Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Erməni vilayəti (1828-1840) — İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalından sonra onların ərazisində yaradılmış inzibati-ərazi vahidi.
| Erməni vilayəti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə |  Rusiya imperiyası | ||||
| İnzibati mərkəz | İrəvan | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 21 mart 1828 | ||||
| Ləğv edilib | 9 aprel 1840 | ||||
| Sahəsi | 20.720 km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| Rəsmi dili | Erməni Azərbaycan, rus, fars, kürd | ||||
 | |||||
| |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
1 oktyabr 1827-ci il tarixində general Paskeviçin komandanlığı altında olan Rusiya imperiya ordusu İrəvan şəhərinə hücuma başladı. 6 günlük ağır döyüşlərdən sonra 6 oktyabr 1827-ci ildə İrəvan şəhəri Rusiya imperiyası tərəfindən işğal edildi.
Gerbi
Ermənilərin təkidi ilə vilayətin yeni statusunun möhkəmləndirilməsi naminə onun gerbi də qəbul olundu. Ermənilərin təkidi ilə qəbul olunmuş bu gerbdə həmin ərazilərin türklərlə bağlılığını xatırladan bir əlamət yox idi. Gerbin aşağı hissəsində Ağrı dağının şəkli çəkilmişdi. Onun fonunda tac və Eçmiədzin (Üçmüəzzin) monastırı, gerbin yuxarı hissəsində isə Rusiya taxt-tacının emblemi olan ikibaşlı qartal təsvir edilmişdi. Gerb Rusiya çarı tərəfindən 1833-cü il fevral ayının 27-də təsdiq olundu.
İnzibati quruluşu
Çar hökuməti «Erməni vilayəti» yaradıldıqdan beş il sonra, 1833-cu il iyunun 23-də «Erməni vilayəti»nin idarəsinin quruluşu haqqında Əsasnamə qəbul etdi. İrəvan əyalətinin inzibati-ərazi bölgüsündə dəyişiklik edildi. Əyalət dörd dairəyə –
- İrəvan dairəsi Göyçə mahalı, Dərəçiçək mahalı, Qırxbulaq mahalı
- Şərur dairəsi Vedibasar mahalı, Zəngibasar mahalı, Gərnibasar mahalı
- Sürməli dairəsi Sürməli mahalı, ,
- Sərdarabad dairəsi. Sərdarabad mahalı, , Talin mahalı, , Abaran mahalı,
Dairələr də mahallardan ibarət idi.
- İrəvan dairəsi Göyçə, Dərəçiçək və Qırxbulaq;
- Şərur isə Şərur, Vedibasar, Qarnibasar və Zəngibasar;
- Sürməli dairəsi Sürməli, Dərəkənd - Parçenis;
- Sərdarabad Saatlı, Talin, Seyidli – Axsaxlı, Abaran, Karpi və Sərdarabad mahallarından ibarət idi.
«Erməni vilayəti»nin idarəsi haqqında 1833-cu il əsasnaməsinə görə Naxçıvan əyalətini altı mahala (Xok, Naxçıvan, Əlincəçay, Yaycı, Dərələyəz, Məvazixatun) ayrılmışdı. Ordubad dairəsinin əvvəlki inzibati-ərazi bölgüsü qalmışdı. 1840-cı ildə «Erməni vilayəti» ləğv olunduqdan sonra İrəvan və Naxçıvan əyalətləri qəzaya çevrilmişdi.
Əhalisi
İ.Şopenə görə Erməni vilayətində 752 kənd olmuşdur. Onlardan 521 - i İrəvan əyalətində, 179-u Naxçıvan əyalətində, 52-si Ordubad dairəsində olmuşdur. Müharibə nəticəsində vilayətin ərazisində 359 kənd, o cümlədən 310 kənd İrəvan əyalətində, 42 kənd Naxçıvan əyalətində, 6 kənd Ordubad dairəsində xaraba qalmış, əhalisi didərgin düşmüşdü (69, 172).Deməli, dağıdılmış, xaraba qoyulmuş kəndlərlə birlikdə Erməni vilayətində cəmisi 3111 kənd olmuşdur. İ.Şopenin hesablamasına görə, xanlıqların işğal edilməsinədək Erməni vilayətinin ərazisində təxminən 23.730 ailə (İrəvan əyalətində 17000 ailə, Naxçıvan əyalətində 4600 ailə, Ordubad dairəsində 2130 ailə) yaşamışdır ki, orta hesabla, hər ailədə 5 nəfər götürdükdə, bu 118650 nəfər təşkil edir. Siyahıyaalmanm nəticələrinə görə, vilayətdə 81749 müsəlman və 25131 yerli errnəni qeydə alınmışdır. Bu siyahıyaalınmanın üstün cəhəti ondadır ki, ayrı-ayrı yaşayış məntəqələri üzrə Irəvandan və Türkiyədən köçürülən erməni ailələrinin sayı və onlann hansı yaşayış məntəqəsində məskunlaşdırıldıqları göstərilmişdir.
