Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | evropium, Eu, 63 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | , 6, f | |||||
| Xarici görünüşü |  | |||||
| Atom kütləsi | 151.964 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Xe] 4f7 6s2 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 826 °C (1099 K, 1519 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 1529 °C (1802 K, 2784 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Evropium (Eu) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 63-cü element.
Tarixi
İlk dəfə Kruks, sonralar isə Lekok de Buabodran(1892) evropiuma aid olan spektral xəttləri müşahidə etmişdilər. 1896-cı ildə samariumun torpağında Demarse elementin spektrini aşkar etdi. 1901-ci ildə isə ayrılmağına nəsib olaraq təsvir etdi və onu Avropanın şərəfinə evropium adlandırdı.
Atomun xassələri
Adı, simvolu, nömrəsi Evropium, Eu, 63 Atom kütləsi (molyar kütləsi) 151,964 a.k.v.(q/mol) Elektron konfiqurasiyası 4ƒ76s2 Atom radiusu 199 pm
Fiziki xassələri
Digər lantanoidlər kimi, Eu təmiz halda yumşaq, gümüşü-ağ metaldır. Dövrü sistemdə qonşuları olan qadolinium və samariumla müqayisədə evropiumum çox aşağı sıxlığa(5,243q/sm3) əritmə temperaturuna (8260C) və qaynama tempera - turuna (14400C) malikdir. Evropiumun f-elektron rabitəsi tam yarısı dolduğu üçün metal rabitənin əmələ gəlməsində nüvə tərəfindən cazibəsi zəif olan 2 elektron iştirak edir ki, bu da atom radiusunun artmasına səbəb olur.Analoji hadisələr itterbium atomunda da müşahidə olunur. Normal şəraitdə qəfəsinin sabiti 4,581Å olan Eu kub həcm-mərkəzli qəfəs əmələ gətirir.Yüksək təzyiqdə kristallaşanda Eu kristalik qəfəsin yeni iki modifikasiyasını əmələ gətirir. Qeyd etmək lazımdır ki, modifikasiyaların ardıcıllığı təzyiq artdıqca digər lantanoidlərin ardıcıllıqlarından fərqlənir.Birinci faza keçidi 12,5GPa-dan çox olan təzyiqdə baş verir və evropium parametrləri a=2,41Å və c=5,45Å olan heksaqonal kristallik qəfəs əmələ gətirir. Təzyiq 18GPa olanda Eu daha sıx yerləşmiş analoji heksaqanal kristallik qəfəs əmələ gətirir. Bəzi birləşmələrinin kristallik qəfəsində yerləşən Eu ionu intensiv flüoresensiya əmələ gətirmək qabiliyyətinə malik olur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, şüalanma işığının dalğasının uzunluğu evropium ionunun oksidləşməsindən asılıdır. Eu3+ ionu dalğa uzunluğu 613 və 618 nm olanda işıq buraxır ki, bu da intensiv qırmızı rəngə uyğundur. Təzyiq 80HPa və temperatur 1,8K olduqda Eu yüksək keçirici xassə göstərir.
Tətbiqi
Kimyəvi xassələri
Kovalent radiusu 185 pm İon radiusu (+3e)95(2e)109pm Elektromənfiliyi 1,2 (Polinq şkalasına görə) Elektrod potensialı Eu←Eu3+−1,99V Eu←Eu2+−2,08V Oksidləşmə dərəcəsi 3,2 İonlaşma enerjisi 546,9 kC/mol Evropium tipik aktiv metaldır və bir çox qeyri-metallarla reaksiyaya girir. Lantonoidlər qrupunda ən çox Eu kimyəvi aktivdir. Havada tez oksidləşir, metalın səthində həmişə oksid təbəqəqsi olur. Evropium şüşə ampulada kerosin təbəqəsi altında saxlanılır. Havada 1800C qızdırdıqda alışır və yanaraq evropium(III) oksid əmələ gətirir: 4Eu+3O2→2Eu2O3 Çox aktivdir, duz məhlullarından, demək olar ki, bütün metalları sıxışdırıb çıxarır. Birləşmələrində ən çox Eu+3 oksidləşmə dərəcəsi göstərir, müəyyən şəraitdə Eu+2 oksidləşmə dərəcəsi olan birləşmələr almaq olar.Oksidləşmə -reduksiya dərəcəsinin şəraitinin dəyişməklə Eu3O4 oksidini almaq olar. Hidrogenlə Eu qeyri-stexiometrik fazalar əmələ gətirir. Evropium ammonyakda həll olaraq göy rəngli məhlul əmələ gətirir ki, bu da qələvi metal məhlullarında olduğu kimi solvatlaşmış elektronların əmələ gəlməsi ilə izah olunur.
