Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Firdaus Qilmitdinovna Xisamitdinova (başq. Фирҙәүес Ғилметдин ҡыҙы Хисаметдинова; 1 yanvar 1950, Rəhmət, Başqırd MSSR – 2 oktyabr 2023, Ufa) — Rusiya dilçisi, başqırd dili üzrə mütəxəssis, filologiya elmləri doktoru (1993), professor (1994), ictimai və dövlət xadimi. Başqırdıstan respublikasınn əməkdar elm xadimi (2003), Rusiya Federasiyasının əməkdar elm xadimi (2008), Başqırdıstan Elmlər Akademiyasının muxbir üzvü (2016). Direktor (2005–2015), 2016-cı ildən Rusiya Elmlər Akademiyası Ufa federal tədqiqatlar mərkəzində tarix, dil və ədəbiyyat institunun elmi rəhbəri.
| Firdaus Xisamitdinova | |
|---|---|
| başq. Фирҙәүес Ғилметдин ҡыҙы Хисаметдинова | |
 | |
| Doğum tarixi | 1 yanvar 1950 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 oktyabr 2023(73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
| Fəaliyyət illəri | 1968–2023 |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |    |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qısa tərcümeyi-halı
Xisamitdinova Firdaus Qilmitdinovna 1 yanvar 1950-ci ildə Başqırdıstan MSSR-nın Abzelilovsk (başqırdca Əbyəlil) rayonunun Rəhmət kəndində anadan olmuşdur. 1970-ci ildə Beloret Pedoqoji Texnikumunu bitirmişdir. 1974-cü ildə Başqırdıstan Dövlət Pedoqoji İnstitutunu (BDPİ) bitirmişdir. 1976-cı ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun aspiranturasına qəbul olunmuşdur. 1978–1985-ci illərdə Ufa REA-nın Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitunuda baş elmi məsləhətçi işləmişdir. 1980-ci ildə namizədlik,1993-cü ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş və professor elmi adını almışdır. 1985-ci ildən başlayaraq Başqırdıstan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. 1985–1992-ci illərdə Başqırdıstan Dövlət Pedoqoji İnstitutunun Başqırd dili kafedrasının müdiri, daha sonra həmin fakültənin dekanı işləmişdir. 1994–1999-cu illərdə Başqırd Dövlət Qurultayının I çağırış deputatı olmuşdur. 1996–1998-ci illərdə Başqırdıstan Respublikasının Qadınlar Birliyinin sədri olmuşdur. 1995-ci ilin mart ayından 1998-ci ilə qədər Başqırdstanın Xalq təhsili naziri olmuşdur. Nazir olarkən F. Q. Xisamitdinova respublikada təhsilin vəziyyətini diqqətlə təhlil etmiş, Rusiya Federasiyasının digər subyektlərinin və xarici ölkələrin təcrübəsini öyrənmişdir. Bu da ona 1999–2003-cü illərdə Başqırdıstan Respublikasında təhsilin inkişafı Konsepsiyası və Proqramı layihəsini hazırlamağa imkan vermişdir. 1998-ci ildən yenidən UEM REA-nın Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda direktor müavini vəzifəsində işləməyə başlamış, 2005-ci ildən isə onun direktoru təyin edilmişdir. Alim bir sıra beynəlxalq elmi layihələrdə rəhbər və məsul icraçı kimi fəal iştirak etmişdir — əcnəbilər üçün başqırd dili dərsliyinin hazırlanması və Rusiyada İslam dininin öyrənilməsi üçün İNTAS layihələrində (Belçika), "İncil"in tərcüməsi İnstitutu (Stokholm) Beynəlxalq Tədqiqatlar Təşkilatının layihəsində və s. Budapeşt, Berlin, Almatı, Yaponiya, Fransa, Almaniya və Türkiyədə keçirilən onlarla yüksək səviyyəli beynəlxalq forumlarda iştirak etmişdir. Daimi Beynəlxalq Altay Konfransının (PIAC), Beynəlxalq Türkoloqlar Konqresinin və digərlərinin daimi iştirakçısı olmuşdur. Firdaus Xisamitdinova 2000–2003-cü illərdə — Başqırdıstan Qadınlar Cəmiyyətinin və Dünya Başqırdlar Qurultayının Qadınlar Komissiyasının sədri olmuşdur. Rusiyada qadın hərəkatının fəal iştirakçısı kimi Dünya Qadınlarının Beynəlxalq Forumunun (Havana, 1998), Türk Dünyası Qadınlarının I və II Qurultaylarının (Ankara, 2001, 2003), Azərbaycan Qadınlarının Beynəlxalq Konfransında (Bakı, 2002) iştirak etmişdir. 2 oktyabr 2023-cü ildə Ufada vəfat etmişdir. Elmi fəaliyyəti Firdaus Xisamitdinovanın elmi fəaliyyətinin əsas istiqamətini tarixi fonetika, onomastika, mifologiya, etnolinqvistika və rusdilli auditoriya üçün başqırd dilinin tədrisi metodları, Başqırdıstanın tarixi və mədəniyyəti problemləri təşkil edir. Onun 200-ə yaxın elmi və elmi-metodiki əsəri, monoqrafiyası, lüğəti, dərs vəsaiti, dərslikləri, antologiyaları, proqram və məqalələri çap olunmuşdur.
Elmi əsərləri
- Başqırd dilinin tarixi: Tarixi fonetika üzrə materiallar: Monoqrafiya / BaşDPI. — Ufa, 1989. — 96 s.
- Yeni başlayanlar üçün Başqırd dili: Tədris təlimatı. — Ufa: Başkniqoizdat, 1991. — 144 s. (Z. Y. Şaripova və V. İ. Xajin ilə birgə).
- Başqırd oykonimiyası XVI–XIX əsrlər. — Ufa: Başqırd Kitab Nəşriyyatı, 1991.
- Doğma Başqırdıstan: Dərslik. — Ufa: Sonico, 1992. — 304 s. (Z. Ya. Şaripova, L. İ. Naqaeva ilə birgə).
- Başqırdıstanın coğrafi adları. — Ufa, 1994.
- "Bir tuznek mondom!" (A Baskir nepi orvoslas magikus elemeinek mai rendszere): monoqrafiya. — Budapeşt, 1997. — 156 s. (Torma Jozeflə birgə).
- Başqırdıstanın tarixi və mədəniyyəti: Oxucu. — Moskva: "MDS" nəşriyyatı, 1997. — 548 s. (Z. Ya. Şaripova və L. İ. Naqayeva ilə birgə).
- "1993–1998-ci illər üçün Başqırdıstan Respublikasında təhsilin inkişafı Proqramı"nın icrası haqqında və 1999–2003-cü illər üçün təhsilin məqsədləri. (konsepsiya layihəsi). — Ufa, 1998. — 91 s.
- Dilçiliyə giriş. Dərslik / BDU-nun Sibay İnstitutu. — Sibay, 1999. — 146 s. (R. G. Zakirova ilə birgə).
- Başqırd dili? Buyurun! Dərslik. — Ufa: Kitap, 2000. — 248 s. (Z. G. Uraksin, M. Ersen-Ruşla birgə).
- Başqırd mifologiyası. Lüğət-istinad kitabı. — Ufa: Gilem, 2002. — 125 s.
- Mənim başqırd dilim. 7-dən 10-a qədər. Tədris təlimatı. — Ufa: Kitap, 2002. — 294 s. (həmmüəllif N. İ. Əsədullina).
- Başqırd dili uşaqlar üçün. Dərslik. — Ufa: Başqırd Ensiklopediyası, 2002. — 153 s.
- Başqırdlar. — M.: Qolos-Press, 2003. — 575 s. (Z. G. Uraksinlə birgə).
- Başqırdıstan Respublikasının şəhərlərinin küçələrinin adlarının rusca-başqırd lüğəti. — Ufa: Biznes sülaləsi, 2008. — 311 s.
- Başqırd dilinin mifoloji lüğəti. — M.: Nauka, 2010. — 456 s.
- İslam və Başqırd mifologiyası // Volqa-Ural bölgəsində İslam sivilizasiyası. — İstanbul, 2010. — s.191–198.
- Başqırd mifologiya lüğəti. — Ufa: TDƏİ UEM REA, 2011
- Ural-Volqa bölgəsinin qıpçaq dilləri. – Astana: "Qılım" Baspası, 2018. – . 165 s. (O. A. Mudrakla birgə)
Mükafatları
- Başqırdıstan Respublikasının Əməkdar elm xadimi (2003)
- Rusiya Federasiyasının Əməkdar elm xadimi (2008)
- Dostluq ordeni (2014)
- Salavat Yulayev ordeni (2020)
İstinadlar
- Bashinform. / red. V. A. Valerevich 1992.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Firdaus Qilmitdinovna Xisamitdinova basq Firҙәүes Ғilmetdin ҡyҙy Hisametdinova 1 yanvar 1950 Rehmet Basqird MSSR 2 oktyabr 2023 Ufa Rusiya dilcisi basqird dili uzre mutexessis filologiya elmleri doktoru 1993 professor 1994 ictimai ve dovlet xadimi Basqirdistan respublikasinn emekdar elm xadimi 2003 Rusiya Federasiyasinin emekdar elm xadimi 2008 Basqirdistan Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 2016 Direktor 2005 2015 2016 ci ilden Rusiya Elmler Akademiyasi Ufa federal tedqiqatlar merkezinde tarix dil ve edebiyyat institunun elmi rehberi Firdaus Xisamitdinovabasq Firҙәүes Ғilmetdin ҡyҙy HisametdinovaDogum tarixi 1 yanvar 1950 1950 01 01 Dogum yeri Rehmet Ebyelil rayonu Basqird MSSR RSFSR SSRIVefat tarixi 2 oktyabr 2023 2023 10 02 73 yasinda Vefat yeri Ufa Ufa seher dairesi Basqurdistan RusiyaTehsili M Akmulla adina Basqirdistan Dovlet Pedaqoji Universiteti 1974 Fealiyyeti alimFealiyyet illeri 1968 2023Uzvluyu Basqirdistan parlamentiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarQisa tercumeyi haliXisamitdinova Firdaus Qilmitdinovna 1 yanvar 1950 ci ilde Basqirdistan MSSR nin Abzelilovsk basqirdca Ebyelil rayonunun Rehmet kendinde anadan olmusdur 1970 ci ilde Beloret Pedoqoji Texnikumunu bitirmisdir 1974 cu ilde Basqirdistan Dovlet Pedoqoji Institutunu BDPI bitirmisdir 1976 ci ilde SSRI Elmler Akademiyasinin Dilcilik Institutunun aspiranturasina qebul olunmusdur 1978 1985 ci illerde Ufa REA nin Tarix Dil ve Edebiyyat Institunuda bas elmi meslehetci islemisdir 1980 ci ilde namizedlik 1993 cu ilde doktorluq dissertasiyasini mudafie etmis ve professor elmi adini almisdir 1985 ci ilden baslayaraq Basqirdistan Dovlet Pedaqoji Institutunda elmi pedaqoji fealiyyetle mesgul olmusdur 1985 1992 ci illerde Basqirdistan Dovlet Pedoqoji Institutunun Basqird dili kafedrasinin mudiri daha sonra hemin fakultenin dekani islemisdir 1994 1999 cu illerde Basqird Dovlet Qurultayinin I cagiris deputati olmusdur 1996 1998 ci illerde Basqirdistan Respublikasinin Qadinlar Birliyinin sedri olmusdur 1995 ci ilin mart ayindan 1998 ci ile qeder Basqirdstanin Xalq tehsili naziri olmusdur Nazir olarken F Q Xisamitdinova respublikada tehsilin veziyyetini diqqetle tehlil etmis Rusiya Federasiyasinin diger subyektlerinin ve xarici olkelerin tecrubesini oyrenmisdir Bu da ona 1999 2003 cu illerde Basqirdistan Respublikasinda tehsilin inkisafi Konsepsiyasi ve Proqrami layihesini hazirlamaga imkan vermisdir 1998 ci ilden yeniden UEM REA nin Tarix Dil ve Edebiyyat Institutunda direktor muavini vezifesinde islemeye baslamis 2005 ci ilden ise onun direktoru teyin edilmisdir Alim bir sira beynelxalq elmi layihelerde rehber ve mesul icraci kimi feal istirak etmisdir ecnebiler ucun basqird dili dersliyinin hazirlanmasi ve Rusiyada Islam dininin oyrenilmesi ucun INTAS layihelerinde Belcika Incil in tercumesi Institutu Stokholm Beynelxalq Tedqiqatlar Teskilatinin layihesinde ve s Budapest Berlin Almati Yaponiya Fransa Almaniya ve Turkiyede kecirilen onlarla yuksek seviyyeli beynelxalq forumlarda istirak etmisdir Daimi Beynelxalq Altay Konfransinin PIAC Beynelxalq Turkoloqlar Konqresinin ve digerlerinin daimi istirakcisi olmusdur Firdaus Xisamitdinova 2000 2003 cu illerde Basqirdistan Qadinlar Cemiyyetinin ve Dunya Basqirdlar Qurultayinin Qadinlar Komissiyasinin sedri olmusdur Rusiyada qadin herekatinin feal istirakcisi kimi Dunya Qadinlarinin Beynelxalq Forumunun Havana 1998 Turk Dunyasi Qadinlarinin I ve II Qurultaylarinin Ankara 2001 2003 Azerbaycan Qadinlarinin Beynelxalq Konfransinda Baki 2002 istirak etmisdir 2 oktyabr 2023 cu ilde Ufada vefat etmisdir Elmi fealiyyeti Firdaus Xisamitdinovanin elmi fealiyyetinin esas istiqametini tarixi fonetika onomastika mifologiya etnolinqvistika ve rusdilli auditoriya ucun basqird dilinin tedrisi metodlari Basqirdistanin tarixi ve medeniyyeti problemleri teskil edir Onun 200 e yaxin elmi ve elmi metodiki eseri monoqrafiyasi lugeti ders vesaiti derslikleri antologiyalari proqram ve meqaleleri cap olunmusdur Elmi eserleriBasqird dilinin tarixi Tarixi fonetika uzre materiallar Monoqrafiya BasDPI Ufa 1989 96 s Yeni baslayanlar ucun Basqird dili Tedris telimati Ufa Baskniqoizdat 1991 144 s Z Y Saripova ve V I Xajin ile birge Basqird oykonimiyasi XVI XIX esrler Ufa Basqird Kitab Nesriyyati 1991 Dogma Basqirdistan Derslik Ufa Sonico 1992 304 s Z Ya Saripova L I Naqaeva ile birge Basqirdistanin cografi adlari Ufa 1994 Bir tuznek mondom A Baskir nepi orvoslas magikus elemeinek mai rendszere monoqrafiya Budapest 1997 156 s Torma Jozefle birge Basqirdistanin tarixi ve medeniyyeti Oxucu Moskva MDS nesriyyati 1997 548 s Z Ya Saripova ve L I Naqayeva ile birge 1993 1998 ci iller ucun Basqirdistan Respublikasinda tehsilin inkisafi Proqrami nin icrasi haqqinda ve 1999 2003 cu iller ucun tehsilin meqsedleri konsepsiya layihesi Ufa 1998 91 s Dilciliye giris Derslik BDU nun Sibay Institutu Sibay 1999 146 s R G Zakirova ile birge Basqird dili Buyurun Derslik Ufa Kitap 2000 248 s Z G Uraksin M Ersen Rusla birge Basqird mifologiyasi Luget istinad kitabi Ufa Gilem 2002 125 s Menim basqird dilim 7 den 10 a qeder Tedris telimati Ufa Kitap 2002 294 s hemmuellif N I Esedullina Basqird dili usaqlar ucun Derslik Ufa Basqird Ensiklopediyasi 2002 153 s Basqirdlar M Qolos Press 2003 575 s Z G Uraksinle birge Basqirdistan Respublikasinin seherlerinin kucelerinin adlarinin rusca basqird lugeti Ufa Biznes sulalesi 2008 311 s Basqird dilinin mifoloji lugeti M Nauka 2010 456 s Islam ve Basqird mifologiyasi Volqa Ural bolgesinde Islam sivilizasiyasi Istanbul 2010 s 191 198 Basqird mifologiya lugeti Ufa TDEI UEM REA 2011 Ural Volqa bolgesinin qipcaq dilleri Astana Qilim Baspasi 2018 ISBN 978 601 7793 76 0 165 s O A Mudrakla birge MukafatlariBasqirdistan Respublikasinin Emekdar elm xadimi 2003 Rusiya Federasiyasinin Emekdar elm xadimi 2008 Dostluq ordeni 2014 Salavat Yulayev ordeni 2020 IstinadlarBashinform red V A Valerevich 1992