Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Aleksandr (gürc. ალექსანდრე I დიდი; 1390 – 26 avqust 1445) - Baqrationilər sülaləsindən olan Gürcüstan çarı (1412 - 1442). Çar I Konstantinin və Natia Amirejibinin oğlu.
| I Aleksandr | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1390 |
| Vəfat tarixi | 26 avqust 1445 |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | Kral |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Baqrationi |
| Dini | Gürcü Ortodoks Kilsəsi |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hakimiyyətinin ilk illərində türkmənlərin yürüşlərinə qarşı mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldı. Yalnız 1415-ci ildən etibarən Gürcüstanda sülh hökm sürməyə başladı. I Aleksandr bu dövrdən başlayaraq Əmir Teymur və türkmənlər tərəfindən dağıdılmış ölkəni bərpa etmək üçün fəaliyyətə başladı. Xəzinə boşaldıldığı üçün məskunlaşma vergisinin tətbiq edilməsinə başlanıldı (vergi 1440-cı ildə ləğv edildi). Vergidən əldə edilən vəsaitlə Svetitsxoveli və Ruisi məbədləri, eləcə də bir çox monastır və qala təmir edildi.
Gürcüstanda isə taxta I Aleksandr (1412-1443) çıxdı. O, Qara Yusiflə əlaqələri qaydaya saldı. Gürcü dövlətinə kənar hücumların qarşısını aldı, ölkədə sabitliyə nail oldu. Onun hakimiyyəti dövründə Lori Gürcüstana birləşdirildi. I Aleksandr Teymurun hücumları
nəticəsində dağılmış ölkə təsərrüfatını bərpa etməyə girişdi.Gürcü çarı bərpa işlərini sürətlə aparmaq üçün 1425-ci ildə yeni vergi - “mali” tətbiq etdi. Bu vergi hər evdən 40 tetri (gümüş pul) həcmində toplanırdı. Lakin 1440-cı ildə daxili vəziyyətin gərginləşməsi ilə əlaqədar mali toplanması dayandırıldı.
I Aleksandr mərkəzi hakimiyyəti gücləndirmək üçün cəsarətli addımlar atdı. Kilsənin təsərrüfat və təşkilati işlərini nizama salmaq üçün tədbirlər gördü. Kilsəni dövləti möhkəmləndirən faktora çevirmək üçün cəhd etdi. O, məqsədinə çatmaq üçün iri feodallara - eristavlara və aznaurlara qarşı
da amansız mübarizəyə başladı. Lakin iri feodallarla mübarizədə məğlub oldu. Çünki sərbəstliyinin məhdudlaşdırılmasından narazı qalmış kilsə xadimləri də aznaurları müdafiə
edirdilər. I Aleksandr 1443-cü ildə taxt-tacdan məhrum edilib monastıra göndərildi.
Bu hadisə Gürcüstanın birliyinə böyük zərbə vurdu,siyasi parçalanma açıq şəkil aldı. Samsxeti və Abxaz-İmereti knyazları - mtavarları Gürcüstandan ayrıldılar. Samsxeti mtavarı daha irəli gedərək, öz irsi malikanəsindəki kilsəni də Gürcüstan katolikosluğunun tabeliyindən çıxardı. Samsxeti hakimiyyət bütünlüklə Çakeli nəslindən olan knyazların əlində cəmləşdi. Daha sonra Abxaziya, Quriya və Meqreli
feodal əyanları birləşib Sabediano adlı qurum yaratdılar. Bu feodal birliyi Qafqazın Qara dəniz sahili boyundakı ticarət yollarını nəzarətə aldı və Cənubi Qafqazın içərilərinə doğru ticarət əlaqələrində vasitəçi rolu oynamağa başladı.XV əsrin ikinsi yarısında Abxaziyada Çaçba (Şervaşidze) nəsli hakimiyyətə gəldi və tam müstəqil siyasət yürütməyə başladı. XV əsrin sonunda Gürcüstanda siyasi dağınıqlıq daha da gücləndi. Müstəqil Kartli, Kaxeti, İmereti şahlıqları yarandı. Bu şahlıqlara Baqrationilər nəslinin nümayəndələri başçılıq edirdilər. Kartli, Kaxeti, İmereti hökm-
