Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pişik (lat. Felis silvestris catus) — yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinə aid çöl pişiyi növünün yarımnövü.
| Ev pişiyi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Ev pişiyi | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Pişiklərin 230 sümüyü var. Evlərdə bəslənə bilən, kiçik, məməli, ovçu və ətyeyən heyvanlardandır. Zaman-zaman bitki mənşəli qida istehlak edə bilər. Ev pişiyi, çöl pişiyi növlərinə xas xüsusiyyətlərin bir çoxuna malikdir. Ortalama ağırlığı 2.7 – 4.5 kq arasında dəyişməklə birlikdə, soyu qarışıq olanlar arasında 12.5 kq-ma çatanlar nadir deyil. Ortalama bədən uzunluğu erkəklərdə 70, dişilərdə 50 sm-dir. Ev pişiklərinin böyük hissəsi qısa tüklü, Ankara və İran pişikləri isə uzun tüklüdür; ayrıca, bir İngilis soyu olan rex pişiyinin tükləri isə buruqdur. Pişiklər ümumiyyətlə qara, sarı, boz və ağ rəngli, ya da bu rənglərin bir neçəsi ilə alacalıdır. Tekir deyilən qara xətt və xallar ilə bəzənmiş pişiklərə olduqca çox rast gəlinir. Üçrəngli pişiklərin çox azı erkək olub, bu erkəklərin isə az qala bütünü sonsuzdur, Ankara pişiyi kimi mavi gözlü, uzun ağ tüklü pişiklərin çoxu isə kardır. Pişiyin üst çənəsində 16, alt çənəsində 14 diş olur. Cəmi sayı 24 olan süd dişləri, təxminən beşinci ayda yerini qalıcı dişlərə verər. O biri pişiklər kimi ağızları tək şaquli istiqamətdə hərəkət edərək qidaları tutmağa, kəsməyə və parçalamağa, fırçaya bənzəyən dilləri mayeləri içə bilməyə və fırçala/danlanılaraq təmizlənməyə fayda.
Pişiklərin xüsusiləşmiş strukturlarından biri də, iti və iti dırnaqlarla bəzənmiş güclü pəncələridir. Pəncələrində, dırnaqları içəriyə çəkən bir mexanizm olur. Barmaq ucunda dırnağı daşıyan sümük, oynaqlandığı sümüyün ucunda dönərək dırnağın içəri çəkilməsini ya da çölə çıxarılmasını təmin edər. Dırnaqları örtüyündən çıxarma hərəkəti, eyni zamanda iki misli genişlətdiyi pəncəni təsirli bir silaha çevirər.
O biri familiya üzvlərində olduğu kimi, gözlərinin retinasında işığa qarşı böyük bir həssaslıq təmin edən guanin layı vardır. Arxa fənərin gecələri güclü işıq qarşısında parlamasına bu maddə gətirib çıxarar. İricə olan gözlərindəki iris, işığın sıxlığına görə genişləyər ya da incə bir diyinə xətt halını alana qədər daralar. Pişiklər rəngləri diqqətə çarpan olaraq ayırt edə bilməzlər.
Pişiklərə qida verərkən qida olaraq nə verdiyimizə diqqət etmək çox önəmlidir. Məsələn, pişiklərə üzüm, soğan, sarımsaq, çiy yumurta, çiy ət, sümük, şokolad, kafeinli içkilər(çay, qəhvə və.s.), alkoqol, çiy xəmir, süd və süd məhsulları və son olaraqda itlər üçün xüsusi hazırlanmış it yeməyi vermək olmaz. Çizgi filmlərdə pişiklərə hər nə qədər süd verilsədə əslində pişiklərə süd vermək olmaz. Çünki inək südündə laktoz yəni süddə olan şəkər pişiklər üçün zərərlidir.
Normal yetişkin yaşa çatmış bir pişiyin ürəyi dəqiqədə 160–180 dəfə döyünər. Bala pişiklərdə isə təqribən 200-ə yaxındır.
Pişiklərin 70-ə yaxın cinsi vardır. Məsələn: Siyam, Kinkalow, Excotic Shorthair, Tonkinese, Maine Coon, Scottish Fold, Norveç Meşə Pişiyi, Munchkin və.s.
Pişiklər insanlardan başqa heç bir canlıya miyoldamırlar. Çünki insanlar yüksək səslə danışır. Bunun üçün də pişiklər insanlar ilə miyoldamaq vasitəsilə ünsiyyət qurmağa üstünlük verirlər. Pişiklər musiqi xoşlamırlar.
Hər insanın fərqli barmaq izi vardır. Hər pişiyin isə fərqli burun izi olur.
Pişik mırıldaması insanları müəlicə edə bilir.
Pişiklərin sadəcə pəncələrində yəni ovcu və barmaqlarında tər bezi vardır. Pişiklər ancaq pəncələrindən tərləyərlər.
Duyğuları
Xüsusilə yetkinlərdə gəlişkin olan qoxu hiss etmə duyğusu, qidaların qiymətləndirilməsində həyati əhəmiyyət daşıyar. Belə ki, xəstəlik nəticəsi burun dəlikləri tıxanan bir pişiyin iştahı tamamilə bağlana bilər.
Pişiklərin toxunma duyğusu itidir. Qaş, bığ, yanaq tükləri və qulaqlardakı tük tutamlarının bütünü də titrəşmə formasındakı xəbərdarlıqlara qarşı son dərəcə həssasdır. Bığların funksiyası tam olaraq aydın ola bilməmişdir. Yenə də bığları kəsildiyində pişiyin müvəqqəti ətrafa uyğunlaşma çətinliyi çəkdiyi bilinər. Ayrıca ayaq barmaqları, pəncə səthi və burun, toxunmağa qarşı çox həssasdır. Pişiklərin eşitmə duyğusu da çox itidir. İnsan qulağında tək 6 əzələ tapılmasına qarşı, pişik qulağında 30-a yaxın əzələ tapılar. Buna görə qulaqlarını çox sürətli bir şəkildə səsin gəldiyi istiqamətə çevirə bilərlər. Pişiyin qulaqları, saniyədə 25.000-ə qədər çatan səs üstü tezliklərə həssasdır.
Artımı
Ümumiyyətlə evcil pişiklər 7–12 ayda cinsi yetkinliyə çatar. Hamiləlik müddəti pişikdən-pişiyə dəyişsə də ortalama 57–70 gündür və doğum, ümumiyyətlə 2 saata qədər sürər. Dişi pişik ortalama 1–5 bala doğurar. Yeni doğulmuş pişik balalarının gözləri bağlı, qulaqları inkişaf etməmiş və qoxu hissetmə duyğuları əskikdir. Dişi pişik normal şərtlər altında ildə üç dəfə hamilə qaldığından, bu heyvanların olduqca sadə və etibarlı bir əməliyyatla sonsuzlaşdırılması müasir cəmiyyətlərdə məşhurluq qazanmışdır.
İnsanlarla əlaqələri
Ev heyvanı kimi saxlanmasına əlavə, pişiklər beynəlxalq xaz sənayəsi tərəfindən palto, papaq, yorğan, və oyuncaq istehsalı; dəri sənayəsi tərəfindən isə ayaqqabı, əlcək və musiqi ələtlər istehsalı üçün işlənilir (bir ədəd palto üçün təxminən 24 pişik lazım). Pişiklərin bu cür isitifadəsi ABŞ, Avstraliya və Avropa İttifaqı qanunlara ziddir.
Aylurofobiya
Aylurofobiya- (yunan: αἴλουρος (ailouros) — pişik; φόβος (phóbos) — qorxu) pişiklərə qarşı olan davamlı qorxu. Bu söz həmçinin pişiklərə qarşı olan nifrət üçün işlənilir.
Tarix, mifologiya və din
Qədim Misir
Qədim Misirdə pişiklər müqəddəs heyvan sayılırdı. Bast adlı tanrı nadir halda pişik, bəzən isə aqressiv olaraq şir şəkildə təsvir olunurdu. Pişikləri öldürmək qəti qadağan idi və qədim yunan tarixçisi Herodot yazdığına görə, ev pişiyi öləndə bütün ailə qaşlarını qırxıb matəm eləməli idi. Ailələr pişiklərinin meyitlərini müqəddəs Bubastis şəhərinə aparırdılar. Orda, pişiklərin meyitlərini balzamlamış, müqəddəs saxlanılma yerlərdə salırdılar.
Şərqi Asiya
Yaponiyaya pişiklər VI əsrdə gətirilib və İmperator tərəfindən verilə bilən ən yüksək mükafat sayılırdı. Orda pişiyin insana kömək etəyi haqqında bəhs edən əfsanənin bir neçə variantı mövcud. Maneki neko adlı farfor və ya saxsıdan hazırlanan, sağ əli qardırılmış pişik heykəlciki orda pullu bəxti gətirdiyini sayılır.
Çində Sun sülaləsi dövründə siçovul tutmaq üçün uzun saçlı pişiklər, ev heyvanları kimi isə şir pişik adlandırılan sarı və ağ saçlı pişiklər populyar idilər.
İslam
Məhəmməd peyğəmbərin Müezza adlı bir pişiyi var idi. Müezzanın xatirinə pişiklər məscidə girə bilən tək heyvandır.
Mövhumatlar
Bir sıra mədəniyyətlərdə pişiklərlə bağlı mövhumat mövcud. Bunun misalları qara pişilərin insanın yolu keçəndə ona uğursuzluğu gətirdiyi və pişiklərin cadugərlər tərəfindən güclərini artırmaq üçün istifadə etməkləridir. Müasir zamanda Belçikanın İpr şəhərində orda orta əsr dövründə öldürülən pişiklər Kattenstut (pişik paradı) mərasimdə anılır.
İstinadlar
- "What Is That They're Wearing?" (PDF). . 1 December 2006 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 22 October 2009.
- Stallwood, Kim W., redaktorA Primer on Animal Rights: Leading Experts Write about Animal Cruelty and Exploitation. . 2002.
- "Japan: Finale for the world's most elegant use of a dead cat". The Independent. 15 November 1997. 21 June 2017 tarixində .
- "EU proposes cat and dog fur ban". BBC News. . 20 November 2006. 2 January 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 22 October 2009.
- Ikuma, Carly. "EU Announces Strict Ban on Dog and Cat Fur Imports and Exports". HSUS.org. . 27 June 2007. 17 February 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 14 December 2011.
- Bartleby: Ailurophobes and Other Cat-Haters 23 dekabr 2017 at the Wayback Machine
- Mason, I. L. Evolution of Domesticated Animals. Prentice Hall Press. 1984. ISBN .
- Clutton-Brock, J. Cats // A Natural History of Domesticated Mammals (Second). Cambridge: Cambridge University Press. 1999 [1987]. 133–140. ISBN . 2022-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-03.
- Shizuko Mishima. "Manekineko: Japanese Lucky Cats". Japan Travel. About.com. 2012-05-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-16.
- Gernet, Jacques (1962). Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion, 1250–1276. Translated by H. M. Wright. Stanford: Stanford University Press. ISBN
- "Are Black Cats Really Bad Luck? [Hoax]". SocialNewsDaily.com. 29 October 2015. 22 December 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 19 December 2015.
Xarici keçidlər
- http://animal.discovery.com/cat-guide/
- http://cats.about.com/
- Pişiklə bağlı video 1
- Pişiklə bağlı video 2
- http://wallpapers.animalsearch.net/cats.html
- http://www.essortment.com/all/jaguaranimalca_rhvk.htm 2010-09-14 at the Wayback Machine
- http://www.funnyanimalvideos.com/
- http://www.whats-your-sign.com/cat-animal-symbolism.html
- http://www.theanimaljewelrystore.com/ 2010-10-10 at the Wayback Machine
- http://www.scaashanghai.org/
- http://www.catscradleanimalrescue.com/
- http://www.animal-photography.com/
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pisik lat Felis silvestris catus yirticilar destesinin pisikler fesilesine aid col pisiyi novunun yarimnovu Ev pisiyiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Ev pisiyiBeynelxalq elmi adiFelis catusSekil axtarisiFW 231413 Pisiklerin 230 sumuyu var Evlerde beslene bilen kicik memeli ovcu ve etyeyen heyvanlardandir Zaman zaman bitki menseli qida istehlak ede biler Ev pisiyi col pisiyi novlerine xas xususiyyetlerin bir coxuna malikdir Ortalama agirligi 2 7 4 5 kq arasinda deyismekle birlikde soyu qarisiq olanlar arasinda 12 5 kq ma catanlar nadir deyil Ortalama beden uzunlugu erkeklerde 70 disilerde 50 sm dir Ev pisiklerinin boyuk hissesi qisa tuklu Ankara ve Iran pisikleri ise uzun tukludur ayrica bir Ingilis soyu olan rex pisiyinin tukleri ise buruqdur Pisikler umumiyyetle qara sari boz ve ag rengli ya da bu renglerin bir necesi ile alacalidir Tekir deyilen qara xett ve xallar ile bezenmis pisiklere olduqca cox rast gelinir Ucrengli pisiklerin cox azi erkek olub bu erkeklerin ise az qala butunu sonsuzdur Ankara pisiyi kimi mavi gozlu uzun ag tuklu pisiklerin coxu ise kardir Pisiyin ust cenesinde 16 alt cenesinde 14 dis olur Cemi sayi 24 olan sud disleri texminen besinci ayda yerini qalici dislere verer O biri pisikler kimi agizlari tek saquli istiqametde hereket ederek qidalari tutmaga kesmeye ve parcalamaga fircaya benzeyen dilleri mayeleri ice bilmeye ve fircala danlanilaraq temizlenmeye fayda Pisiklerin xususilesmis strukturlarindan biri de iti ve iti dirnaqlarla bezenmis guclu penceleridir Pencelerinde dirnaqlari iceriye ceken bir mexanizm olur Barmaq ucunda dirnagi dasiyan sumuk oynaqlandigi sumuyun ucunda donerek dirnagin iceri cekilmesini ya da cole cixarilmasini temin eder Dirnaqlari ortuyunden cixarma hereketi eyni zamanda iki misli genisletdiyi penceni tesirli bir silaha cevirer O biri familiya uzvlerinde oldugu kimi gozlerinin retinasinda isiga qarsi boyuk bir hessasliq temin eden guanin layi vardir Arxa fenerin geceleri guclu isiq qarsisinda parlamasina bu madde getirib cixarar Irice olan gozlerindeki iris isigin sixligina gore genisleyer ya da ince bir diyine xett halini alana qeder daralar Pisikler rengleri diqqete carpan olaraq ayirt ede bilmezler Pisiklere qida vererken qida olaraq ne verdiyimize diqqet etmek cox onemlidir Meselen pisiklere uzum sogan sarimsaq ciy yumurta ciy et sumuk sokolad kafeinli ickiler cay qehve ve s alkoqol ciy xemir sud ve sud mehsullari ve son olaraqda itler ucun xususi hazirlanmis it yemeyi vermek olmaz Cizgi filmlerde pisiklere her ne qeder sud verilsede eslinde pisiklere sud vermek olmaz Cunki inek sudunde laktoz yeni sudde olan seker pisikler ucun zererlidir Normal yetiskin yasa catmis bir pisiyin ureyi deqiqede 160 180 defe doyuner Bala pisiklerde ise teqriben 200 e yaxindir Pisiklerin 70 e yaxin cinsi vardir Meselen Siyam Kinkalow Excotic Shorthair Tonkinese Maine Coon Scottish Fold Norvec Mese Pisiyi Munchkin ve s Pisikler insanlardan basqa hec bir canliya miyoldamirlar Cunki insanlar yuksek sesle danisir Bunun ucun de pisikler insanlar ile miyoldamaq vasitesile unsiyyet qurmaga ustunluk verirler Pisikler musiqi xoslamirlar Her insanin ferqli barmaq izi vardir Her pisiyin ise ferqli burun izi olur Pisik mirildamasi insanlari muelice ede bilir Pisiklerin sadece pencelerinde yeni ovcu ve barmaqlarinda ter bezi vardir Pisikler ancaq pencelerinden terleyerler DuygulariXususile yetkinlerde geliskin olan qoxu hiss etme duygusu qidalarin qiymetlendirilmesinde heyati ehemiyyet dasiyar Bele ki xestelik neticesi burun delikleri tixanan bir pisiyin istahi tamamile baglana biler Pisiklerin toxunma duygusu itidir Qas big yanaq tukleri ve qulaqlardaki tuk tutamlarinin butunu de titresme formasindaki xeberdarliqlara qarsi son derece hessasdir Biglarin funksiyasi tam olaraq aydin ola bilmemisdir Yene de biglari kesildiyinde pisiyin muveqqeti etrafa uygunlasma cetinliyi cekdiyi biliner Ayrica ayaq barmaqlari pence sethi ve burun toxunmaga qarsi cox hessasdir Pisiklerin esitme duygusu da cox itidir Insan qulaginda tek 6 ezele tapilmasina qarsi pisik qulaginda 30 a yaxin ezele tapilar Buna gore qulaqlarini cox suretli bir sekilde sesin geldiyi istiqamete cevire bilerler Pisiyin qulaqlari saniyede 25 000 e qeder catan ses ustu tezliklere hessasdir ArtimiUmumiyyetle evcil pisikler 7 12 ayda cinsi yetkinliye catar Hamilelik muddeti pisikden pisiye deyisse de ortalama 57 70 gundur ve dogum umumiyyetle 2 saata qeder surer Disi pisik ortalama 1 5 bala dogurar Yeni dogulmus pisik balalarinin gozleri bagli qulaqlari inkisaf etmemis ve qoxu hissetme duygulari eskikdir Disi pisik normal sertler altinda ilde uc defe hamile qaldigindan bu heyvanlarin olduqca sade ve etibarli bir emeliyyatla sonsuzlasdirilmasi muasir cemiyyetlerde meshurluq qazanmisdir Insanlarla elaqeleriEv heyvani kimi saxlanmasina elave pisikler beynelxalq xaz senayesi terefinden palto papaq yorgan ve oyuncaq istehsali deri senayesi terefinden ise ayaqqabi elcek ve musiqi eletler istehsali ucun islenilir bir eded palto ucun texminen 24 pisik lazim Pisiklerin bu cur isitifadesi ABS Avstraliya ve Avropa Ittifaqi qanunlara ziddir Aylurofobiya Aylurofobiya yunan aἴloyros ailouros pisik fobos phobos qorxu pisiklere qarsi olan davamli qorxu Bu soz hemcinin pisiklere qarsi olan nifret ucun islenilir Tarix mifologiya ve din Qedim Misir Qedim Misirliler terefinden pisik Qedim Misirde pisikler muqeddes heyvan sayilirdi Bast adli tanri nadir halda pisik bezen ise aqressiv olaraq sir sekilde tesvir olunurdu Pisikleri oldurmek qeti qadagan idi ve qedim yunan tarixcisi Herodot yazdigina gore ev pisiyi olende butun aile qaslarini qirxib matem elemeli idi Aileler pisiklerinin meyitlerini muqeddes Bubastis seherine aparirdilar Orda pisiklerin meyitlerini balzamlamis muqeddes saxlanilma yerlerde salirdilar Serqi Asiya Yaponiya Hokkaydo Maneki neko oktyabr 2004 Yaponiyaya pisikler VI esrde getirilib ve Imperator terefinden verile bilen en yuksek mukafat sayilirdi Orda pisiyin insana komek eteyi haqqinda behs eden efsanenin bir nece varianti movcud Maneki neko adli farfor ve ya saxsidan hazirlanan sag eli qardirilmis pisik heykelciki orda pullu bexti getirdiyini sayilir Cinde Sun sulalesi dovrunde sicovul tutmaq ucun uzun sacli pisikler ev heyvanlari kimi ise sir pisik adlandirilan sari ve ag sacli pisikler populyar idiler Islam Mehemmed peygemberin Muezza adli bir pisiyi var idi Muezzanin xatirine pisikler mescide gire bilen tek heyvandir Movhumatlar Bir sira medeniyyetlerde pisiklerle bagli movhumat movcud Bunun misallari qara pisilerin insanin yolu kecende ona ugursuzlugu getirdiyi ve pisiklerin cadugerler terefinden guclerini artirmaq ucun istifade etmekleridir Muasir zamanda Belcikanin Ipr seherinde orda orta esr dovrunde oldurulen pisikler Kattenstut pisik paradi merasimde anilir Istinadlar What Is That They re Wearing PDF 1 December 2006 tarixinde PDF Istifade tarixi 22 October 2009 Stallwood Kim W redaktorA Primer on Animal Rights Leading Experts Write about Animal Cruelty and Exploitation 2002 Japan Finale for the world s most elegant use of a dead cat The Independent 15 November 1997 21 June 2017 tarixinde EU proposes cat and dog fur ban BBC News 20 November 2006 2 January 2009 tarixinde Istifade tarixi 22 October 2009 Ikuma Carly EU Announces Strict Ban on Dog and Cat Fur Imports and Exports HSUS org 27 June 2007 17 February 2009 tarixinde Istifade tarixi 14 December 2011 Bartleby Ailurophobes and Other Cat Haters 23 dekabr 2017 at the Wayback Machine Mason I L Evolution of Domesticated Animals Prentice Hall Press 1984 ISBN 978 0 582 46046 1 Clutton Brock J Cats A Natural History of Domesticated Mammals Second Cambridge Cambridge University Press 1999 1987 133 140 ISBN 978 0 521 63495 3 2022 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 03 Shizuko Mishima Manekineko Japanese Lucky Cats Japan Travel About com 2012 05 19 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 16 Gernet Jacques 1962 Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion 1250 1276 Translated by H M Wright Stanford Stanford University Press ISBN 0 8047 0720 0 Are Black Cats Really Bad Luck Hoax SocialNewsDaily com 29 October 2015 22 December 2015 tarixinde Istifade tarixi 19 December 2015 Xarici kecidlerhttp animal discovery com cat guide http cats about com Pisikle bagli video 1 Pisikle bagli video 2 http wallpapers animalsearch net cats html http www essortment com all jaguaranimalca rhvk htm 2010 09 14 at the Wayback Machine http www funnyanimalvideos com http www whats your sign com cat animal symbolism html http www theanimaljewelrystore com 2010 10 10 at the Wayback Machine http www scaashanghai org http www catscradleanimalrescue com http www animal photography com Diger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikianbarda elaqeli media fayllar