Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Göytəpə döyüşü — Axal-Təkə ekspedisiyasının epizodu.
| Göytəpə döyüşü | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 9 sentyabr 1879 |
| Yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Göytəpə müdafiəçiləri barədə bunları yazırdılar:
Əsrlərlə tarixi boyu türkmən (burada Türkmənistan xalqı. -tərc.) yoxuş və enişlər yaşamışdır, möhtəşəm imperiyalar yaratmış və onların süqutunu görmüşdü. Ama son əsrlər türkmənlər üçün ən yaxşıları deyildi. Türkmənistanı didirdilər və tikələrə parçalayırdılar. 19 əsrin əvvəli və ortasında türkmən tayfalarının bir dövlətdə birləşməsi üçün önşərtlər yarandı, lakin Türkmənistan üzərində qara buludlar sxılaşırdı. 60 cı illərdən Rusiyanın Orta Asiyaya müdaxiləsi başlayır. Sovet ədəbiyyatında bu hadisələrin işıqlandırılması türkmən tayfalarının arasında barışmaz düşmənçilik təəsuratını yaradıb. Ancaq hərbi əməliyyatlar onu göstərir ki, türkmənlər çar əleyhinə ittifaqa nail ola biliblər. 1873 cü ildə Çandır yaxınlığındaki döyüşdə çar qoşunlarına birləşmiş əlili, , qaradaşlı, , , və təkə tayfalarının qoşunları çıxmışdı. 1879 cu ilin avqustunda Axaltəkə ekspedisiyası qızğın çağında idi. 28 avqustda Qalaya hucum başladı. Yaraqlar müqayisə olunmaz idi: atlı-kazak topçu batareyasına, raket yüzünə, topçu briqadaya, dağ topları batareyasına, çöl batareyasına qarşı türkmənlər ancaq bir, daş mərmilərlə atan, top çıxara bildilər. Ancaq iş əlbəyaxaya çatanda, çar qoşunları sarsıldılar və geri oturdular, səhər isə geri çəkilməyə başladılar. 1 ci Axaltəkə əməliyyatının uğursuzluğu tamamailə aydın idi. Türkmənlər minlərlə insan itirdilər - əsasən top atəşi nəticəsində, ama rus ordusu da 176 nəfər itirdi, hansı ki, bütün Orta Asiya Kampaniya (İtaliya)sı boyu olmamışdı.
1880 ci ilin yanvarında ıı Axaltəkə ekspedisiyasına qeneral rəis təyin olundu. O ilk olaraq Bami(Göytərədən 100 aralı) hucum üçün baza yaratdı. 1880 il iyulun 1 qala divarlarına reyd edəndə o yazırdı ki, ona qarşı ancaq təkəlilər deyil, göklən, , yomud tayfaları da hərəkət edir. 1880 ci ilin sonunda Skobelevin qoşunu Göytəpəyə qarşı yürüdü. 20 günlük mühasirədən sonra rus ordusu yanvarın 12 qalaya hucuma keçdi. Qala divarlarında top mərmiləri və minalarla dəlik açmışdılar. Atlı türkmənlərin bir hissəsi bayıra çıxıb çölə tərəf çapdı, amma qalanın əsas müdafiəçiləri qalada şəhid oldu. Bu cür inadkar müqavimətdən cinlənən qeneral Göytəpəni ordusuna üç günlük talana verdi, sonra isə onu yerlə bir etmək barədə qərar verdi.
Barbar üsüllarına görə Skobelev Türkmənistandan geri çağırıldı. Ama o türkmən atlılarını tərfiləyirdi və onları rus hərbi xidmətinə cəlb etməyə məsləhət görürdü. Sonralar təkəli atlı alayı 1 Dünya Savaşı zamanı rus ordusu tərəfində vuruşurdu.
1900 cü ildə Türkmənistana baş çəkən yazıçı Yevgeni Markov, Göytəpə qalasını “Qala divarlarını öz oğullarının igidliyi ilə qoruyan qədim Sparta” adlandırmışdı. 1880-1881 il kampaniyasının iştirakçılarından biri olan rus kazakı deyirdi “ Təkəlilərə afərin! Bizim kazaklara, hansı ki çox igiddirlər, onlara qədər hələ çox var! Bir türkmən bizim beşimizə qarşı vuruşur və heç vaxt özünü ələ vermir”
Yevgeni Markovun özü türkmənlərə bayılırdı, onlara “qartal”, “bars”,”aslan” deyirdi. Türkmənlərin görünüşü barədə yazırdı: “Onların əksəriyyəti ucaboy, enlikürək, quru və əzələlidir.. Sinələrində Qeorqiy medalları asılan və bu ölkəni öz əlləri ilə zəbt edən ən cəsur rus əskərləri özləri boyunlarına alırdı ki, bir təkəli türkmənə qarşı bir neçə nəfər rus gərək olurdu”
Qeneral N.i. Qrodekov 1883 cü ildə xüsusi qeyd edirdi ki: “ Onlar üçün özlərinkini satmaqdan böyük cinayət yox idi, buna görə də heç kim onların arasında satqının olmasını ağlına belə gətirə bilmirdi. Doğrudan da, təkəlilərlə müharibə zamanı onlardan bir nəfər belə olsun cəsus tapa bilmədik, buna görə də 1879-81 ci il kampaniyası Orta Asiya kampaniyaları sırasında xüsusi yer tutur”
Türkmənlər barədə bu cür çox söyləyirlər. Çar zabitləri bizim əcdadlarımıza heyran olublar. Başqa cür ola da bilməzdi. Ən vacib hərbi və ticari yolların kəsişməsində yerləşən Türkmənistan öz çoxəsrlik tarixi boyu Quruşun və Dəriuşun, Makedoniyalı İskəndərin və Sələfkilərin, Çinqizin və Teymurun yürüşlərini görüb. Məgər belə olan halda türkmənlərin döyüşşçü xalq olmaqlarına təəcüblənmək olar?!
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Goytepe doyusu Axal Teke ekspedisiyasinin epizodu Goytepe doyusuTarix 9 sentyabr 1879Yeri Turkmenistan Vikianbarda elaqeli mediafayllar Goytepe mudafiecileri barede bunlari yazirdilar Esrlerle tarixi boyu turkmen burada Turkmenistan xalqi terc yoxus ve enisler yasamisdir mohtesem imperiyalar yaratmis ve onlarin suqutunu gormusdu Ama son esrler turkmenler ucun en yaxsilari deyildi Turkmenistani didirdiler ve tikelere parcalayirdilar 19 esrin evveli ve ortasinda turkmen tayfalarinin bir dovletde birlesmesi ucun onsertler yarandi lakin Turkmenistan uzerinde qara buludlar sxilasirdi 60 ci illerden Rusiyanin Orta Asiyaya mudaxilesi baslayir Sovet edebiyyatinda bu hadiselerin isiqlandirilmasi turkmen tayfalarinin arasinda barismaz dusmencilik teesuratini yaradib Ancaq herbi emeliyyatlar onu gosterir ki turkmenler car eleyhine ittifaqa nail ola bilibler 1873 cu ilde Candir yaxinligindaki doyusde car qosunlarina birlesmis elili qaradasli ve teke tayfalarinin qosunlari cixmisdi 1879 cu ilin avqustunda Axalteke ekspedisiyasi qizgin caginda idi 28 avqustda Qalaya hucum basladi Yaraqlar muqayise olunmaz idi atli kazak topcu batareyasina raket yuzune topcu briqadaya dag toplari batareyasina col batareyasina qarsi turkmenler ancaq bir das mermilerle atan top cixara bildiler Ancaq is elbeyaxaya catanda car qosunlari sarsildilar ve geri oturdular seher ise geri cekilmeye basladilar 1 ci Axalteke emeliyyatinin ugursuzlugu tamamaile aydin idi Turkmenler minlerle insan itirdiler esasen top atesi neticesinde ama rus ordusu da 176 nefer itirdi hansi ki butun Orta Asiya Kampaniya Italiya si boyu olmamisdi 1880 ci ilin yanvarinda ii Axalteke ekspedisiyasina qeneral reis teyin olundu O ilk olaraq Bami Goytereden 100 arali hucum ucun baza yaratdi 1880 il iyulun 1 qala divarlarina reyd edende o yazirdi ki ona qarsi ancaq tekeliler deyil goklen yomud tayfalari da hereket edir 1880 ci ilin sonunda Skobelevin qosunu Goytepeye qarsi yurudu 20 gunluk muhasireden sonra rus ordusu yanvarin 12 qalaya hucuma kecdi Qala divarlarinda top mermileri ve minalarla delik acmisdilar Atli turkmenlerin bir hissesi bayira cixib cole teref capdi amma qalanin esas mudafiecileri qalada sehid oldu Bu cur inadkar muqavimetden cinlenen qeneral Goytepeni ordusuna uc gunluk talana verdi sonra ise onu yerle bir etmek barede qerar verdi Barbar usullarina gore Skobelev Turkmenistandan geri cagirildi Ama o turkmen atlilarini terfileyirdi ve onlari rus herbi xidmetine celb etmeye meslehet gorurdu Sonralar tekeli atli alayi 1 Dunya Savasi zamani rus ordusu terefinde vurusurdu 1900 cu ilde Turkmenistana bas ceken yazici Yevgeni Markov Goytepe qalasini Qala divarlarini oz ogullarinin igidliyi ile qoruyan qedim Sparta adlandirmisdi 1880 1881 il kampaniyasinin istirakcilarindan biri olan rus kazaki deyirdi Tekelilere aferin Bizim kazaklara hansi ki cox igiddirler onlara qeder hele cox var Bir turkmen bizim besimize qarsi vurusur ve hec vaxt ozunu ele vermir Yevgeni Markovun ozu turkmenlere bayilirdi onlara qartal bars aslan deyirdi Turkmenlerin gorunusu barede yazirdi Onlarin ekseriyyeti ucaboy enlikurek quru ve ezelelidir Sinelerinde Qeorqiy medallari asilan ve bu olkeni oz elleri ile zebt eden en cesur rus eskerleri ozleri boyunlarina alirdi ki bir tekeli turkmene qarsi bir nece nefer rus gerek olurdu Qeneral N i Qrodekov 1883 cu ilde xususi qeyd edirdi ki Onlar ucun ozlerinkini satmaqdan boyuk cinayet yox idi buna gore de hec kim onlarin arasinda satqinin olmasini aglina bele getire bilmirdi Dogrudan da tekelilerle muharibe zamani onlardan bir nefer bele olsun cesus tapa bilmedik buna gore de 1879 81 ci il kampaniyasi Orta Asiya kampaniyalari sirasinda xususi yer tutur Turkmenler barede bu cur cox soyleyirler Car zabitleri bizim ecdadlarimiza heyran olublar Basqa cur ola da bilmezdi En vacib herbi ve ticari yollarin kesismesinde yerlesen Turkmenistan oz coxesrlik tarixi boyu Qurusun ve Deriusun Makedoniyali Iskenderin ve Selefkilerin Cinqizin ve Teymurun yuruslerini gorub Meger bele olan halda turkmenlerin doyusscu xalq olmaqlarina teecublenmek olar IstinadlarXarici kecidlerhttp www dayaq org index php action static detail amp static id 62055 olu kecid