Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq 15 iyul 1945 Təbriz Pəhləvilər iranı d 21 avqust 2022 Tehran Tehran ostanı iran alim dilçi şai

Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq (15 iyul 1945, Təbriz, Pəhləvilər İranı^[d] – 21 avqust 2022, Tehran, Tehran ostanı, İran) — alim, dilçi, şair, türkoloq, professor.

Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq
Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq

Digər adı	Hüseyn Düzgün
Doğum tarixi	15 iyul 1945(1945-07-15)
Doğum yeri	Təbriz, Pəhləvilər İranı^[d]
Vəfat tarixi	21 avqust 2022(2022-08-21) (77 yaşında)
Vəfat yeri	Tehran, Tehran ostanı, İran
Dəfn yeri	Vadi rəhmət qəbiristanlığı
Milliyyəti	Azəbaycan türkü
Elm sahələri	türkologiya, ədəbiyyatşünaslıq, dilçilik
Təhsili	Tehran Universiteti
Mühüm layihələri	Şeyh Safiyüddin Erdebilinin Kara Mecmuasi, Ahmet Kesrevi’nin Azeri adli teorisinin iptalı, “Dədə Qorkord” risalesini kəşfi, yenidən oxunması, yenidən yazılması və tərcüməsi, Kitabda qeyd olunan səbəblərə görə professor Sediq bu risaləni “Təbriz Rəcəzləri” adlandırmışdır., Mirzə Mehdi Estrabadinin üç cilddə türkcə farsca lüğəti "Sanqlax"ın nəşri və tərcüməsi., "Mahmud Kaşqari"nin "Divan lüğəti t Türk"ünün fars dilinə tərcüməsi və İranda nəşri, İranda Məhəmməd Füzulinin bütün əsərlərinin redaktəsi, təftişi, nəşri və tərcüməsi.,
Mükafatları	“Əmir Əlişir Nəvayi” mükafatı, Özbəkistan dövlətinin "Dostluq" ordeni
drsadigh.ir

Həyatı və təhsili

1945-ci ildə Təbrizin Sürxab məhəlləsində anadan olmuşdur. Tehrana gedib orada Tehran Universitetində fars ədəbiyyatı üzrə bakalavr dərəcəsi, daha sonra Türkiyənin İstanbul Universitetində türk dili və ədəbiyyatı üzrə bakalavr dərəcəsi almışdır. Təhsilini Türkiyədə davam etdirərək, 1983-cü ildə həmin universitetdə fars, ərəb və türk dillərinin müqayisəli ədəbiyyatı üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır.

Vəfatı

Tehranın Firuzgər xəstəxanasında avqustun 24-də beyin fəsadı xəstəliyindən dolayı vəfat edib. 25 avqust 25, 2022-ci ildə Təbriz şəhərinin "Vadi rəhmət" qəbristanlığında dəfn edilmişdir.

Fəaliyyəti

Müxtəlif dövrlərdə siyasi, ədəbi və ictimai fəaliyyətlə məşğul olub. 1979-cu il inqilabından sonra müxtəlif ədəbi nəşrlərin, o cümlədən türkcə buraxılan "Yoldaş" , "Yeni Yol", "Inqilab yolunda" ve "Bulleten" dərgisinin baş redaktoru olub.

Siyasi fəaliyyəti

İnqilabın ilk illərindən sonra ağır siyasi başqılar nəticəsində Hüseyn Düzgün siyasi fəaliyyətlərini dayandırıb və ədəbi-mədəni fəaliyyətlərlə məşğul olub.

Ədəbi-mədəni fəaliyyəti

İnqilabdan sonra ədəbi-mədəni fəaliyyətlərlə məşğul olub. Tehranda türk dilinin öyrədilməsi üçün kurslar açıb, çox sayda gənc və yeniyetmənin ana dilini öyrənməsində böyük rolu olub. Məhəmməd Füzuli, İmadəddin Nəsimi, Molla Əli Pənah Vaqif, Əmir Əli Şirnəvai kimi şairlərin yaradıcılığı araşdırmalar apardığını və Azərbaycanın onlarla klassik şairinin əsərlərini işləyib nəşr edib. Ümumilikdə türk dili və ədəbiyyatı ilə bağlı müxtəlif mövzularda 300 kitab nəşr etdirib.

2019 ilində Bakı səfəri və İmadəddin Nəsimi 650 illiyi simpoziomu

O, simpoziumda İrandan gələn nümayəndələr arasında idi. Simpoziumda onun məqaləsi oxundu. Həmçinin Bakıya səfəri zamanı digər fəaliyyətləri arasında Azərbaycan Milli Kitabxanasında olub, Azərbaycan Xalça Muzeyinin açılışında iştirak edib.

Əsərləri

Gözəllik və gerçəklik ozanı Vaqif, Təbriz: 1968 (farsca)
Əski yazılı mətn Dədə Qorqud, Təbriz, 1969 (farsca)
Çocuk masalları, Tehran: 1972 (farsca)
M. F. Axundzadə. Axundzadənin farsca məqalələri (tərcümə), Tehran: 1972 (farsca)
Aşıqlar, Tehran: 1973 (farsca)
Tülkü masalları, Tehran: 1973 (farsca)
Toplumun gəlişim fəlsəfəsi. 1974
Azərbaycan folkloru ilə ilgili yeddi məqalə, Tehran: 1974 (farsca)
Həbib Sahirin yeni şeirləri, Təbriz: 1974 (farsca)
Uçqun daxma, Tehran: 1980. (türkcə şeirlər)
Bakı lövhələri, Tehran, 1980. (türkcə şeirlər)
Türk dili və ədəbiyyatı, Tehran: 1993 (türkcə — dərslik)
Türkcə yazı qaydaları, Tehran, 1994. (türkcə — dərslik)
Güllər açacaq, Tehran: 2003 (türkcə şeirlər)
Türkcə — farsca sözlük, Təbriz, 2009.

Tərcümə

Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq (Hüseyn Düzgün) Kaşğarlı Mahmudun "Divani Lüğat-it Türk" əsərini çevirib.

Jurnalistika

Prof. Dr. Ali Kafkasyalı Hüseyn Düzgünun jurnalistika fəaliyyətini belə izah edir: “Hüseyin Düzgün, İran Türklerinin en aktif gazeteci ve yazarlarından biridir. O, daha İran İslam Devrimi’nin ilk günlerinde “Yoldaş” dergisini çıkararak İran Türklerinin dil ve edebiyatlarının hürriyeti için mücadeleye başlamıştır. Pehlevı yönetiminin iktidardan uzaklaşması için yapılan mücadelede pek çok dergide hararetli yazılar yayımlamıştır. “Ulduz”. “Aydın”, “Kardaşlık”, “Dede Korkut”, “Odlar Yurdu”, “Şafak”, “Azatlık”, “Karger”, “Settar Han Bayrağı”, “Azerbaycan” gibi dergilerde çok etkili siyası yazılar yazarak geniş kitlelere hitap etmiştir. Bütün bu dergiler yayımlanmasına bir çeşit vesile olan Düzgün, onlarca şair ve yazarın gönül sözlerini söylemeye, düşüncelerini yazmaya da Zemin hazırlamıştır. Düzgün, “Yoldaş” dergisinin kapatılmasından sonra zaman kaybetmeden aynı kadro ile “İnkılap Yolunda” adlı gazeteyi yayın hayatına sokmuşlardır. Bu gazete de 4. Sayıdan sonra kapatılır. Düzgün yine gazeteciliğini devam ettirmek için “Yeni Yol” dergisini mevsimlik olarak çıkarmaya başlar. Bu defa 1979’da derginin bürosu yakılır ve derginin yayını yasaklanır. Hüseyin Düzgün doktorasını tamamlamak için Türkiye’ye gider. Daha sonra haftalık Turki Sahand'ı yayınladı ve İslami Birlik, Akhtar ve Yul Dergılerının yayınlanmasında kilit rol oynadı. Pek çok öğrenciyi Türkçe yazma konusunda yetiştirdi ve tek amacı İran'da Türk dilini ve edebiyatını yaymak idi.”

YAYINLADIĞI DƏRGİLƏR:

1. Honer ve İctima’ Təbriz - İran(1968) 2. Yoldaş (1979) Tehran İran 3. Azadlıq (1979) Tehran İran 4. İnqilab Yolunda (1981) Tehran İran 5. Yeni yol (1982) Tehran İran 6. Türk Bülleteni (1986) Tehran İran 7. Səhənd (1992-2002) Tehran İran

“Honer ve İctima” Adinəsi Təbriz - İran(1968)

“Honer və İctima” Adinəsi Təbrizdə hər iki həftədə bir Hafte vare Mahde Azadi tərəfindən fars dilində nəşr olunurdu. Jurnalın baş redaktoru Səməd Behrəngi idi. Səməd Behrənginin ölümündən sonra Hüseyn Düzgün jurnalın daha 4 nömrəsini çap etdirməyə nail olub. 4-cü nömrədən sonra jurnal bağlandı.