Rusiya - İran (1826-28) və Rusiya - Türkiyə (1828-29) müharibələri dövründə və müharibədən sonra İran və Türkiyədən ermənilərin kütləvi surətdə bu yerlərə köçürülüb gətirilməsinə baxmayaraq, çar hakimiyyət orqanları "erməni vilayəti" ərazisində demoqrafik vəziyyəti birdən-birə dəyişdirə bilmədi. İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının işğalını həyata keçirmiş rus generalı Paskeviç, hətta ermənilərin köçürülüb gətirilməsindən sonra belə, İrəvan bölgəsi əhalisinin dörddə üç hissəsinin Azərbaycan türkləri olduğunu etiraf edirdi. Fransız mənşəli rus tədqiqatçısı U.Şopen Paskeviçin tapşırığı ilə 1829-32-ci illərdə "erməni vilayəti"ndə kameral siyahıyaalma keçirmişdir. Burada kəndlərin və əhalinin sayı göstərilmişdir. "Erməni vilayəti"ndə olan 1125 kəndin 1111-də ancaq Azərbaycan türkləri yaşayırdı. Müharibə nəticəsində vilayətin ərazisində 359 kənd, o cümlədən 310 kənd İrəvan əyalətində, 42 kənd Naxçıvan əyalətində, 6 kənd Ordubad dairəsində xaraba qalmış, əhalisi didərgin düşmüşdü.
U.Şopenin kameral təsvirinin nəticəsinə görə, burada 164450 nəfər əhali qeydə alınmışdı. Onlardan 81749 nəfər azərbaycanlılar, 25151 nəfər köçürülməyədək burada yaşayan ermənilərdir. Müharibədən sonra buraya İrandan 35560 nəfər, Türkiyədən isə 21666 nəfər erməni köçürülmüşdü.
Tanınmış rus tədqiqatçısı N.Şavrov ermənilərin Cənubi Qafqaza köçürülməsi prosesini və köçürülüb gətirilmiş ermənilərin sayını araşdırdıqdan sonra 1911-ci ildə yazırdı: "Hazırda Cənubi Qafqazda yaşayan 1 milyon 300 min erməninin 1 milyondan çoxu bu diyarın yerli əhalisi deyil. Onları bura biz köçürüb gətirmişik".
"Erməni vilayəti"nin əyalət və dairələrində gəlmə ermənilərin artımı və yerli azərbaycanlıların çar təzyiqinə davam gətirməyərək İran və Türkiyə ərazilərinə köçməsi nəticəsində əhalinin etnik tərkibindəki fərq ermənilərin xeyrinə dəyişirdi. Məsələn, "erməni vilayəti"ndə Türkmənçay müqaviləsinə qədər 22,5 min erməni yaşayırdısa, sonrakı iki il ərzində onların sayı az qala üç dəfə artdı və 64, 5 min nəfərə çatdırıldı. Naxçıvan əyalətində ermənilərin sayı 2,1 min nəfərdən 1,7 min nəfərə, Ordubad dairəsində isə 1,8 min nəfərdən 3,3 min nəfərə çatdırıldı. İrəvan əyalətinin 119 kəndinə, Naxçıvan əyalətinin 61 kəndinə, Ordubad dairəsinin 11 kəndinə ermənilər köçürüldü. Nə qədər erməni köçürülsə də azərbaycanlılar əhalinin böyük əksəriyyətini təşkil edirdi.
İstinadlar
- Armenia: un homenaje cultural a la ciudad en sus 75 años de vida, P.10
The Armenian oblast was only 8,000 square miles in area, but it included the fertile Araxes Valley and much of the Ararat Plain
- Шопен Иван Иванович "Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи. 2022-03-25 at the Wayback Machine" Санкт-Петербург, Издательство: Типография Императорской Академии Наук, 1852 г. Оглавление: Часть III, Отделение III. Народонаселение, Глава первая. Города, 1. Город Ериван, стр. 464
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-26.
