Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gümüşxanə — Türkiyənin Gümüşxanə ilinin inzibati mərkəzi.
| Gümüşxanə | |
|---|---|
| Gümüşhane | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.227 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 29100 |
| Digər | |
| gumushane.bel.tr | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Gümüşxanəşəhərində məskunlaşmanın nə vaxt başladığı barədə məlumat yoxdur. İlk yaşayış məntəqəsi bu gün şəhərin qərb-şimal-qərbində yerləşən Canca rayonunda yaradılmışdır. Canca rayonunun cənub-qərbində sıldırım qayalıq ərazidə Canca qalası var. Qalanın tikilmə tarixi məlum deyil. Övliya Çələbi “Səyahətnamə”sində qalanın İskəndərin dövründə (e.ə. 336-323) Philikos adlı bir məmurun bölgədə gümüş mədənləri tapması ilə təmir edildiyini yazır. Buna görə də qalanın tikilmə tarixi daha əvvələ gedib çıxır dövrlər. Lakin bu fikir hələ də arxeoloji tapıntılarla təsdiqini tapmayıb.
Kimmer və İskit hücumlarından sonra yaşayış məntəqəsinin yerləşdiyi bölgədə Pontus Krallığı və Roma İmperiyası hökmranlıq edirdi. Roma İmperiyasının parçalanması ilə qəsəbə daxil olmaqla bölgə Bizans idarəçiliyi altında qaldı. Bizans mənbələrində Tzanicha və ya Tzantzakon kimi qeyd olunan yerin Canca qalası və yaşayış məntəqəsi olduğu düşünülür. Bizans dövründə qəsəbə Haldia mövzusu daxilində yerləşirdi. 7-ci əsrin sonlarından başlayaraq qəsəbənin yerləşdiyi bölgəyə ərəb basqınları olmuş və 8-ci əsrin ortalarına qədər qəsəbə Bizans-ərəb gücləri arasında əl-ələ vermişdi. Ərəblərin geri çəkilməsi ilə yenidən Bizans hakimiyyətinə qatılan qəsəbə 1048-ci ildə müvəqqəti türk hakimiyyətinə keçdi. 1071-ci ildə Malazgirt döyüşündən sonra Əmir Mengücek tərəfindən türk idarəsi altına alındı. II. Qıyasəddin Keyhüsrev 1237-ci ildə Anadolu Səlcuqlu Dövləti taxtına çıxdıqdan sonra Trabzona yürüşü zamanı tarixi Gümüşhane qəsəbəsini də ələ keçirdi. Səlcuqlar monqolların hakimiyyəti altına düşdükdən sonra İlxanlılar bölgədə hökmranlıq etdilər və İlxanlıların zəifləməsi ilə XIV əsrin ortalarında Cəlayirilərin hökmranlığına qoşuldular. Bundan sonra tarixi yaşayış məntəqəsi və ətrafı Eretna Beyliyinin, Kadı Bürhanəddin Dövlətinin, Akqoyunluların, Qaraqoyunluların və zaman zaman Trabzon İmperatorluğunun hakimiyyəti altında qalmışdır. 1461-ci ildə Osmanlılar Trabzon İmperiyasını ilhaq etdikdən sonra yaşayış məntəqəsi Osmanlı hakimiyyətinə keçsə də, 1467-ci ildə Akqoyunlular tərəfindən tutuldu. 1473-cü ildə Otlukbeli döyüşündən sonra qəti Osmanlı hakimiyyəti altına girdi.
