Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bu məqalədə , təsdiqlənə bilməyən ifadələrə, mülahizə və şərhlərə yer verildiyi düşünülür. Xahiş olunur, mətni nəzərdən keçirin və yeni mənbələr əlavə edərək məqaləni zənginləşdirin. Əlavə məlumat üçün səhifənin yaza bilərsiniz. Lütfən, müzakirələr davam etdiyi müddətdə şablonu məqalədən çıxarmayın. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Həsənqaya əməliyyatı - 1992-ci il iyunun 29-da baş vermiş hərbi əməliyyat.
| Həsənqaya əməliyyatı | |||
|---|---|---|---|
| Qarabağ müharibəsi | |||
| Tarix | 29 iyun 1992 | ||
| Yeri | Həsənqaya, Tərtər, Azərbaycan | ||
| Nəticəsi | Azərbaycanın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Zəmin
1992-ci ilin yayında Azərbaycan Ordusu tərəfindən keçirilmiş irimiqyaslı hərbi hücum nəticəsində azərbaycanlılar Əsgəran rayonunda bəzi yaşayış məntəqələrini ələ keçirirlər: Naxçıvanlı, Dovşanlı, Pircamal, Dəhrəz, Ağbulaq. 13 iyun, 1992-ci ildə Azərbaycan hərbi qüvvələri Dağlıq Qarabağın şimalında 3 gün davam edəcək erməni könüllü dəstələrinin müdafiə etdiyi Goranboy rayonu istiqamətində (Azərbaycan SSR dövründə Şaumyan rayonu) irimiqyaslı hücuma keçdi. Hücuma "Goranboy" əməliyyatı adı altında Surət Hüseynov tərəfindən başçılıq edilirdi. Keçmiş Sovet Ordusunun 23-cü dviziyasının 4 tank və 2 motoatıcı batalyonu, əlavə olaraq Azərbaycan Ordusunun 4 batalyonu və qonşu rayonlardan cəlb edilmiş briqadalar əməliyyatda iştirak edirdi. 15 saat davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra 2 erməni hərbi bölüyü geri çəkildi. Bununla da, Goranboy rayonundakı onlarla kənd ermənilərdən təmizləndi. "Memorial" insan hüquqları təşkilatının məlumatına görə, əməliyyat zamanı ölüm hadisəsi baş verməmiş, ermənilər hücumdan əvvəl rayonu tərk etmişlər. 15 iyun, 1992-ci ildə Goranboy rayonunun azad edilməsindən sonra Ağdərə istiqamətində hücum başlanıldı. Sərt müqavimətlə üzləşən ordumuz bir neçə gün içərisində rayonu mühasirəyə almağa nail oldu. 708-ci briqada cənubdan, 703-cü briqada şimaldan və 701-ci briqada isə Kəlbəcər istiqamətindən hücum etmişdir. 25 iyun, 1992-ci il, səhər saat 10:33 radələrində erməni könüllü dəstələri (Arabo, Aramo, Artziv 9, Zeytun, Nikol Duman, Zoravar Andranik, Meğradzor) Yuxarı Oratağ kəndində birləşərək sürətli əks-hücuma keçdilər. Gecə ikən, 65 nədərdən ibarət Aramo dəstəsi və əlavə 10 könüllü Qızıloba kəndini yenidən işğal etdilər. Bu azərbaycannlılar arasında böyük psixoloji təsir yaratmış və döyüş zamanı 30-40 əsgərimiz həlak olmuşdur.
Əməliyyat
25 iyunda Qızıloba kəndini əks hücumla ələ keçirən Manvel Yeğiazaryan bərabərindəki qüvvələr 27-28 iyunda sıxışdırılaraq oradan çıxarılıb. Kəndən çıxarılmalarına baxmayaraq, ermənilər ilk əks hücumdan ruhlanaraq növbəti əməliyyat planını hazırladı. Əməliyyata rəhbərlik edən Manvel Yeğiazaryan Qızılobadan çıxan Arabo, Aramo, Artsiv-13, Zeytun, Craberd, Meğradzor və digər dəstələri saat üçdə Kimya anbarları adlı ərazidə bölüb. Əməliyyat planına əsasən, Tərtər rayonunun (keçmiş Ağdərə) Şıxarx (Marağa, Leninavan) qəsəbəsi, Həsənqaya və Çaylı kəndləri işğal edilməli idi.
