Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Harri Edmund Martinson (isv. Harry Edmund Martinson; 6 may 1904[…] və ya 1904, Jamshoq[d] – 11 fevral 1978[…] və ya 1978, Stokholm)) — İsveç yazıçısı, şairi, Ədəbiyyat üzrə Novel mükafatı laureatı (1974; Eyvind Yunson ilə birlikdə).
| Harri Martinson | |
|---|---|
| isv. Harry Martinson | |
 | |
| Doğum adı | Harry Edmund Martinson |
| Doğum tarixi | 6 may 1904[…] və ya 1904 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 fevral 1978[…] və ya 1978 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | qanitirmə[d] |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, roman yazıçısı, fantastika yazıçısı[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1927-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | isveç dili |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
| harrymartinson.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İsveç yazıçısı, şair və jurnalist Harri Edmund Martinson uzaq səfərlər kapitanının oğlu idi. İveçin cənubunda doğulmuşdu. Altı yaşında atasını itirmişdi. İi il sonra anası onu və altı bacısını ataraq Amerikaya köçmüşdü. Uşaqlar isə ən imkansız, bərbad vəziyyətdə olan yetimxanalarda böyümüşdülər. Təbii ki, belə bir vəziyyətdə hər hansı ardıcıl təhsildən söhbət gedə bilməzdi.
Şəraitin dözülməzliyi Harrini saxlandığı uşaq evlərindən ara-sıra qaçmağa məcbur etmişdi. Müstəqil həyata erkən yaşlarından başlamışdı. Göteborq limanındakı gəmilərdən birinə yunqa kimi işə düzəlmiş, 1920-1927-ci illərdə matros və ocaqçı olmuşdu. Çinin, Hindistanın, Cənubi Amerikanın müxtəlif limanlarında xidmət etdiyi gəmilərdən dəfələrlə qaçmış, təsadüfi və mövsümi işlərdə çalışmış, sərgərdan həyat keçirmişdi. Sonradan çətinliklə müalicə olunduğu vərəm xəstəliyinə də bu ağır dövrdə tutulmuşdu.
Hər şeyi dəyişmək qərarına gələn Harri Martinson 1929-cu ildə özündən 14 yaş böyük yazıçı qadın Mao Şvartsla (əsl ad və soyadı Helda Yuxansson idi, bir sıra əsərlərini Mao Martinson təxəllüsü ilə çap etdirmişdi) evlənmişdi. Eyni ildə "Xəyal-gəmi" şeirlər kitabını çap etdirmişdi. Tənqid bu şeirlərdə müəllifin özündən daha çox Artur Lundkvist, Redyard Kiplinq, Uolt Uitmen, Karl Sendberq kimi tanınmış sənətkarların təsirini görmüşdü.
"Köçəri" (1931) kitabında şairin daha yetkin lirik əsərləri toplanmışdı. Modernist ədəbiyyatın təsiri altında yazılmış bu sərbəst, qafiyəsiz şeirlər dilinin və sintaksisin qeyri-ənənəviliyi baxımından müəyyən mübahisələr doğursa da, onlardakı obrazların yeniliyi və təravətliliyi heç kəsi laqeyd buraxmamışdı. Həm "Köçərilər", həm də ardınca çap olunan "Müasir lirika" (1931), "Təbiət" (1934) kitabları Harri Martinsonu dəbdə olan primitivizm ədəbi cərəyanının nümayəndələri sırasına daxil etməyə imkan vermirdi. Bu şeirlərdə əksər hallarda təbiətlə cəmiyyət üzbəüz qoyulur, birincinin təbiiliyi və harmoniyası fonunda ikincinin qüsurları göstərilirdi. Əhlikef və sərgərdan gəncin əsas qəhrəman kimi təsvir olunduğu "Məqsədsiz səyahət" (1933), "Vida yeri" (1933) avtobioqrafik səfər qeydlərinin ardınca Martinson "Gicitkan çiçəkləyəndə" (1935) və "Həyat yolu" (1936) romanlarını çap etdirmişdi. Bu romanlarda müəllifin fərəhsiz uşaqlıq və ilk gənclik illərinin təsirli lövhələri canlandırılmışdı. "Gicitkan çiçəkləyəndə" romanı xüsusi ilə böyük populyarlıq qazanmış və 30-dan çox dilə tərcümə edilmişdi. Artıq bu dövrdə Harri Martinsonu İsveç fəhlə ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri sayırdılar. O, özü kimi "proletar yazıçısı" olan xanımı ilə birlikdə 1934-cü ildə SSRİ-yə gəlmiş, Sovet yazıçılarının I qurultayında iştirak etmişdi. Lakin bir sıra Avropa yazıçılarından fərqli olaraq, Martinson qətiyyən SSRİ heyranına çevrilməmişdi. Əksinə, 1939-cu ildə sovet-Finlandiya müharibəsi başlayanda ruslarla vuruşmaq üçün İsveç könüllüləri korpusuna yazılmışdı. Ancaq səhhəti ilə bağlı problemlər yarandığından hərbi əməliyyatlarda iştirak edə bilməmişdi. Əvəzində dəfələrlə əsgərlər qarşısında çıxış edərək onları ruhlandırmışdı.
Hamı üçün fəlakət dövrü olan müharibə illərində Martinson da ciddi ailə və yaradıcılıq böhranı keçirmişdi. O, özü qədər tanınmış yazıçı olan ilk arvadı Mao Şvartsdan boşanmışdı. Bir neçə il ərzində yeni heç bir əsər yarada bilməmişdi. Müharibədən sonra onun "Passat" (1945) şeirlər məcmuəsi, "Klokrikə gedən yol" (1948) romanı və "Aniara". İnsan, zaman və məkan haqqında" (1956) epik poeması nəşr olunmuşdu. Müəllif xalq nağılı üslubunda yazılmış yeni romanında bütün İsveçi gəzib-dolaşan evsiz-eşiksiz, sərgərdan Bollenin və onun şəxsində isveçlilərin surətini yaratmağa çalışmışdı. Məhz bu əsərə görə 1949-cu ildə, hətta orta təhsili də olmayan Martinson İsveç Akademiyasının üzvü seçilmişdi.
103 nəğmədən ibarət "Aniara" fəlsəfi poemasında isə Martinson müasir Nuh gəmisində — atom fəlakətindən sonra səkkiz min yer sakininin sığınacaq tapdığı kosmik stansiyada yaşanan həyatı və insan münasibətlərini təsvir etmişdi. Bu poemada müəllif həm də mənəvi dəyərlərdən məhrum olan, yalnız texnikaya tapınan insanlığın necə bir aqibətlə üzləşdiyini göstərməyə çalışmışdı. Əsəri dahiyanə sayanlar da, onun çox iddialı və xaotik olduğunu söyləyənlər də tapılmışdı. Texnika əsri ilə təbiət harmoniyası arasındakı ziddiyyətlər, insanın üzləşdiyi tənhalıq və yadlaşma problemi müəllifin 60-cı illərdə qələmə aldığı bir sıra poeziya nümunələrinin və nəsr əsərlərinin əsas mövzusu idi. Bu dövrdə Martinson ümumən maraqla qarşılanan bir neçə pyes də yazmışdı.
1974-cü ildə Harri Martinson həmvətəni Eyvind Yohnsonla birlikdə Nobel mükafatı laureatı oldu. Bundan əvvəl o, Beynəlxalq Henrik Steffens mükafatı (1972) almışdı. Martinson Nobel laureatı adına "şeh damlasından tutmuş kosmosa qədər hər şeyin əks olunduğu yaradıcılığına görə" layiq görülmüşdü. Sonuncu dəfə ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatının isveçli yazıçıya 1951-ci ildə (Per Lagerkvist) verilməsinə baxmayaraq, İsveç Akademiyasını tərəfkeşlikdə, üzvlərini (hər iki laureat Akademiyanın üzvü idi) qabağa çəkməkdə təqsirləndirənlər tapılmışdı. Bu səslər mükafatın vətənində –İsveçdə daha ucadan eşidilmişdi. Ünvanına deyilən tənqidlər həssas təbiətli Martinsonun psixikasında sarsıntılar yaratmışdı. O, 1978-ci ilin fevralında müalicə olunduğu Stokholmun Karolinska İnstitutunda intihar edərək həyatına son qoymuşdu. Harri Martinson intihara əl atan üçüncü Nobel mükafatı laureatı idi.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Harry E Martinson (швед.). 1917.
- Martinsons, Harry // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Jämshögs kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker. Huvudserien, SE/LLA/13196/C I/10 (1895-1912), bildid: 00104804_00221, sida 222.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118865854 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Harri Edmund Martinson isv Harry Edmund Martinson 6 may 1904 ve ya 1904 Jamshoq d 11 fevral 1978 ve ya 1978 Stokholm Isvec yazicisi sairi Edebiyyat uzre Novel mukafati laureati 1974 Eyvind Yunson ile birlikde Harri Martinsonisv Harry MartinsonDogum adi Harry Edmund MartinsonDogum tarixi 6 may 1904 1904 05 06 ve ya 1904Dogum yeri Jamshoq d IsvecVefat tarixi 11 fevral 1978 1978 02 11 ve ya 1978Vefat yeri Stokholm Stokholm belediyyesi d Stokholm leni d IsvecVefat sebebi qanitirme d Fealiyyeti yazici sair roman yazicisi fantastika yazicisi d Fealiyyet illeri 1927 ci ildenEserlerinin dili isvec diliUzvluyu Isvec Akademiyasi 1949 1978 Mukafatlariharrymartinson org Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIsvec yazicisi sair ve jurnalist Harri Edmund Martinson uzaq seferler kapitaninin oglu idi Ivecin cenubunda dogulmusdu Alti yasinda atasini itirmisdi Ii il sonra anasi onu ve alti bacisini ataraq Amerikaya kocmusdu Usaqlar ise en imkansiz berbad veziyyetde olan yetimxanalarda boyumusduler Tebii ki bele bir veziyyetde her hansi ardicil tehsilden sohbet gede bilmezdi Seraitin dozulmezliyi Harrini saxlandigi usaq evlerinden ara sira qacmaga mecbur etmisdi Musteqil heyata erken yaslarindan baslamisdi Goteborq limanindaki gemilerden birine yunqa kimi ise duzelmis 1920 1927 ci illerde matros ve ocaqci olmusdu Cinin Hindistanin Cenubi Amerikanin muxtelif limanlarinda xidmet etdiyi gemilerden defelerle qacmis tesadufi ve movsumi islerde calismis sergerdan heyat kecirmisdi Sonradan cetinlikle mualice olundugu verem xesteliyine de bu agir dovrde tutulmusdu Her seyi deyismek qerarina gelen Harri Martinson 1929 cu ilde ozunden 14 yas boyuk yazici qadin Mao Svartsla esl ad ve soyadi Helda Yuxansson idi bir sira eserlerini Mao Martinson texellusu ile cap etdirmisdi evlenmisdi Eyni ilde Xeyal gemi seirler kitabini cap etdirmisdi Tenqid bu seirlerde muellifin ozunden daha cox Artur Lundkvist Redyard Kiplinq Uolt Uitmen Karl Sendberq kimi taninmis senetkarlarin tesirini gormusdu Koceri 1931 kitabinda sairin daha yetkin lirik eserleri toplanmisdi Modernist edebiyyatin tesiri altinda yazilmis bu serbest qafiyesiz seirler dilinin ve sintaksisin qeyri eneneviliyi baximindan mueyyen mubahiseler dogursa da onlardaki obrazlarin yeniliyi ve teravetliliyi hec kesi laqeyd buraxmamisdi Hem Koceriler hem de ardinca cap olunan Muasir lirika 1931 Tebiet 1934 kitablari Harri Martinsonu debde olan primitivizm edebi cereyaninin numayendeleri sirasina daxil etmeye imkan vermirdi Bu seirlerde ekser hallarda tebietle cemiyyet uzbeuz qoyulur birincinin tebiiliyi ve harmoniyasi fonunda ikincinin qusurlari gosterilirdi Ehlikef ve sergerdan gencin esas qehreman kimi tesvir olundugu Meqsedsiz seyahet 1933 Vida yeri 1933 avtobioqrafik sefer qeydlerinin ardinca Martinson Gicitkan cicekleyende 1935 ve Heyat yolu 1936 romanlarini cap etdirmisdi Bu romanlarda muellifin ferehsiz usaqliq ve ilk genclik illerinin tesirli lovheleri canlandirilmisdi Gicitkan cicekleyende romani xususi ile boyuk populyarliq qazanmis ve 30 dan cox dile tercume edilmisdi Artiq bu dovrde Harri Martinsonu Isvec fehle edebiyyatinin gorkemli numayendelerinden biri sayirdilar O ozu kimi proletar yazicisi olan xanimi ile birlikde 1934 cu ilde SSRI ye gelmis Sovet yazicilarinin I qurultayinda istirak etmisdi Lakin bir sira Avropa yazicilarindan ferqli olaraq Martinson qetiyyen SSRI heyranina cevrilmemisdi Eksine 1939 cu ilde sovet Finlandiya muharibesi baslayanda ruslarla vurusmaq ucun Isvec konulluleri korpusuna yazilmisdi Ancaq sehheti ile bagli problemler yarandigindan herbi emeliyyatlarda istirak ede bilmemisdi Evezinde defelerle esgerler qarsisinda cixis ederek onlari ruhlandirmisdi Hami ucun felaket dovru olan muharibe illerinde Martinson da ciddi aile ve yaradiciliq bohrani kecirmisdi O ozu qeder taninmis yazici olan ilk arvadi Mao Svartsdan bosanmisdi Bir nece il erzinde yeni hec bir eser yarada bilmemisdi Muharibeden sonra onun Passat 1945 seirler mecmuesi Klokrike geden yol 1948 romani ve Aniara Insan zaman ve mekan haqqinda 1956 epik poemasi nesr olunmusdu Muellif xalq nagili uslubunda yazilmis yeni romaninda butun Isveci gezib dolasan evsiz esiksiz sergerdan Bollenin ve onun sexsinde isveclilerin suretini yaratmaga calismisdi Mehz bu esere gore 1949 cu ilde hetta orta tehsili de olmayan Martinson Isvec Akademiyasinin uzvu secilmisdi 103 negmeden ibaret Aniara felsefi poemasinda ise Martinson muasir Nuh gemisinde atom felaketinden sonra sekkiz min yer sakininin siginacaq tapdigi kosmik stansiyada yasanan heyati ve insan munasibetlerini tesvir etmisdi Bu poemada muellif hem de menevi deyerlerden mehrum olan yalniz texnikaya tapinan insanligin nece bir aqibetle uzlesdiyini gostermeye calismisdi Eseri dahiyane sayanlar da onun cox iddiali ve xaotik oldugunu soyleyenler de tapilmisdi Texnika esri ile tebiet harmoniyasi arasindaki ziddiyyetler insanin uzlesdiyi tenhaliq ve yadlasma problemi muellifin 60 ci illerde qeleme aldigi bir sira poeziya numunelerinin ve nesr eserlerinin esas movzusu idi Bu dovrde Martinson umumen maraqla qarsilanan bir nece pyes de yazmisdi 1974 cu ilde Harri Martinson hemveteni Eyvind Yohnsonla birlikde Nobel mukafati laureati oldu Bundan evvel o Beynelxalq Henrik Steffens mukafati 1972 almisdi Martinson Nobel laureati adina seh damlasindan tutmus kosmosa qeder her seyin eks olundugu yaradiciligina gore layiq gorulmusdu Sonuncu defe edebiyyat sahesinde Nobel mukafatinin isvecli yaziciya 1951 ci ilde Per Lagerkvist verilmesine baxmayaraq Isvec Akademiyasini terefkeslikde uzvlerini her iki laureat Akademiyanin uzvu idi qabaga cekmekde teqsirlendirenler tapilmisdi Bu sesler mukafatin veteninde Isvecde daha ucadan esidilmisdi Unvanina deyilen tenqidler hessas tebietli Martinsonun psixikasinda sarsintilar yaratmisdi O 1978 ci ilin fevralinda mualice olundugu Stokholmun Karolinska Institutunda intihar ederek heyatina son qoymusdu Harri Martinson intihara el atan ucuncu Nobel mukafati laureati idi IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Harry E Martinson shved 1917 Martinsons Harry Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Jamshogs kyrkoarkiv Fodelse och dopbocker Huvudserien SE LLA 13196 C I 10 1895 1912 bildid 00104804 00221 sida 222 Deutsche Nationalbibliothek Record 118865854 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax