Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultanov Eynəli bəy Çölü bəy oğlu (5 may 1866, Naxçıvan – 1935, Tiflis, Gürcüstan SSR, ZSFSR və ya SSRİ) — yazıçı-publisist, maarifçi-pedaqoq, dramaturq, teatr xadimi, və teatr tənqidçisi, tərcüməçi, ictimai xadim.
| Eynəli bəy Sultanov | |
|---|---|
| Eynəli bəy Çölü bəy oğlu Sultanzadə | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan, Naxçıvan qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Tiflis, Gürcüstan SSR, ZSFSR, SSRİ |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
Həyatı
Naxçıvan ziyalıları içərisində öz biliyinə, bacarığına və təşkilatçılığına görə Eynəli bəy Sultanov fərqlənirdi. Eynəli bəy Sultanov hələ 1882-ci ildə öz evində "Ziyalılar cəmiyyəti" təşkil edir, qabaqcıl adamlarla, savadlı gənclərlə, məsləkdaşlarla əlaqə saxlayır. Şəhərin bütün tərəqqipərvər, açıqfikirli adamlarından (1849-1902), (Şürbi) (1874-1915), (1862-1896), Əsəd ağa Kəngərli, Qurbanəli Şərifov (1854-1917), Baxşəli ağa Şahtaxtlı, Nəsrulla Şeyxov (1863-1921) və başqalarını həmin cəmiyyətə cəlb edir.
Eynəli bəy Sultanovun təşkilatçılığı və rəhbərliyi altında "Ziyalılar cəmiyyəti"ndə dövrün ictimai-siyasi, qadın azadlığı məsələləri müzakirə edilir, yeni məktəblər, kitabxanalar açmaq qərara alınır, elmi-ədəbi mübahisələr keçirilirdi. Burada Aleksandr Puşkin, Lev Tolstoy, Belinski, Dobrolyubov kimi görkəmli rus yazıçı və şairlərinin də əsərləri oxunur, tərcümə edilir və fikirləri üzərində elmi mübahisələr aparılır, xalqı qəflət yuxusundan oyatmaq üçün hər cür səy göstərilirdi.
Dövrün tərəqqipərvər, açıqfikirli ziyalılarından Məhəmməd ağa Şahtaxtlı (1846-1931), Qurbanəli Şərifov (1854-1917), Məhəmməd Tağı Sidqi (1854-1903), Cəlil Məmmədquluzadə (1869-1932), Eynəli bəy Sultanov (1866-1935), Mirzə Əlməmməd Xəlilov (1862-1896), Mirzə Ələkbər Bəyalı oğlu Süleymanov (1862-1921), Mirzə Məmməd Zamanbəyov və başqalarının təşəbbüsü və səyi nəticəsində 1883-cü ildə Naxçıvanda ilk dəfə olaraq "Müsəlman incəsənəti və dram cəmiyyəti" adlı bir ədəbi cəmiyyət yaradılır. Şəhərin tərəqqipərvər, yeni fikirli adamları cəmiyyətin fəaliyyətinə kömək etsələr də, o dövrdə ruhanilər, hökumət məmurları onlara yaxşı münasibət bəsləmirdilər.
Eynəli bəy Sultanovun fəaliyyəti Azərbaycan teatr tarixində ən gözəl səhifələrdən birini təşkil edir. Onun qaynar, çoxcəhətli fəaliyyəti və fədakarlıqla dolu həyatı Naxçıvan teatrının yaranma və təşəkkülündə çox əhəmiyyətli olmuşdur. Eynəli bəy Sultanov həmməsləklərini öz ətrafında toplamağı, gənclərin qəlbində incəsənətə sönməz məhəbbət alovu yandırmağı, xalqına vətənpərvərlik hissləri aşılamağı bacarırdı.
1883-cü ildə Cəlil Məmmədquluzadə və onun naxçıvanlı həmyaşıdları Qori seminariyasında tələbə ikən, Eynəli bəy Sultanov təhsilini başa vurub doğma şəhərinə qayıdır, lakin burada əvvəlki həyat tərzinin hökm sürdüyünü, ətalət və xurafatın həmyerlilərini əsrlərin mürgüsündə saxladığını görür və böyük həvəslə huşyar dostlarından Paşa ağa Sultanov, Mirzə Ələkbər Süleymanov, Qurbanəli Şərifov, Nəsrulla və Fərəculla Şeyxov qardaşları (Nəsrulla və Fərəculla Şeyxovlar şair Əliqulu Qəmküsar Nəcəfovun dayılarıdır ? ) ilə birlikdə ilk mədəni tədbirlərin həyata keçirilməsində əvəzsiz rol oynayır. Eynəli bəy Sultanov və dostlarının bu təşəbbüsü, fəaliyyəti Cəlil Məmmədquluzadəni də ruhlandırır. Böyük demokrat yay tətilində Naxçıvana gələrkən görür ki, onun gənc ziyalı dostları artıq yenilik toxumunu səpmişlər. Buna görə də o, dostlarının səy və təşəbbüslərini alqışlayır. Cəlil Məmmədquluzadə təhsilini başa vurub Naxçıvana qayıtdıqda Eynəli bəy Sultanovla görüşür, onun dərin biliyi, yüksək mədəniyyəti Mirzə Cəlili valeh edir. O, Eynəli bəy Sultanovu köhnəliyə qarşı mübarizədə özünün ən yaxın silahdaşı hesab edir və onunla birlikdə fəaliyyətə başlayır. Bu münasibətlə böyük demokrat yazır: "Mən darülmüəllimini qurtaran zaman Naxçıvanda özümdən artıq huşyar dostlarıma rast gəldim. Mənim səsimə səs verən sindaşlarımdan qabaqca əzizim Eynəli Sultan oldu". E.Sultanov və C.Məmmədquluzadə Naxçıvan teatrının yaradılmasında əsas rol oynayırdılar.
Faktlardan aydın görünür ki, Naxçıvanda teatrın əsasının 1883-cü ildə qoyulması ilk peşəkar dünyəvi Azərbaycan teatrının yaradılmasının 10 illiyinə təsadüf edir. Bu tarixi sübut edən bir sıra mənbələrə nəzər salmaq məqsədəuyğundur. Belə ki, o dövrdə Naxçıvanda fəaliyyət göstərən "Naxçıvan müsəlman incəsənəti və dram cəmiyyəti"nin nümayəndələri M.F.Axundovun "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah" əsərini tamaşaya hazırlamış və İrəvana, xalq məktəbləri inspektoru Tselovalnikova aşağıdakı məzmunda teleqram göndərirlər:
- "Naxçıvandan İrəvana teleqraf
- 1883-cü ilin 11 aprelində qəbul edildi.
- Xalq məktəblər inspektoru Tselovalnikova.
Naxçıvan müsəlman (şiə) dram sənəti həvəskarları tərəfindən may ayında acların xeyrinə, 1848-ci ildə nəşr edilmiş "Çadust" kitabından teatr tamaşası göstərməyə icazə vermək haqqında səadətli qubernator yanında vəsatət etməniz rica olunur.
- Fayfi (İmza:)"
Teleqrama razılıq alındıqdan sonra tamaşa 1883-cü ilin may ayında Hacı Nəcəf Zeynalovun evində göstərilir.
İstinadlar
- R.Nəcəfov. Uzun bir xatirə. "Dan ulduzu" jurnalı. 1928, ? 12
- Nuray Əsgərova. "Eynəli bəy Sultanovun 150 illik yubileyi" mövzusunda elmi konfrans. "Təhsil problemləri", 1-7 avqust 2016-cı il, səh. 12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultanov Eyneli bey Colu bey oglu 5 may 1866 Naxcivan 1935 Tiflis Gurcustan SSR ZSFSR ve ya SSRI yazici publisist maarifci pedaqoq dramaturq teatr xadimi ve teatr tenqidcisi tercumeci ictimai xadim Eyneli bey SultanovEyneli bey Colu bey oglu SultanzadeDogum tarixi 5 may 1866Dogum yeri Naxcivan Naxcivan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1935Vefat yeri Tiflis Gurcustan SSR ZSFSR SSRIFealiyyeti yaziciHeyatiNaxcivan ziyalilari icerisinde oz biliyine bacarigina ve teskilatciligina gore Eyneli bey Sultanov ferqlenirdi Eyneli bey Sultanov hele 1882 ci ilde oz evinde Ziyalilar cemiyyeti teskil edir qabaqcil adamlarla savadli genclerle meslekdaslarla elaqe saxlayir Seherin butun tereqqiperver aciqfikirli adamlarindan 1849 1902 Surbi 1874 1915 1862 1896 Esed aga Kengerli Qurbaneli Serifov 1854 1917 Baxseli aga Sahtaxtli Nesrulla Seyxov 1863 1921 ve basqalarini hemin cemiyyete celb edir Eyneli bey Sultanovun teskilatciligi ve rehberliyi altinda Ziyalilar cemiyyeti nde dovrun ictimai siyasi qadin azadligi meseleleri muzakire edilir yeni mektebler kitabxanalar acmaq qerara alinir elmi edebi mubahiseler kecirilirdi Burada Aleksandr Puskin Lev Tolstoy Belinski Dobrolyubov kimi gorkemli rus yazici ve sairlerinin de eserleri oxunur tercume edilir ve fikirleri uzerinde elmi mubahiseler aparilir xalqi qeflet yuxusundan oyatmaq ucun her cur sey gosterilirdi Dovrun tereqqiperver aciqfikirli ziyalilarindan Mehemmed aga Sahtaxtli 1846 1931 Qurbaneli Serifov 1854 1917 Mehemmed Tagi Sidqi 1854 1903 Celil Memmedquluzade 1869 1932 Eyneli bey Sultanov 1866 1935 Mirze Elmemmed Xelilov 1862 1896 Mirze Elekber Beyali oglu Suleymanov 1862 1921 Mirze Memmed Zamanbeyov ve basqalarinin tesebbusu ve seyi neticesinde 1883 cu ilde Naxcivanda ilk defe olaraq Muselman inceseneti ve dram cemiyyeti adli bir edebi cemiyyet yaradilir Seherin tereqqiperver yeni fikirli adamlari cemiyyetin fealiyyetine komek etseler de o dovrde ruhaniler hokumet memurlari onlara yaxsi munasibet beslemirdiler Eyneli bey Sultanovun fealiyyeti Azerbaycan teatr tarixinde en gozel sehifelerden birini teskil edir Onun qaynar coxcehetli fealiyyeti ve fedakarliqla dolu heyati Naxcivan teatrinin yaranma ve tesekkulunde cox ehemiyyetli olmusdur Eyneli bey Sultanov hemmesleklerini oz etrafinda toplamagi genclerin qelbinde incesenete sonmez mehebbet alovu yandirmagi xalqina vetenperverlik hissleri asilamagi bacarirdi 1883 cu ilde Celil Memmedquluzade ve onun naxcivanli hemyasidlari Qori seminariyasinda telebe iken Eyneli bey Sultanov tehsilini basa vurub dogma seherine qayidir lakin burada evvelki heyat terzinin hokm surduyunu etalet ve xurafatin hemyerlilerini esrlerin murgusunde saxladigini gorur ve boyuk hevesle husyar dostlarindan Pasa aga Sultanov Mirze Elekber Suleymanov Qurbaneli Serifov Nesrulla ve Fereculla Seyxov qardaslari Nesrulla ve Fereculla Seyxovlar sair Eliqulu Qemkusar Necefovun dayilaridir ile birlikde ilk medeni tedbirlerin heyata kecirilmesinde evezsiz rol oynayir Eyneli bey Sultanov ve dostlarinin bu tesebbusu fealiyyeti Celil Memmedquluzadeni de ruhlandirir Boyuk demokrat yay tetilinde Naxcivana gelerken gorur ki onun genc ziyali dostlari artiq yenilik toxumunu sepmisler Buna gore de o dostlarinin sey ve tesebbuslerini alqislayir Celil Memmedquluzade tehsilini basa vurub Naxcivana qayitdiqda Eyneli bey Sultanovla gorusur onun derin biliyi yuksek medeniyyeti Mirze Celili valeh edir O Eyneli bey Sultanovu kohneliye qarsi mubarizede ozunun en yaxin silahdasi hesab edir ve onunla birlikde fealiyyete baslayir Bu munasibetle boyuk demokrat yazir Men darulmuellimini qurtaran zaman Naxcivanda ozumden artiq husyar dostlarima rast geldim Menim sesime ses veren sindaslarimdan qabaqca ezizim Eyneli Sultan oldu E Sultanov ve C Memmedquluzade Naxcivan teatrinin yaradilmasinda esas rol oynayirdilar Faktlardan aydin gorunur ki Naxcivanda teatrin esasinin 1883 cu ilde qoyulmasi ilk pesekar dunyevi Azerbaycan teatrinin yaradilmasinin 10 illiyine tesaduf edir Bu tarixi subut eden bir sira menbelere nezer salmaq meqsedeuygundur Bele ki o dovrde Naxcivanda fealiyyet gosteren Naxcivan muselman inceseneti ve dram cemiyyeti nin numayendeleri M F Axundovun Musyo Jordan ve Dervis Mesteli sah eserini tamasaya hazirlamis ve Irevana xalq mektebleri inspektoru Tselovalnikova asagidaki mezmunda teleqram gonderirler Naxcivandan Irevana teleqraf 1883 cu ilin 11 aprelinde qebul edildi Xalq mektebler inspektoru Tselovalnikova Naxcivan muselman sie dram seneti heveskarlari terefinden may ayinda aclarin xeyrine 1848 ci ilde nesr edilmis Cadust kitabindan teatr tamasasi gostermeye icaze vermek haqqinda seadetli qubernator yaninda vesatet etmeniz rica olunur Fayfi Imza Teleqrama raziliq alindiqdan sonra tamasa 1883 cu ilin may ayinda Haci Necef Zeynalovun evinde gosterilir IstinadlarR Necefov Uzun bir xatire Dan ulduzu jurnali 1928 12 Nuray Esgerova Eyneli bey Sultanovun 150 illik yubileyi movzusunda elmi konfrans Tehsil problemleri 1 7 avqust 2016 ci il seh 12