- Birinci dəstə Manvel Yeğiazaryanın komandanlığı altında Şıxarxa hücum edərək qəsəbəni ələ keçirməli
- İkinci dəstə Aşot Ğulyanın (Askolka, Bekor Aşot) komandanlığı altında sol qanaddan hücum edərək Çaylını ələ keçirməli
- Üçüncü dəstənin digər məqsədi isə, Şıxarxın ələ keçiriləcəyi və ya orada gedən döyüşlərdə erməni dəstələrinin üstünlük qazandığı zamanda döyüş sahəsinin genişlənmədiyi hissədən asanlıqla keçərək ətrafındakı boşluğu doldurmalı və geri çəkilən qüvvələrimizi pusquya salmalı idi.
Həsənqaya-Çaylı istiqamətində irəlləyən dəstənin məxfiliyini qorumaq üçün, Manvel Yeğiazaryan onlara kiçik qarşıdurmalar istisna olmaqla qəti olaraq döyüşə daxil olmamağı əmr edib. Dəstənin tərkibində əsasən Arabo, Zeytun, Craberd, Alik Petrosyan və Artyuşa Harutyunyanın hazırladığı Artsiv-13 (Armavir) adlı dəstə olub. Arabo dəstəsinin bir hissəsi, birinci dəstə tərkibində döyüşdə iştirak edib.
İyunun 29-da sübh tezdən kanal üzərindən keçməklə üzüm bağlarında mübarizə başlayır. Onları adi kəşfiyyat reydi zamanı səhərə yaxın həm Gəncə batalyonun daşkəsənli könüllülərdən ibarət (17- 18 nəfər) kəşfiyyat taqım komandiri (Daşkəsənli Vaqif), həm də Tərtər batalyonundan Mütalib adlı döyüşçü ilk görüb. Belə ki, onlar (3 nəfər) ermənilərlə üzümlükdə təsadüfən rast gəliblər. Erməni döyüşçüləri də üç nəfər olublar. Mütalib rus dilində hansı batalyondan olduqlarını soruşduqda ermənilər 7-ci cavabını verib. O zaman həm döyüşçülərimiz, həm də ermənilər anında vəziyyəti anlayıb. Mütalibi vurmaq istəyən ermənini, dərhal Mütalibin arxasında olan döyüşçü yoldaşı zərərsizləşdirib. Nəticə etibarı ilə, döyüş bu şəkildə başlayıb. Atəş səslərinə Tərtər batalyonundan döyüşçülər gəlməyə başlayıb. Vəzir Orucov üç nəfər döyüşçü ilə ermənilərin arxasına keçib və xəndəyi PK-lardan atəşə tutmağa başlayıb.
Hər iki tərəf də, baş verən hadisələri dərhal rabitə ilə Gəncə özünümüdafiə batalyonun 1-ci bölməsi, kəşfiyyat qrupu komandiri Mehman Ələkbərova məruzə edib və ermənilərin geriyə yolunu kəsməyə başlayıblar. Tərtər batalyonun döyüşçüləri döyüşün ilkin hissəsində dağınıq olduğundan Mehman Ələkbərov dərhal Tərtər batalyonu ilə əlaqə saxlayıb. Tərtər batalyonu da öz növbəsində Tərtərdə və Cəmillidə olan döyüşçülərinə təbil siqnalı verib. Ermənilər tərtərlilər dayandığı 37-ci postun (Ağdərə çöl yolu) arxasından Tərtər batalyonun mövqeləri ilə Gəncə batalyonun mövqelərin arasına keçiblər. Döyüş zamanı Arabo dəstəsi öndən və cinahlardan güclü atəşə tutulub.
