Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəray bəy — 1931-ci ildə şair Səməd Vurğunun "Komsomol poeması"nın əsas qəhrəmanlarından biri. Azərbaycan ərazilərində sovet hakimiyyəti qurmağa çalışan bolşeviklərə qarşı döyüşən köhnə bəy və qaçaq.
| Gəray bəy | |
|---|---|
 | |
| Yaradan | Səməd Vurğun |
| Əsər | Komsomol poeması |
| İlk görünmə | Atışma |
| Son görünmə | Son təslim |
| Uyğunlaşdırma | Yeddi oğul istərəm... |
| Canlandıran | Həsən Turabov |
| Məlumat | |
| Ləqəbi | Topal Gəray |
| Cinsi | Kişi |
| Ölüm yeri | Qazax, Kür çayı |
| Ölüm səbəbi | Özünəqəsd |
| Yaşayış yeri | Qazax, "Qan çanağı" dağı |
| Dini inancı | İslam |
| Siyasi baxışı | Hakimiyyətə qarşı |
| Ailəsi | |
| Uşağı | |
 Gəray bəy Vikimənbədə | |
Personajın təsviri
Gəray bəy sovet hökumətinə, gənc kommunist Bəxtiyar və onun komsomol dəstəsinə qarşı çıxır. Köhnə quruluşun tərəfdarıdır. Peykanlıda söz sahibidir və geniş torpaq mülklərinə sahib bəydir. Bir mülkədar kimi onun özünəməxsus əqidəsi var və Gəray bəy bu əqidəyə sadiqdir. Bütün varlılar kimi sovet hökuməti Gəray bəyin də var dövlətini əlindən alıb. Bu səbəbdən də o, yaxın adamları ilə birlikdə dağlara çəkilərək qaçaqlıq edir və yeni qurulan hökumətə qarşı barışmaz düşmənçilik edir. Humay adlı qızı var və Humay, komsomol Bəxtiyarın dəstəsində vuruşan Şəkər bəyin oğlu gənc komsomol Cəllala sevgilidir.
Personajın ətrafında cərəyan edən hadisələr
Gəray bəy Dikdaş dağının ətəyində bolşevik dəstəsi ilə vuruşan zaman komsomol Bəxtiyarın açdığı atəşlə qolundan yaralanıb və elə həmin gündən bir qolu topal qalıb. Şair əsərdə bu hadisəni belə təsvir edir:
- Bacarmazsınız!
Çünki milyonlardan yüz qat azsınız!
Deyərək Bəxtiyar bir nişan aldı,
Gülləsi dağlara gurultu saldı.
O düşmən dəstənin başçısı Gəray,
Tüfəngi üzünə tutduğu zaman,
Cəlal qaranlığa sıxdı naqanı,
Töküldü yəhərə Gərayın qanı.
Yataraq birtəhər atın yalına,
Səyirdib dolandı dağın dalına.
O gündən bir qolu topal yaşadı,
Topal Gəray - deyə çağrıldı adı.
Komsomol poeması. Atışma
Gəray bəyə ən çox təsir edən hadisələr, onu bu hala salanların bir vaxtlar silahdaşları, yoldaşları olması, hətta süfrəsidnə qalan artıqları yeyənlər, köhnə paltarlarını geyənlərdir. Bunlar Gərayı bir bəy əqidəsinə xas insan kimi olduqca çox hiddətləndirir. Gəray bəy artıq zamanı saxlamaq, xoşbəxt günlərini qaytarmaq istəyir. Lakin mübarizə aparmaq çətindir. Şair bu hadisəni belə təsvir edir:
Kürün qumsal sahilində
qaşlarını çalaraq,
Qamçısını döyür suya
hiddətindən
Gəray bəy...
Üç aydır ki, ormanların
arasında yataraq
Əl üzmüşdür vətənindən,
Millətindən Gəray bəy.
Qamçısını döyür suya
hiddətindən Gəray bəy!
- Nədən mənim qabağımdan
artanları yeyənlər,
Köhnə-köşkül paltarımı
öz əyninə geyənlər
İndi mənə ağ olsunlar?..
Xanimanım dağılır,
Qızı yelin inəklərim
yad əllərdə sağılır...
Komsomol poeması. Sahildə
Gəray bəy hakimiyyətin ona yaşatdığı hadisələrin düşüncələrindən qurtula bilmir və ara sıra öz köhnə günləri üçün darıxır. Şair bu hadisələri belə təsvir edir:
Bir axşam günəşin batdığı zaman
Sizin bildiyiniz o topal Gəray
Qalın bir ormanın arasında tək,
Ağacdan-ağaca göz gəzdirərək,
Kürün sahilində gəlib dayandı,
Gözləri hirsindən alışıb yandı.
Onun xatirindən keçdi doyunca
Haman bu ormanda, sahil boyunca
Bir zaman kükrəyib at oynatdığı,
Turaca, kəkliyə tüfəng atdığı...
Komsomol poeması. Sahildə
Gəray bəy yeni qurulmaqda olan sovet hakimiyyətinin kommunist bayrağı altında döyüşən ordusu ilə mərdliklə vuruşur. Lakin Gəray bəy nə sovet hökumətinə nə onun ordusuna, qayda və qanunlarına təslim olmaq niyyətində deyil. Ağır günlər, baş verən hadisələr onun ilk təsliminə qədər gətirib çıxarır. Lakin ilk təslim sovet ordusuna deyil, öz taleyinədir. O özünü Kürə ataraq öldürmək və bu yaşayışdan canını qurtarmaq niyyətinə düşür. Lakin kişilik hissləri, namusu və arı onu bu təslimdən xilas edir. Hakimiyyətə qarşı getdikcə artmaqda olan kini onu bu qərardan daşındırır. Şair bu hadisəni belə təsvir edir:
Azacıq keçmədən sular qaraldı,
Sahildə bir dərin səssizlik vardı.
O taydan bu taya işıqlar gəlir.
Tüstülər burulub göyə yüksəlir
Gəray bəy gözünü zilləyib ona,
Varlığı daş kimi qalmışdır dona...
Üçüncü gündür ki, qolunda yara
Karıxıb, vurnuxur dörd bir diyara.
Gurultu qopduqca ac mədəsindən,
Diksinir, suların oynaq səsindən.
Nələr keçdiyini o duya-duya,
Özünü tullamaq istərkən suya,
Qalıb pəncəsində namusla arın,
At kimi sıçrayan ağ dalğaların
Qoynuna gözləri dikilib qalır,
Qəlbində həsrəti, kini çoxalır...
Komsomol poeması. Sahildə
Gəray bəyi ələ keçirmək komsomolçular olduqca çətindir və onlar mümkün olan bütün variantlardan istifadə edirlər. Hətta Gəray bəyin dost dediyi insanları da özlərinə çəkib Gəray bəyi tələyə salaraq tutmaq istəyirlər. Gəray bəy özünü öldürmək fikrindən danşındıqdan sonra çayı o taya keçmək istəyir və köhnədən dost dediyi Gəmiçi Bəhmənlə rastlaşır. Gəmiçi Bəhmən Gəray bəydən təslim olmasını xahiş etsə də Gəray bəy bu təklifi olduqca sərt qarşılayır. Gəray bəy tərs və əqidəsindən, sözündən dönməz bir kişidir. Bir neçə gündür ki, komsomolçular Gəray bəyi izləyir. Gəmiçi Bəhmənlə Gəray bəy arasında olan hadisələri pusquda dayanan komsomolçular müşahidə edirlər. Şair bu hadisəni belə təsvir edir:
- Sənmisən, ay Bəhmən?
- Kimdir soruşan?
- Mənəm, bir barı gəl, söyləyir Gəray.
- Bu ki, tanış səsdir, - deyərkən Bəhmən
Fırlanıb geriyə, yönəlir həmən:
- Vay, səni xoş gördük, haradan belə?
Bu namərd vətənə... Bu namərd elə
Yenəmi üz qoyub, salam verirsən?
- Haqlısan, ay Bəhmən, sözlərində sən
Fəqət nə etmək ki, belədir insan,
Əziz dostlarına küsər bir zaman,
Sonradan qövr eylər əski yaralar...
- Yoxsa, bu gəlməkdə bir fikrinmi var?
- Onsuz olurmu heç... Vardır, şübhəsiz...
Bu el, bu güzəran, bu mən, bu da siz,
Gəlin köməkləşək görək nə olur?
Axtaran dünyada hər haqqı bulur -
Demişlər babalar,
- Bu doğru, lakin
Bir az hövsələniz olmasa sakin,
Yenə də günahsız qanlar axacaq,
Burax bu tərsliyi, gəl Allaha bax! –
Gözaltı süzərək qoca Bəhməni:
- Sonra danışarıq... Hələlik məni,
Duz-çörək eşqinə keçir sahilə! -
Komsomol poeması. Sahildə
Gəmiçi Bəhmən bu hadisədən sonra etdiyi xahişin bir mənası olmadığını anlayır və əvvəllər dost dediyi Gəray bəyə xəyanət edir. Gəray bəyə isə bu xəyanət olduqca ağır gəlir və o həyatında ilk dəfə düşmənə təslim olur. Şair bu hadisəni belə təsvir edir:
- Keçərsən!.. - deyərək qışqırdı birdən
Dünəndən Gərayın izilə gələn.
Komsomol Bəxtiyar, yanında Cəlal,
- Olsun inqilaba qanımız halal -
Deyib vermişdilər yenə baş-başa...
Gəray öz yerində dönmüşdü daşa.
İstədi əlini atsın naqana,
Gördü ki, naqanı batmışdır qana.
Hirsindən bozarıb gözləri doldu,
Ömründə ilk dəfə o təslim oldu.
Komsomol poeması. İlk təslim
Komsomolçular Gəray bəyin böyük evini əlindən alıblar. Evi kənd camaatı üçün klub binasına çeviriblər. Ara-sıra burada tamaşalar oynanılır. Hətta günlərin birində kənd klubunda ssenarisi tamamilə Gəray bəyə və İslam dininə qarşı yazılmış, dördpərdəli tamaşa da oynayırlar. Aktyorlar isə elə Gəray bəyə qarşı vuruşan komsomol Bəxtiyarın özü və dəstəsidir. Şair bu hadisəni belə təsvir edir:
Bir aydı Gərayın evi alınmış,
Orada başqa bir həyat salınmış.
Leninin əksidir divarda duran,
Tarixdə ən böyük, ən canlı insan.
