Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Georgiyevsk traktatı — 4 avqust 1783-cü ildə Şərqi Gürcüstanın (Kartli və Kaxetiya çarlığı ) çar Rusiyasının himayəsinə keçməsi barədə bağlanmış müqavilə.
| Georgiyevsk müqaviləsi | |
|---|---|
 Kartli və Kaxetiya Çarı II İraklinin Georgiyevski müqaviləsinin ratifikasiyası. 24 iyul 1783 | |
| Müqavilənin tipi | Anlaşma müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 24 iyul 1783 |
| İmzalanma yeri | Georgiyevsk, Rusiya Federasiyası |
| Qüvvəyə minməsi | 1784-ci il |
| Qüvvədən düşməsi | 12 aprel 1802 |
| İmzalayanlar | İoane Muxran və Qarsevan Çavçavadze General P.P Potiomkin |
| Tərəflər | Kartli-Kaxetiya Çarlığı Rusiya imperiyası |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 Georgiyevsk müqaviləsi Vikimənbədə | |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
XVII-XVIII əsrlərdə Gürcüstanda ictimai-siyasi vəziyyət
XVI-XVII əsrlərdə baş vermiş Səfəvi-Osmanlı müharibələri 1639-cu ildə imzalanmış Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi ilə başa çatdı. Qərbi Gürcüstan Osmanlı dövlətinin, Şərqi Gürcüstan - Kartli və Kaxetiya çarlıqları Səfəvilərin hakimiyyətinə keçdi. Çarlar Səfəvi dövləti sistemində yüksək vali titulu daşıyırdı. Gürcü aristokratiyası mülki sahədə olduğu kimi, hərbi sahədə də mühüm vəzifələr tuturdu. Gürcüstanda Səfəvilərə meyl edən təbəqə formalaşmışdı. Bununla birgə Gürcüstanda Avropa dövlətləri ilə əlaqə yaradaraq asılılıqdan çıxmağa çalışan qüvvələr də var idi. Lakin Qərbi Avropaya göndərilən elçilər, həmçinin oradan gələn emissarlar ciddi bir dəyişikliyə nail ola bilmədilər. Şərqə doğru irəliləyən Rusiya isə Gürcüstanda möhkəmlənməyə diqqəti artırdı. Ermənilərlə birgə gürcülər içərisində də Rusiyaya meyl getdikcə güclənməyə başladı. I Pyotrun 1722-1723-cü illərdə Xəzər dənizi sahillərinə işğalçı yürüşləri zamanı Kartli çarı VI Vaxtanq Gəncə yaxınlığında ruslarla birləşməyə hazırlaşırdı, lakin bu niyyət həyata keçmədi. Nadir şahın ölümündən sonra (1747) Azərbaycan xanlıqları kimi gürcü çarlıqları da müstəqil oldu. Kartli və Kaxeti çarlıqları 1762-ci ildə II İraklinin hakimiyyəti altında birləşdirildi. Bu dövrdə Rusiyanın Şərqdə işğalçılıq siyasəti daha da fəallaşdı. Nadir şahdan sonra İran zəiflədiyindən Rusiya üçün ciddi təhlükə törətmirdi. Osmanlı dövlətinin vəziyyəti isə mürəkkəb idi. Rusiya Osmanlılarla 1735-1739-cu illər müharibəsində qalib gələrək Belqrad sülh müqaviləsi, 1768-1774-cü illər müharibəsində isə Kiçik Qaynarca sülh müqaviləsi bağlayaraq Qara dəniz sahillərində və Şimali Qafqazda mövqelərini möhkəmləndirdi.
Gürcüstan 1768-1774-cü illər rus-türk müharibəsi zamanı Rusiyanın fəal müttəfiqi kimi çıxış edirdi. Elə bu dövrdə II İrakli II Yekaterinaya ölkəsinin Rusiyanın himahəsinə qəbul edilməsi barədə müraciət etsə də, təklif cavabsız qalmışdı. Müharibədən sonra vəziyyət dəyişdi. Rusiya Gürcüstanla danışıqları davam etdirməyə başladı. General Potyomkin (1739-1791) protektoratlığın şərtləri barədə danışıqlar üçün İraklinin yanına nümayəndələr göndərdi. II İrakli də 1782-ci ilin dekabrında Peterburqa öz elçilərini göndərdi. Müqavilənin şərtləri haqqında danışıqlar başa çatdıqdan sonra 1783-cü il 24 iyulda Georgievsk qalasında imzalandı. Burada Rusiyanı general P.S.Potyomkin, II İraklini isə İ.K.Muxran-Batoni və G.R.Çarçavadze təmsil edirdilər.
Müqavilənin şərtləri
Müqavilə 13 əsas, 4 separat artikul, II İraklinin Rusiya təbəəliyinə keçərkən qəbul etməli olduğu andın mətni və gürcü çarlarının taxta çıxmaq qaydasını müəyyən edən xüsusi maddədən ibarət idi. II İrakli müqaviləni 1784-cü il 24 yanvarda ratifikasiya etdi. Sənədə əsasən, gürcü çarlığının tərkibindəki Azərbaycan torpaqları (Borçalı, Şəmsəddil və s.) da Rusiyanın nəzarətinə keçdi. Rusiya Gürcüstanı Türkiyə (Osmanlı) və İranın hücumlarından qorumaq barədə öhdəlik də götürmüşdü.
Georgiyevsk müqaviləsi və Azərbaycan
Qarabağ xanlığının vəziri, məşhur Azərbaycan şairi Molla Pənah Vaqif də Georgievsk müqaviləsinin bağlanması münasibətilə Tiflisdə keçirilən tədbirlərdə iştirak etmişdir. 1783-cü il Georgievsk müqaviləsi Rusiya ilə Azərbaycan xanlıqları arasındakı münasibətlərə də təsir göstərdi. Rusiyanın 1805-ci ildə Qarabağ, Şəki və Şamaxı xanlıqları ilə bağladığı müqavilələrdə bu hiss edilməkdədir.
Mənbə
- Vaqif Pənah Vaqif. Əsərləri. Бакı, 1988
- Aлияров С., Алиева Ф. Георгиевский трактат в контексте оценки внешнеполитического положения Азербайджана // Роль рабочих организаций в развитии революционного движения в Азербайджане. Баку, 1984, с.75-83
- Бутков П.Г. Материалы для новой истории Кавказа, с 1722 но 1803 г. ч. II. СПб., 1869, с. 122-129
- Миминашвили Р.С., Пайчадзе Г.Г. Вопросы истории внешней политики грузинских феодальных государств. Тб., 1970, вып.1, с. 186-245.
- Новосельцев A.M. Георгиевский трактат 1783 года и его историческое значение (К 200-летию Георгиевского трактата) // История СССР, 1983, №4, с.51-60
- Сургуладзе А. Прогрессивные последствия присоединения Грузии к России. Тбилиси., 1982.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Georgiyevsk traktati 4 avqust 1783 cu ilde Serqi Gurcustanin Kartli ve Kaxetiya carligi car Rusiyasinin himayesine kecmesi barede baglanmis muqavile Georgiyevsk muqavilesiKartli ve Kaxetiya Cari II Iraklinin Georgiyevski muqavilesinin ratifikasiyasi 24 iyul 1783Muqavilenin tipi Anlasma muqavilesiImzalanma tarixi 24 iyul 1783Imzalanma yeri Georgiyevsk Rusiya FederasiyasiQuvveye minmesi 1784 ci ilQuvveden dusmesi 12 aprel 1802Imzalayanlar Ioane Muxran ve Qarsevan Cavcavadze General P P PotiomkinTerefler Kartli Kaxetiya Carligi Rusiya imperiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarGeorgiyevsk muqavilesi VikimenbedeBu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin XVII XVIII esrlerde Gurcustanda ictimai siyasi veziyyetXVI XVII esrlerde bas vermis Sefevi Osmanli muharibeleri 1639 cu ilde imzalanmis Qesri Sirin sulh muqavilesi ile basa catdi Qerbi Gurcustan Osmanli dovletinin Serqi Gurcustan Kartli ve Kaxetiya carliqlari Sefevilerin hakimiyyetine kecdi Carlar Sefevi dovleti sisteminde yuksek vali titulu dasiyirdi Gurcu aristokratiyasi mulki sahede oldugu kimi herbi sahede de muhum vezifeler tuturdu Gurcustanda Sefevilere meyl eden tebeqe formalasmisdi Bununla birge Gurcustanda Avropa dovletleri ile elaqe yaradaraq asililiqdan cixmaga calisan quvveler de var idi Lakin Qerbi Avropaya gonderilen elciler hemcinin oradan gelen emissarlar ciddi bir deyisikliye nail ola bilmediler Serqe dogru irelileyen Rusiya ise Gurcustanda mohkemlenmeye diqqeti artirdi Ermenilerle birge gurculer icerisinde de Rusiyaya meyl getdikce guclenmeye basladi I Pyotrun 1722 1723 cu illerde Xezer denizi sahillerine isgalci yurusleri zamani Kartli cari VI Vaxtanq Gence yaxinliginda ruslarla birlesmeye hazirlasirdi lakin bu niyyet heyata kecmedi Nadir sahin olumunden sonra 1747 Azerbaycan xanliqlari kimi gurcu carliqlari da musteqil oldu Kartli ve Kaxeti carliqlari 1762 ci ilde II Iraklinin hakimiyyeti altinda birlesdirildi Bu dovrde Rusiyanin Serqde isgalciliq siyaseti daha da feallasdi Nadir sahdan sonra Iran zeiflediyinden Rusiya ucun ciddi tehluke toretmirdi Osmanli dovletinin veziyyeti ise murekkeb idi Rusiya Osmanlilarla 1735 1739 cu iller muharibesinde qalib gelerek Belqrad sulh muqavilesi 1768 1774 cu iller muharibesinde ise Kicik Qaynarca sulh muqavilesi baglayaraq Qara deniz sahillerinde ve Simali Qafqazda movqelerini mohkemlendirdi Gurcustan 1768 1774 cu iller rus turk muharibesi zamani Rusiyanin feal muttefiqi kimi cixis edirdi Ele bu dovrde II Irakli II Yekaterinaya olkesinin Rusiyanin himahesine qebul edilmesi barede muraciet etse de teklif cavabsiz qalmisdi Muharibeden sonra veziyyet deyisdi Rusiya Gurcustanla danisiqlari davam etdirmeye basladi General Potyomkin 1739 1791 protektoratligin sertleri barede danisiqlar ucun Iraklinin yanina numayendeler gonderdi II Irakli de 1782 ci ilin dekabrinda Peterburqa oz elcilerini gonderdi Muqavilenin sertleri haqqinda danisiqlar basa catdiqdan sonra 1783 cu il 24 iyulda Georgievsk qalasinda imzalandi Burada Rusiyani general P S Potyomkin II Iraklini ise I K Muxran Batoni ve G R Carcavadze temsil edirdiler Muqavilenin sertleriMuqavile 13 esas 4 separat artikul II Iraklinin Rusiya tebeeliyine kecerken qebul etmeli oldugu andin metni ve gurcu carlarinin taxta cixmaq qaydasini mueyyen eden xususi maddeden ibaret idi II Irakli muqavileni 1784 cu il 24 yanvarda ratifikasiya etdi Senede esasen gurcu carliginin terkibindeki Azerbaycan torpaqlari Borcali Semseddil ve s da Rusiyanin nezaretine kecdi Rusiya Gurcustani Turkiye Osmanli ve Iranin hucumlarindan qorumaq barede ohdelik de goturmusdu Georgiyevsk muqavilesi ve AzerbaycanQarabag xanliginin veziri meshur Azerbaycan sairi Molla Penah Vaqif de Georgievsk muqavilesinin baglanmasi munasibetile Tiflisde kecirilen tedbirlerde istirak etmisdir 1783 cu il Georgievsk muqavilesi Rusiya ile Azerbaycan xanliqlari arasindaki munasibetlere de tesir gosterdi Rusiyanin 1805 ci ilde Qarabag Seki ve Samaxi xanliqlari ile bagladigi muqavilelerde bu hiss edilmekdedir MenbeVaqif Penah Vaqif Eserleri Baki 1988 Aliyarov S Alieva F Georgievskij traktat v kontekste ocenki vneshnepoliticheskogo polozheniya Azerbajdzhana Rol rabochih organizacij v razvitii revolyucionnogo dvizheniya v Azerbajdzhane Baku 1984 s 75 83 Butkov P G Materialy dlya novoj istorii Kavkaza s 1722 no 1803 g ch II SPb 1869 s 122 129 Miminashvili R S Pajchadze G G Voprosy istorii vneshnej politiki gruzinskih feodalnyh gosudarstv Tb 1970 vyp 1 s 186 245 Novoselcev A M Georgievskij traktat 1783 goda i ego istoricheskoe znachenie K 200 letiyu Georgievskogo traktata Istoriya SSSR 1983 4 s 51 60 Surguladze A Progressivnye posledstviya prisoedineniya Gruzii k Rossii Tbilisi 1982