Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə artırılmasına ehtiyac var. (fevral 2023) |
Bu məqaləni lazımdır. |
Hacı Həsən Mollazadə Gəncəvi (1853, Nuxa – 1919, Gəncə) — Azərbaycan islam ruhanisi və mütəfəkkiri.
| Həsən Mollazadə Gəncəvi | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1853 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1919 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | alim |
| Uşağı | |
Həyatı
Hacı Şeyx Həsən Molla Imamqulu oğlu Mollazadə Gəncəvi 1853-ci ildə Şəki şəhərində dünyaya gəlib. Hacı Şeyx Həsənin ailəsi maldar tərəkəmə tayfası idi, yəni onlar tam köçərilərdən fərqli olaraq daimi qışlaq və yaylaq yerlərinə malikdilər, həm də az da olsa əkinçiliklə məşğul idilər.
Hacı Şeyx Həsən uşaqlıqda çobanlıq edib. Ona atası Molla İmamqulu oxumağı və yazmağı öyrədib. Şəkini tərk edərək Gəncəyə gələndə Həsənin 12 yaşı vardı. O, burada Şah Abbas mədrəsəsində oxuyaraq savadını artırıb, daha sonra isə 5 il Təbrizdə Hacı Səfərəli mədrəsəsində təhsil alaraq (Abdulla Şaiq’in atası Mustafa ilə birlikdə) ərəb və fars dillərini də mükəmməl öyrənib. Burada təhsilini bitirdikdən sonra o, Nəcəf şəhərinə gedərək 5 il də burada dini elmlərin incəliklərinə yiyələnib və müctəhid rütbəsinə çatıb. Əldə olan bilgilərə görə, Həsən təhsilini başa vurduqdan sonra müqəddəs Həcc ziyarətinə gedib və bundan sonra "hacı" titulu qazanıb.
Artıq ali savadlı ruhani kimi özünü təsdiqləmiş Hacı Şeyx Həsən Naxçıvana gələrək Nehrəm kəndində yaşayıb. Burada o, dostunun qızı Məşədi Xədicə xanımla ailə qurub.Məşədi Xədicə xanım Cəlil Məhəmmədquluzadənin məşhur "Usta Zeynal" hekayəsinin baş qəhrəmanı Usta Zeynalın qardaşı qızıdır. Nehrəm mühiti, təbii ki, onun daxili potensialının tam gerçəkləşməsinə imkan vermirdi, buna görə də Gəncəyə qayıdaraq burada ruhani kimi fəaliyyət göstərib. Yerli camaat Molla Hacı Həsənə onun üçün Gəncədə Səbzikar qəbiristanlığının yanında indiki İsmət Qayıbov küçəsi ərazisində torpaq sahəsi alıb. Hacı Şeyx Həsən ömrünün sonunadək burada yaşayıb.
Gəncə müctəhidinin qızı Həbibə xanımla yeni ailə quran Hacı Şeyx Həsən bu izdivacdan 2 il sonra Naxçıvandakı ailəsini də Gəncəyə gətirib. XX yüzilin başlanğıcında Cənubi Qafqazın mərkəzi sayılan Tiflisə gedərək şeyxülislamın yanında imtahan verən Hacı Şeyx Həsən Gəncə Şiəməzhəb Ruhani Məclisinin üzvü və Gəncə şəhərinin axundu təyin edilib. O, Şah Abbas məscidindəki ruhani seminariyasında ilahiyyətdən dərs deyirdi.
Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi dərin ilahiyyatçı alimdi. Araşdırmalarımıza görə, Mollazadə 10-a yaxın kitabın müəllifidir. Bu əsərlərin içərisində 4 cildlik "Zübdət-ət-təvarix. Həzrəti Adəmdən zəmanəmizə qədər keçən vüquati-təvarixiyyeyi-came dörd cild üzərinə yazılmış tarixi-ümumidir" (I cild, Tiflis: "Qeyrət" mətbəəsi, 1905, 261 səh.; II cild, Gəncə: Əsgər Hacı Həsənzadə mətbəəsi, 1909, 128 səh.; IV cild, Gəncə: Əbilov və Haqverdiyev mətbəəsi, 1912, I kitab, 100 səh., II kitab, 92 səh.; III cild, I kitab, Gəncə: Əbilov və Haqverdiyev mətbəəsi, 1913, 155 səh.), 2 cildlik "Müxtəsər tarixi-islam. Tarix elmləri ümumudur və ayineyi-cəhannümadır" (Gəncə: Haqverdiyev, Rzayev və Əbilov mətbəəsi, 1908, I cild, 119 səh.), "Tarixi-ənbiyayi-üzam əleyhüssəlam" (Gəncə: Əbilov və Haqverdiyev mətbəəsi, 1913, 60 səh.), "Hidayətül-müslimin və yaxud Mizanül-ədyan" (Gəncə: Haqverdiyev və Əbilov mətbəəsi, 1910, 116 səh.), "Əqaidül-islam və firuiddin" (Gəncə: Haqverdiyev və Əbilov mətbəəsi, 1911, 118 səh.), "İbtidai-əqaidül-islam və firuiddin" (Gəncə: Haqverdiyev və Əbilov mətbəəsi, 1911, I hissə, 36 səh.), "Bəsirətül-islam. Müfəssəl əqaidül-islam və firuiddin" (Gəncə: Haqverdiyev və Əbilov mətbəəsi, 1911, 120 səh.) və b. mühüm yer tutur.
Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncə şəhərinin mədəni-maarif həyatında da yaxından iştirak edirdi. "Gəncə quberniyasının 1903-cü il üçün yaddaş kitabı"nda Mollazadənin adını şəhər Dumasının üzvləri arasında görürük. O, buraya müsəlman din xadimləri zümrəsindən seçilmişdi. 1919-cu ildə vəfat etmiş Hacı Şeyx Həsən Gəncədə Səbzikar məzarlığında dəfn edilib.
Bunu da bildirmək vacibdir ki, bir sıra ciddi elmi nəşrlərdə Axund Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvi (1848–1919) Şəkinin Gəncəlilər məhəlləsində doğulduğuna görə özünə "Gəncəvi" nisbəsi götürmüş görkəmli din alimi və şeyxülislam Axund Hacı Məhəmmədhəsən İsmayıl oğlu Mövlazadə Şəkuyi (1853–1932) ilə qarışdırılıb. Şeyxülislam Mövlazadə bir çox başqa dəyərli əsərləriylə yanaşı, Qur`anın dilimizə ilk tərcüməsi olan 2 cildlik "Kitabül-bəyan fi təfsirül-Qur`an" adlı möhtəşəm əsərin (Tiflis: "Qeyrət" mətbəəsi, 1908) müəllifidir.
Azərbaycanın mənəvi həyatında görkəmli rol oynamış Hacı Şeyx Həsən Mollazadə Gəncəvinin həyatı haqqında verdiyimiz bu qısa bilgidən sonra qeyd edək ki, onun aşağıdakı övladları olmuşdur: Hüseyn, Cəfər Axundov, Həmid, Məcid, İsrafil, Həsən, Səriyyə və Sürəyya.
Əsərləri
- Zubdad ud- təvarik.- 1 cild.- Tiflis: , 1905 (1323 h.).- 261 s.
- Zubdad ud- təvarik.- III cild- I hissə Gəncə:, 1913 (1331 h.).- 155 s.
- "Tarixi-ənbiyayi-üzam əleyhiməssəlam " Gəncə 1913 (1331 h.).- 60 s.
Mənbə
- 2011
İstinadlar
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasl. 10-cu tom. S. 146.
Xarici keçidlər
- “Kitabi-bəsirət və şiracül-əfkar" kitabı nəşr olunub
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede daxili kecidlerin artirilmasina ehtiyac var Lutfen meqalelerin elaqelendirilmesine komek etmek ucun movzuya uygun basqa sehifelere daxili kecidler elave etmekle bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin fevral 2023 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Haci Hesen Mollazade Gencevi 1853 Nuxa 1919 Gence Azerbaycan islam ruhanisi ve mutefekkiri Hesen Mollazade GenceviSexsi melumatlarDogum tarixi 1853Dogum yeri Nuxa Nuxa qezasi Samaxi quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1919Vefat yeri Gence Gence quberniyasi AXCDefn yeri Sebiskar qebiristanligi d Fealiyyeti alimUsagi Cefer AxundovHeyatiHaci Seyx Hesen Molla Imamqulu oglu Mollazade Gencevi 1853 ci ilde Seki seherinde dunyaya gelib Haci Seyx Hesenin ailesi maldar terekeme tayfasi idi yeni onlar tam kocerilerden ferqli olaraq daimi qislaq ve yaylaq yerlerine malikdiler hem de az da olsa ekincilikle mesgul idiler Haci Seyx Hesen usaqliqda cobanliq edib Ona atasi Molla Imamqulu oxumagi ve yazmagi oyredib Sekini terk ederek Genceye gelende Hesenin 12 yasi vardi O burada Sah Abbas medresesinde oxuyaraq savadini artirib daha sonra ise 5 il Tebrizde Haci Sefereli medresesinde tehsil alaraq Abdulla Saiq in atasi Mustafa ile birlikde ereb ve fars dillerini de mukemmel oyrenib Burada tehsilini bitirdikden sonra o Necef seherine gederek 5 il de burada dini elmlerin inceliklerine yiyelenib ve muctehid rutbesine catib Elde olan bilgilere gore Hesen tehsilini basa vurduqdan sonra muqeddes Hecc ziyaretine gedib ve bundan sonra haci titulu qazanib Artiq ali savadli ruhani kimi ozunu tesdiqlemis Haci Seyx Hesen Naxcivana gelerek Nehrem kendinde yasayib Burada o dostunun qizi Mesedi Xedice xanimla aile qurub Mesedi Xedice xanim Celil Mehemmedquluzadenin meshur Usta