Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Günbəzli ev — XVI–XIX əsrlərdə Gəncə şəhərində geniş yayılmış yaşayış binaları. Dövrümüzə çatmış ən qədim nümunələri XVII–XVIII əsrlərə aid olan bu cür yaşayış binası memarlığına Azərbaycanın başqa heç bir şəhərində rast gəlinmir.
Dizayn xüsusiyyətləri
Ənənəvi Gəncə evləri adətən küçədən izolyasiya edilmiş şəkildə və ya kar divarı küçə istiqamətində yerləşməklə inşa edilirdi. Küçələrdən çıxan dalanlara isə evlərin kiçik qapıları və ya həyətə açılan oxvari və ya yarımdairəvi tağla çərçivələnmiş böyük taxta darvazalar açılırdı.
Şəhər ərazisində dövrümüzə çatmış ən qədim yaşayış tikililəri XVII–XVIII əsrlərə aid edilir. Bu tikililər maraqlı memarlıq həllinə malikdir. Onların üstü gəc məhlulu ilə inşa edilmiş gümbəzlə tamamlandığına görə, elmi ədəbiyyatda həm də "Günbəzli ev" kimi tanınırlar. Bu evlərin unikal memarlıq xüsusiyyətlərinə Azərbaycanın başqa heç bir şəhərində rast gəlinmir. Tədqiqatçılar həmin ərazidə bu cür mülki memarlığın inkişaf etməsini yerli memarların ərazi üçün xarakterik olan inşaat materiallarına (bişmiş və çiy kərpic, gəc) mükəmməl hakim olmaları ilə izah edirlər.
Günbəzli evlərin interyerlərində istifadə edilən kompozisiya həlləri, həmçinin polixromiyanın incə şəkildə tətbiq edilməsi xalq memarlarının peşəkarlığı ilə yanaşı həm də yüksək zövq sahibi olduqlarını nümayiş etdirir. Memarlıq kompozisiyalarının ifadəliliyinə baxmayaraq, bu cür evlərdə tağların inşası sadə yolla həyata keçirilmiş, yük bölgüsü isə yüngül daşıyıcı sütunlar üzərində qurulmuşdur.
Konstruktiv xüsusiyyətləri
Gəncə Günbəzli evləri mütəxəssislər tərəfindən iki qrupa bölünür: planda kvadrat təmələ malik olan evlər və güclü dartılmış düzbucaqlı təmələ malik olan evlər. İkinci qrupa daxil olan evlərin günbəzlərində çoxlu sayda təkrarlanan ikiqat əyriliklərlə fərqlənirlər. onlar əsasən daşıyıcı divarlar arasında yerləşdirilmiş tağ-nervürlər üzərində dayanırlar.
Kvadrat təməlli evlərdə isə ikiqat əyrilik və künc elementlərinin kəsişməsindən alınan xaçvari plan oxşar ikiqat əyriliklərə malik sferik yelkənlər şəklində həll edilmişdir. Kəsişmə yerlərinin kobud qabırğaları isə daha yuxarı hissədə cilalanma ilə düzləşdirilir.
Günbəz və ya tağın ikiqat əyri elementi 120–130 sm enlilikdə, 15–20 sm qalxışa malikdir ki, bu da konstruksiyanın fəza sərtliyini təmin edir. Tağın kəsişmə hissəsi tağ-nervürlər, tağların özünün birləşmə hissəsi isə 1.2–1.5 metr qalınlığa malik daşıyıcı divarlara söykənir.
Planlaşdırma xüsusiyyətləri
Bu cür Gəncə evləri üçün mürəkkəb planlaşdırma xarakterikdir; qədim yerli ənənələr əsasında inşa edilən bu cür evlər həyətin dərinliyində tikilir, əsas fasad isə həyətə açılır. Fasad xüsusiyyətlərinə görə sadə olan bu evlər, xüsusi memarlıq elementlərinə malik deyillər. Onların bütün memarlıq fərqlilikləri məhz interyerlərdə toplanmışdır.
Plan xüsusiyyətləri baxımından, günbəzli evlərin daha qədim nümunələri bir otaqlı olsa da, XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq anfilada sistemi üzrə bir ox sırası boyunca düzülmüş iki və üç otaqlı evlərin inşasına daha çox üstünlük verilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür evlərdə divarlar qalınlıq ölçülərinə görə daşıyıcı və daxili divar tiplərinə bölünmür və evlərin bütün divarları bərabər ölçüyə malik olur.
Dövrümüzə çatmış nümunələri
- Nizami küçəsi, dalan 5, ev 33 — Bir otaqlıdır. Evin interyeri, fasadla müqayisədə daha zəngin həll edilmişdir.
- Şəddadilər küçəsi 24 A — Bir otaqlıdır. Planda kvadrata yaxın düzbucaqlı formasına malikdir. İnteryeri divar rəsmləri ilə zəngin bəzədilib.
- Əli bəy Hüseynzadə küçəsi, 51 — Bir otaqlıdır. Planda xeyli dartılmış düzbucaqlı formasına malikdir. İnteryeri divar rəsmləri və oymalarla zəngin bəzədilib.
- İsmət Qayıbov küçəsi, döngə 1, ev 3 — İki mərtəbəlidir. Fasadın əsas memarlıq həlli sakit düz divarlar və xeyli qabağa çıxan karnizin kontrastına əsaslanır. İnteryerləti divar rəsmləri və oymalarla zəngin bəzədilib.
- Nizami küçəsi dalan 4, ev 3 — İki mərtəbəlidir. İnteryerləri zəngin bəzədilib.
İstinadlar
- Джеванширова, 1950. səh. 64
- Джеванширова, 1950. səh. 65
- Джеванширова, 1950. səh. 66
- Джеванширова, 1950. səh. 67
Ədəbiyyat
- Джеванширова, Н.А. Жилые дома Кировабада XVII-XIX веков. Баку: Памятники архитектуры Азербайджана. 1950.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gunbezli ev XVI XIX esrlerde Gence seherinde genis yayilmis yasayis binalari Dovrumuze catmis en qedim numuneleri XVII XVIII esrlere aid olan bu cur yasayis binasi memarligina Azerbaycanin basqa hec bir seherinde rast gelinmir Seddadiler kucesi 24 A unvaninda yerlesen gunbezli evin yan kesiminde tagtavanli birinci mertebe ve gunbez tavanli ikinci meretebenin sxematik gorunusuDizayn xususiyyetleriEli bey Huseynzade kucesi 51 unvaninda yerlesen gunbezli evin umumi fasad gorunusu Enenevi Gence evleri adeten kuceden izolyasiya edilmis sekilde ve ya kar divari kuce istiqametinde yerlesmekle insa edilirdi Kucelerden cixan dalanlara ise evlerin kicik qapilari ve ya heyete acilan oxvari ve ya yarimdairevi tagla cercivelenmis boyuk taxta darvazalar acilirdi Seher erazisinde dovrumuze catmis en qedim yasayis tikilileri XVII XVIII esrlere aid edilir Bu tikililer maraqli memarliq helline malikdir Onlarin ustu gec mehlulu ile insa edilmis gumbezle tamamlandigina gore elmi edebiyyatda hem de Gunbezli ev kimi taninirlar Bu evlerin unikal memarliq xususiyyetlerine Azerbaycanin basqa hec bir seherinde rast gelinmir Tedqiqatcilar hemin erazide bu cur mulki memarligin inkisaf etmesini yerli memarlarin erazi ucun xarakterik olan insaat materiallarina bismis ve ciy kerpic gec mukemmel hakim olmalari ile izah edirler Gunbezli evlerin interyerlerinde istifade edilen kompozisiya helleri hemcinin polixromiyanin ince sekilde tetbiq edilmesi xalq memarlarinin pesekarligi ile yanasi hem de yuksek zovq sahibi olduqlarini numayis etdirir Memarliq kompozisiyalarinin ifadeliliyine baxmayaraq bu cur evlerde taglarin insasi sade yolla heyata kecirilmis yuk bolgusu ise yungul dasiyici sutunlar uzerinde qurulmusdur Konstruktiv xususiyyetleriEli bey Huseynzade kucesi 51 unvaninda yerlesen gunbezli evin yan kesiminde birinci ve ikinci mertebenin konstruktiv gorunusu Gence Gunbezli evleri mutexessisler terefinden iki qrupa bolunur planda kvadrat temele malik olan evler ve guclu dartilmis duzbucaqli temele malik olan evler Ikinci qrupa daxil olan evlerin gunbezlerinde coxlu sayda tekrarlanan ikiqat eyriliklerle ferqlenirler onlar esasen dasiyici divarlar arasinda yerlesdirilmis tag nervurler uzerinde dayanirlar Kvadrat temelli evlerde ise ikiqat eyrilik ve kunc elementlerinin kesismesinden alinan xacvari plan oxsar ikiqat eyriliklere malik sferik yelkenler seklinde hell edilmisdir Kesisme yerlerinin kobud qabirgalari ise daha yuxari hissede cilalanma ile duzlesdirilir Gunbez ve ya tagin ikiqat eyri elementi 120 130 sm enlilikde 15 20 sm qalxisa malikdir ki bu da konstruksiyanin feza sertliyini temin edir Tagin kesisme hissesi tag nervurler taglarin ozunun birlesme hissesi ise 1 2 1 5 metr qalinliga malik dasiyici divarlara soykenir Planlasdirma xususiyyetleriBu cur Gence evleri ucun murekkeb planlasdirma xarakterikdir qedim yerli eneneler esasinda insa edilen bu cur evler heyetin derinliyinde tikilir esas fasad ise heyete acilir Fasad xususiyyetlerine gore sade olan bu evler xususi memarliq elementlerine malik deyiller Onlarin butun memarliq ferqlilikleri mehz interyerlerde toplanmisdir Plan xususiyyetleri baximindan gunbezli evlerin daha qedim numuneleri bir otaqli olsa da XIX esrin ikinci yarisindan baslayaraq anfilada sistemi uzre bir ox sirasi boyunca duzulmus iki ve uc otaqli evlerin insasina daha cox ustunluk verilir Qeyd etmek lazimdir ki bu cur evlerde divarlar qalinliq olculerine gore dasiyici ve daxili divar tiplerine bolunmur ve evlerin butun divarlari beraber olcuye malik olur Dovrumuze catmis numuneleriNizami kucesi dalan 5 ev 33 Bir otaqlidir Evin interyeri fasadla muqayisede daha zengin hell edilmisdir Seddadiler kucesi 24 A Bir otaqlidir Planda kvadrata yaxin duzbucaqli formasina malikdir Interyeri divar resmleri ile zengin bezedilib Eli bey Huseynzade kucesi 51 Bir otaqlidir Planda xeyli dartilmis duzbucaqli formasina malikdir Interyeri divar resmleri ve oymalarla zengin bezedilib Ismet Qayibov kucesi donge 1 ev 3 Iki mertebelidir Fasadin esas memarliq helli sakit duz divarlar ve xeyli qabaga cixan karnizin kontrastina esaslanir Interyerleti divar resmleri ve oymalarla zengin bezedilib Nizami kucesi dalan 4 ev 3 Iki mertebelidir Interyerleri zengin bezedilib IstinadlarDzhevanshirova 1950 seh 64 Dzhevanshirova 1950 seh 65 Dzhevanshirova 1950 seh 66 Dzhevanshirova 1950 seh 67EdebiyyatDzhevanshirova N A Zhilye doma Kirovabada XVII XIX vekov Baku Pamyatniki arhitektury Azerbajdzhana 1950 Hemcinin baxArran memarliq mektebi Azerbaycan memarligi