Bəsit maddənin termodinamiki xassələri
- Sıxlığı (n.ş) 5,243 q/sm3
- Ərimə temperaturu 1099K(8260C)
- Qaynama temperaturu 1802K(15290C)
- Xüsusi ərimə istiliyi 9,21kC/mol
- Xüsusi buxarlanma istiliyi 176 kC/mol
- Molyar istilik tutumu 27,656 kC/mol
- Molyar həcmi 28,9 sm3/mol
Bəsit maddənin kristallik qəfəsi
- Qəfəsin strukturu kub həcmmərkəzli
- Qəfəsin parametrləri 4,851Å
Nüvə energetikası
Nüvə energetikasında, atom reaktorlarında evropium(əsasən evropium oksidi, hidroksidi və boratı) neytronların neytrallaşmasında tətbiq olunur. Təqribən 4500 barnda istilik neytronlarının evropiumla toqquşma zamanı udulması təşkil olunur və burada ən aktiv Eu-151(9200 bar) neytronların udulmasında iştirak edir.
Atom-hidrogen energetikasında
Evropium oksidi atom-hidrogen energetikasında suyun termokimyəvi parçalanmasında tətbiq olunur.(evropium-stronsium-iodid sikli)
Lazerli materiallar
Dalğanın uzunluğu 0,61mkm olan (narıncı şüalar) spektrin görünən sahəsində lazer şüalanmanın generasiyasında evropium ionları istifadə olunur. Ona görə evropium oksidi bərkcisimli və çox da geniş yayılmış olmayan maye lazerlərinin hazırlanmasında tətbiq olunur.
Elektronika
Eu samariumun monosulfidində (termoqeneratorlar) leqinləşmiş qatqı, həmçinin almazabənzər karbon nitridinin sintezində leqirləşmiş komponent kimi istifadə olunur. İnteqral mikroelektronikada evropium silisidi nazik plyonka kimi tətbiq olunur. Funksional elektronikada nazik plyonka şəklində evropium monooksidi, habelə evropium və samarium monooksidlərinin ərintiləri maqnit yarımkeçirici kimi tədbiq olunur.
Lyuminoforlar
Elektron şüalı və plazmalı rəngli ekranlarda evropium lyuminoforların vacib tərkibidir. Avro əskinazları saxtalıqdan evropiumun əsasında yaranan lyumoforlarla qorunurlar. Evropium volframat-mikroelektronikada stifadə olunan lyuminofordur.Qara işıqlı lampalarda lyuminofor kimi evropiumla legirləşmiş stronsium borat istifadə olunur.
Suyun keyfiyyətinə təsiri
Su ilə reaksiyada evropium özünü kalsium kimi aparır.PH-ın qiyməti 6-dan aşağı olduqda evropium suya ion şəklində miqrasiya etmək qabiliyyətli olur. Yüksək pH-da evropium pis həll olan, az hərəkətli hidroksidlər əmələ gətirir. Havanın oksiqunilə təmasda Eu2O3 qədər oksidləşir. Təbii qaz ilə minerallaşmış təbii sularda evropiumun maksimum qatılığı 1mkq-dan az olur (dəniz suyunda-1,1∙10-6 mq/l). Bu qatılıqlar suyun keyfiyyətinə çox da təsir görstərmir. Evropium az toksik elementdir.
Yataqları
Lantanoidlərin tərkibinə daxil olan Eu ən çox ABŞ, Qazaxıstan, Rusiya, Avstraliya, Braziliya, Hindistan və Skandinaviyada rast gəlir. Evropiumun dünyada ən iri yatağı Keniyada yerləşir.
Alınması
Metalik evropium Eu2O3-ün vakuum şəraitində lantan və ya karbon ilə reduksiyasından alınır.Həmçinin EuCl3-un ərintisindən elektroliz üsulu ilə alınır.
Qiyməti
Evropium lantonoidlərin içində ən bahalısıdır. 2014-cü il üçün 1kq metalik evropiumun qiyməti ABŞ-də 800-2000$ arasında qeydə alınmışdır. Evropium oksidinin isə 1kq (99,9% təmizlikdə) 500$-dır.
İzotopları
Təbii evropium 2 izotopdan ibarətdir: 151 Eu−52,2% və 153Eu−47,8% (nisbət1:1) Bu yaxınlarda 151 Eu-un zəif α-radioaktivliyi olan yeni bir izotopu aşkar edilmişdir. Bu təbii radioizotopdan başqa 35 süni evropiumun radioizotopları yaradılmış və tədqiq edilmişdir. Onların arasında daha davamlısı 150Eu,151Eu və 154Eu-dür.
Ədəbiyyat
- Sinha S.P. Europium. / Springer-Verlag New York Inc., 1967. — 164 p. — (Anorganische und allgemeine Chemie in Einzeldarstellungen. Herausgegeben von Margot Becke-Goehring. Band VIII).
- Данные о европии на сайте WebElements.
 | Kimyəvi element haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
- "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. — Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2018. — Сild VIII, səh. 147". 2020-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-02-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
63 samarium evropium qadolinium Eu Am dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre evropium Eu 63Qrup Dovr Blok 6 fXarici gorunusuAtom kutlesi 151 964 q molElektron formulu Xe 4f7 6s2Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 826 C 1099 K 1519 F Qaynama temperaturu 1529 C 1802 K 2784 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1 Evropium Eu D I Mendeleyevin elementlerin dovri sisteminde 63 cu element TarixiIlk defe Kruks sonralar ise Lekok de Buabodran 1892 evropiuma aid olan spektral xettleri musahide etmisdiler 1896 ci ilde samariumun torpaginda Demarse elementin spektrini askar etdi 1901 ci ilde ise ayrilmagina nesib olaraq tesvir etdi ve onu Avropanin serefine evropium adlandirdi Atomun xasseleriAdi simvolu nomresi Evropium Eu 63 Atom kutlesi molyar kutlesi 151 964 a k v q mol Elektron konfiqurasiyasi 4ƒ76s2 Atom radiusu 199 pmFiziki xasseleriDiger lantanoidler kimi Eu temiz halda yumsaq gumusu ag metaldir Dovru sistemde qonsulari olan qadolinium ve samariumla muqayisede evropiumum cox asagi sixliga 5 243q sm3 eritme temperaturuna 8260C ve qaynama tempera turuna 14400C malikdir Evropiumun f elektron rabitesi tam yarisi doldugu ucun metal rabitenin emele gelmesinde nuve terefinden cazibesi zeif olan 2 elektron istirak edir ki bu da atom radiusunun artmasina sebeb olur Analoji hadiseler itterbium atomunda da musahide olunur Normal seraitde qefesinin sabiti 4 581A olan Eu kub hecm merkezli qefes emele getirir Yuksek tezyiqde kristallasanda Eu kristalik qefesin yeni iki modifikasiyasini emele getirir Qeyd etmek lazimdir ki modifikasiyalarin ardicilligi tezyiq artdiqca diger lantanoidlerin ardicilliqlarindan ferqlenir Birinci faza kecidi 12 5GPa dan cox olan tezyiqde bas verir ve evropium parametrleri a 2 41A ve c 5 45A olan heksaqonal kristallik qefes emele getirir Tezyiq 18GPa olanda Eu daha six yerlesmis analoji heksaqanal kristallik qefes emele getirir Bezi birlesmelerinin kristallik qefesinde yerlesen Eu ionu intensiv fluoresensiya emele getirmek qabiliyyetine malik olur Onu da qeyd etmek lazimdir ki sualanma isiginin dalgasinin uzunlugu evropium ionunun oksidlesmesinden asilidir Eu3 ionu dalga uzunlugu 613 ve 618 nm olanda isiq buraxir ki bu da intensiv qirmizi renge uygundur Tezyiq 80HPa ve temperatur 1 8K olduqda Eu yuksek kecirici xasse gosterir TetbiqiKimyevi xasseleriKovalent radiusu 185 pm Ion radiusu 3e 95 2e 109pm Elektromenfiliyi 1 2 Polinq skalasina gore Elektrod potensiali Eu Eu3 1 99V Eu Eu2 2 08V Oksidlesme derecesi 3 2 Ionlasma enerjisi 546 9 kC mol Evropium tipik aktiv metaldir ve bir cox qeyri metallarla reaksiyaya girir Lantonoidler qrupunda en cox Eu kimyevi aktivdir Havada tez oksidlesir metalin sethinde hemise oksid tebeqeqsi olur Evropium suse ampulada kerosin tebeqesi altinda saxlanilir Havada 1800C qizdirdiqda alisir ve yanaraq evropium III oksid emele getirir 4Eu 3O2 2Eu2O3 Cox aktivdir duz mehlullarindan demek olar ki butun metallari sixisdirib cixarir Birlesmelerinde en cox Eu 3 oksidlesme derecesi gosterir mueyyen seraitde Eu 2 oksidlesme derecesi olan birlesmeler almaq olar Oksidlesme reduksiya derecesinin seraitinin deyismekle Eu3O4 oksidini almaq olar Hidrogenle Eu qeyri stexiometrik fazalar emele getirir Evropium ammonyakda hell olaraq goy rengli mehlul emele getirir ki bu da qelevi metal mehlullarinda oldugu kimi solvatlasmis elektronlarin emele gelmesi ile izah olunur Besit maddenin termodinamiki xasseleriSixligi n s 5 243 q sm3 Erime temperaturu 1099K 8260C Qaynama temperaturu 1802K 15290C Xususi erime istiliyi 9 21kC mol Xususi buxarlanma istiliyi 176 kC mol Molyar istilik tutumu 27 656 kC mol Molyar hecmi 28 9 sm3 molBesit maddenin kristallik qefesiQefesin strukturu kub hecmmerkezli Qefesin parametrleri 4 851ANuve energetikasiNuve energetikasinda atom reaktorlarinda evropium esasen evropium oksidi hidroksidi ve borati neytronlarin neytrallasmasinda tetbiq olunur Teqriben 4500 barnda istilik neytronlarinin evropiumla toqqusma zamani udulmasi teskil olunur ve burada en aktiv Eu 151 9200 bar neytronlarin udulmasinda istirak edir Atom hidrogen energetikasindaEvropium oksidi atom hidrogen energetikasinda suyun termokimyevi parcalanmasinda tetbiq olunur evropium stronsium iodid sikli Lazerli materiallarDalganin uzunlugu 0 61mkm olan narinci sualar spektrin gorunen sahesinde lazer sualanmanin generasiyasinda evropium ionlari istifade olunur Ona gore evropium oksidi berkcisimli ve cox da genis yayilmis olmayan maye lazerlerinin hazirlanmasinda tetbiq olunur ElektronikaEu samariumun monosulfidinde termoqeneratorlar leqinlesmis qatqi hemcinin almazabenzer karbon nitridinin sintezinde leqirlesmis komponent kimi istifade olunur Inteqral mikroelektronikada evropium silisidi nazik plyonka kimi tetbiq olunur Funksional elektronikada nazik plyonka seklinde evropium monooksidi habele evropium ve samarium monooksidlerinin erintileri maqnit yarimkecirici kimi tedbiq olunur LyuminoforlarElektron suali ve plazmali rengli ekranlarda evropium lyuminoforlarin vacib terkibidir Avro eskinazlari saxtaliqdan evropiumun esasinda yaranan lyumoforlarla qorunurlar Evropium volframat mikroelektronikada stifade olunan lyuminofordur Qara isiqli lampalarda lyuminofor kimi evropiumla legirlesmis stronsium borat istifade olunur Suyun keyfiyyetine tesiriSu ile reaksiyada evropium ozunu kalsium kimi aparir PH in qiymeti 6 dan asagi olduqda evropium suya ion seklinde miqrasiya etmek qabiliyyetli olur Yuksek pH da evropium pis hell olan az hereketli hidroksidler emele getirir Havanin oksiqunile temasda Eu2O3 qeder oksidlesir Tebii qaz ile minerallasmis tebii sularda evropiumun maksimum qatiligi 1mkq dan az olur deniz suyunda 1 1 10 6 mq l Bu qatiliqlar suyun keyfiyyetine cox da tesir gorstermir Evropium az toksik elementdir YataqlariLantanoidlerin terkibine daxil olan Eu en cox ABS Qazaxistan Rusiya Avstraliya Braziliya Hindistan ve Skandinaviyada rast gelir Evropiumun dunyada en iri yatagi Keniyada yerlesir AlinmasiMetalik evropium Eu2O3 un vakuum seraitinde lantan ve ya karbon ile reduksiyasindan alinir Hemcinin EuCl3 un erintisinden elektroliz usulu ile alinir QiymetiEvropium lantonoidlerin icinde en bahalisidir 2014 cu il ucun 1kq metalik evropiumun qiymeti ABS de 800 2000 arasinda qeyde alinmisdir Evropium oksidinin ise 1kq 99 9 temizlikde 500 dir IzotoplariTebii evropium 2 izotopdan ibaretdir 151 Eu 52 2 ve 153Eu 47 8 nisbet1 1 Bu yaxinlarda 151 Eu un zeif a radioaktivliyi olan yeni bir izotopu askar edilmisdir Bu tebii radioizotopdan basqa 35 suni evropiumun radioizotoplari yaradilmis ve tedqiq edilmisdir Onlarin arasinda daha davamlisi 150Eu 151Eu ve 154Eu dur EdebiyyatSinha S P Europium Springer Verlag New York Inc 1967 164 p Anorganische und allgemeine Chemie in Einzeldarstellungen Herausgegeben von Margot Becke Goehring Band VIII Dannye o evropii na sajte WebElements Vikianbarda Evropium ile elaqeli mediafayllar var Kimyevi element haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2018 Sild VIII seh 147 2020 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2024 02 08