- (PDF). 2018-11-23 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-02.
- [1][ölü keçid]
- "Arxivlənmiş surət". 2023-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ermeni vilayeti 1828 1840 Irevan ve Naxcivan xanliqlarinin Rusiya imperiyasi terefinden isgalindan sonra onlarin erazisinde yaradilmis inzibati erazi vahidi Ermeni vilayetiGerb41 sm e 44 s u Olke Rusiya imperiyasiInzibati merkez IrevanTarixi ve cografiyasiYaradilib 21 mart 1828Legv edilib 9 aprel 1840Sahesi 20 720 km EhalisiResmi dili Ermeni Azerbaycan rus fars kurdArdicilliq Irevan xanligi Naxcivan xanligi Gurcustan Imeretiya quberniyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi1 oktyabr 1827 ci il tarixinde general Paskevicin komandanligi altinda olan Rusiya imperiya ordusu Irevan seherine hucuma basladi 6 gunluk agir doyuslerden sonra 6 oktyabr 1827 ci ilde Irevan seheri Rusiya imperiyasi terefinden isgal edildi GerbiErmenilerin tekidi ile vilayetin yeni statusunun mohkemlendirilmesi namine onun gerbi de qebul olundu Ermenilerin tekidi ile qebul olunmus bu gerbde hemin erazilerin turklerle bagliligini xatirladan bir elamet yox idi Gerbin asagi hissesinde Agri daginin sekli cekilmisdi Onun fonunda tac ve Ecmiedzin Ucmuezzin monastiri gerbin yuxari hissesinde ise Rusiya taxt tacinin emblemi olan ikibasli qartal tesvir edilmisdi Gerb Rusiya cari terefinden 1833 cu il fevral ayinin 27 de tesdiq olundu Inzibati qurulusuCar hokumeti Ermeni vilayeti yaradildiqdan bes il sonra 1833 cu il iyunun 23 de Ermeni vilayeti nin idaresinin qurulusu haqqinda Esasname qebul etdi Irevan eyaletinin inzibati erazi bolgusunde deyisiklik edildi Eyalet dord daireye Irevan dairesi Goyce mahali Derecicek mahali Qirxbulaq mahali Serur dairesi Vedibasar mahali Zengibasar mahali Gernibasar mahali Surmeli dairesi Surmeli mahali Serdarabad dairesi Serdarabad mahali Talin mahali Abaran mahali Daireler de mahallardan ibaret idi Irevan dairesi Goyce Derecicek ve Qirxbulaq Serur ise Serur Vedibasar Qarnibasar ve Zengibasar Surmeli dairesi Surmeli Derekend Parcenis Serdarabad Saatli Talin Seyidli Axsaxli Abaran Karpi ve Serdarabad mahallarindan ibaret idi Ermeni vilayeti nin idaresi haqqinda 1833 cu il esasnamesine gore Naxcivan eyaletini alti mahala Xok Naxcivan Elincecay Yayci Dereleyez Mevazixatun ayrilmisdi Ordubad dairesinin evvelki inzibati erazi bolgusu qalmisdi 1840 ci ilde Ermeni vilayeti legv olunduqdan sonra Irevan ve Naxcivan eyaletleri qezaya cevrilmisdi EhalisiI Sopene gore Ermeni vilayetinde 752 kend olmusdur Onlardan 521 i Irevan eyaletinde 179 u Naxcivan eyaletinde 52 si Ordubad dairesinde olmusdur Muharibe neticesinde vilayetin erazisinde 359 kend o cumleden 310 kend Irevan eyaletinde 42 kend Naxcivan eyaletinde 6 kend Ordubad dairesinde xaraba qalmis ehalisi didergin dusmusdu 69 172 Demeli dagidilmis xaraba qoyulmus kendlerle birlikde Ermeni vilayetinde cemisi 3111 kend olmusdur I Sopenin hesablamasina gore xanliqlarin isgal edilmesinedek Ermeni vilayetinin erazisinde texminen 23 730 aile Irevan eyaletinde 17000 aile Naxcivan eyaletinde 4600 aile Ordubad dairesinde 2130 aile yasamisdir ki orta hesabla her ailede 5 nefer goturdukde bu 118650 nefer teskil edir Siyahiyaalmanm neticelerine gore vilayetde 81749 muselman ve 25131 yerli errneni qeyde alinmisdir Bu siyahiyaalinmanin ustun ceheti ondadir ki ayri ayri yasayis menteqeleri uzre Irevandan ve Turkiyeden kocurulen ermeni ailelerinin sayi ve onlann hansi yasayis menteqesinde meskunlasdirildiqlari gosterilmisdir Rusiya Iran 1826 28 ve Rusiya Turkiye 1828 29 muharibeleri dovrunde ve muharibeden sonra Iran ve Turkiyeden ermenilerin kutlevi suretde bu yerlere kocurulub getirilmesine baxmayaraq car hakimiyyet orqanlari ermeni vilayeti erazisinde demoqrafik veziyyeti birden bire deyisdire bilmedi Irevan ve Naxcivan xanliqlarinin isgalini heyata kecirmis rus generali Paskevic hetta ermenilerin kocurulub getirilmesinden sonra bele Irevan bolgesi ehalisinin dordde uc hissesinin Azerbaycan turkleri oldugunu etiraf edirdi Fransiz menseli rus tedqiqatcisi U Sopen Paskevicin tapsirigi ile 1829 32 ci illerde ermeni vilayeti nde kameral siyahiyaalma kecirmisdir Burada kendlerin ve ehalinin sayi gosterilmisdir Ermeni vilayeti nde olan 1125 kendin 1111 de ancaq Azerbaycan turkleri yasayirdi Muharibe neticesinde vilayetin erazisinde 359 kend o cumleden 310 kend Irevan eyaletinde 42 kend Naxcivan eyaletinde 6 kend Ordubad dairesinde xaraba qalmis ehalisi didergin dusmusdu U Sopenin kameral tesvirinin neticesine gore burada 164450 nefer ehali qeyde alinmisdi Onlardan 81749 nefer azerbaycanlilar 25151 nefer kocurulmeyedek burada yasayan ermenilerdir Muharibeden sonra buraya Irandan 35560 nefer Turkiyeden ise 21666 nefer ermeni kocurulmusdu Taninmis rus tedqiqatcisi N Savrov ermenilerin Cenubi Qafqaza kocurulmesi prosesini ve kocurulub getirilmis ermenilerin sayini arasdirdiqdan sonra 1911 ci ilde yazirdi Hazirda Cenubi Qafqazda yasayan 1 milyon 300 min ermeninin 1 milyondan coxu bu diyarin yerli ehalisi deyil Onlari bura biz kocurub getirmisik Ermeni vilayeti nin eyalet ve dairelerinde gelme ermenilerin artimi ve yerli azerbaycanlilarin car tezyiqine davam getirmeyerek Iran ve Turkiye erazilerine kocmesi neticesinde ehalinin etnik terkibindeki ferq ermenilerin xeyrine deyisirdi Meselen ermeni vilayeti nde Turkmencay muqavilesine qeder 22 5 min ermeni yasayirdisa sonraki iki il erzinde onlarin sayi az qala uc defe artdi ve 64 5 min nefere catdirildi Naxcivan eyaletinde ermenilerin sayi 2 1 min neferden 1 7 min nefere Ordubad dairesinde ise 1 8 min neferden 3 3 min nefere catdirildi Irevan eyaletinin 119 kendine Naxcivan eyaletinin 61 kendine Ordubad dairesinin 11 kendine ermeniler kocuruldu Ne qeder ermeni kocurulse de azerbaycanlilar ehalinin boyuk ekseriyyetini teskil edirdi IstinadlarArmenia un homenaje cultural a la ciudad en sus 75 anos de vida P 10The Armenian oblast was only 8 000 square miles in area but it included the fertile Araxes Valley and much of the Ararat Plain Shopen Ivan Ivanovich Istoricheskij pamyatnik sostoyaniya Armyanskoj oblasti v epohu ee prisoedineniya k Rossijskoj imperii 2022 03 25 at the Wayback Machine Sankt Peterburg Izdatelstvo Tipografiya Imperatorskoj Akademii Nauk 1852 g Oglavlenie Chast III Otdelenie III Narodonaselenie Glava pervaya Goroda 1 Gorod Erivan str 464 Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 26 PDF 2018 11 23 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 02 1 olu kecid Arxivlenmis suret 2023 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 26