1486-cı il qeydində qəsəbə "Palu Canca" adı ilə kənd kimi görünür. Osmanlı hakimiyyətinə keçdikdən sonra müharibələrdə dağıdılan yaşayış məntəqələrinin yenidən dirçəldilməsi üçün müxtəlif cəhdlər edilmiş, mədənçiliyin inkişafı ilə qəsəbənin əhalisi artmağa başlamışdır. Nəticədə, bugünkü Canca Mahalının yerləşdiyi ilk yaşayış məntəqəsi Eski Canca olaraq görülməyə başladı, "Nefs-i Canca-yı Ma'den" isə Musalla dərəsinə baxan yamacda (indiki Süleymaniyyə rayonu) quruldu. , indiki qəsəbə mərkəzindən 4 km cənub-qərbdə. Yeni qurulan bu qəsəbə 17-ci əsrdə "Nefs-i Koşuyı Gümüşhane, həmçinin Canca olaraq da bilinən" adlanan mahalın mərkəzi olaraq görüldü. 1554-cü ildə qəsəbədə 31 müsəlman ailəsi və 13 müsəlman mücərrədi (tək kişi) və 113 xristian ailəsi və 27 xristian mücərrədi (tək kişi) qeydə alınmışdır. Bu tarixdə hər ailədə orta hesabla 5 nəfərin yaşadığı və qəsəbədə 760 nəfərdən əlavə subay kişilər, vergidən azad edilmiş şəxslər və hərbi qulluqçuların da yaşadığı ehtimal edilirdi. 1583-cü ildə 50 müsəlman ailəsi, 16 müsəlman mücerred (tənha kişilər) və 594 xristian ailəsi qeydə alınmışdır. Xüsusilə mədənçilik fəaliyyətinin artması və işə kənardan gəlmələr səbəbindən xristian əhalidə çox yüksək artım olmuşdur. Qeydiyyatda olanlarla yanaşı vergidən azad olanlar da daxil olmaqla bu tarixdə qəsəbədə yaşayanların sayının 3300-3500 civarında olduğu təxmin edilir. 1643-cü ilə aid Avariz qeydinə görə, qəsəbədə; Canca, Məşhəd, Hızır İlyas, Hamam və Erməni olmaqla 5 məhəllə olduğu halda, 134-ü müsəlman, 569-u xristian olmaqla cəmi 703 ailə yaşayır. Rayonda 82 bağ qeydə alınmışdır ki, bunun da 58-i müsəlmanlara, 24-ü isə xristianlara məxsus olmuşdur. Bu tarixdə qəza mərkəzində; 11 yeniçəri, 8 qala gözətçisi, 17 dərgah-ı ali sipahi, 5 timarlı sipahi və 2 şair olmaqla 41 məmur (dövlət məmuru) var. Bu zaman şəhər sakinlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi Canca mədənlərində işləyirdi. Bu qeyddə Canca rayonundan 99 müsəlman və digər dörd məhəllədən 545 xristian bu mədəndə çalışır.
XVII əsrin əvvəllərində Hacıemin mahalının yerləşdiyi ərazidə zərbxana açılmış və bir müddət fəaliyyət göstərmişdir. 18-ci əsrdə şəhərin yalnız Gümüşhane kimi xatırlandığı və Canca adının istifadə edilmədiyi görünür. 18-ci əsrdə mədənlər su ilə dolmağa başladığından və mədən işləri aparıla bilmədiyi üçün şəhərin inkişafı geriləməyə başladı. Mədən işlərinin sona çatması ilə yanaşı, 1828-1829 Osmanlı-Rus müharibəsi də şəhərin tənəzzülünə səbəb olmuş və xristian əhali Osmanlı sərhədlərindən kənarda və ya Rusiya başda olmaqla başqa yerlərə köç etməyə başlamışdır. 19-cu əsrdə qəsəbəyə gələn xarici səyyahlar mədən işlərinin başa çatmasından danışarkən,
İstinadlar
 | Türkiyə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gumusxane Turkiyenin Gumusxane ilinin inzibati merkezi GumusxaneGumushane40 27 35 sm e 39 28 40 s u Olke TurkiyeTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 227 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 57 269 nef 2018 Resmi dili turk diliReqemsal identifikatorlarPoct indeksi 29100Digergumushane bel trXeriteni goster gizle Gumusxane Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiGumusxaneseherinde meskunlasmanin ne vaxt basladigi barede melumat yoxdur Ilk yasayis menteqesi bu gun seherin qerb simal qerbinde yerlesen Canca rayonunda yaradilmisdir Canca rayonunun cenub qerbinde sildirim qayaliq erazide Canca qalasi var Qalanin tikilme tarixi melum deyil Ovliya Celebi Seyahetname sinde qalanin Iskenderin dovrunde e e 336 323 Philikos adli bir memurun bolgede gumus medenleri tapmasi ile temir edildiyini yazir Buna gore de qalanin tikilme tarixi daha evvele gedib cixir dovrler Lakin bu fikir hele de arxeoloji tapintilarla tesdiqini tapmayib Kimmer ve Iskit hucumlarindan sonra yasayis menteqesinin yerlesdiyi bolgede Pontus Kralligi ve Roma Imperiyasi hokmranliq edirdi Roma Imperiyasinin parcalanmasi ile qesebe daxil olmaqla bolge Bizans idareciliyi altinda qaldi Bizans menbelerinde Tzanicha ve ya Tzantzakon kimi qeyd olunan yerin Canca qalasi ve yasayis menteqesi oldugu dusunulur Bizans dovrunde qesebe Haldia movzusu daxilinde yerlesirdi 7 ci esrin sonlarindan baslayaraq qesebenin yerlesdiyi bolgeye ereb basqinlari olmus ve 8 ci esrin ortalarina qeder qesebe Bizans ereb gucleri arasinda el ele vermisdi Ereblerin geri cekilmesi ile yeniden Bizans hakimiyyetine qatilan qesebe 1048 ci ilde muveqqeti turk hakimiyyetine kecdi 1071 ci ilde Malazgirt doyusunden sonra Emir Mengucek terefinden turk idaresi altina alindi II Qiyaseddin Keyhusrev 1237 ci ilde Anadolu Selcuqlu Dovleti taxtina cixdiqdan sonra Trabzona yurusu zamani tarixi Gumushane qesebesini de ele kecirdi Selcuqlar monqollarin hakimiyyeti altina dusdukden sonra Ilxanlilar bolgede hokmranliq etdiler ve Ilxanlilarin zeiflemesi ile XIV esrin ortalarinda Celayirilerin hokmranligina qosuldular Bundan sonra tarixi yasayis menteqesi ve etrafi Eretna Beyliyinin Kadi Burhaneddin Dovletinin Akqoyunlularin Qaraqoyunlularin ve zaman zaman Trabzon Imperatorlugunun hakimiyyeti altinda qalmisdir 1461 ci ilde Osmanlilar Trabzon Imperiyasini ilhaq etdikden sonra yasayis menteqesi Osmanli hakimiyyetine kecse de 1467 ci ilde Akqoyunlular terefinden tutuldu 1473 cu ilde Otlukbeli doyusunden sonra qeti Osmanli hakimiyyeti altina girdi 1486 ci il qeydinde qesebe Palu Canca adi ile kend kimi gorunur Osmanli hakimiyyetine kecdikden sonra muharibelerde dagidilan yasayis menteqelerinin yeniden dirceldilmesi ucun muxtelif cehdler edilmis medenciliyin inkisafi ile qesebenin ehalisi artmaga baslamisdir Neticede bugunku Canca Mahalinin yerlesdiyi ilk yasayis menteqesi Eski Canca olaraq gorulmeye basladi Nefs i Canca yi Ma den ise Musalla deresine baxan yamacda indiki Suleymaniyye rayonu quruldu indiki qesebe merkezinden 4 km cenub qerbde Yeni qurulan bu qesebe 17 ci esrde Nefs i Kosuyi Gumushane hemcinin Canca olaraq da bilinen adlanan mahalin merkezi olaraq goruldu 1554 cu ilde qesebede 31 muselman ailesi ve 13 muselman mucerredi tek kisi ve 113 xristian ailesi ve 27 xristian mucerredi tek kisi qeyde alinmisdir Bu tarixde her ailede orta hesabla 5 neferin yasadigi ve qesebede 760 neferden elave subay kisiler vergiden azad edilmis sexsler ve herbi qulluqcularin da yasadigi ehtimal edilirdi 1583 cu ilde 50 muselman ailesi 16 muselman mucerred tenha kisiler ve 594 xristian ailesi qeyde alinmisdir Xususile medencilik fealiyyetinin artmasi ve ise kenardan gelmeler sebebinden xristian ehalide cox yuksek artim olmusdur Qeydiyyatda olanlarla yanasi vergiden azad olanlar da daxil olmaqla bu tarixde qesebede yasayanlarin sayinin 3300 3500 civarinda oldugu texmin edilir 1643 cu ile aid Avariz qeydine gore qesebede Canca Meshed Hizir Ilyas Hamam ve Ermeni olmaqla 5 mehelle oldugu halda 134 u muselman 569 u xristian olmaqla cemi 703 aile yasayir Rayonda 82 bag qeyde alinmisdir ki bunun da 58 i muselmanlara 24 u ise xristianlara mexsus olmusdur Bu tarixde qeza merkezinde 11 yeniceri 8 qala gozetcisi 17 dergah i ali sipahi 5 timarli sipahi ve 2 sair olmaqla 41 memur dovlet memuru var Bu zaman seher sakinlerinin ehemiyyetli bir hissesi Canca medenlerinde isleyirdi Bu qeydde Canca rayonundan 99 muselman ve diger dord mehelleden 545 xristian bu medende calisir XVII esrin evvellerinde Haciemin mahalinin yerlesdiyi erazide zerbxana acilmis ve bir muddet fealiyyet gostermisdir 18 ci esrde seherin yalniz Gumushane kimi xatirlandigi ve Canca adinin istifade edilmediyi gorunur 18 ci esrde medenler su ile dolmaga basladigindan ve meden isleri aparila bilmediyi ucun seherin inkisafi gerilemeye basladi Meden islerinin sona catmasi ile yanasi 1828 1829 Osmanli Rus muharibesi de seherin tenezzulune sebeb olmus ve xristian ehali Osmanli serhedlerinden kenarda ve ya Rusiya basda olmaqla basqa yerlere koc etmeye baslamisdir 19 cu esrde qesebeye gelen xarici seyyahlar meden islerinin basa catmasindan danisarken Istinadlar Turkiye ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin