Spitak rayonu və ya Hamamlı rayonu Ermənistan Respublikası ərazisində rayon RayonHamamlı rayonuinzibati mərkəz Spitakicr

Spitak rayonu, və ya Hamamlı rayonu — Ermənistan Respublikası ərazisində rayon.

Hamamlı rayonu
Rayon

İnzibati mərkəz	Spitak
İcra başçısı	Qaqik Sahakyan
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	31.12.1937
Ləğv edilib	11 aprel 1995
Sahəsi	57.6 kv.km km²
Əhalisi
Əhalisi	12,881 nəfər

Tarixi

Qərbi Azərbaycanın Pəmbək mahalının bir hissəsi bu rayonun ərazisinə düşür.

1937-ci il dekabrın 31-də yaradılıb. 1949-cu il oktyabrın 26-na qədər Hamamlı, həmin tarixdən etibarən isə Spitak rayonu adlandırılıb. Ərazisi 596 kv km-dir. Rayon mərkəzi rayon tabeli Hamamlı (dəyişdirilmiş adı Spitak) şəhəridir. Rayon mərkəzindən İrəvan şəhərinə olan məsafə 101 km-dir.

Hamamlı rayonu Bazum, Şirək və Pəmbək dağ silsilələri arasındakı Pəmbək dərəsində yerləşir. Pəmbək çayı bu dərədən keçərək rayon boyu axır. Keçmişdə bu ərazidə hamısında azərbaycanlıların yaşadığı 24 kənd olub. Onlardan bəziləri 1918–1920-i illərdə ermənilər tərəfindən məhv edilmiş, digərlərinin isə əhalisi SSRİ dövründə Azərbaycan Respublikasına köçürülmüşdür. Nəticədə 1988-ci ildə artıq yalnız üç kənddə — Qursalı, Saral və Qızılörən kəndlərində azərbaycanlılar yaşayırdılar.

5 dekabr 1988-ci il tarixdə Daşnak terror qrupu heç bir insani əxlaqa, bəşəri davranışa sığmayan terror aktı törətmişdir. Hamamlı (Spitak) şəhərində türk millətinə mənsub olduqlarına görə 17 azyaşlı uşağı iri diametrli boruya (uzunluğu 20 m, diametri 1,5 m) dolduraraq başlarına dəmir lövhələr qaynaq edib uçurumdan yuvarlamışlar. Məsum körpələri diri-diri, vəhşanə tərzdə məhv etmişlər. Ümumiyyətlə bu cür vəhşi üsulla 87 nəfərədək uşaq qətlə yetirilmişdir.

9 iyun 1989-cu ildə Hamamlıya sığorta pulu almağa getmiş dinc sakin Rəhim Daşdəmirov daşnak terrorçuları Sergey Poqosyanla Sergey Mədətyanın hücumuna məruz qalır. O, armatur çubuqla döyülərək qəddarcasına qətlə yetirilmişdir.

Etimologiyası və toponimi

17-ci əsrdə yaradılan bu yaşayış məskəninin adı əvvəllər bu ərazidə çox sayda tarixi hamam olduğuna görə Hamamlı olmuşdur, lakin 1949-cu ildə rayonun adı Ermənistan SSR tərəfindən dəyişdirilərək Spitak qoyuldu. 1937-ci ilə qədər Hamamlı rayonunun, 1947-ci ildən Spitak rayonu mərkəzinin adıdır. Kəndin adı oradakı "Hamamlı" adlanan müalicə əhəmiyyətli isti sulu mineral bulaqlarla bağlıdır. Azərbaycanın Qax rayonundakı Ilisu kəndində "Xavənə hamam" isti su bulağının adı ilə mə’naca eynidir.

Əhalisi

XIX əsrin ortalarından kənddə xaricdən gəlmə ermənilər də yerləşdikdən sonra əhali qarışıq yaşamış və azərbaycanlılar tədricən çıxışdırılıb çıxarılmışdır. 1886-cı ildə artıq kəndin əhalisi erməni idi.

Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:

Qədim türk adı	İndiki adı	Dəyişdirilmə tarixi
Bəykənd	Medz Parni	…
Keşişkənd	Geharot	03.01.1935
Avdıbəy	Tsaxkaşen	04.05.1939
Tsaxkaşen	Tsaxkaber	21.10.1967
Ağbulaq	Lusaxpyur	26.04.1946
Göy Yoxuş	Saralanc	26.04.1946
Goran	Qoqaren	26.04.1946
Qaltaxçı	Artagyuğ	26.04.1946
Qaraboya	Xikoyan	26.04.1946
Qaral	Katnacur	26.04.1946
Qaçağan	Lernavan	26.04.1946
Qızılörən	Şenavan	26.04.1946
Muncuqlu	Tsilkar	26.04.1946
Çotur	Sarameç	26.04.1946
Əfəndi	Karadzor	26.04.1946
Hamamlı	Spitak	26.04.1946
Spitak	Lernantsk	19.04.1950
Güllücə	Saraart	19.04.1950
Nalbənd	Şirakamut	25.01.1978
Tapanlı	Geğasar	25.01.1978
Çikdəməl	Arevşoğ	25.01.1978

Kəndləri

Qursalı, Saral, Qızılörən (indi Şenovan), Qaral, Tapalı, Qotur, Nalbənd, Cacur, Parım, Avdıbəy, Ağbulaq, Sarıhart

İstinadlar

Ермәнистан ССР хәритәси // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IV ҹилд: Елдәҝәз—Итабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. С. 96–97.
. 2011-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-11.
Əlisahib Əroğul. "Erməni-daşnaq faşizmi və Azərbaycan" (bədii publisistika). Bakı, "Təhsil", 2007-ci il.
Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Спитак рајону // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.

Mənbə

Qərbi Azərbaycanın türk mənşəlli toponimləri 2014-09-04 at the Wayback Machine
Vandalizm: tarixi adlara qarşı soyqırımı. Bakı, "Təhsil", 2006, 92 səh. ^{[ölü keçid]}
İndiki Ermənistan qədim türk yurdu idi ^{[ölü keçid]}
Qərbi Azərbaycan ərazilərində yer adlarının soyqırımı ^{[ölü keçid]}

Həmçinin bax

Azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycandan deportasiyası

[1] Ермәнистан ССР хәритәси // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IV ҹилд: Елдәҝәз—Итабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. С. 96–97.

[2] . 2011-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-09-11.

[ReferenceA-3] Əlisahib Əroğul. "Erməni-daşnaq faşizmi və Azərbaycan" (bədii publisistika). Bakı, "Təhsil", 2007-ci il.

[4] Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Спитак рајону // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.