Zeynal hekayesinin bas qehremani Usta Zeynalin qardasi qizidir Nehrem muhiti tebii ki onun daxili potensialinin tam gerceklesmesine imkan vermirdi buna gore de Genceye qayidaraq burada ruhani kimi fealiyyet gosterib Yerli camaat Molla Haci Hesene onun ucun Gencede Sebzikar qebiristanliginin yaninda indiki Ismet Qayibov kucesi erazisinde torpaq sahesi alib Haci Seyx Hesen omrunun sonunadek burada yasayib Gence muctehidinin qizi Hebibe xanimla yeni aile quran Haci Seyx Hesen bu izdivacdan 2 il sonra Naxcivandaki ailesini de Genceye getirib XX yuzilin baslangicinda Cenubi Qafqazin merkezi sayilan Tiflise gederek seyxulislamin yaninda imtahan veren Haci Seyx Hesen Gence Siemezheb Ruhani Meclisinin uzvu ve Gence seherinin axundu teyin edilib O Sah Abbas mescidindeki ruhani seminariyasinda ilahiyyetden ders deyirdi Haci Seyx Hesen Mollazade Gencevi derin ilahiyyatci alimdi Arasdirmalarimiza gore Mollazade 10 a yaxin kitabin muellifidir Bu eserlerin icerisinde 4 cildlik Zubdet et tevarix Hezreti Ademden zemanemize qeder kecen vuquati tevarixiyyeyi came dord cild uzerine yazilmis tarixi umumidir I cild Tiflis Qeyret metbeesi 1905 261 seh II cild Gence Esger Haci Hesenzade metbeesi 1909 128 seh IV cild Gence Ebilov ve Haqverdiyev metbeesi 1912 I kitab 100 seh II kitab 92 seh III cild I kitab Gence Ebilov ve Haqverdiyev metbeesi 1913 155 seh 2 cildlik Muxteser tarixi islam Tarix elmleri umumudur ve ayineyi cehannumadir Gence Haqverdiyev Rzayev ve Ebilov metbeesi 1908 I cild 119 seh Tarixi enbiyayi uzam eleyhusselam Gence Ebilov ve Haqverdiyev metbeesi 1913 60 seh Hidayetul muslimin ve yaxud Mizanul edyan Gence Haqverdiyev ve Ebilov metbeesi 1910 116 seh Eqaidul islam ve firuiddin Gence Haqverdiyev ve Ebilov metbeesi 1911 118 seh Ibtidai eqaidul islam ve firuiddin Gence Haqverdiyev ve Ebilov metbeesi 1911 I hisse 36 seh Besiretul islam Mufessel eqaidul islam ve firuiddin Gence Haqverdiyev ve Ebilov metbeesi 1911 120 seh ve b muhum yer tutur Haci Seyx Hesen Mollazade Gence seherinin medeni maarif heyatinda da yaxindan istirak edirdi Gence quberniyasinin 1903 cu il ucun yaddas kitabi nda Mollazadenin adini seher Dumasinin uzvleri arasinda goruruk O buraya muselman din xadimleri zumresinden secilmisdi 1919 cu ilde vefat etmis Haci Seyx Hesen Gencede Sebzikar mezarliginda defn edilib Bunu da bildirmek vacibdir ki bir sira ciddi elmi nesrlerde Axund Haci Seyx Hesen Mollazade Gencevi 1848 1919 Sekinin Genceliler mehellesinde dogulduguna gore ozune Gencevi nisbesi goturmus gorkemli din alimi ve seyxulislam Axund Haci Mehemmedhesen Ismayil oglu Movlazade Sekuyi 1853 1932 ile qarisdirilib Seyxulislam Movlazade bir cox basqa deyerli eserleriyle yanasi Qur anin dilimize ilk tercumesi olan 2 cildlik Kitabul beyan fi tefsirul Qur an adli mohtesem eserin Tiflis Qeyret metbeesi 1908 muellifidir Azerbaycanin menevi heyatinda gorkemli rol oynamis Haci Seyx Hesen Mollazade Gencevinin heyati haqqinda verdiyimiz bu qisa bilgiden sonra qeyd edek ki onun asagidaki ovladlari olmusdur Huseyn Cefer Axundov Hemid Mecid Israfil Hesen Seriyye ve Sureyya EserleriZubdad ud tevarik 1 cild Tiflis 1905 1323 h 261 s Zubdad ud tevarik III cild I hisse Gence 1913 1331 h 155 s Tarixi enbiyayi uzam eleyhimesselam Gence 1913 1331 h 60 s Menbe2011Istinadlar Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasl 10 cu tom S 146 Xarici kecidler Kitabi besiret ve siracul efkar kitabi nesr olunub