf bolgelerine sefer tertib etdi Bu seferle bolgedeki bir cox seher ve qala ele kecirildi Hetta Navarra kralinin oglu Fortun esir alinmis Kordovaya getirilerek 20 il boyunca burada hebs tutulmusdur 9 avqust 865 ci ilde cixilan ve emirin boyuk oglu Munzirin rehberlik etdiyi bu seferle Qalisiya bolgesindeki bir cox qala isgal edildi cox sayida dusmen esgeri olduruldu Ancaq Asturiya kralinin serhed bolgelerinde davam etdirdiyi herbi fealiyyet sebebile Emir Mehemmed bolgeye deniz yoluyla yeni bir sefer tertib etmeye qerar verdi Bu meqsedle 879 cu ilde Qalisiyaya gonderilen donanma Atlantik okeaninda cixan firtina sebebile hec bir herbi ugur qazanmadan geri dondu Vikinqlerin hucumu Endeluse ilk defe atasinin seltenetinde hucum eden vikinqlerin novbeti herbi ekspedisiyalari Emir Mehemmed seltenetinde bas tutdu 859 cu ilde 60 dan cox gemiyle Sevilyaya gelen vikinqler hec bir qenimet elde etmeden geri cekilseler de bolgeni terk etmediler Cebellutariq sahillerine gelerek bolgeni yagmalayib buradaki mescidi yandirdilar Ardindan Mursiyaya geden vikinqler yene qenimet elde ede bilmediler ve xeyli sayida gemileri darmadagin edilmis sekilde bolgeni terk edib qacdilar Daxili usyanlar Emir Mehemmed doneminde Kordovada baslayib Toledoya qeder uzanan xristian fedaileri herekati adli usyan nezaret altina alindi Islami sonradan qebul eden yerli ehali basda olmaqla ereb ve berber tayfalarinin yasadigi bir cox bolgede usyanlar basladi Bunlardan en onemlileri Toledo ve Meridada cixan kendli usyanlariyla Omer ibn Hefsun usyanidir Taxta cixdigi 852 ci ilde Toledo ehalisi ayaqlandi ve seher merkezini ele kecirib ereblerin boyuk hissesini qilincdan kecirdi Emir Mehemmed bu usyani yatirmaq ucun sexsen oz idaresindeki orduyla bolgeye geldi Usyan yatirilsa da 854 cu ilde seher ehalisi yeniden ayaqlandi Ancaq emirin yeniden bolgeye gelmesiyle ehali aman dileyib itaet etdi Bolgede sulh temin edilse de seher ehalisi merkezi hakimiyyete qarsi Leon kralligi ile ittifaq qurmusdu Emir Mehemmedin tecrubesiz sexsleri vezifeye getirmesi berber tayfalarini ve Islami sonradan qebul eden yerli ehalini sixisdiraraq erebleri bolgede ustun movqeye yukseltmesi davam eden quraqliga baxmayaraq emirin vergileri artirmasi bu usyanlarin esas sebebi olaraq gosterilir Simaldaki xristian krallari da bu usyanlarin boyumesine destek verdiler Bele ki 875 ci ilde Meridada baslayan usyan Asturiya krali III Alfonso terefinden desteklenmisdir Usyanin boyumemesi meqsedile Emir Mehemmed Badaxoz seherinin idaresini usyan rehberi Ebdurrehman ibn Mervana vermeyi qebul etdi Emir Mehemmed doneminin sonlarinda meydana cixan Omer ibn Hefsun usyani Endelus tarixinin en muhum usyan herekati olaraq deyerlendirilir Ibn Hefsun etrafina topladigi 40 neferle birlikde Bobastro qalasini ele kecirdi ve 880 ci ilde merkezi hakimiyyete qarsi usyan baslatdi Emir Mehemmedin bu usyani yatirmaq meqsedile gonderdiyi ilk ordunun meglub olmasinin ardindan Ibn Hefsun xalqin gozunde etibar qazandi ve terefdarlarinin sayi qisa zamanda artdi Qranada ve Malaqa bolgelerini de ele alan Ibn Hefsun cox kecmeden gucunu itrimeye basladi ve Bobastro qalasi ele kecirildi Ilk once esir dusen Ibn Hefsun daha sonra dovlet xidmetine alindi ve emirin en yaxin adamlarindan birine cevrildi Emirin 883 cu ilde III Alfonso uzerine tertib etdiyi sefere qatildi Ancaq onun sedaqeti cox uzun cekmedi ve 886 ci ilde yeniden ayaqlandi Emir Mehemmed bu defe oglu Munzir rehberliyinde bir ordu gonderse de emirin ani olumu sebebile ordu yoldan geri dondu Bele ki Emir Mehemmed 5 avqust 886 ci ilde vefat etdi ve oglu Munzir onun yerine taxta cixdi MenbeIbn Abdurabbih el ʿIḳdu l ferid IV 493 496 Ahbar mecmuʿa s 126 132 Ibnu l Ebbar el Ḥulletu s siyeraʾ nsr Huseyin Munis Kahire 1985 I 119 120 Ibn Izari el Beyanu l muġrib II 96 97 102 vd Nuveyri Nihayetu l ereb XXIII 388 393 Ibn Haldun el ʿIber IV 131 Makkari Nefḥu ṭ ṭib s 350 352 Dozy Spanish Islam s 294 vd E Levi Provencal Histoire de l Espagne musulmane Leiden 1950 I 279 vd Anwar G Chejne Muslim Spain Minneapolis 1974 s 13 21 23 24 267 354 J F O Callaghan A History of Medieval Spain New York 1975 s 111 vd S M Imamuddin Muslim Spain Leiden 1981 s 55 58 73 115 167 211 220 Dogustan Gunumuze Buyuk Islam Tarihi Istanbul 1987 IV 241 268 Mehmet Ozdemir Endulus te Bir Emevi Mehdisi AUIFD XXXIX 1999 s 121 L Molina Umayyads EI2 Ing X 850 M Yasar Kandemir Baki b Mahled DIA IV 541 Birsel Kucuksipahioglu Omer b Hafsun a e XXXIV 64 65 IstinadlarIbnu l Esir el Kamil trc Ahmed Agirakca Istanbul 1987 VII 64 65 67 68 74 80 81 83 84 97 138 221 Ibnu l Kutiyye Tariḫu Iftitaḥi l Endelus nsr Ibrahim el Ebyari Beyrut 1402 1982 s 80 vd 100 108