Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Fuad və ya Əhməd Fuad Paşa (d. 26 mart 1868 — ö. 28 aprel 1936) — Misirin son sultanı və ilk kralı.
| I Fuad | |
|---|---|
| ərəb. فؤاد الأول | |
 | |
Misir sultanı Misir kralı (1922-ci ildən bəri) | |
| 9 oktyabr 1917 – 28 aprel 1936 | |
| Əvvəlki | Hüseyn Kamil |
| Sonrakı | I Faruq |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qahirə, Misir xədivliyi, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qahirə, Misir krallığı |
| Dəfn yeri | Əl-Rifai məscidi, Qahirə |
| Fəaliyyəti | monarx, Kral |
| Atası | Kavalalı İsmayıl Paşa |
| Anası | Fəryal Qadınəfəndi |
| Həyat yoldaşları | Nazlı Səbri |
| Uşaqları | I Faruq Fövziyyə Fuad |
| Ailəsi | Kavalalı ailəsi |
| Dini | Sünni, İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk illəri
26 mart 1868-ci ildə Qahirədəki Cizə sarayında dünyaya gəldi. Atası Misir xədivi İsmayıl Paşa, anası isə onun xanımlarından Fəryal Qadınəfəndidir. İlk təhsilini Qahirədə alan Əhməd Fuad atasının vəzifədən alınaraq sürgünə göndərilməsinin ardından təhsilinə Avropada, daha çox Cenevrə və Torinoda davam etdi. 1885-ci ildə İtalya Hərb Akademiyasına daxil oldu və 1887-ci ildə Romada kral ordusunda xidmət etməyə başladı. Ardından Vyanadakı Osmanlı səfirliyində hərbi xidmətdə olan Əhməd Fuad, daha sonra İstanbula gələrək Sultan Əbdülhəmidin fəxri yavərliyinə təyin olundu. 1892-ci ildə Qahirəyə döndü. 1908–1913-cü illərdə Qahirə Universitetinin ilk rektoru olaraq fəaliyyət göstərdi və bu müddət ərzində Misir xədivi II Abbas Hilminin 3 ilə yaxın baş yavəri oldu. II Abbas Hilmidən sonra Misirdə hakimiyyətə gələn qardaşı Hüseyn Kamilin vəfatının ardından "sultan" ünvanı alaraq İngiltərə hakimiyyətindəki Misirin idarəsinə gətirildi (9 oktyabr 1917).
Misir sultanlığı
I Fuad səltənəti Misir siyasi həyatının olduqca hərarətli bir dövrünə təsadüf edir. Müharibə illərində elan edilən fövqəladə vəziyyətlə bağlı dayandırılan siyasi həyat yenidən canlanmış, əsas müzakirə məsələsi isə Misirin nə vaxt müstəqilliyinə qovuşacağı olmuşdu. Bu məqsədə nail olmaq üçün bir çox siyasi birliklər fəaliyyət göstərsə də, bunlar arasında Vəfd adıyla da bilinən və Səd Zağlulun rəhbərlik etdiyi qrup ön plana çıxdı. Daha sonra siyasi partiyaya çevrilən Vəfd, Misirdəki İngiltərə hakimiyyətinin ləğv edilməsində mühüm rol oynadı.
