Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Gündüzlü oymağı — Avşar elinin qədim və böyük qollarından biri Gündüzlülər Xorasandan Anadoluya qədər hər yerə yayılmışdılar. Qaracaoğlan qoşqularının birində deyir:
Söylə görüm Gündüzlünün obası,
Hanı səni seyr eləyən mələklər?
Görən dedim gülüzlünün üzünü,
Görəmməsəm bu dərd məni hələklər.
Faruq Sümər öz ünlü "Oğuzlar" kitabında Avşar elinin Xuzistan qrupu haqqında geniş söhbət açmışdır. Onun kitabından götürdüyümüz yazını oxucularımıza təqdim edirik.
Avşarların ikinci ailəsinin yurdu Amik ovasında idi. Bu gün Qrıq xandan Xassaya gedərkən 12-ci kilometrdə yoldan təqribən 800 metr solda dəyirmanların yerləşdiyi Sulu və yaşıl sahənin bu ailənin yurdu olduğu bilinir. Bura bu gün də Gündüzlü adlanır. Bu yer Çuxurovaya gedən kəsə boğaz yolunun başında olduğu üçün nəqliyyat baxımından əskidən bəri mühüm bir yer sayılırdı. Həcc qafilələri və ticarət karvanları qısa olduğu üçün bu yola üstünlük verirdilər. Gündüzlüdən sonra bu məntəqələr vasitəsilə birbaşa Payasa enmək mümkün idi: Alan yaylası, Qatır holuğu, Buzdonduran, Paç (Bac), Payas. Qırıq xanın şimalında, Gündüzlünün cənub-qərbindəki Dərbsak qalasının çox vaxt bu ailənin əlində olduğunu bilirik.
Gündüz oğullarından tanıdığımız ilk bəy Gördü bəydir. O, eyni zamanda ailənin ən məşhur şəxsiyyətidir. Məmlük əmiri Çəkimin Qara Yölükün üzərinə səfəri zamanı ölməsi nəticəsində (17 zülqədə, 809-25 aprel, 1407) Hələb yenə məmlük əmiri Təmur Boğa əl-Məştubun əlinə keçmişdi. Təmir Boğa da Çəkim kimi Hələb bölgəsindəki türkmənləri itaət altına almaq istədi və bu məqsədlə Gördü bəyin üstünə səfərə çıxdı. Gördü bu zaman Amik ovasını bütünlüklə hakimiyyəti altına almaq istədi və məqsədlə Gördü bəyin üstünə səfərə çıxdı. Gördü bəy bu zaman Amik ovasını bütünlüklə hakimiyyəti altına almışda. Amik ovasında baş verən bir vuruşmada Təmur Boğa ağır surətdə məğlub oldu. Başı pozuq halda Hələbə qayıdan Təmur Boğanın yanında çox az adam qalmışdı (810-1408. O biri il (811-1409) Gördü bəyi üsyançı əmirlərdən Novruz ilə vuruşmağa gedən Hələb valisi Dəmirtaşın yanında görürük. Əslində Gördü bəylə Dəmirtaş arasında səmimi dostluq münasibəti vardı. Ertəsi il Dəmirtaşın tövsiyəsi ilə sultan tərəfdarı Novruz üsyançı əmir Şeyx ilə Asi çayı sahilində üz-üzə gəldi. Novruzun ordusunda Hələb valisi Dəmirtaşdan başqa Dülqədir oğlu Əli bəy, Gündüz oğlu Gördü bəy, Köpək oğlu əfşarlardan Kut bəyi oğlu Mehmet, bayatlardan Bozca bəy vardı. Vuruşmada Şeyx qalib çıxdı. Məğlub olan Novruz Xəma şəhərinə sığındı. Dəmirtaş, Dülqədir oğlu Əli bəylə Gördü bəy də yanında idi.
814-cü ilin rəbiül-axırında (iyul-avqust, 1411) Gündüz oğlu-Gördü bəy Antakyanı Özər oğlunun əlindən almışdı. Şeyxin sultan olmasını qəbul etməyən Novruz 816-cı ildə (1413) Hələbə hücum etdi. Bunu eşidən Hələb valisi Dəmirtaş şəhərdən çıxaraq Amikə getdi, orada dostu Gördü bəy və onun qardaşı-Ömər bəylə görüşdü.
817-ci ilin zülqədə ayında (yanvar-fevral, 1415) Hələb valisi Inal əl-Süslanı Gördü bəyin üzərinə yürüş etdi. Yürüşün səbəbi bilinmir. Inalla qarşılaşmağa cəsarət etməyən Gördü bəy qaçmış və Hələb valisi gündüzlülərin çoxlu qoyununu ələ keçirmişdi. Gördü bəy dülqədirli Əli bəyin yanına gələrək ondan Hələb valisi ilə barışmaqda vasitəçi olmasını xahiş etdi. Dülqədir oğlunun vasitəçiliyi ilə barışıq əldə edildi və Gördü bəy Amikə qayıtdı. Ancaq bir qədər sonra (rəbiül-axır, 818-iyun-iyul, 1415) Hələb valisi Inalın təkrarən Gördü bəyin üstünə yürüdüyünü görürük. Inalın yanında Trablis valisi Sudun bin Əbdürrəhman da vardı. Gördü bəy onların gəldiyini görcək Gavur dağlarına sığındı, Inal türkmənlərin qoyun və inəklərinin çoxunu zəbt etdikdən sonra Gündüz oğullarına mənsub Dərbsak qalasını mühasirəyə aldı, mühasirənin üçüncü günü qalanı tutdu. Gördü bəy və oymağının çoxu qaçdı. Bəyin özü Maraşa getdi, gündüzlü əfşarları isə Gündüzün nəvəsi Dəmirxan oğlu Farisin ətrafına yığışdılar. Hələb valisinin Gördü bəyə hücumu, şübhəsiz ki, məmlük hökmdarı Şeyxin buyruğu ilə təşkil olunurdu. Türkmənlərin məmlük dövləti ilə üçün təhlükəli bir ünsür olduğunu bilən Şeyx onların qüvvəsini zəiflətmək siyasətini güdürdü. Hətta türkmənlərin əlinə keçmiş bəxzi yerləri geri almaq və onları tamamilə özünə tabe etmək üçün 820-ci ildə (1417) Misirdən Suriyaya hərəkət etmiş, yolda Dülqədir oğlu Əli bəy, Gündüz oğlu Gördü bəy və Saqqalsız oğlu Toğruldan bağışlanmalarını xahiş edən və itaətlərini bildirən məktublar almışdı.
Gördü bəylə bağlı son məlumatımız onun 824-cü ildə (1421) Hələbdə Tatarın əmri ilə öldürməsidir. Əl-Məlik ül-Müəyyəd Şeyx 824-cü ildə öldükdə dövlətə hakim olan Tatar müxalifəti ləğv etmək məqsədilə Dəməşqə, oradan da Hələbə gəlmişdi. O burada olanda ətrafdakı türkmən bəyləri hüzurun gəlmişdilər. Gördü bəy də onların arasında idi. Ancaq digər türkmən bəylərinə xələt geyindirildiyi halda, Gördü bəy Tatarın əmrilə asılaraq öldürüldü. Tatar bunu sırf Təmür Boğa əl-Məşdubun 810-cu ildəki məğlubiyyətdən sonra Təmür Boğa ilə Hələbə qaçanlardan biri də özü idi. Adının əksinə çərkəz olan Tatar o qədər kinli bir insan idi ki, itaətini bildirmək üçün hüzuruna gəlmiş bir əmirdən çox köhnə və adi bir hadisənin intiqamını almaqda tərəddüd etməmişdi. Halbuki Gördü bəy məmlük tarixçiləri üzərində böyük təsir buraxmış əmir idi. Ibn Tağrı-Birdi onun böyük bir əmir olduğunu və zamanında yolun təhlükəsiz olduğunu yazır.
Gördü bəydən sonra onun yerinə kimin keçdiyi bilinmir. 875-ci ildə (1471) gündüzlü avşarlarının başında Ömər bəy dururdu. O, oymağı ilə birlikdə Amik ovasında yaşayırdı.
887-ci ildə (1482) isə Gündüz oğullarından Mehmet bəy tarix səhnəsinə çıxdı. Həmin Çuxurovanı istila edən Osmanlı ordusu ilə türkmənlər arasında baş verən vuruşmada türkmənlər məğlub oldular. Ramazan oğlu Ömər bəy əsir alındı. Gündüz oğlu Mehmet bəy həlak oldu. Özər oğlu isə qaçıb canını qurtardı.
Gündüzlü əfşarlarından bir qol Irana getmişdir ki, ondan sonra bəhs ediləcəkdir Gündüz oğulları şəcərəsi:
Gündüz
_______________________1_______________________
1 1 1
Gördü bəy Ömər bəy Dəmir xan
(ölümü: 1412) 1
________________________ Faris
1 1
Ömər bəy Mehmet bəy (1482)
Gündüzlü oymağının adlı əmirlərindən biri Mehdiqulu xandır. I Təhmasib dövründə Mehdiqulu xan Şüştər hakimi idi. Bu Avşar əmiri yuxarıda adı çəkilən Kuhgiluyə valisi Əlvənd xan kimi mərkəzin əmrlərinə tabe olmadığı üçün onun dəyişdirilməsi lazım bilinmiş və bu işin icrası Heydərqulu sultana Avşara tapşırılmışdı. Mehdiqulu xan 1540-cı ildə öldürüldü.
Gündüzlü oymağının məşhur əmirlərindən biri də Heydərqulu sultandır. Heydərqulu sultan 1 Şah Təhmasibin əmri ilə 1540-cı ildə Mehdiqulu xanı öldürüb yerinə keçdi.
Gündüzlü oymağının səsli əmirlərindən biri də Əbülfət bəydir. I Şah Təhmasib 1542-ci ildə Şüştər və Dizfula onu hakim təyin etdi. Sultan ünvanı almışdı.
Gündüzlü oymağının tanınmış əmirlərindən biri də Şahverdi xandır. Şahverdi xan 1594-cü ildə Şüştərin hakimi idi.
Gündüzlü oymağının adlı əmirlərindən biri də Mahmud sultandır. Mahmud sultan Gündüzlü I Şah Abbasın hakimiyyəti dönəmində Qum və Savəyə hakim təyin edilmişdi.
Faruq Sümer yazır ki, avşarının mühüm bir qisminin gündüzlü və araşlı oymaqları təşkil edirdi. Ehtimal ki, araşlı bir yer adıdır. Hazırda Şuştər yörəsində yaşayan gündüzlülər Kuhgiluyədəki gündüzlü avşarların törəmələridir. Seyid Əhməd Kəsrəvi yazır ki, Xuzistanın Şüştər şəhərinin Gurgur çayı kənarında yerləşən Bəliyti bölgəsinin abad kəndlərinin əhalisi gündüzlü oymağının xələfi və qalıqlarıdır.
Guhgiluyədəki gündüzlü avşarların bir bölüyü sonralar Xorasanda Əbivərd dolaylarına, digər bir bölüyü isə bir qrup avşarla bərabər Urmiya bölgəsinə göndərilmişdi.
Gündüzlü oymağının bir qolu Xorasan ətrafında məskunlaşmışdı. Həmin oymağın nümayəndələri XVIII yüzilin önlərində Bağudadə qalasında və civarında yaşayırdılar.
Gündüzlü əmirlərindən biri Barat bəydir. Barat bəy Nadirqulu xana qarşı çıxmışdı. Bağudadə qalasında möhkəmlənib asilik edirdi. Nadirqulu xan üç qalanı mühasirə edərək sonda çayın suyunu ora tuşladı. Qala divarı uçdu.Su evlərə doldu. Nadiqulu xan asanlıqla qalanı aldı. Qala əhlini Abivərdə köçürdü. Barat bəyi isə edam etdirdi.
Avşar elinin Gündüzlü oymağının böyük bir qolu Urmiya yörəsində yerləşmişdi. Bu oymaq tarixi ədəbiyyatda bəzən Qaraoğlu kimi də yazılır. Urmiyanın Dol mahalını Gündüzlü (Qaroğlu) oymağına vermişdi. Gündüzlü oymağı orda kənd salıb, arx çəkib, ağac əkmişdi.
Gündüzlü əmirlərindən biri də Qoca bəydir. Urmiyalı idi. Nadir şaha xidmət etmişdi.
1747-ci ildə Nadir şahı öldürən qəsdçilərin arasında Qoca bəyin də adı çəkilir.
Gündüzlü oymağının adlı əmirlərindən biri də Səfiyar bəy idi. Səfiyar bəy XVII yüzilin ikinci yarısında yaşamışdı. Səfiyar bəyin Şəhriyar bəy, Hacı bəy adlı oğulları vardı.
Şəhriyar bəy Urmiya yörəsində doğulmuşdu. Mədrəsə təhsili almışdı. Həyatını hərb sənətinə bağlamışdı. Gündüzlü oymağının başçısı idi. Nadir şaha, Əmiraslan xan Qırxlı-Avşara xidmət etmişdi. Şahdan xan ünvanı almışdı.
Şəhriyar xan Əmiraslan xanın fərmanı ilə Urmiyaya hücum edərkən Mehdi xan tərəfindən tutulub, zindana salınmışdı.
Nağı xan Qasımlının özbaşınalığından bezən Urmiya camaatı qonşu mahallara daşındı. Bu halda Mirzə Məhəmmədrza Mirzə Məhəmmədəli oğlu Avşar bir dəstə adamla dilbir olub, qərarlaşdılar ki, Urmiyaya gəlib Nağı xanı öldürsünlər. Zindandan Şəhriyar xan Gündüzlü-Avşarı azad edib, taxta əyləşdirsinlər. Xəbərçilər Nağı xanı duyuq saldılar. Nağı xan yaxınlarından bir dəstə adamı göndərdi ki, yollarda keşik çəksinlər. O adamlardan kimi görsələr öldürsünlər. Torpaqqala adlı yerdə qəsdçilərlə üzləşən Nağı xanın adamları onları öldürüb, dəfn etdilər. Nağı xan Şəhriyar xanı da aradan götürülməsini əmr etdi. Şəhriyar xan və qardaşı Hacı xan Qaraca hamamında çimərkən yaxalandı. Hacı xan hamamın külbəsindən çıxıb qaçdı. Şəhriyar xan isə ələ keçirilib, öldürüldü.
Şəhriyar xanın Məhəmmədtahir bəy adlı oğlu vardı.
Məhəmmədtahir bəy Urmiya bölgəsində dünyaya gəlmişdi. Hərb sənəti ilə ilgilənmişdi. Atasından sonra oymaqlarının başçısı olmuşdu. Imamqulu xan Qasımlı-Avşara xidmət etmişdi. Xandan sultan ünvanı almışdı. Müqəddəs Məkkəyi müəzzəmi ziyarətdə bulunmuşdu. Hacı Tahir sultanın Şəhriyar bəy adlı oğlu vardı.
Şəhriyar bəy Urmiya ətrayında dünyaya göz açmışdı. Hərb sənəti ilə ilgilənmişdi. Atasından sonra oymaqlarının başçısı olmuşdu. Məhəmmədqulu xan Qasımlı-Avşara xidmət etmişdi. Xandan sultan, sonra xan ünvanı almışdı. Müqəddəs Məkkəyi müəzzəmi ziyarətdə bulunmuşdu. Hacı Şəhriyar xan sonra qacarlara xidmət etmişdi. Fətəli şahdan Izəzzəddövlə ləqəbini almışdı.
Hacı Şəhriyar xanın Möhbəli xan, Əhmədəli xan, Məhəmməd xan, Cəlaləssəltənə xan adlı oğulları vardı.
Möhbəli xan Urmiyada anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Qacarlara xidmət etmişdi. Salari Müzəffər ləqəbini daşıyırdı. Möhbəli xanın Izəzzəddövlə xan adlı oğlu vardı.
Hacı Şəhriyar xanın ikinci oğlu Əhmədəli xan Urmiya şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Qacarlara xidmət etmişdi. Fəthəssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Hacı Şəhriyar xanın üçüncü oğlu Məhəmməd xan Urmiya şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Qacarlara xidmət etmişdi. Sərtip rütbəsi almışdı.
Hacı Şəhriyar xanın dördüncü oğlu Cəlaləssəltənə xan Urmiya anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Qacarlara xidmət etmişdi. Səfiyar bəyin ikinci oğlu Hacı bəy Urmiya ətrafında anadan olmuşdu. Mədrəsə təhsili almışdı. Nadir şaha, sonra Əmiraslan xan Qırxlıya xidmət etmişdi.
Gündüzlü oymağının tanınmış simalarından biri də Səfiyar bəydir. Sayınqalada yaşamışdı.
Sayınqala avşarlarından olan Səfiyar xan Gündüzlü də Azad xan Əfqana qoşuldu. Gündüzlülərlə Nağı xanın ədavəti vardı. Onlar yığılıb məsləhətləşdilər ki, Səfiyar xan guya kömək məqsədilə Urmiyaya gedib, Nağı xanın qılığına girsin. Dedikləri kimi etdilər. Səfiyar xan saraya gəldi. Nağı xan tərəfindən sevinclə qəbul olundu. Bir neçə gündən sonra Səfiyar xan fürsət tapıb, Nağı xanı əsir tutdu. Öncə gözlərini çıxardı. Nağı xandan narazı qalan avşarlar bu xəbərə sevindilər. Söz Azad xana çatanda qoşunu yığıb Urmiyaya daxil oldu.
Xuzistandakı gündüzlülər
Gündüzlülər Xuzistanın Şuştər şəhristanında yaşayırlar və danışırlar. Şuştər şəhərinin Dərvaza məhəlləsində , həmçinin kəndlərində o cümlədən:, , , ... və Əhvaz şəhərində sakindirlər. Kəsrəvinin yazdığına görə Xuzistan gündüzlülərinin tayfalarının adı bunlardan ibarətdir: Sariban, Çəmkənari, Alşalı, Xələc, Alikəli, Mircani, Ehqanlı, Hərhat Kəhi və Fili.
İstinadlar
- Əfşar 2010-11-05 at the Wayback Machine Böyük İslami Ensiklopediyası
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar. Avşarlar. Bakı, "Şuşa", 2008, 334 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Gunduzlu oymagi Avsar elinin qedim ve boyuk qollarindan biri Gunduzluler Xorasandan Anadoluya qeder her yere yayilmisdilar Qaracaoglan qosqularinin birinde deyir Soyle gorum Gunduzlunun obasi Hani seni seyr eleyen melekler Goren dedim guluzlunun uzunu Goremmesem bu derd meni helekler Faruq Sumer oz unlu Oguzlar kitabinda Avsar elinin Xuzistan qrupu haqqinda genis sohbet acmisdir Onun kitabindan goturduyumuz yazini oxucularimiza teqdim edirik Avsarlarin ikinci ailesinin yurdu Amik ovasinda idi Bu gun Qriq xandan Xassaya gederken 12 ci kilometrde yoldan teqriben 800 metr solda deyirmanlarin yerlesdiyi Sulu ve yasil sahenin bu ailenin yurdu oldugu bilinir Bura bu gun de Gunduzlu adlanir Bu yer Cuxurovaya geden kese bogaz yolunun basinda oldugu ucun neqliyyat baximindan eskiden beri muhum bir yer sayilirdi Hecc qafileleri ve ticaret karvanlari qisa oldugu ucun bu yola ustunluk verirdiler Gunduzluden sonra bu menteqeler vasitesile birbasa Payasa enmek mumkun idi Alan yaylasi Qatir holugu Buzdonduran Pac Bac Payas Qiriq xanin simalinda Gunduzlunun cenub qerbindeki Derbsak qalasinin cox vaxt bu ailenin elinde oldugunu bilirik Gunduz ogullarindan tanidigimiz ilk bey Gordu beydir O eyni zamanda ailenin en meshur sexsiyyetidir Memluk emiri Cekimin Qara Yolukun uzerine seferi zamani olmesi neticesinde 17 zulqede 809 25 aprel 1407 Heleb yene memluk emiri Temur Boga el Mestubun eline kecmisdi Temir Boga da Cekim kimi Heleb bolgesindeki turkmenleri itaet altina almaq istedi ve bu meqsedle Gordu beyin ustune sefere cixdi Gordu bu zaman Amik ovasini butunlukle hakimiyyeti altina almaq istedi ve meqsedle Gordu beyin ustune sefere cixdi Gordu bey bu zaman Amik ovasini butunlukle hakimiyyeti altina almisda Amik ovasinda bas veren bir vurusmada Temur Boga agir suretde meglub oldu Basi pozuq halda Helebe qayidan Temur Boganin yaninda cox az adam qalmisdi 810 1408 O biri il 811 1409 Gordu beyi usyanci emirlerden Novruz ile vurusmaga geden Heleb valisi Demirtasin yaninda goruruk Eslinde Gordu beyle Demirtas arasinda semimi dostluq munasibeti vardi Ertesi il Demirtasin tovsiyesi ile sultan terefdari Novruz usyanci emir Seyx ile Asi cayi sahilinde uz uze geldi Novruzun ordusunda Heleb valisi Demirtasdan basqa Dulqedir oglu Eli bey Gunduz oglu Gordu bey Kopek oglu efsarlardan Kut beyi oglu Mehmet bayatlardan Bozca bey vardi Vurusmada Seyx qalib cixdi Meglub olan Novruz Xema seherine sigindi Demirtas Dulqedir oglu Eli beyle Gordu bey de yaninda idi 814 cu ilin rebiul axirinda iyul avqust 1411 Gunduz oglu Gordu bey Antakyani Ozer oglunun elinden almisdi Seyxin sultan olmasini qebul etmeyen Novruz 816 ci ilde 1413 Helebe hucum etdi Bunu esiden Heleb valisi Demirtas seherden cixaraq Amike getdi orada dostu Gordu bey ve onun qardasi Omer beyle gorusdu 817 ci ilin zulqede ayinda yanvar fevral 1415 Heleb valisi Inal el Suslani Gordu beyin uzerine yurus etdi Yurusun sebebi bilinmir Inalla qarsilasmaga cesaret etmeyen Gordu bey qacmis ve Heleb valisi gunduzlulerin coxlu qoyununu ele kecirmisdi Gordu bey dulqedirli Eli beyin yanina gelerek ondan Heleb valisi ile barismaqda vasiteci olmasini xahis etdi Dulqedir oglunun vasiteciliyi ile barisiq elde edildi ve Gordu bey Amike qayitdi Ancaq bir qeder sonra rebiul axir 818 iyun iyul 1415 Heleb valisi Inalin tekraren Gordu beyin ustune yuruduyunu goruruk Inalin yaninda Trablis valisi Sudun bin Ebdurrehman da vardi Gordu bey onlarin geldiyini gorcek Gavur daglarina sigindi Inal turkmenlerin qoyun ve ineklerinin coxunu zebt etdikden sonra Gunduz ogullarina mensub Derbsak qalasini muhasireye aldi muhasirenin ucuncu gunu qalani tutdu Gordu bey ve oymaginin coxu qacdi Beyin ozu Marasa getdi gunduzlu efsarlari ise Gunduzun nevesi Demirxan oglu Farisin etrafina yigisdilar Heleb valisinin Gordu beye hucumu subhesiz ki memluk hokmdari Seyxin buyrugu ile teskil olunurdu Turkmenlerin memluk dovleti ile ucun tehlukeli bir unsur oldugunu bilen Seyx onlarin quvvesini zeifletmek siyasetini gudurdu Hetta turkmenlerin eline kecmis bexzi yerleri geri almaq ve onlari tamamile ozune tabe etmek ucun 820 ci ilde 1417 Misirden Suriyaya hereket etmis yolda Dulqedir oglu Eli bey Gunduz oglu Gordu bey ve Saqqalsiz oglu Togruldan bagislanmalarini xahis eden ve itaetlerini bildiren mektublar almisdi Gordu beyle bagli son melumatimiz onun 824 cu ilde 1421 Helebde Tatarin emri ile oldurmesidir El Melik ul Mueyyed Seyx 824 cu ilde oldukde dovlete hakim olan Tatar muxalifeti legv etmek meqsedile Demesqe oradan da Helebe gelmisdi O burada olanda etrafdaki turkmen beyleri huzurun gelmisdiler Gordu bey de onlarin arasinda idi Ancaq diger turkmen beylerine xelet geyindirildiyi halda Gordu bey Tatarin emrile asilaraq olduruldu Tatar bunu sirf Temur Boga el Mesdubun 810 cu ildeki meglubiyyetden sonra Temur Boga ile Helebe qacanlardan biri de ozu idi Adinin eksine cerkez olan Tatar o qeder kinli bir insan idi ki itaetini bildirmek ucun huzuruna gelmis bir emirden cox kohne ve adi bir hadisenin intiqamini almaqda tereddud etmemisdi Halbuki Gordu bey memluk tarixcileri uzerinde boyuk tesir buraxmis emir idi Ibn Tagri Birdi onun boyuk bir emir oldugunu ve zamaninda yolun tehlukesiz oldugunu yazir Gordu beyden sonra onun yerine kimin kecdiyi bilinmir 875 ci ilde 1471 gunduzlu avsarlarinin basinda Omer bey dururdu O oymagi ile birlikde Amik ovasinda yasayirdi 887 ci ilde 1482 ise Gunduz ogullarindan Mehmet bey tarix sehnesine cixdi Hemin Cuxurovani istila eden Osmanli ordusu ile turkmenler arasinda bas veren vurusmada turkmenler meglub oldular Ramazan oglu Omer bey esir alindi Gunduz oglu Mehmet bey helak oldu Ozer oglu ise qacib canini qurtardi Gunduzlu efsarlarindan bir qol Irana getmisdir ki ondan sonra behs edilecekdir Gunduz ogullari seceresi Gunduz 1 1 1 1 Gordu bey Omer bey Demir xan olumu 1412 1 Faris 1 1 Omer bey Mehmet bey 1482 Gunduzlu oymaginin adli emirlerinden biri Mehdiqulu xandir I Tehmasib dovrunde Mehdiqulu xan Suster hakimi idi Bu Avsar emiri yuxarida adi cekilen Kuhgiluye valisi Elvend xan kimi merkezin emrlerine tabe olmadigi ucun onun deyisdirilmesi lazim bilinmis ve bu isin icrasi Heyderqulu sultana Avsara tapsirilmisdi Mehdiqulu xan 1540 ci ilde olduruldu Gunduzlu oymaginin meshur emirlerinden biri de Heyderqulu sultandir Heyderqulu sultan 1 Sah Tehmasibin emri ile 1540 ci ilde Mehdiqulu xani oldurub yerine kecdi Gunduzlu oymaginin sesli emirlerinden biri de Ebulfet beydir I Sah Tehmasib 1542 ci ilde Suster ve Dizfula onu hakim teyin etdi Sultan unvani almisdi Gunduzlu oymaginin taninmis emirlerinden biri de Sahverdi xandir Sahverdi xan 1594 cu ilde Susterin hakimi idi Gunduzlu oymaginin adli emirlerinden biri de Mahmud sultandir Mahmud sultan Gunduzlu I Sah Abbasin hakimiyyeti doneminde Qum ve Saveye hakim teyin edilmisdi Faruq Sumer yazir ki avsarinin muhum bir qisminin gunduzlu ve arasli oymaqlari teskil edirdi Ehtimal ki arasli bir yer adidir Hazirda Suster yoresinde yasayan gunduzluler Kuhgiluyedeki gunduzlu avsarlarin toremeleridir Seyid Ehmed Kesrevi yazir ki Xuzistanin Suster seherinin Gurgur cayi kenarinda yerlesen Beliyti bolgesinin abad kendlerinin ehalisi gunduzlu oymaginin xelefi ve qaliqlaridir Guhgiluyedeki gunduzlu avsarlarin bir boluyu sonralar Xorasanda Ebiverd dolaylarina diger bir boluyu ise bir qrup avsarla beraber Urmiya bolgesine gonderilmisdi Gunduzlu oymaginin bir qolu Xorasan etrafinda meskunlasmisdi Hemin oymagin numayendeleri XVIII yuzilin onlerinde Bagudade qalasinda ve civarinda yasayirdilar Gunduzlu emirlerinden biri Barat beydir Barat bey Nadirqulu xana qarsi cixmisdi Bagudade qalasinda mohkemlenib asilik edirdi Nadirqulu xan uc qalani muhasire ederek sonda cayin suyunu ora tusladi Qala divari ucdu Su evlere doldu Nadiqulu xan asanliqla qalani aldi Qala ehlini Abiverde kocurdu Barat beyi ise edam etdirdi Avsar elinin Gunduzlu oymaginin boyuk bir qolu Urmiya yoresinde yerlesmisdi Bu oymaq tarixi edebiyyatda bezen Qaraoglu kimi de yazilir Urmiyanin Dol mahalini Gunduzlu Qaroglu oymagina vermisdi Gunduzlu oymagi orda kend salib arx cekib agac ekmisdi Gunduzlu emirlerinden biri de Qoca beydir Urmiyali idi Nadir saha xidmet etmisdi 1747 ci ilde Nadir sahi olduren qesdcilerin arasinda Qoca beyin de adi cekilir Gunduzlu oymaginin adli emirlerinden biri de Sefiyar bey idi Sefiyar bey XVII yuzilin ikinci yarisinda yasamisdi Sefiyar beyin Sehriyar bey Haci bey adli ogullari vardi Sehriyar bey Urmiya yoresinde dogulmusdu Medrese tehsili almisdi Heyatini herb senetine baglamisdi Gunduzlu oymaginin bascisi idi Nadir saha Emiraslan xan Qirxli Avsara xidmet etmisdi Sahdan xan unvani almisdi Sehriyar xan Emiraslan xanin fermani ile Urmiyaya hucum ederken Mehdi xan terefinden tutulub zindana salinmisdi Nagi xan Qasimlinin ozbasinaligindan bezen Urmiya camaati qonsu mahallara dasindi Bu halda Mirze Mehemmedrza Mirze Mehemmedeli oglu Avsar bir deste adamla dilbir olub qerarlasdilar ki Urmiyaya gelib Nagi xani oldursunler Zindandan Sehriyar xan Gunduzlu Avsari azad edib taxta eylesdirsinler Xeberciler Nagi xani duyuq saldilar Nagi xan yaxinlarindan bir deste adami gonderdi ki yollarda kesik ceksinler O adamlardan kimi gorseler oldursunler Torpaqqala adli yerde qesdcilerle uzlesen Nagi xanin adamlari onlari oldurub defn etdiler Nagi xan Sehriyar xani da aradan goturulmesini emr etdi Sehriyar xan ve qardasi Haci xan Qaraca hamaminda cimerken yaxalandi Haci xan hamamin kulbesinden cixib qacdi Sehriyar xan ise ele kecirilib olduruldu Sehriyar xanin Mehemmedtahir bey adli oglu vardi Mehemmedtahir bey Urmiya bolgesinde dunyaya gelmisdi Herb seneti ile ilgilenmisdi Atasindan sonra oymaqlarinin bascisi olmusdu Imamqulu xan Qasimli Avsara xidmet etmisdi Xandan sultan unvani almisdi Muqeddes Mekkeyi muezzemi ziyaretde bulunmusdu Haci Tahir sultanin Sehriyar bey adli oglu vardi Sehriyar bey Urmiya etrayinda dunyaya goz acmisdi Herb seneti ile ilgilenmisdi Atasindan sonra oymaqlarinin bascisi olmusdu Mehemmedqulu xan Qasimli Avsara xidmet etmisdi Xandan sultan sonra xan unvani almisdi Muqeddes Mekkeyi muezzemi ziyaretde bulunmusdu Haci Sehriyar xan sonra qacarlara xidmet etmisdi Feteli sahdan Izezzeddovle leqebini almisdi Haci Sehriyar xanin Mohbeli xan Ehmedeli xan Mehemmed xan Celalesseltene xan adli ogullari vardi Mohbeli xan Urmiyada anadan olmusdu Mukemmel medrese tehsili almisdi Qacarlara xidmet etmisdi Salari Muzeffer leqebini dasiyirdi Mohbeli xanin Izezzeddovle xan adli oglu vardi Haci Sehriyar xanin ikinci oglu Ehmedeli xan Urmiya seherinde anadan olmusdu Mukemmel medrese tehsili almisdi Qacarlara xidmet etmisdi Fethesseltene leqebini dasiyirdi Haci Sehriyar xanin ucuncu oglu Mehemmed xan Urmiya seherinde anadan olmusdu Mukemmel medrese tehsili almisdi Qacarlara xidmet etmisdi Sertip rutbesi almisdi Haci Sehriyar xanin dorduncu oglu Celalesseltene xan Urmiya anadan olmusdu Mukemmel medrese tehsili almisdi Qacarlara xidmet etmisdi Sefiyar beyin ikinci oglu Haci bey Urmiya etrafinda anadan olmusdu Medrese tehsili almisdi Nadir saha sonra Emiraslan xan Qirxliya xidmet etmisdi Gunduzlu oymaginin taninmis simalarindan biri de Sefiyar beydir Sayinqalada yasamisdi Sayinqala avsarlarindan olan Sefiyar xan Gunduzlu de Azad xan Efqana qosuldu Gunduzlulerle Nagi xanin edaveti vardi Onlar yigilib meslehetlesdiler ki Sefiyar xan guya komek meqsedile Urmiyaya gedib Nagi xanin qiligina girsin Dedikleri kimi etdiler Sefiyar xan saraya geldi Nagi xan terefinden sevincle qebul olundu Bir nece gunden sonra Sefiyar xan furset tapib Nagi xani esir tutdu Once gozlerini cixardi Nagi xandan narazi qalan avsarlar bu xebere sevindiler Soz Azad xana catanda qosunu yigib Urmiyaya daxil oldu Xuzistandaki gunduzlulerGunduzluler Xuzistanin Suster sehristaninda yasayirlar ve danisirlar Suster seherinin Dervaza mehellesinde hemcinin kendlerinde o cumleden ve Ehvaz seherinde sakindirler Kesrevinin yazdigina gore Xuzistan gunduzlulerinin tayfalarinin adi bunlardan ibaretdir Sariban Cemkenari Alsali Xelec Alikeli Mircani Ehqanli Herhat Kehi ve Fili IstinadlarEfsar 2010 11 05 at the Wayback Machine Boyuk Islami EnsiklopediyasiMenbeEnver Cingizoglu Aydin Avsar Avsarlar Baki Susa 2008 334 seh