Həmin döyüşdə Tərtər batalyonundan batalyon komandiri müavini Vaqif Abdullayev, sıravi Mütalib (Mütüş) Səfərov, rota başçısı Paşayev İlham, taqım komandiri Vəzir Orucov, onunla birgə sıravi Mahir, Fazil adlı döyüşçülər iştirak edib. Beləliklə, Manvel Yeğiazryanın iyunun 29-u səhər tezdən Çiləbürtdən (Crabert) Köyarx (Levonarx)-Həsənqaya- Şıxarx (Leninavan) sektoruna doğru başlatdığı böyük əks əməliyyatlar uğursuzluqla başa çatdı. Qüvvələrimiz itki verməsə də, 12 nəfər yaralı (biri ağır yaralı olub) vardı. Belə ki, Tərtər batalyonundan Etibar adlı döyüşçü erməni döyüşçüsünü yoxlayan zaman, ölümcül yaralı erməni əlində qumbaranı açıb. Partlayış nəticəsində Etibar ona atəş açsa da, ayağından yaralanıb.
Amansız döyüş zamanı "Arabo" batalyonu demək olar ki, tamamilə məhv edildi. 124 (rus mənbələrinə əsasən 83) erməni əsgəri (muzdur) məhv olunub. Təəssüf ki, komandir Manvel Yeğiazaryan və bir neçə silahdaşı qaça bildi. 124 erməni cəsədi təkcə su kanalının içərisi boyu xəndək və ətrafında olub. Döyüş şahidlərinin dediklərinə görə, ətraf ərazilərdə, məsələn üzümçülük deyilən ərazidə də çoxlu erməni meyitləri var idi. Buna görə ermənilərin 170-ə qədər itki verildiyidə deyilir.
Filmoqrafiya
Əməliyyatı yaddaşlarda saxlamaq üçün “” adlanan sənədli film 1990-cı illərin əvvəllərində Mehman Ələkbərovun rəhbərliyi ilə təşkil olunan Gəncə özünümüdafiə batalyonunun keçdiyi döyüş yolundan bəhs edir. Filmdə arxiv görüntüləri və sənədlər, döyüşçülərin xatirələri və ekspert şərhləri tamaşaçılara təqdim olunur.
Filmin çəkilməsində əsas Məqsəd vətən uğrunda savaşmış qəhrəmanların tanıdılması, hadisələrin real şahidi olan həmin insanların öz dilindən tarixin lentə alınmasıdır. Çünki yetişən gənc nəsil tarixini bilməli və ona sahib çıxmalıdır.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2016-11-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-04.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-04.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-04.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-01-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-04.
- https://interaztv.com/videos/xeberler/280991[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqalede orijinal tedqiqata tesdiqlene bilmeyen ifadelere mulahize ve serhlere yer verildiyi dusunulur Xahis olunur metni nezerden kecirin ve yeni menbeler elave ederek meqaleni zenginlesdirin Elave melumat ucun sehifenin yaza bilersiniz Lutfen muzakireler davam etdiyi muddetde sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Hesenqaya emeliyyati 1992 ci il iyunun 29 da bas vermis herbi emeliyyat Hesenqaya emeliyyatiQarabag muharibesiTarix 29 iyun 1992Yeri Hesenqaya Terter AzerbaycanNeticesi Azerbaycanin qelebesiMunaqise terefleri Azerbaycan ErmenistanKomandan lar Mehman Elekberov Vaqif Abdullayev Manvel YegiazaryanTereflerin quvvesi30 a yaxin doyuscuː Terter erazi ozunumudafie batalyonu Xususi teyinatli desteler 170 e qeder herbciː Arabo batalyonu ZeytunItkilerAzerbaycan menbelerine esasen 12 nefer yarali Ermenistan menbelerine esasen Deqiq melumat yoxdur Menbe gosterin Azerbaycan menbelerine esasen 124 esger Ermenistan menbelerine esasen 25 30 esgerZemin1992 ci ilin yayinda Azerbaycan Ordusu terefinden kecirilmis irimiqyasli herbi hucum neticesinde azerbaycanlilar Esgeran rayonunda bezi yasayis menteqelerini ele kecirirler Naxcivanli Dovsanli Pircamal Dehrez Agbulaq 13 iyun 1992 ci ilde Azerbaycan herbi quvveleri Dagliq Qarabagin simalinda 3 gun davam edecek ermeni konullu destelerinin mudafie etdiyi Goranboy rayonu istiqametinde Azerbaycan SSR dovrunde Saumyan rayonu irimiqyasli hucuma kecdi Hucuma Goranboy emeliyyati adi altinda Suret Huseynov terefinden basciliq edilirdi Kecmis Sovet Ordusunun 23 cu dviziyasinin 4 tank ve 2 motoatici batalyonu elave olaraq Azerbaycan Ordusunun 4 batalyonu ve qonsu rayonlardan celb edilmis briqadalar emeliyyatda istirak edirdi 15 saat davam eden siddetli doyuslerden sonra 2 ermeni herbi boluyu geri cekildi Bununla da Goranboy rayonundaki onlarla kend ermenilerden temizlendi Memorial insan huquqlari teskilatinin melumatina gore emeliyyat zamani olum hadisesi bas vermemis ermeniler hucumdan evvel rayonu terk etmisler 15 iyun 1992 ci ilde Goranboy rayonunun azad edilmesinden sonra Agdere istiqametinde hucum baslanildi Sert muqavimetle uzlesen ordumuz bir nece gun icerisinde rayonu muhasireye almaga nail oldu 708 ci briqada cenubdan 703 cu briqada simaldan ve 701 ci briqada ise Kelbecer istiqametinden hucum etmisdir 25 iyun 1992 ci il seher saat 10 33 radelerinde ermeni konullu desteleri Arabo Aramo Artziv 9 Zeytun Nikol Duman Zoravar Andranik Megradzor Yuxari Oratag kendinde birleserek suretli eks hucuma kecdiler Gece iken 65 nederden ibaret Aramo destesi ve elave 10 konullu Qiziloba kendini yeniden isgal etdiler Bu azerbaycannlilar arasinda boyuk psixoloji tesir yaratmis ve doyus zamani 30 40 esgerimiz helak olmusdur Emeliyyat25 iyunda Qiziloba kendini eks hucumla ele keciren Manvel Yegiazaryan beraberindeki quvveler 27 28 iyunda sixisdirilaraq oradan cixarilib Kenden cixarilmalarina baxmayaraq ermeniler ilk eks hucumdan ruhlanaraq novbeti emeliyyat planini hazirladi Emeliyyata rehberlik eden Manvel Yegiazaryan Qizilobadan cixan Arabo Aramo Artsiv 13 Zeytun Craberd Megradzor ve diger desteleri saat ucde Kimya anbarlari adli erazide bolub Emeliyyat planina esasen Terter rayonunun kecmis Agdere Sixarx Maraga Leninavan qesebesi Hesenqaya ve Cayli kendleri isgal edilmeli idi Birinci deste Manvel Yegiazaryanin komandanligi altinda Sixarxa hucum ederek qesebeni ele kecirmeli Ikinci deste Asot Gulyanin Askolka Bekor Asot komandanligi altinda sol qanaddan hucum ederek Caylini ele kecirmeli Ucuncu destenin diger meqsedi ise Sixarxin ele kecirileceyi ve ya orada geden doyuslerde ermeni destelerinin ustunluk qazandigi zamanda doyus sahesinin genislenmediyi hisseden asanliqla kecerek etrafindaki boslugu doldurmali ve geri cekilen quvvelerimizi pusquya salmali idi Hesenqaya Cayli istiqametinde irelleyen destenin mexfiliyini qorumaq ucun Manvel Yegiazaryan onlara kicik qarsidurmalar istisna olmaqla qeti olaraq doyuse daxil olmamagi emr edib Destenin terkibinde esasen Arabo Zeytun Craberd Alik Petrosyan ve Artyusa Harutyunyanin hazirladigi Artsiv 13 Armavir adli deste olub Arabo destesinin bir hissesi birinci deste terkibinde doyusde istirak edib Iyunun 29 da subh tezden kanal uzerinden kecmekle uzum baglarinda mubarize baslayir Onlari adi kesfiyyat reydi zamani sehere yaxin hem Gence batalyonun daskesenli konullulerden ibaret 17 18 nefer kesfiyyat taqim komandiri Daskesenli Vaqif hem de Terter batalyonundan Mutalib adli doyuscu ilk gorub Bele ki onlar 3 nefer