darları öz hakimiyyətlərini bütün Gürcüstana yaymaq üçün bir-biri ilə savaşırdılar. Bu da feodal ara müharibələri doğurur və Gürcüstanın ümumi inkişafına mənfi təsir edirdi.Gürcü feodal əyanları və kilsə xadimləri 1453-cü ildə Bizansın süqutunu çox narahatlıqla qarşıladılar. Bu zamandan gürcü feodal hakimləri Qərbi Avropa dövlətləri və Moskva knyazlığı ilə əlaqələr yaratmağa, müsəlman dövlətlərinin təzyiqinə qarşı onlardan yardım almağa cəhdlər etdilər.1460-cı ildə Gürcüstandan Romaya və Fransaya xüsusi səfirliklər göndərildi. Osmanlı dövlətinə birgə zərbə vurmaq üçün danışıqlar aparıldı. Lakin həmin cəhdlər nəticəsiz oldu. 1490-ci ildə Kaxeti hökmdarı Aleksandr (1476-1511)Moskva knyazı III İvanın yanına xüsusi elçilik göndərməklə Gürcüstan-Rusiya əlaqələrinin yaradılması istiqamətində ilk addım atdı.
Ölkənin yenidən qurulması
I Aleksandr Gürcüstanın əvvəlki sərhədlərini bərpa etmək istəyirdi. Onun qoşunları 1431-ci ildə Lore qala şəhərini və Lore vadisini tutdular.
I Aleksandr həmçinin gürcü kilsəsinin bərpasına və gücləndirilməsinə kömək etdi. O sarsılmış kilsə torpaq mülkiyyətini bərpa etdi, ölkə xaricindəki gürcü monastırlarının yenidən təmir işlərinə başladı. Çar və çar ailəsinin üzvləri birbaşa inşaat işlərində iştirak edirdilər.
Daxili siyasət
Hakimiyyətinin ilk illərində (1412 - 1415) I Aleksandr Dadiani, Şarvaşidze, Samtsxe adlı qiyamçı şahzadələrə qarşı mübarizə abardı. Bəzi hakimləri bölgələrin rəhbərliyindən uzaqlaşdırdı və yerlərinə oğulları - Vaxtanq, Dmitri və Georgini təyin etdi. Ancaq bu təyinatlar əks nəticə verdi. Belə ki, şəhzadələrin ölkənin siyasi həyatında rolları artdı və I Aleksandrın həyatda olmasına baxmayaraq, şəhzadələrə də "çar" deyə müraciət edilməyə başlanıldı.
Dövlət tədbirlərinin icrası zamanı çar oğullarının və çar ailəsinin digər üzvlərinin istəklərini nəzərə almaq məcburiyyətində qaldı. Çar sənədləri təkcə çarın adı ilə deyil, həm də ailə üzvlərinin adları ilə verilirdi ki, bu da mərkəzi hakimiyyətin zəiflədiyini göstərir. Ölkədəki vəziyyət I Aleksandrın taxtdan imtina etməsinə gətirib çıxardı.
Gürcüstanın bir qədər möhkəmənməsinə və bərpasına baxmayaraq, çarın ölümündən sonra ölkədəki siyasi ittifaq dağıldı. Gürcüstan bir neçə çarlığa və knyazlıqlara parçalandı.
İstinadlar
- Colin P. Mitchell. New Perspectives on Safavid Iran: Empire and Society 2022-03-24 at the Wayback Machine. Taylor & Francis, 3 mrt. 2011 ISBN p 66
- Барбаро и Контарини о России (2-е изд). М.: Наука. пер. Е. Скржинской, М. Михайловского. 1971. 40–42.
- Reverend S. C. Malan, Aeterna Press. "A Short History of the Georgian Church". (2015).
- Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation: 2nd edition (December 1994), Indiana University Press, p.45
- Ken Parry. "The Blackwell Companion to Eastern Christianity". (2010), p. 148.
Ədəbiyyat
- Ivane Javakhishvili, La Historia del Georgian Nación, vol. 3 (1982), Tbilisi Prensa Universitaria Estatal (En Georgian)
- Ronald Grigor Suny, El Haciendo del Georgian Nación: 2.ª edición (diciembre 1994), Indiana Prensa Universitaria,
- T'oma Metsobeli' Historia de Tamerlane y Sus Sucesores[1]
- King de Georgia en el sitio web de Arca Real
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
I Aleksandr gurc ალექსანდრე I დიდი 1390 26 avqust 1445 Baqrationiler sulalesinden olan Gurcustan cari 1412 1442 Car I Konstantinin ve Natia Amirejibinin oglu I AleksandrSexsi melumatlarDogum tarixi 1390Vefat tarixi 26 avqust 1445Defn yeri Svetitskoveli kafedraliFealiyyeti KralUsaqlari VIII Georgi Gurcustan cari Ailesi BaqrationiDini Gurcu Ortodoks Kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Hakimiyyetinin ilk illerinde turkmenlerin yuruslerine qarsi mubarize aparmaq mecburiyyetinde qaldi Yalniz 1415 ci ilden etibaren Gurcustanda sulh hokm surmeye basladi I Aleksandr bu dovrden baslayaraq Emir Teymur ve turkmenler terefinden dagidilmis olkeni berpa etmek ucun fealiyyete basladi Xezine bosaldildigi ucun meskunlasma vergisinin tetbiq edilmesine baslanildi vergi 1440 ci ilde legv edildi Vergiden elde edilen vesaitle Svetitsxoveli ve Ruisi mebedleri elece de bir cox monastir ve qala temir edildi Gurcustanda ise taxta I Aleksandr 1412 1443 cixdi O Qara Yusifle elaqeleri qaydaya saldi Gurcu dovletine kenar hucumlarin qarsisini aldi olkede sabitliye nail oldu Onun hakimiyyeti dovrunde Lori Gurcustana birlesdirildi I Aleksandr Teymurun hucumlari neticesinde dagilmis olke teserrufatini berpa etmeye girisdi Gurcu cari berpa islerini suretle aparmaq ucun 1425 ci ilde yeni vergi mali tetbiq etdi Bu vergi her evden 40 tetri gumus pul hecminde toplanirdi Lakin 1440 ci ilde daxili veziyyetin gerginlesmesi ile elaqedar mali toplanmasi dayandirildi I Aleksandr merkezi hakimiyyeti guclendirmek ucun cesaretli addimlar atdi Kilsenin teserrufat ve teskilati islerini nizama salmaq ucun tedbirler gordu Kilseni dovleti mohkemlendiren faktora cevirmek ucun cehd etdi O meqsedine catmaq ucun iri feodallara eristavlara ve aznaurlara qarsi da amansiz mubarizeye basladi Lakin iri feodallarla mubarizede meglub oldu Cunki serbestliyinin mehdudlasdirilmasindan narazi qalmis kilse xadimleri de aznaurlari mudafie edirdiler I Aleksandr 1443 cu ilde taxt tacdan mehrum edilib monastira gonderildi Bu hadise Gurcustanin birliyine boyuk zerbe vurdu siyasi parcalanma aciq sekil aldi Samsxeti ve Abxaz Imereti knyazlari mtavarlari Gurcustandan ayrildilar Samsxeti mtavari daha ireli gederek oz irsi malikanesindeki kilseni de Gurcustan katolikoslugunun tabeliyinden cixardi Samsxeti hakimiyyet butunlukle Cakeli neslinden olan knyazlarin elinde cemlesdi Daha sonra Abxaziya Quriya ve Meqreli feodal eyanlari birlesib Sabediano adli qurum yaratdilar Bu feodal birliyi Qafqazin Qara deniz sahili boyundaki ticaret yollarini nezarete aldi ve Cenubi Qafqazin icerilerine dogru ticaret elaqelerinde vasiteci rolu oynamaga basladi XV esrin ikinsi yarisinda Abxaziyada Cacba Servasidze nesli hakimiyyete geldi ve tam musteqil siyaset yurutmeye basladi XV esrin sonunda Gurcustanda siyasi daginiqliq daha da guclendi Musteqil Kartli Kaxeti Imereti sahliqlari yarandi Bu sahliqlara Baqrationiler neslinin numayendeleri basciliq edirdiler Kartli Kaxeti Imereti hokm darlari oz hakimiyyetlerini butun Gurcustana yaymaq ucun bir biri ile savasirdilar Bu da feodal ara muharibeleri dogurur ve Gurcustanin umumi inkisafina menfi tesir edirdi Gurcu feodal eyanlari ve kilse xadimleri 1453 cu ilde Bizansin suqutunu cox narahatliqla qarsiladilar Bu zamandan gurcu feodal hakimleri Qerbi Avropa dovletleri ve Moskva knyazligi ile elaqeler yaratmaga muselman dovletlerinin tezyiqine qarsi onlardan yardim almaga cehdler etdiler 1460 ci ilde Gurcustandan Romaya ve Fransaya xususi sefirlikler gonderildi Osmanli dovletine birge zerbe vurmaq ucun danisiqlar aparildi Lakin hemin cehdler neticesiz oldu 1490 ci ilde Kaxeti hokmdari Aleksandr 1476 1511 Moskva knyazi III Ivanin yanina xususi elcilik gondermekle Gurcustan Rusiya elaqelerinin yaradilmasi istiqametinde ilk addim atdi Olkenin yeniden qurulmasiI Aleksandr Gurcustanin evvelki serhedlerini berpa etmek isteyirdi Onun qosunlari 1431 ci ilde Lore qala seherini ve Lore vadisini tutdular I Aleksandr hemcinin gurcu kilsesinin berpasina ve guclendirilmesine komek etdi O sarsilmis kilse torpaq mulkiyyetini berpa etdi olke xaricindeki gurcu monastirlarinin yeniden temir islerine basladi Car ve car ailesinin uzvleri birbasa insaat islerinde istirak edirdiler Daxili siyasetHakimiyyetinin ilk illerinde 1412 1415 I Aleksandr Dadiani Sarvasidze Samtsxe adli qiyamci sahzadelere qarsi mubarize abardi Bezi hakimleri bolgelerin rehberliyinden uzaqlasdirdi ve yerlerine ogullari Vaxtanq Dmitri ve Georgini teyin etdi Ancaq bu teyinatlar eks netice verdi Bele ki sehzadelerin olkenin siyasi heyatinda rollari artdi ve I Aleksandrin heyatda olmasina baxmayaraq sehzadelere de car deye muraciet edilmeye baslanildi Dovlet tedbirlerinin icrasi zamani car ogullarinin ve car ailesinin diger uzvlerinin isteklerini nezere almaq mecburiyyetinde qaldi Car senedleri tekce carin adi ile deyil hem de aile uzvlerinin adlari ile verilirdi ki bu da merkezi hakimiyyetin zeiflediyini gosterir Olkedeki veziyyet I Aleksandrin taxtdan imtina etmesine getirib cixardi Gurcustanin bir qeder mohkemenmesine ve berpasina baxmayaraq carin olumunden sonra olkedeki siyasi ittifaq dagildi Gurcustan bir nece carliga ve knyazliqlara parcalandi IstinadlarColin P Mitchell New Perspectives on Safavid Iran Empire and Society 2022 03 24 at the Wayback Machine Taylor amp Francis 3 mrt 2011 ISBN 1136991948 p 66 Barbaro i Kontarini o Rossii 2 e izd M Nauka per E Skrzhinskoj M Mihajlovskogo 1971 40 42 Reverend S C Malan Aeterna Press A Short History of the Georgian Church 2015 Ronald Grigor Suny The Making of the Georgian Nation 2nd edition December 1994 Indiana University Press ISBN 0 253 20915 3 p 45 Ken Parry The Blackwell Companion to Eastern Christianity 2010 p 148 EdebiyyatIvane Javakhishvili La Historia del Georgian Nacion vol 3 1982 Tbilisi Prensa Universitaria Estatal En Georgian Ronald Grigor Suny El Haciendo del Georgian Nacion 2 ª edicion diciembre 1994 Indiana Prensa Universitaria T oma Metsobeli Historia de Tamerlane y Sus Sucesores 1 King de Georgia en el sitio web de Arca Real