Hüseyn Düzgündən əvvəl Səməd Behrəngi tərəfindən 9 nəşri nəşr edilmişdir.

Azərbaycan Mədəniyyət Ocağı

Azərbaycan Mədəniyyət Ocağı 1979-cu ildə Hüseyn Düzgünün sayəsində Tehranda formalaşdı. Bu qurumun nəticəsi İranda Azərbaycan dilində 17 kitabın nəşri və 4 dövrü nəşrin nəşri olmuşdur. Bu 17 kitabdan bir çoxunun nəşrinə icazə verilməyib və məhv edilib. Amma daha çoxu çap olundu və çox yaxşı qarşılandı. Bu mərkəzin nəşr etdiyi nəşriyələr: “Yoldaş”, “İnqilab Yolunda” və “Yeni Yol” idi.

Yoldaş

Inqilab yolunda

Inqilab Yolundanin 1-6 saylarını Wiki Commons-dan aşağıdakı linkdən ala bilərsiniz.

Yeni Yol

Türk Bülleteni

“Səhənd” Həftəlik Dərgi

Pedaqoji fəaliyyəti

Hüseyn Düzgün 1958 ci ildə girdiyi Tebriz Müəllimlər İnstitutundan 1963 -cü ildə məzun olur. 1972-ci ilə qədər Təbriz, Ərdəbil və Meşkinşehr’də ədəbiyyat müəllimi işləmişdir. Təhsil və tədris sahəsində məharətlə işləyən Düzgün bir tərəfdən də publisistika, tərcüməçilik, araşdırmaçılıq işlərini digər tərəfdən isə pedaqoji fəaliyyətini özəl dərslər verərək davam etdirirdi. O, İranda Türk gənclərinin Azərbaycan Türk dilinin öyrənməsi üçün bənzərsiz işlər görmüşdür. Tehran, Urmiyə, İsfahan və Həmədan universitetlərində açılan Türk Dili və Ədəbiyyatı kurslarında lektor vəzifəsində işləmişdir. Düzgün, minlərlə İran Türkünün Türkcə təhsil almasına imkan yaratdığı ilə yanaşı verdiyi seminarlar, mülahizələr, təqdim etdiyi bildirilər, və etdiyi söhbətlərlə minlərlə gəncin bilgilənməsini və milli şüur qazanmasını sağlamışdır.

Kitabları

"Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin şeirləri, sözləri, öyüdləri və mənqibələri" (Tehran, 2001)
Sayalar qədim Azərbaycan melodiyaları, Təbriz, (Farsca), 1992
Gözəllik və gerçəklik şairi Vaqif. Təbriz , (Farsca), 1968
Köhnə Yazılı Mətn Dədə Qorqud, Təbriz, (Farsca), 1969
Aşıqlar, Tehran, (Farsca), 1973
Tülkü Nağılları, Tehran, (Farsca), 1973
Keçəlin Nağılları, Tehran, (Farsca), 1973
Fars dilinin dialektləri və Azərbaycan Türkcəsi, Tehran, (Farsca), 1972
Uşaq nağılları, Tehran, (Farsca), 1972
Çil Maydan nağılı, Tehran, (Farsca), 1974
M. F. Axundzadə. Axundzadənin Farsca Məqalələri. Tərcümə:Tehran, (Farsca), 1972
M. F. Axundzadə. Axundzadənin fəlsəfi məqalələri, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1972
M. Tərbiyət. Tərbiyət məqalələri, Ön söz və izahlar. Tehran, (Farsca), 1973
Ənzəlidən Tehrana, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1973
Çağdaş Azərbaycan Poeziyası, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1973
Türk Əkizləri, Tərcümə:Tehran, (Farsca), 1974
F. Aşurov. Nəsimi Dramı, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1974
M. Fuzuli Rind ü Zahid, Ön söz, bərpa və izahlar:Tehran, (Farsca), 1976
M. Tebrizi Mirzə Ağa Təbrizinin pyesləri. Ön söz, düzəliş və izah:Tehran, (Farsca), 1974
İngiltərədə Burjua İnqilabı ( tərcümə)
Cəmiyyətin İnkişaf Fəlsəfəsi
Azərbaycan folkloruna dair yeddi məqalə. Tehran, (Farsca), 1974
Həbib Sahirin Yeni Şeirləri. Təbriz, (Farsca), 1974
Nizaminin həyat və yaradıcılığı, Tərcümə: Təbriz, (Farsca), 1971
Soltanov Xaqani Şirvani, Tərcümə. Tehran, (Farsca), 1975
İranın Qədim Ədəbi Sonları, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1975
İranın Yeni Ədəbi Sonları, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1975
Y. A. Bertles, Azərbaycanın Böyük Ozanı Nizami, Tərcümə:Tehran, (Farsca), 1975
Qövsi Təbrizi və Mirzə Baş Vəzih, Tərcümə: Tehran, (Farsca), 1977
İranın Dil Problemləri, Tərcümə:Tehran, (Farsca), 1975
H. Sahir Arzı və Camber, Tərcümə: Tehran, (Farscaca), 1974
Topal Teymur və Qafqaz, Tərcümə: Tehran, (Farscaca), 1976
Kiçik Şeirlər, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1979
Səməd Behrəngi Mənzuməsi, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1979
Məcmuə, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1979
Uçqun Dəhmə, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1980
Bakı lövhələri, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1980
Günəşli Vətən Yadigarları, Tehran, (Türkcə), 1980
B. Kuşçuoğlunun Sözləri, Ön söz, düzəliş və izahlar: Tehran
Mövlananın Türkcə şeirləri, Tehran, (Türk-Farsca), 1990
Azərbaycanın Şəhid Alimləri, Tehran, (Türk dilində), 1992
Firdovsinin “Yusif və Züleyxa” poeması. Ön söz, bərpa və Tehranın izahı, (Farsca), 1995
Saibin Gəzəllərinin təsviri, Tehran, (Farsca), 1991
Quran Tərcüməsi, Tərcümə: Tehran, (Türkiyə), 1990
Q. Bəhlul. Kəşf və əsaslandırma. Ön söz, düzəliş və izahlar:Tehran, (Türk dilində), 1992
M. Füzulinin “Qırx hədisi“, Ön söz, bərpa və izahlar:Tehran, (Türkcə), 1990
Türk dilinin qrammatikası (Türk dili—Tehran), 1990
Füzuli Qəzəllərinin təsviri (Türkcə—Tehran).
Türk şeir və nəsr nümunələri, Tehran, (Türkcə), 1991
Köhnə Türk Mətnləri, Tehran, (Farsca-Dershane), 1999
Musiqili risalələr, Tehran, (Farsca- sinif otağı), 1999
Türk Dili və Ədəbiyyatı, Tehran, (Türk-Ders otaqları), 1993
Türkcə Yazı Qaydaları, Tehran, (Türkçe - Derslikler), 1994
Yurd Qəzəlləri, Tehran, ikinci nəşr, (Türkcə şeirlər), 1977
Anama hədiyyə, Tehran, (Türkcə şeirlər), 2001
Təbriz yollarında, Tehran, (Türkcə şeirlər), 2001
Zəngan lövhələri, Tehran, (Türkcə şeirlər), 2001
Qaşğayi lövhələri, Tehran, (Türkcə şeirlər), 1998
Ərdəbil lövhələri, Tehran, (Türk şeirləri), 2001
Həkim Abdullah Zuzuninin fəlsəfəsi, Tehran, 2001
Baş Yüce Qaşğayi Oğlu Felsefesi, Tehran, 1999
Şeyx Məhəmməd Xiyabani. Mənzumə, Tehran, (Türk dilində şeirlər), 1999
Qədim Türk Yazıları.
S. Ərdəbili (Şeyx Səfi Ərdəbili)Qara jurnal. Ön söz, düzəliş və izahlar: Tehran, 2000
M. Kaşkari Divan Lüğət-it Türk, Tərcümə: Təbriz, (türk-Farsca), 2005
M. Füzulinin Türkcə divanı. Ön söz, düzəliş və izahlar: Təbriz, 2001
M. Füzulinin Farsca divanı. Ön söz, düzəliş və izahlar: Təbriz, 2007
Nəbatinin Türk Divanı, Ön söz, düzəliş və izahlar: Təbriz, -ci nəşri, . 1-ci nəşr
Nəbatinin Farsca Divanı, Ön söz, düzəliş və izahlar: Təbriz, 1993
Universitet tələbələri üçün klassik Türk şeirləri.
İslam Etikası, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
Usul-i Akaid, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
Allahı tanıyan, Tərcümə: Tehran, (Türkiyə), 1992
Peyğəmbərin tanınması, Tərcümə: Tehran, (Türkiyə), 1992
Maad tanma, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
İlahi Ədalət, Tərcümə: Tehran, (Türkiyə), 1992
İmamın tanınması, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
Həzrət Əli Həyat, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
İmam Hüseyn Həyatı, Tərcümə: Tehran, (türkcə), 1992
İnstinkt Hadisləri, Tərcümə:Tehran, (Türkiyə), 1992
Mövlananın Farsca qəzəllərindən seçmələr, Tehran, (Farsca), 2007
Zərdüştün qoşmaları, Tehran, (Farsca), 2008
İnsan oğlunun ixtirası, (Farsca tərcüməsi)
İmam Xomeyni Tevhidə Çağrı, Tərcümə: Tehran, (Türkcə), 1993
M. Axundzadə. Müsyö Jordan, Tərcümə: M. J. Qaracedaği, Ön söz, bərpa və izahlar. Tehran, (Farsca), 2003
M. Axundzadə. Quldur Basan Ayı, Tərcümə: M.J. Qaracedağı, Ön söz, bərpa və izahlar. Tehran, (Farsca), 2003
Əmək Hüququ, Tehran, (Farsca-Dərs otağı), 1975
CCeferofArt and Beautician, Tərcümə: M.J. Qaracedaği, Ön söz, düzəliş və izahlar Tehran, (Farsca), 1975
Bir Bölük Durna, Tehran, (Türk dilində şeirlər), 2003
Güllər açacaq, Tehran, (Türk dilində şeirlər), 2003
Qopuzçular, Tehran, (Farsca), 200 Məstərabadi Senglah, Ön söz, düzəliş və izahlar: Təbriz, (Farsca)
Üç Daşyazıt, Tehran, birinci nəşr, (Fars-Türk), 2000
Türk-Fars Sözlüyü, Təbriz, 2009

Şeir kolleksiyası

Ərdəbil Lövhələri
Anama Hədiyyə
Uçgun Daxma
Bakı Lövhələri
Təbriz Yollarında
Zəngan Lövhələri
Lövhədən lövhəyə
Şeyx Məhəmməd Xiyabani dastanı
Səməd Behrəngi (şeir)
Qaşğayi Lövhələri
Kiçik şeirlər
Yurd Qazaları
Verzegan

Haqqında yazılmış kitablar

M. Kərimi. Xalqımızın Acıyan Yarası, Zengan, 1997
Omid Niyayiş. Dr. Sadiq və Azərbaycan kimliyi, Tehran, 1998
Amir Çehre Guşa. El Qayğısı, Tehran, 2000
Eldar M. Sadiq. Babamın Bilimsəl Müsahibələri, Tehran, 1997
M.Kərimi, Düzgün ve Qaranquş, Tehran 2009
Məhəmməd Daveryar Ərdəbili, Bir Umman Bir Dəniz, Tehran 2010
Məhəmməd Daveryar Ərdəbili, Tekrim-i Üstad, Tehran 2010
Sadyar Vezife-Seyyid İhsan Şükrhudayi, Ceşn-name-i Doktor Sedig, 2009.

Təltifləri

Özbəkistan dövləti türkologiya sahəsindəki araşdırmalarına görə, "Əmir Əlişir Nəvayi" mükafatı verib.
Əmir Əli Şir Nəvainin əsərlərinin İranda təshihinə və nəşrinə görə apardığı səylərə görə, Özbəkistan Prezidentinin sərəncamı ilə "Dostluq" ordeni ilə təltif edilmişdir.

İstinadlar

Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası. IV. Bakı: Elm nəşriyyatı. 1994. səh. 252. 2023-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-20.
"Təbrizli alim Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq dəfn edilib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.
"Tanınmış Türk dili və ədəbiyyatı tədqiqatçısı Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq həyatını itirib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.
"Tanınmış güneyli türkoloq alim Hüseyn Məhəmmədzadə vəfat edib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.
"Gecikmiş yazıya cavab". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.
"Təbrizdə tanınmış türkoloq Hüseyn Düzgünün dəfn mərasimi keçirilib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.
"Güneyli alim Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq vəfat edib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[1] Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası. IV. Bakı: Elm nəşriyyatı. 1994. səh. 252. 2023-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-20.

[2] "Təbrizli alim Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq dəfn edilib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[3] "Tanınmış Türk dili və ədəbiyyatı tədqiqatçısı Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq həyatını itirib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[4] "Tanınmış güneyli türkoloq alim Hüseyn Məhəmmədzadə vəfat edib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[5] "Gecikmiş yazıya cavab". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[6] "Təbrizdə tanınmış türkoloq Hüseyn Düzgünün dəfn mərasimi keçirilib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.

[7] "Güneyli alim Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq vəfat edib". 2022-08-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-28.