ermenilerle uzumlukde tesadufen rast gelibler Ermeni doyusculeri de uc nefer olublar Mutalib rus dilinde hansi batalyondan olduqlarini sorusduqda ermeniler 7 ci cavabini verib O zaman hem doyusculerimiz hem de ermeniler aninda veziyyeti anlayib Mutalibi vurmaq isteyen ermenini derhal Mutalibin arxasinda olan doyuscu yoldasi zerersizlesdirib Netice etibari ile doyus bu sekilde baslayib Ates seslerine Terter batalyonundan doyusculer gelmeye baslayib Vezir Orucov uc nefer doyuscu ile ermenilerin arxasina kecib ve xendeyi PK lardan atese tutmaga baslayib Her iki teref de bas veren hadiseleri derhal rabite ile Gence ozunumudafie batalyonun 1 ci bolmesi kesfiyyat qrupu komandiri Mehman Elekberova meruze edib ve ermenilerin geriye yolunu kesmeye baslayiblar Terter batalyonun doyusculeri doyusun ilkin hissesinde daginiq oldugundan Mehman Elekberov derhal Terter batalyonu ile elaqe saxlayib Terter batalyonu da oz novbesinde Terterde ve Cemillide olan doyusculerine tebil siqnali verib Ermeniler terterliler dayandigi 37 ci postun Agdere col yolu arxasindan Terter batalyonun movqeleri ile Gence batalyonun movqelerin arasina kecibler Doyus zamani Arabo destesi onden ve cinahlardan guclu atese tutulub Hemin doyusde Terter batalyonundan batalyon komandiri muavini Vaqif Abdullayev siravi Mutalib Mutus Seferov rota bascisi Pasayev Ilham taqim komandiri Vezir Orucov onunla birge siravi Mahir Fazil adli doyusculer istirak edib Belelikle Manvel Yegiazryanin iyunun 29 u seher tezden Cileburtden Crabert Koyarx Levonarx Hesenqaya Sixarx Leninavan sektoruna dogru baslatdigi boyuk eks emeliyyatlar ugursuzluqla basa catdi Quvvelerimiz itki vermese de 12 nefer yarali biri agir yarali olub vardi Bele ki Terter batalyonundan Etibar adli doyuscu ermeni doyuscusunu yoxlayan zaman olumcul yarali ermeni elinde qumbarani acib Partlayis neticesinde Etibar ona ates acsa da ayagindan yaralanib Amansiz doyus zamani Arabo batalyonu demek olar ki tamamile mehv edildi 124 rus menbelerine esasen 83 ermeni esgeri muzdur mehv olunub Teessuf ki komandir Manvel Yegiazaryan ve bir nece silahdasi qaca bildi 124 ermeni cesedi tekce su kanalinin icerisi boyu xendek ve etrafinda olub Doyus sahidlerinin dediklerine gore etraf erazilerde meselen uzumculuk deyilen erazide de coxlu ermeni meyitleri var idi Buna gore ermenilerin 170 e qeder itki verildiyide deyilir FilmoqrafiyaEmeliyyati yaddaslarda saxlamaq ucun 818 Hesenqaya emelliyyati adlanan senedli film 1990 ci illerin evvellerinde Mehman Elekberovun rehberliyi ile teskil olunan Gence ozunumudafie batalyonunun kecdiyi doyus yolundan behs edir Filmde arxiv goruntuleri ve senedler doyusculerin xatireleri ve ekspert serhleri tamasacilara teqdim olunur Filmin cekilmesinde esas Meqsed veten ugrunda savasmis qehremanlarin tanidilmasi hadiselerin real sahidi olan hemin insanlarin oz dilinden tarixin lente alinmasidir Cunki yetisen genc nesil tarixini bilmeli ve ona sahib cixmalidir Istinadlar Arxivlenmis suret 2016 11 08 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 04 Arxivlenmis suret 2023 07 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 04 Arxivlenmis suret 2023 07 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 04 Arxivlenmis suret 2020 01 11 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 04 https interaztv com videos xeberler 280991 olu kecid