Komsomol poeması. Kənddə teatr
Bəxtiyarın sağ əli hesab olunan komsomol Cəlal Gəray bəyin qızı Humayla son görüşdən sonra Gəray bəyin yanına gedir. Gəray bəy Cəlal danışdıqca onu səbrlə dinləyir. Cəlal Gəray bəyə yalvararaq bildirir ki, onu Gəray bəyin yanına gətirən yeganə səbəb qızı Humaydır. Cəlal bu işdə Gəray bəydən atalıq haqqını və vicdan əsirgəməməyi xahiş edir. Cəlal bildirir ki, Humay Gəray bəydən izinsiz bu işə razılaşmaz. Gəray bəy Cəlalı bu fikirindən daşındırmaq və Cəlala bu işin baş tutmayacağını başa salmağa çalışsa da Cəlal Gəray bəyin sözlərini boş hesab edir. Gəray bəy Cəlalın sözlərini dinləyərək düşünür, qızını yada salır və yenə də baş verən hadisələr onu içdən yandırır. Kənd rəhbəri olan Çalpapaq Kərəm yadına düşdükcə özündən çıxır, atının yad əldə yəni Çalpapaq Kərəmdə olmasını namusuna toxunulmuş kimi qəbul edir. Şair bu hadisələri belə təsvir edir:
Sevdalar düşkünü, komsomol Cəlal -
Dünyanın qeydindən küsən bir xəyal
"Mərhəmət!" - deyərək yenə inləyir,
Cəlal danışdıqca Gəray dinləyir.
- Gəray bəy, yazığam, zavallıyam mən...
Sizin yanınıza məni gətirən
Böyük bir qüvvətdir, adı – məhəbbət;
Yaradıb, yaşadan insandır, əlbət!
Bu işdə vicdanı əsirgəmə sən,
Atalıq haqqını əsirgəməsən,
Humay xoşbəxt olar.
Nə zamandı biz
Sevişdik and içib, birdir qəlbimiz.
- O halda mən kiməm?..
- Atasınız siz!
Humay tapşırdı ki, sizdən izinsiz
Yaxşı söyləməzlər onun adına...
Gəray bəy qızını salır yadına,
Gözündə rəqs edir onun heykəli.
Yanında samavar, çay tökür əli,
Keçir xatirindən cahü-cəlalı:
Sürüsü, ilxısı, naxırı, malı...
Komsomol poeması. Qanlı çadır
O indi uzaq... Hər şeydən qabaq
Onu yandıran
Budur ki, bu dəm
Çalpapaq Kərəm
Minib Gəray bəyin Ərəb atına,
Sürəndə səs salır yerin altına...
Oxucu, bəlkə sən
Özün bilirsən
Ki, bizim yerlərdə bir papaq, bir at,
Bir də hər kişinin aldığı arvad
Namusdan sayılır...
Gizli bir eyhamla gülümssyərək:
- Cəlal! İki qılınc bir qına sığmaz,
Bütün vəziyyəti ölçüb biç bir az...
- Doğrudur, döyüşdə səninlə bəzən
Qoç kimi üz-üzə vuruşmuşam mən,
Komsomol poeması. Qanlı çadır
Gəray bəy göründüyü kimi qəddar deyil. Qızına olan sevgisi onun Cəlala olan kinini azalda bilir. Cəlalın qızıyla olan münasibətinə razılıq verir. Hətta Cəlal həmin gecə Gəray bəyin çadırında gecələyir. Lakin dönməzlik və komsomola olan kini onu rahat buraxmır və Gəray bəy qızının sevgilisi gənc Cəlalı öldürür. Şair bu hadisələri belə təsvir edir:
Cəlal Gəray bəyin yanında yatmış,
Soyuq dəydiyindən qan-tərə batmış.
Gəray bəy fikirdə, oyaqdır hənuz,
Nəysə plan tökür yenə duyğusuz:
- Nahaq söz vermişəm Cəlala dünən:
Bəlkə də alverdə uduzuram mən?
Qız hara, mən hara, komsomol hara?
İnanmaq olarmı bu kafirlərə?
Zəhmətim olmasın qızıma halal,
Yoxsa, yalan deyir mənə bu Cəlal?
O, bəlkə öyrənib hər sirrimizi,
Sonradan güdaza verəcək bizi?
Bəlkə də davanın şirin yerində
Xəlvətcə arxama dolanıb yenə
O öz gülləsini mənə çaxacaq?
Xeyr! Bu dünyada hər şeydən qabaq
İgidə ehtiyat və inad gərək!..
Gəray bu fikirlə qeyzə gələrək,
Yanından götürür öz naqanını...
Qatilin o dəmki həyəcanını
Mən necə göstərim?
Cəlal yuxuda...
Humay yol gozləyir qan uda-uda...
Azacıq keçmədən açılır naqan,
Bir də ayılmayır Cəlal yuxudan...
Komsomol poeması. Qanlı çadır
Cəlalın ölüm xəbərinə dözə bilməyən Humay özünə qəsd edir. Gecədən Cəlalın xəyalı ilə dağlara sarı yol alır və səhər açılanda bir dağın qarlı ətəyində çobanlar tərəfindən tapılır. Şair çobanların dili ilə Gəray bəyi və hadisəni belə təsvir edir:
Gəray bəy bu günü görsəydi inan,
Yanan gozlərindən odlar yağardı.
Bir eli, bir günü diri boğardı,
Daşı-daş üstündə qoymazdı bir an.
Alın yapıncımı, bürüyün onu,
Canı var... Tez olun, tonqal qalayın!
Aləmə car çəkib, bir xəbər yayın!
Zəhərdir bu şirin dünyanın sonu...
Gəray bəy ölməmiş, sağdır dünyada,
Atadan, babadan böyüyümüzdür;
İndi pis günüdür, hər dərdi yüzdür,
Bizimdir namusu hər kim olsa da...
Komsomol poeması. Humayın ölümü
Gəray bəy Humayın ölümünu qəbul edə bilmir. Daim kədərlidir. O, övladını sevən bir atadır. Cəlalı öldürdüyü üçün sonradan sarsıntılar keçirir, öz əməlindən əzab çəkir. Tez-tez xəyallarında qızını görür və onunla söhbət edir. Qızının ölümünə bais olduğu üçün vicdan əzabından qurtula bilmir. Gəray bəy artıq yaşamaq istəmir. Ona görə yox ki, kimsəsiz və arxasız qalmışdır. Özünün dediyi kimi, o yenə bir qoşuna cavab verməyə qadirdir. Lakin Humaysız yaşamaq istəmir. İndi Gəray bəyin ən böyük dərdi, ən böyük faciəsi məhz Humaysızlıqdır. Komsomol Sarı Şəmistan, komsomol Bəxtiyar və Çalpapaq Kərəm kimi sovet hakimiyyətini Azərbaycanda qurmağa təşəbbüs göstərən bolşeviklər Gəray bəyi son dəfə mühasirəyə alırlar. Bu zaman Gəray bəy Kür çayının üzərində qızının xəyalını görür və qurşağa qədər suya girir. Xəyalən qızı ilə söhbət edir. Humayın ölümünə görə özünü tənqid edir, söyür və bütün olanlardan özünü günahkar bilir. Gəray bəyin silahı da, əlləri də, qolları da, hətta dizləri də təslim olur. Əqidəsi, mənliyi isə heç vaxt təslim olmur. Buna görə də özünü onu mühasirəyə almış komsomolçulara deyil, qızı Humaya təslim edir. Kənardan Gəray bəyin qulağına komsomolçuarın səsləri gəlir. Çalpapaq Kərəm ondan təslim olmasını tələb edir və bildirir ki, o artıq təkdir. Gəray bəy onun tələblərinə soyuqqanlıqla cavab verir, ömrünün axırınadək düşmənə boyun əymir, təslim olmur. Özünü Kür çayına qərq edərək canına qəsd edir. Gəray bəy bu hərəkəti ilə bir daha sübut edir ki, o düşmənə deyil öz acı taleyinə boyun əyir. Bununla da şair Gəray bəyini yüksəklərə ucaldıraq hadisələri belə təsvir edir.
"Yox, yox, gülməyirəm, demə ki, yadam,
Mən sənə özgə yox, doğma övladam.
Bir zaman sən özün yaratdın məni,
Sonra da... sonra da..."
- Bəsdir, amandır!..
Başımdan od çıxır, danışdıqca sən,
Bir az yaxına gəl, öpüm üzündən!
Hardasan, can bala, xeyli zamandır?
"Hardayam? Yer altda... Soyuq məzarda..."
Bir həsrət nəğməsi çalır ləpələr,
Gəray bəy sudadır qurşağa qədər.
Ay kimi gəzişir qız dalğalarda,
Yanır, alovlanır qəlbi şam kimi,
Qaralır gözləri bir axşam kimi.
O suda getdikcə qız uzaqlaşır,
Arabir dalğalar başından aşır.
Gəray bəy yalvarır: - Can bala, bir dur!
Görünür taleyim, qismətim budur.
Yaxın gəl, bir az da danışaq barı,
Ovut sinəmdəki bu ağrıları...
Yox, yox! Heç ovutma, yansın ciyərim.
Biləkdən düşəydi kaş ki, əllərim.
Cəlal yaşasaydı, yaşardın sən də,
Gül kimi gülərdin çöldə, çəməndə.
Öz atan olsam da, qatilin çıxdım,
Mən səni yıxmadım, özümü yıxdım.
Gəray bəy bəxtini söydükcə söyür,
Sonra ikiəlli başına döyür.
Qızın səsi gəlir qulaqlarına:
"Qatilim olsan da, atamsan mənim." –
Mehriban danışma! Yanır bədənim,
Lənətə layiqəm, qızım, lənətə!
Artıq nə Allaha, nə təbiətə Sığınan deyiləm...
Bil ki bu gündən
Kimsəsiz, arxasız, tək qalsam da mən
Yenə bir qoşuna cavab verərdim..
Ancaq yaşasam da yurdsuz, vətənsiz,
Yaşaya bilmərəm aləmdə sənsiz!
Sənin faciəndir ən boyük dərdım...
Səslənir Gəraya dumanlı dağlar:
- Təslim ol! - deyir;
Nizə tək ucalan sərt qayalıqlar:
- Təslim ol! - deyir;
Bulanıq su da,
Bir son arzu da:
- Təslim ol! - deyir;
Başına fırlanan göy də, torpaq da,
Səslənən meşə də, şax da, yarpaq da:
- Təslim ol! - deyir;
Əsən külək də,
Çaxan şimşək də:
- Təslim ol! - deyir;
Taqətsiz qolu da, əsən dizi do:
- Təslim ol! - deyir;
Xəyal dünyasında doğma qızı da:
- Təslim ol! - deyir.
Yarır qaranlığı bir böyük dəstə,
Gəlir bulud kimi Gərayın üstə.
Gəlir addım-addım, lap yaxın gəlir.
Çalpapaq Kərəmin səsi yüksəlir:
- Gəray bəy! Gəray bəy! Tüfəngini at!
Üstünü kəsmişdir böyük bir elat.
İnad yeri deyil, biz çoxuq, sən tək.
Yersiz qan axmasın, tərslikdən əl çək!
- Sizə yox! Sizə yox!.. Mən öz canımı
Ona tapşırıram... ona... qızıma...
O sönüb-saralan dan ulduzuma!
İstəsə, o töksün mənim qanımı! –
Deyib qanlı Kürü o yara-yara
Getdikcə qərq olur sərt dalğalara...
Ancaq nə xəyal var, nə də ki Humay
Qaranlıq sulara işıq salır Ay...
Komsomol poeması. Son mühasirə
Uyğunlaşdırma
Film
Gəray bəy personajı ilk dəfə 1970-ci ildə rejissor Tofiq Tağızadənin, şair Səməd Vurğunun Komsomol poemasının motivləri əsasında çəkilmiş Yeddi oğul istərəm... filmində ekranlaşdırılmışdır. Filmin ssenari müəllifi Səməd Vurğunun oğlu Yusif Səmədoğludur. Filmdə Gəray bəy obrazını aktyor Həsən Turabov canlandırıb. Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının 50 illiyinə ithaf olunmuşdur.
Əsərdən fərqli olaraq filmdə Gəray bəy mənfi obraz kimi daha da qabarıq şəkildə ifadə edilir. Filmdə Gəray bəyin Novruz bayramında dinc sakinlərə qarşı qanlı qətl törətməsi, Cəlalı əzablar içində öldürtməsi və sonda özünü evində güllə ilə vurması səhnələri əsərdə yoxdur. Filmdə Gəray bəy obrazı birmənalı şəkildə xalq düşməni olsa da poemada yeni qurulan hökumət düşmənidir.
Qeydlər
- Qazax qəzasında kənd adıdır. İndiki Qazax rayonu və ya Ağstafa rayonunda yerləşdiyi ehtimal olunur. Hal-hazırda Ağstafa rayonunun Poylu qəsəbəsindəki kənd qəbirstanlığı xalq arasında «Peykanlı qəbirstanlığı» adıyla tanınır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Geray bey 1931 ci ilde sair Semed Vurgunun Komsomol poemasi nin esas qehremanlarindan biri Azerbaycan erazilerinde sovet hakimiyyeti qurmaga calisan bolseviklere qarsi doyusen kohne bey ve qacaq Geray beyYaradan Semed VurgunEser Komsomol poemasiIlk gorunme AtismaSon gorunme Son teslimUygunlasdirma Yeddi ogul isterem Canlandiran Hesen TurabovMelumatLeqebi Topal GerayCinsi KisiOlum yeri Qazax Kur cayiOlum sebebi OzuneqesdYasayis yeri Qazax Qan canagi dagiDini inanci IslamSiyasi baxisi Hakimiyyete qarsiAilesiUsagiGeray bey VikimenbedePersonajin tesviriGeray bey sovet hokumetine genc kommunist Bextiyar ve onun komsomol destesine qarsi cixir Kohne qurulusun terefdaridir Peykanlida soz sahibidir ve genis torpaq mulklerine sahib beydir Bir mulkedar kimi onun ozunemexsus eqidesi var ve Geray bey bu eqideye sadiqdir Butun varlilar kimi sovet hokumeti Geray beyin de var dovletini elinden alib Bu sebebden de o yaxin adamlari ile birlikde daglara cekilerek qacaqliq edir ve yeni qurulan hokumete qarsi barismaz dusmencilik edir Humay adli qizi var ve Humay komsomol Bextiyarin destesinde vurusan Seker beyin oglu genc komsomol Cellala sevgilidir Personajin etrafinda cereyan eden hadiselerGeray bey Dikdas daginin eteyinde bolsevik destesi ile vurusan zaman komsomol Bextiyarin acdigi atesle qolundan yaralanib ve ele hemin gunden bir qolu topal qalib Sair eserde bu hadiseni bele tesvir edir Bacarmazsiniz Cunki milyonlardan yuz qat azsiniz Deyerek Bextiyar bir nisan aldi Gullesi daglara gurultu saldi O dusmen destenin bascisi Geray Tufengi uzune tutdugu zaman Celal qaranliga sixdi naqani Tokuldu yehere Gerayin qani Yataraq birteher atin yalina Seyirdib dolandi dagin dalina O gunden bir qolu topal yasadi Topal Geray deye cagrildi adi Komsomol poemasi Atisma Geray beye en cox tesir eden hadiseler onu bu hala salanlarin bir vaxtlar silahdaslari yoldaslari olmasi hetta sufresidne qalan artiqlari yeyenler kohne paltarlarini geyenlerdir Bunlar Gerayi bir bey eqidesine xas insan kimi olduqca cox hiddetlendirir Geray bey artiq zamani saxlamaq xosbext gunlerini qaytarmaq isteyir Lakin mubarize aparmaq cetindir Sair bu hadiseni bele tesvir edir Kurun qumsal sahilinde qaslarini calaraq Qamcisini doyur suya hiddetinden Geray bey Uc aydir ki ormanlarin arasinda yataraq El uzmusdur veteninden Milletinden Geray bey Qamcisini doyur suya hiddetinden Geray bey Neden menim qabagimdan artanlari yeyenler Kohne koskul paltarimi oz eynine geyenler Indi mene ag olsunlar Xanimanim dagilir Qizi yelin ineklerim yad ellerde sagilir Komsomol poemasi Sahilde Geray bey hakimiyyetin ona yasatdigi hadiselerin dusuncelerinden qurtula bilmir ve ara sira oz kohne gunleri ucun darixir Sair bu hadiseleri bele tesvir edir Bir axsam gunesin batdigi zaman Sizin bildiyiniz o topal Geray Qalin bir ormanin arasinda tek Agacdan agaca goz gezdirerek Kurun sahilinde gelib dayandi Gozleri hirsinden alisib yandi Onun xatirinden kecdi doyunca Haman bu ormanda sahil boyunca Bir zaman kukreyib at oynatdigi Turaca kekliye tufeng atdigi Komsomol poemasi Sahilde Geray bey yeni qurulmaqda olan sovet hakimiyyetinin kommunist bayragi altinda doyusen ordusu ile merdlikle vurusur Lakin Geray bey ne sovet hokumetine ne onun ordusuna qayda ve qanunlarina teslim olmaq niyyetinde deyil Agir gunler bas veren hadiseler onun ilk teslimine qeder getirib cixarir Lakin ilk teslim sovet ordusuna deyil oz taleyinedir O ozunu Kure ataraq oldurmek ve bu yasayisdan canini qurtarmaq niyyetine dusur Lakin kisilik hissleri namusu ve ari onu bu teslimden xilas edir Hakimiyyete qarsi getdikce artmaqda olan kini onu bu qerardan dasindirir Sair bu hadiseni bele tesvir edir Azaciq kecmeden sular qaraldi Sahilde bir derin sessizlik vardi O taydan bu taya isiqlar gelir Tustuler burulub goye yukselir Geray bey gozunu zilleyib ona Varligi das kimi qalmisdir dona Ucuncu gundur ki qolunda yara Karixib vurnuxur dord bir diyara Gurultu qopduqca ac medesinden Diksinir sularin oynaq sesinden Neler kecdiyini o duya duya Ozunu tullamaq isterken suya Qalib pencesinde namusla arin At kimi sicrayan ag dalgalarin Qoynuna gozleri dikilib qalir Qelbinde hesreti kini coxalir Komsomol poemasi Sahilde Geray beyi ele kecirmek komsomolcular olduqca cetindir ve onlar mumkun olan butun variantlardan istifade edirler Hetta Geray beyin dost dediyi insanlari da ozlerine cekib Geray beyi teleye salaraq tutmaq isteyirler Geray bey ozunu oldurmek fikrinden dansindiqdan sonra cayi o taya kecmek isteyir ve kohneden dost dediyi Gemici Behmenle rastlasir Gemici Behmen Geray beyden teslim olmasini xahis etse de Geray bey bu teklifi olduqca sert qarsilayir Geray bey ters ve eqidesinden sozunden donmez bir kisidir Bir nece gundur ki komsomolcular Geray beyi izleyir Gemici Behmenle Geray bey arasinda olan hadiseleri pusquda dayanan komsomolcular musahide edirler Sair bu hadiseni bele tesvir edir Senmisen ay Behmen Kimdir sorusan Menem bir bari gel soyleyir Geray Bu ki tanis sesdir deyerken Behmen Firlanib geriye yonelir hemen Vay seni xos gorduk haradan bele Bu namerd vetene Bu namerd ele Yenemi uz qoyub salam verirsen Haqlisan ay Behmen sozlerinde sen Feqet ne etmek ki beledir insan Eziz dostlarina kuser bir zaman Sonradan qovr eyler eski yaralar Yoxsa bu gelmekde bir fikrinmi var Onsuz olurmu hec Vardir subhesiz Bu el bu guzeran bu men bu da siz Gelin komeklesek gorek ne olur Axtaran dunyada her haqqi bulur Demisler babalar Bu dogru lakin Bir az hovseleniz olmasa sakin Yene de gunahsiz qanlar axacaq Burax bu tersliyi gel Allaha bax Gozalti suzerek qoca Behmeni Sonra danisariq Helelik meni Duz corek esqine kecir sahile Komsomol poemasi Sahilde Gemici Behmen bu hadiseden sonra etdiyi xahisin bir menasi olmadigini anlayir ve evveller dost dediyi Geray beye xeyanet edir Geray beye ise bu xeyanet olduqca agir gelir ve o heyatinda ilk defe dusmene teslim olur Sair bu hadiseni bele tesvir edir Kecersen deyerek qisqirdi birden Dunenden Gerayin izile gelen Komsomol Bextiyar yaninda Celal Olsun inqilaba qanimiz halal Deyib vermisdiler yene bas basa Geray oz yerinde donmusdu dasa Istedi elini atsin naqana Gordu ki naqani batmisdir qana Hirsinden bozarib gozleri doldu Omrunde ilk defe o teslim oldu Komsomol poemasi Ilk teslim Komsomolcular Geray beyin boyuk evini elinden aliblar Evi kend camaati ucun klub binasina ceviribler Ara sira burada tamasalar oynanilir Hetta gunlerin birinde kend klubunda ssenarisi tamamile Geray beye ve Islam dinine qarsi yazilmis dordperdeli tamasa da oynayirlar Aktyorlar ise ele Geray beye qarsi vurusan komsomol Bextiyarin ozu ve destesidir Sair bu hadiseni bele tesvir edir Bir aydi Gerayin evi alinmis Orada basqa bir heyat salinmis Leninin eksidir divarda duran Tarixde en boyuk en canli insan Komsomol poemasi Kendde teatr Bextiyarin sag eli hesab olunan komsomol Celal Geray beyin qizi Humayla son gorusden sonra Geray beyin yanina gedir Geray bey Celal danisdiqca onu sebrle dinleyir Celal Geray beye yalvararaq bildirir ki onu Geray beyin yanina getiren yegane sebeb qizi Humaydir Celal bu isde Geray beyden ataliq haqqini ve vicdan esirgememeyi xahis edir Celal bildirir ki Humay Geray beyden izinsiz bu ise razilasmaz Geray bey Celali bu fikirinden dasindirmaq ve Celala bu isin bas tutmayacagini basa salmaga calissa da Celal Geray beyin sozlerini bos hesab edir Geray bey Celalin sozlerini dinleyerek dusunur qizini yada salir ve yene de bas veren hadiseler onu icden yandirir Kend rehberi olan Calpapaq Kerem yadina dusdukce ozunden cixir atinin yad elde yeni Calpapaq Keremde olmasini namusuna toxunulmus kimi qebul edir Sair bu hadiseleri bele tesvir edir Sevdalar duskunu komsomol Celal Dunyanin qeydinden kusen bir xeyal Merhemet deyerek yene inleyir Celal danisdiqca Geray dinleyir Geray bey yazigam zavalliyam men Sizin yaniniza meni getiren Boyuk bir quvvetdir adi mehebbet Yaradib yasadan insandir elbet Bu isde vicdani esirgeme sen Ataliq haqqini esirgemesen Humay xosbext olar Ne zamandi biz Sevisdik and icib birdir qelbimiz O halda men kimem Atasiniz siz Humay tapsirdi ki sizden izinsiz Yaxsi soylemezler onun adina Geray bey qizini salir yadina Gozunde reqs edir onun heykeli Yaninda samavar cay tokur eli Kecir xatirinden cahu celali Surusu ilxisi naxiri mali Komsomol poemasi Qanli cadir O indi uzaq Her seyden qabaq Onu yandiran Budur ki bu dem Calpapaq Kerem Minib Geray beyin Ereb atina Surende ses salir yerin altina Oxucu belke sen Ozun bilirsen Ki bizim yerlerde bir papaq bir at Bir de her kisinin aldigi arvad Namusdan sayilir Gizli bir eyhamla gulumssyerek Celal Iki qilinc bir qina sigmaz Butun veziyyeti olcub bic bir az Dogrudur doyusde seninle bezen Qoc kimi uz uze vurusmusam men Komsomol poemasi Qanli cadir Geray bey gorunduyu kimi qeddar deyil Qizina olan sevgisi onun Celala olan kinini azalda bilir Celalin qiziyla olan munasibetine raziliq verir Hetta Celal hemin gece Geray beyin cadirinda geceleyir Lakin donmezlik ve komsomola olan kini onu rahat buraxmir ve Geray bey qizinin sevgilisi genc Celali oldurur Sair bu hadiseleri bele tesvir edir Celal Geray beyin yaninda yatmis Soyuq deydiyinden qan tere batmis Geray bey fikirde oyaqdir henuz Neyse plan tokur yene duygusuz Nahaq soz vermisem Celala dunen Belke de alverde uduzuram men Qiz hara men hara komsomol hara Inanmaq olarmi bu kafirlere Zehmetim olmasin qizima halal Yoxsa yalan deyir mene bu Celal O belke oyrenib her sirrimizi Sonradan gudaza verecek bizi Belke de davanin sirin yerinde Xelvetce arxama dolanib yene O oz gullesini mene caxacaq Xeyr Bu dunyada her seyden qabaq Igide ehtiyat ve inad gerek Geray bu fikirle qeyze gelerek Yanindan goturur oz naqanini Qatilin o demki heyecanini Men nece gosterim Celal yuxuda Humay yol gozleyir qan uda uda Azaciq kecmeden acilir naqan Bir de ayilmayir Celal yuxudan Komsomol poemasi Qanli cadir Celalin olum xeberine doze bilmeyen Humay ozune qesd edir Geceden Celalin xeyali ile daglara sari yol alir ve seher acilanda bir dagin qarli eteyinde cobanlar terefinden tapilir Sair cobanlarin dili ile Geray beyi ve hadiseni bele tesvir edir Geray bey bu gunu gorseydi inan Yanan gozlerinden odlar yagardi Bir eli bir gunu diri bogardi Dasi das ustunde qoymazdi bir an Alin yapincimi buruyun onu Cani var Tez olun tonqal qalayin Aleme car cekib bir xeber yayin Zeherdir bu sirin dunyanin sonu Geray bey olmemis sagdir dunyada Atadan babadan boyuyumuzdur Indi pis gunudur her derdi yuzdur Bizimdir namusu her kim olsa da Komsomol poemasi Humayin olumu Geray bey Humayin olumunu qebul ede bilmir Daim kederlidir O ovladini seven bir atadir Celali oldurduyu ucun sonradan sarsintilar kecirir oz emelinden ezab cekir Tez tez xeyallarinda qizini gorur ve onunla sohbet edir Qizinin olumune bais oldugu ucun vicdan ezabindan qurtula bilmir Geray bey artiq yasamaq istemir Ona gore yox ki kimsesiz ve arxasiz qalmisdir Ozunun dediyi kimi o yene bir qosuna cavab vermeye qadirdir Lakin Humaysiz yasamaq istemir Indi Geray beyin en boyuk derdi en boyuk faciesi mehz Humaysizliqdir Komsomol Sari Semistan komsomol Bextiyar ve Calpapaq Kerem kimi sovet hakimiyyetini Azerbaycanda qurmaga tesebbus gosteren bolsevikler Geray beyi son defe muhasireye alirlar Bu zaman Geray bey Kur cayinin uzerinde qizinin xeyalini gorur ve qursaga qeder suya girir Xeyalen qizi ile sohbet edir Humayin olumune gore ozunu tenqid edir soyur ve butun olanlardan ozunu gunahkar bilir Geray beyin silahi da elleri de qollari da hetta dizleri de teslim olur Eqidesi menliyi ise hec vaxt teslim olmur Buna gore de ozunu onu muhasireye almis komsomolculara deyil qizi Humaya teslim edir Kenardan Geray beyin qulagina komsomolcuarin sesleri gelir Calpapaq Kerem ondan teslim olmasini teleb edir ve bildirir ki o artiq tekdir Geray bey onun teleblerine soyuqqanliqla cavab verir omrunun axirinadek dusmene boyun eymir teslim olmur Ozunu Kur cayina qerq ederek canina qesd edir Geray bey bu hereketi ile bir daha subut edir ki o dusmene deyil oz aci taleyine boyun eyir Bununla da sair Geray beyini yukseklere ucaldiraq hadiseleri bele tesvir edir Yox yox gulmeyirem deme ki yadam Men sene ozge yox dogma ovladam Bir zaman sen ozun yaratdin meni Sonra da sonra da Besdir amandir Basimdan od cixir danisdiqca sen Bir az yaxina gel opum uzunden Hardasan can bala xeyli zamandir Hardayam Yer altda Soyuq mezarda Bir hesret negmesi calir lepeler Geray bey sudadir qursaga qeder Ay kimi gezisir qiz dalgalarda Yanir alovlanir qelbi sam kimi Qaralir gozleri bir axsam kimi O suda getdikce qiz uzaqlasir Arabir dalgalar basindan asir Geray bey yalvarir Can bala bir dur Gorunur taleyim qismetim budur Yaxin gel bir az da danisaq bari Ovut sinemdeki bu agrilari Yox yox Hec ovutma yansin ciyerim Bilekden duseydi kas ki ellerim Celal yasasaydi yasardin sen de Gul kimi gulerdin colde cemende Oz atan olsam da qatilin cixdim Men seni yixmadim ozumu yixdim Geray bey bextini soydukce soyur Sonra ikielli basina doyur Qizin sesi gelir qulaqlarina Qatilim olsan da atamsan menim Mehriban danisma Yanir bedenim Lenete layiqem qizim lenete Artiq ne Allaha ne tebiete Siginan deyilem Bil ki bu gunden Kimsesiz arxasiz tek qalsam da men Yene bir qosuna cavab vererdim Ancaq yasasam da yurdsuz vetensiz Yasaya bilmerem alemde sensiz Senin faciendir en boyuk derdim Seslenir Geraya dumanli daglar Teslim ol deyir Nize tek ucalan sert qayaliqlar Teslim ol deyir Bulaniq su da Bir son arzu da Teslim ol deyir Basina firlanan goy de torpaq da Seslenen mese de sax da yarpaq da Teslim ol deyir Esen kulek de Caxan simsek de Teslim ol deyir Taqetsiz qolu da esen dizi do Teslim ol deyir Xeyal dunyasinda dogma qizi da Teslim ol deyir Yarir qaranligi bir boyuk deste Gelir bulud kimi Gerayin uste Gelir addim addim lap yaxin gelir Calpapaq Keremin sesi yukselir Geray bey Geray bey Tufengini at Ustunu kesmisdir boyuk bir elat Inad yeri deyil biz coxuq sen tek Yersiz qan axmasin terslikden el cek Size yox Size yox Men oz canimi Ona tapsiriram ona qizima O sonub saralan dan ulduzuma Istese o toksun menim qanimi Deyib qanli Kuru o yara yara Getdikce qerq olur sert dalgalara Ancaq ne xeyal var ne de ki Humay Qaranliq sulara isiq salir Ay Komsomol poemasi Son muhasireUygunlasdirmaFilm Filmin posteri Geray bey personaji ilk defe 1970 ci ilde rejissor Tofiq Tagizadenin sair Semed Vurgunun Komsomol poemasinin motivleri esasinda cekilmis Yeddi ogul isterem filminde ekranlasdirilmisdir Filmin ssenari muellifi Semed Vurgunun oglu Yusif Semedogludur Filmde Geray bey obrazini aktyor Hesen Turabov canlandirib Azerbaycanda sovet hakimiyyetinin qurulmasinin 50 illiyine ithaf olunmusdur Eserden ferqli olaraq filmde Geray bey menfi obraz kimi daha da qabariq sekilde ifade edilir Filmde Geray beyin Novruz bayraminda dinc sakinlere qarsi qanli qetl toretmesi Celali ezablar icinde oldurtmesi ve sonda ozunu evinde gulle ile vurmasi sehneleri eserde yoxdur Filmde Geray bey obrazi birmenali sekilde xalq dusmeni olsa da poemada yeni qurulan hokumet dusmenidir QeydlerQazax qezasinda kend adidir Indiki Qazax rayonu ve ya Agstafa rayonunda yerlesdiyi ehtimal olunur Hal hazirda Agstafa rayonunun Poylu qesebesindeki kend qebirstanligi xalq arasinda Peykanli qebirstanligi adiyla taninir IstinadlarHemcinin bax