Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əjdaha adamı və ya elmi adı ilə Homo longi – 1933-cü ildə kəşf edilmiş, lakin ancaq 2018-ci ildə paleoantropoloqlar tərəfindən məlum olan arxaik insan növü.
| Homo longi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Homo longi | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Taksonomiya
Kəşfi
Növün kəşfinə səbəb olan kəllə sümüyü fosili 1933-cü ildə Çinin Harbin şəhəri yaxınlığındakı Sunqari çayı üzərindəki tikintisi zamanı bir fəhlə tərəfindən tapılmışdır. Bu kəşf 1929-cu ildəki fosilinin kəşfindən cəmi 4 il sonra olduğu üçün işçi tapıntının elmi əhəmiyyət kəsb edəcəyini düşünərək onu tərk edilmiş bir quyunun içində gizlətmişdir. Ölümündən qısa müddət öncə işçi kəşfi barədə 3-cü nəsil ailəsinə bəhs etmişdir və ailə 2018-ci ildə fosilin yerini taparaq quyudan çıxarmışdır. Daha sonra palentologiya professoru Tsi Qyan fosilin universitet muzeyinə bağışlanması üçün ailəni razı sala bilmişdir.
Kəllə sümüyü çox yaxşı qalsa da, kəşfi zamanı heç kim onun hansı növə aid olduğunu müəyyənləşdirə bilməmişdir. Kəllə sümüyü Homo sapiensdəkindən böyük olsa da, beyin ölçüsü eyni idi. Uzun müddətdən sonra aparılan araşdırmalardan sonra fosili analiz edən 3 ayrı elmi məqalə "The Innovation" jurnalında yayımlanmış və növə Homo longi, yəni Əjdaha adamı adı verilmişdir. Bunun səbəbi fosilin kəşf edildiyi Heyluntszyan (çin. 黑龍江) bölgəsinin çin dilində "Qara əjdaha çayı" mənasına gəlməsidir.
Fosilin digər əhəmiyyəti isə bu Əjdaha adamının Homo sapiensə Neandertal insandan daha yaxın ola biləcəyi ehtimalını ehtiva etməsidir.
Yaşı
Fosilin əvvəlcə 200-400 min yaşında olduğu təxmin edilirdi. 2018-ci ildən Çin, Avstraliya və İngiltərə alimlərinin əməkdaşlığı ilə aparılan araşdırmalar nəticəsində fosilin 146 min əvvələ aid olduğunu göstərmişdir.
Fosilin yerinin dəyişdirilməsi və geoloji əlaqəsinin itməsi fosilin yaşının hesablanmasında çətinlik yaratmışdır. 2021-ci ildə çinli geoloq Qinfen Şao və əməkdaşları X şüaları flüoresans analizi, nadir torpaq elementi və izotopu analizlərindən istifadə edərək bu kəllə sümüyündən və körpü inşaatı qalıqlarından çıxarılan digər bəzi məməli fosillərini araşdırmışdır. Bunun sayəsində bu sümüklərin hamısının Dontsziyanın torpaq səviyyəsinin 12 metr altında, quruluşunun 30 metr altına uyğun gələn dərinliyə, yəni 138-309 min əvvələ aid süxurlara uyğun gəldiyini müəyyən etdilər. Sonradan aparılan uranium-torium metodu ilə sümüyün fərqli hissələrinin 62-296 min əvvələ aid olduğunu aşkar etdilər. Bu geniş aralığın səbəbinin uran sızması olduğu düşünülür. Əldə olunan məlumatlar statistiki olaraq analizi nəticəsində ən böyük ehtimallı tarixin 146 min əvvələ aid olduğunu ortaya çıxarmışdır. Bu rəqəm gələcəkdəki araşdırmalar nəticəsində dəyişə bilər.
Klassifikasiya
Əvvəlcə kompüter analizi sayəsində kəllə sümüyünün 600-dən çox xüsusiyyətinin (qaş kəmərinin uzunluq və qalınlığı, ağıl dişlərinin olub olmaması və s.) ölçümü aparılmış, daha sonra isə bu məlumatlar indiyə qədər sinifləndirilmiş 95 Homo cinsinin kəlləsi, çənəsi və dişlərindən əldə olunan 55 xüsusiyyətlə müqayisə olunmuşdur. Kompüter modeli bu məlumatlardan istifadə edərək çıxarmış və yeni fosilin 130-789 min il əvvəl yaşamış bir insan növünün budaqlanmasının bir hissəsi olduğunu göstərmişdir.
Bəzi alimlər fosilin yeni insan növünə aid olmadığını, digər arxaik insan növü olan aid olduğunu iddia etməkdədirlər.
Anatomiya
Homo longi ensiz və uzun kəllə sümüyünə, geriyə çəkilmiş alına, çox geniş üst üzə, geniş burunla uyğun olan burun dəliklərinə, böyük göz yuvalarına, şişmiş və qalın qaşlara, düz almacıq sümüklərinə geniş damaq və böyük diş yuvalarına, geniş ağıza və geniş kəllə dabanına malikdir.
Bu kəllə sümüyü mütləq uzunluq və supraorbital torus uzunluğu baxımından ən böyük arxaik insan kəlləsidir. Homo longi müasir insanlar və Neandertal insanlar istisna olmaqla, məlum olan bütün insan növləri arasında ən böyük beynə sahib insan növüdür. Ümumilikdə, kəllə sümüyünün arxasındalı oksipital sümük daha qədim Homo erectus və Homo heidelbergensis insanlarında və hətta daha sonrakı Neandertal insanlarda olduğu kimi bir sıra arxaik xüsusiyyətləri qorumuşdur. Müasir insanlar və neandertallardan fərqli olaraq başın üstündəki pariental sümüklər əhəmiyyətli şəkildə genişlənmir və ya çıxıntıya səbəb olmur. Üz çox geniş olsa da, olduqca düzdür və bu hal müasir insanlara yox, daha arxaik insan növlərinə xasdır. Fosili araşdıran ilk şəxslər onun digər arxaik insanlarda olan çənəyə sahib olmadığını düşünsələr də, kəllənin alt çənə sümüyü tapılmadığı üçün bu iddia şübhəli qalmaqdadır.
Kəllənin çox güclü və böyük olması, diş aşınmasının dərəcəsi onun 50 yaşında olan bir kişiyə aid olduğunu göstərir. Fərdin yaşadığı coğrafi şərait və ətrafdakı digər arxaik insan növlərindən toplanan materiallar bu növün tünd dəri, saç və gözə sahib olduğunu deməyə əsas verir.
İstinadlar
- https://www.cell.com/the-innovation/abstract/S2666-6758(21)00057-6.
- Çağrı Mert Bakırcı. . Evrim Ağacı (türkcə). 26 iyun 2021. Archived from the original on 2022-09-11. İstifadə tarixi: 23 iyul 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ejdaha adami ve ya elmi adi ile Homo longi 1933 cu ilde kesf edilmis lakin ancaq 2018 ci ilde paleoantropoloqlar terefinden melum olan arxaik insan novu Homo longiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Homo longiBeynelxalq elmi adiHomo longi Qiang Ji amp Xijun Ni 2021Sekil axtarisiEOL 59250007TaksonomiyaKesfi Novun kesfine sebeb olan kelle sumuyu fosili 1933 cu ilde Cinin Harbin seheri yaxinligindaki Sunqari cayi uzerindeki tikintisi zamani bir fehle terefinden tapilmisdir Bu kesf 1929 cu ildeki fosilinin kesfinden cemi 4 il sonra oldugu ucun isci tapintinin elmi ehemiyyet kesb edeceyini dusunerek onu terk edilmis bir quyunun icinde gizletmisdir Olumunden qisa muddet once isci kesfi barede 3 cu nesil ailesine behs etmisdir ve aile 2018 ci ilde fosilin yerini taparaq quyudan cixarmisdir Daha sonra palentologiya professoru Tsi Qyan fosilin universitet muzeyine bagislanmasi ucun aileni razi sala bilmisdir Kelle sumuyu cox yaxsi qalsa da kesfi zamani hec kim onun hansi nove aid oldugunu mueyyenlesdire bilmemisdir Kelle sumuyu Homo sapiensdekinden boyuk olsa da beyin olcusu eyni idi Uzun muddetden sonra aparilan arasdirmalardan sonra fosili analiz eden 3 ayri elmi meqale The Innovation jurnalinda yayimlanmis ve nove Homo longi yeni Ejdaha adami adi verilmisdir Bunun sebebi fosilin kesf edildiyi Heyluntszyan cin 黑龍江 bolgesinin cin dilinde Qara ejdaha cayi menasina gelmesidir Fosilin diger ehemiyyeti ise bu Ejdaha adaminin Homo sapiense Neandertal insandan daha yaxin ola bileceyi ehtimalini ehtiva etmesidir Yasi Fosilin tapildigi korpu erazisi Fosilin evvelce 200 400 min yasinda oldugu texmin edilirdi 2018 ci ilden Cin Avstraliya ve Ingiltere alimlerinin emekdasligi ile aparilan arasdirmalar neticesinde fosilin 146 min evvele aid oldugunu gostermisdir Fosilin yerinin deyisdirilmesi ve geoloji elaqesinin itmesi fosilin yasinin hesablanmasinda cetinlik yaratmisdir 2021 ci ilde cinli geoloq Qinfen Sao ve emekdaslari X sualari fluoresans analizi nadir torpaq elementi ve izotopu analizlerinden istifade ederek bu kelle sumuyunden ve korpu insaati qaliqlarindan cixarilan diger bezi memeli fosillerini arasdirmisdir Bunun sayesinde bu sumuklerin hamisinin Dontsziyanin torpaq seviyyesinin 12 metr altinda qurulusunun 30 metr altina uygun gelen derinliye yeni 138 309 min evvele aid suxurlara uygun geldiyini mueyyen etdiler Sonradan aparilan uranium torium metodu ile sumuyun ferqli hisselerinin 62 296 min evvele aid oldugunu askar etdiler Bu genis araligin sebebinin uran sizmasi oldugu dusunulur Elde olunan melumatlar statistiki olaraq analizi neticesinde en boyuk ehtimalli tarixin 146 min evvele aid oldugunu ortaya cixarmisdir Bu reqem gelecekdeki arasdirmalar neticesinde deyise biler Klassifikasiya Evvelce komputer analizi sayesinde kelle sumuyunun 600 den cox xususiyyetinin qas kemerinin uzunluq ve qalinligi agil dislerinin olub olmamasi ve s olcumu aparilmis daha sonra ise bu melumatlar indiye qeder siniflendirilmis 95 Homo cinsinin kellesi cenesi ve dislerinden elde olunan 55 xususiyyetle muqayise olunmusdur Komputer modeli bu melumatlardan istifade ederek cixarmis ve yeni fosilin 130 789 min il evvel yasamis bir insan novunun budaqlanmasinin bir hissesi oldugunu gostermisdir Bezi alimler fosilin yeni insan novune aid olmadigini diger arxaik insan novu olan aid oldugunu iddia etmekdedirler AnatomiyaHomo longi ensiz ve uzun kelle sumuyune geriye cekilmis alina cox genis ust uze genis burunla uygun olan burun deliklerine boyuk goz yuvalarina sismis ve qalin qaslara duz almaciq sumuklerine genis damaq ve boyuk dis yuvalarina genis agiza ve genis kelle dabanina malikdir Bu kelle sumuyu mutleq uzunluq ve supraorbital torus uzunlugu baximindan en boyuk arxaik insan kellesidir Homo longi muasir insanlar ve Neandertal insanlar istisna olmaqla melum olan butun insan novleri arasinda en boyuk beyne sahib insan novudur Umumilikde kelle sumuyunun arxasindali oksipital sumuk daha qedim Homo erectus ve Homo heidelbergensis insanlarinda ve hetta daha sonraki Neandertal insanlarda oldugu kimi bir sira arxaik xususiyyetleri qorumusdur Muasir insanlar ve neandertallardan ferqli olaraq basin ustundeki pariental sumukler ehemiyyetli sekilde genislenmir ve ya cixintiya sebeb olmur Uz cox genis olsa da olduqca duzdur ve bu hal muasir insanlara yox daha arxaik insan novlerine xasdir Fosili arasdiran ilk sexsler onun diger arxaik insanlarda olan ceneye sahib olmadigini dusunseler de kellenin alt cene sumuyu tapilmadigi ucun bu iddia subheli qalmaqdadir Kellenin cox guclu ve boyuk olmasi dis asinmasinin derecesi onun 50 yasinda olan bir kisiye aid oldugunu gosterir Ferdin yasadigi cografi serait ve etrafdaki diger arxaik insan novlerinden toplanan materiallar bu novun tund deri sac ve goze sahib oldugunu demeye esas verir Istinadlarhttps www cell com the innovation abstract S2666 6758 21 00057 6 Cagri Mert Bakirci Evrim Agaci turkce 26 iyun 2021 Archived from the original on 2022 09 11 Istifade tarixi 23 iyul 2021