Misir krallığı
1919–1922-ci illərdə keçirilən nümayişlər, baykotlar və aparılan imza kampaniyaları ilə bölgədəki İngiltərə hakimiyyəti sarsıldı və nəhayət, 1922-ci ildə İngiltərə Misirə müstəqillik verməyə məcbur oldu. Ancaq Misirin beynəlxalq arenada müdafiəsi, bölgədəki etnik azlıqlar və əcnəbi vətəndaşların hüquqlarının qorunması və Sudanın idarəsi İngiltərədə qaldı. Bu əsnada 1917-ci ildə etibarən "sultan" olaraq Misiri idarə edən I Fuad, müstəqilliyin əldə edilməsindən dərhal sonra "kral" ünvanı aldı. 19 aprel 1923-cü ildə elan edilən konstitusiya ilə krala geniş səlahiyyətlər verildi. Konstitusiyanın elan edilməsinin ardından keçirilən ilk seçkilərdə Vəfd partiyası qalib gəldi və 1924-cü ildə Səd Zağlul ilk Vəfd hökumətini qurdu. Ancaq bu hökumətin fəaliyyəti çox çəkmədi. Çünki Kral Fuad güclü milliyyətçilərlə çalışmaqdansa, kiçik siyasi partiyalar və Əhməd Zivər (1924–1926), Məhəmməd Mahmud (1928–1929) kimi müstəqil siyasətçilərlə çalışmağı üstün tutdu. Bununla birlikdə siyasi hadisələrə istədiyi kimi yön verə bilmək üçün özbaşına qərarlar qəbul etdi, parlament 4 dəfə istehfaya göndərildi. Ancaq Vəfd partiyasının qatılmadığı 1931 seçkiləri istisna olmaqla, hər istehfadan sonra keçirilən seçkilərdə (1925, 1926, 1929) Vəfd partiyası qalib gəldi. Kral Fuad səltənətində qurulan 3 Vəfd hökumətinin (Səd Zağlul rəhbərliyində 1924, Mustafa ən-Nəhhas rəhbərliyində 1928 və 1930) də ömrü qısa oldu. Siyasi çalxantılarla keçən Kral Fuad səltənətinin son illərində Həbəşistan İngiltərə tərəfindən işğal edildi (1935) və bu işğalın ardından Misir yenidən İngiltərə ilə qonşu münasibətləri saxlamağa məcbur oldu. Kral Fuadın 28 aprel 1936-cı ildə ölümündən bir neçə ay sonra Londonda iki ölkə arasında bir andlaşma bağlandı (26 avqust 1936).
Haqqında
Misir bankının qurulmasıyla iqtisadi azadlığa ilk addımlarını atan Misirdə Kral Fuad dönəmi boyunca təhsil və mədəniyyət sahələrində mühüm inkişaf müşahidə olundu. Bir çox elmi cəmiyyətlər quruldu. 1925-ci ildə Qahirə Cizədə Câmiatü Fuâdi’l-evvel (Birinci Fuad Cəmiyyəti) adı altında elmi məşvərət komissiyası yaradıldı. Türkcə, italyanca, fransızca və orta səviyyədə ingiliscə bilən Kral Fuad bununla yanaşı, dini dəyərlərə də önəm verirdi. 1920-ci illərdə Ərəb dünyasında xilafətlə bağlı gedən müzakirələrdə iştirak edir, 1924-cü ildə Türkiyədə sonra xəlifəliyə namizədliyini irəli sürsə də, onun bu təklifi digər ərəb liderləri tərəfindən qəbul edilmədi.
Ailəsi
Xanımları
- (d. 25 oktyabr 1876 — ö. 17 fevral 1947)
- Nazlı Səbri (d. 25 iyun 1894 — ö. 29 may 1978)
Oğul övladları
- Fuad İsmayıl (d. 1895 — ö. 6 iyul 1897)
- I Faruq (d. 11 fevral 1920 — ö. 18 mart 1965)
Qız övladları
- Fövqiyə Fuad (d. 6 oktyabr 1896 — ö. 1974)
- Fövziyyə Fuad (d. 5 noyabr 1921 — ö. 2 iyul 2013)
- Faizə Fuad Rauf (d. 8 noyabr 1923 — ö. 6 iyun 1994)
- Faiqə Fuad Sadiq (d. 8 iyun 1926 — ö. 7 yanvar 1983)
- Fəthiyə Fuad Qali (d. 17 dekabr 1930 — ö. 10 dekabr 1976)
Mənbə
- Emîn Muhammed Saîd, Mülûkü’l-müslimîne’l-muʿâṣırîn ve düvelühüm, Kahire 1933, s. 5–57.
- Kerîm Sâbit, el-Melik Fuʾâd: Melikü’n-nehḍa, Kahire 1944.
- Zekî Mücâhid, el-Aʿlâmü’ş-Şarḳıyye, Kahire 1368/1949, I, 2–4, 6–7, 11–12.
- M. Colombe, L’évolution de l’Egypt (1924–1950), Paris 1951.
- Ziriklî, el-Aʿlâm, I, 187–188, 302–303.
- Türkkaya Ataöv, Afrika Ulusal Kurtuluş Mücadeleleri, Ankara 1975, s. 32–37.
- J. W. King, Historical Dictionary of Egypt, London 1984, s. 224, 298–300.
- P. J. Vatikiotis, The History of Egypt, London 1985, s. 254, 272, 274.
- Afaf Lutfi al-Sayyid Marsot, A Short History of Modern Egypt, Cambridge 1992, s. 80–93.
- "Fuad I", TA, XVII, 57.
- J. Jomier, "Fuʾād al-Awwal", EI2 (İng.), II, 934.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Fuad ve ya Ehmed Fuad Pasa d 26 mart 1868 o 28 aprel 1936 Misirin son sultani ve ilk krali I Fuadereb فؤاد الأول Misir sultani Misir krali 1922 ci ilden beri 9 oktyabr 1917 28 aprel 1936EvvelkiHuseyn KamilSonrakiI FaruqSexsi melumatlarDogum tarixi 26 mart 1868Dogum yeri Qahire Misir xedivliyi Osmanli imperiyasiVefat tarixi 28 aprel 1936 68 yasinda Vefat yeri Qahire Misir kralligiDefn yeri El Rifai mescidi QahireFealiyyeti monarx KralAtasi Kavalali Ismayil PasaAnasi Feryal QadinefendiHeyat yoldaslari Nazli SebriUsaqlari I Faruq Fovziyye FuadAilesi Kavalali ailesiDini Sunni Islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk illeri 26 mart 1868 ci ilde Qahiredeki Cize sarayinda dunyaya geldi Atasi Misir xedivi Ismayil Pasa anasi ise onun xanimlarindan Feryal Qadinefendidir Ilk tehsilini Qahirede alan Ehmed Fuad atasinin vezifeden alinaraq surgune gonderilmesinin ardindan tehsiline Avropada daha cox Cenevre ve Torinoda davam etdi 1885 ci ilde Italya Herb Akademiyasina daxil oldu ve 1887 ci ilde Romada kral ordusunda xidmet etmeye basladi Ardindan Vyanadaki Osmanli sefirliyinde herbi xidmetde olan Ehmed Fuad daha sonra Istanbula gelerek Sultan Ebdulhemidin fexri yaverliyine teyin olundu 1892 ci ilde Qahireye dondu 1908 1913 cu illerde Qahire Universitetinin ilk rektoru olaraq fealiyyet gosterdi ve bu muddet erzinde Misir xedivi II Abbas Hilminin 3 ile yaxin bas yaveri oldu II Abbas Hilmiden sonra Misirde hakimiyyete gelen qardasi Huseyn Kamilin vefatinin ardindan sultan unvani alaraq Ingiltere hakimiyyetindeki Misirin idaresine getirildi 9 oktyabr 1917 Misir sultanligi I Fuad selteneti Misir siyasi heyatinin olduqca heraretli bir dovrune tesaduf edir Muharibe illerinde elan edilen fovqelade veziyyetle bagli dayandirilan siyasi heyat yeniden canlanmis esas muzakire meselesi ise Misirin ne vaxt musteqilliyine qovusacagi olmusdu Bu meqsede nail olmaq ucun bir cox siyasi birlikler fealiyyet gosterse de bunlar arasinda Vefd adiyla da bilinen ve Sed Zaglulun rehberlik etdiyi qrup on plana cixdi Daha sonra siyasi partiyaya cevrilen Vefd Misirdeki Ingiltere hakimiyyetinin legv edilmesinde muhum rol oynadi Misir kralligi 1919 1922 ci illerde kecirilen numayisler baykotlar ve aparilan imza kampaniyalari ile bolgedeki Ingiltere hakimiyyeti sarsildi ve nehayet 1922 ci ilde Ingiltere Misire musteqillik vermeye mecbur oldu Ancaq Misirin beynelxalq arenada mudafiesi bolgedeki etnik azliqlar ve ecnebi vetendaslarin huquqlarinin qorunmasi ve Sudanin idaresi Ingilterede qaldi Bu esnada 1917 ci ilde etibaren sultan olaraq Misiri idare eden I Fuad musteqilliyin elde edilmesinden derhal sonra kral unvani aldi 19 aprel 1923 cu ilde elan edilen konstitusiya ile krala genis selahiyyetler verildi Konstitusiyanin elan edilmesinin ardindan kecirilen ilk seckilerde Vefd partiyasi qalib geldi ve 1924 cu ilde Sed Zaglul ilk Vefd hokumetini qurdu Ancaq bu hokumetin fealiyyeti cox cekmedi Cunki Kral Fuad guclu milliyyetcilerle calismaqdansa kicik siyasi partiyalar ve Ehmed Ziver 1924 1926 Mehemmed Mahmud 1928 1929 kimi musteqil siyasetcilerle calismagi ustun tutdu Bununla birlikde siyasi hadiselere istediyi kimi yon vere bilmek ucun ozbasina qerarlar qebul etdi parlament 4 defe istehfaya gonderildi Ancaq Vefd partiyasinin qatilmadigi 1931 seckileri istisna olmaqla her istehfadan sonra kecirilen seckilerde 1925 1926 1929 Vefd partiyasi qalib geldi Kral Fuad seltenetinde qurulan 3 Vefd hokumetinin Sed Zaglul rehberliyinde 1924 Mustafa en Nehhas rehberliyinde 1928 ve 1930 de omru qisa oldu Siyasi calxantilarla kecen Kral Fuad seltenetinin son illerinde Hebesistan Ingiltere terefinden isgal edildi 1935 ve bu isgalin ardindan Misir yeniden Ingiltere ile qonsu munasibetleri saxlamaga mecbur oldu Kral Fuadin 28 aprel 1936 ci ilde olumunden bir nece ay sonra Londonda iki olke arasinda bir andlasma baglandi 26 avqust 1936 HaqqindaMisir bankinin qurulmasiyla iqtisadi azadliga ilk addimlarini atan Misirde Kral Fuad donemi boyunca tehsil ve medeniyyet sahelerinde muhum inkisaf musahide olundu Bir cox elmi cemiyyetler quruldu 1925 ci ilde Qahire Cizede Camiatu Fuadi l evvel Birinci Fuad Cemiyyeti adi altinda elmi mesveret komissiyasi yaradildi Turkce italyanca fransizca ve orta seviyyede ingilisce bilen Kral Fuad bununla yanasi dini deyerlere de onem verirdi 1920 ci illerde Ereb dunyasinda xilafetle bagli geden muzakirelerde istirak edir 1924 cu ilde Turkiyede sonra xelifeliye namizedliyini ireli surse de onun bu teklifi diger ereb liderleri terefinden qebul edilmedi AilesiXanimlari d 25 oktyabr 1876 o 17 fevral 1947 Nazli Sebri d 25 iyun 1894 o 29 may 1978 Ogul ovladlari Fuad Ismayil d 1895 o 6 iyul 1897 I Faruq d 11 fevral 1920 o 18 mart 1965 Qiz ovladlari Fovqiye Fuad d 6 oktyabr 1896 o 1974 Fovziyye Fuad d 5 noyabr 1921 o 2 iyul 2013 Faize Fuad Rauf d 8 noyabr 1923 o 6 iyun 1994 Faiqe Fuad Sadiq d 8 iyun 1926 o 7 yanvar 1983 Fethiye Fuad Qali d 17 dekabr 1930 o 10 dekabr 1976 MenbeEmin Muhammed Said Muluku l muslimine l muʿaṣirin ve duveluhum Kahire 1933 s 5 57 Kerim Sabit el Melik Fuʾad Meliku n nehḍa Kahire 1944 Zeki Mucahid el Aʿlamu s Sarḳiyye Kahire 1368 1949 I 2 4 6 7 11 12 M Colombe L evolution de l Egypt 1924 1950 Paris 1951 Zirikli el Aʿlam I 187 188 302 303 Turkkaya Ataov Afrika Ulusal Kurtulus Mucadeleleri Ankara 1975 s 32 37 J W King Historical Dictionary of Egypt London 1984 s 224 298 300 P J Vatikiotis The History of Egypt London 1985 s 254 272 274 Afaf Lutfi al Sayyid Marsot A Short History of Modern Egypt Cambridge 1992 s 80 93 Fuad I TA XVII 57 J Jomier Fuʾad al Awwal EI2 Ing II 934 Xarici kecidler