Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Emili Mörfi (ing. Emily Murphy, 14 mart 1868 – 27 oktyabr 1933, Kanada)—kanadalı qadın aktivist, hüquqşünas və yazar.
| Emili Mörfi | |
|---|---|
| ing. Emily Murphy | |
 | |
| Doğum tarixi | 14 mart 1868 |
| Vəfat tarixi | 27 oktyabr 1933(65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hakim, insan hüquqları fəalı, yazıçı, qadın hüquqları fəalı[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Emili Ferquson 14 Mart 1868-ci ildə Kanadanın Ontario, Kukstoun şəhərində, dünyaya gəlmişdir. Atası İsaak Ferquson tanınmış iş adamı və torpaq sahibi idi. Emilinin anadan olduğu illər, Qərb mədəniyyətinin intibah və islahatlarla əldə etdiyi maddi rifahı, insan haqları və bərabərlik, qadın hüquqları kimi sosial hüquqlara hələ ki, əks etdirmədiyi illər idi. Bu dövrdə Qərb hələ də orta əsrdən qalma ənənələrini davam etdirirdi.
19 yaşında Emili anglikan rahibi Artur Mörfi ilə ailə həyatı qurur. Bu evlilikdən cütlüyün 4 övladı dünyaya gəlir. Lakin uşaqlarından birini itirən Artur və Emili Edmontondan köçərək Albertada yaşamağa başlayırlar.
Fəaliyyəti
Bu ölüm hadisəsi Emililinin sosial məsuliyyət meydanına atılmasının başlanğıcını qoymuş oldu. Bu tarixə qədər "Ceyn Çanunk" ləqəbi ilə səhnə oyunları yazıb yayımlayan Emili, övladının ölümündən sonra qadın və uşaqların rifahı, yoxsulluq kimi məsələlərlə maraqlanmağa və fəaliyyətini bu yöndə davam etdirməyə başladı. 1910-cu ildə Emili Edmonton xəstəxanasının idarə heyətinə üzv seçilən ilk qadın oldu. Xəstəxana idarəsində Emili qadınların və uşaqların da tibbi xidmətlərdən yararlanması üçün çalışırdı. Lakin bu zaman o, başqa bir faktla qarşılaşdı. Beləki Kanadada qadınlar və uşaqların mülkiyyət hüququ yoxidi və qadınlar mülklərini satan həyat yoldaşlarına qarşı heç bir haqq irəli sürə bilməzdilər. Bu ədalətsiz mülkiyyət hüququna qarşı Emili yeni bir kampaniya başladır və nəhayət 1916-cı ildə qadınlar ərlərinin mülkələrinin 1/3-i üzərində haqq sahibi olurlar. Emilinin bu işdəki fəaliyyəti onun daha da tanınmasına səbəb olmuşdur.
Emili Mörfinin də içində olduğu aktivistlərin səyləri nəticəsində, Albertada qadınlar 1916-ci ildə seçki hüququ əldə edirlər. Kanada daxilində qadınların bu hüququnun tanınmasına isə hələ 3 il var idi. Həmin il, Emili Mörfi və bir qrup qadın aktivist, fahişəlikdə günahlandırılan bir qadının mühakimə olunduğu məhkəmə prosesini izləmək istəyirlər. Ancaq məhkəmə hakimi onların bu tələbinin "uyğunsuz" olduğunu bildirərək, qadın tamaşaçıları salona buraxmır. Bu qadağa, Emili Mörfi üçün yeni bir mübarizə məsələsinə çevrilir. Mörfi, qadınların, bütünlüklə kişilərdən ibarət olan bir məhkəmə salonunda mühakimə olunmalarının ədalətli olmadığını, əgər qadın tamaşaçılara icazə verilmirsə ən azından qadın hakimlər tərəfindən mühakimə edilməli olduqlarını irəli sürür. Bu etirazın ardından Mörfi, Birləşmiş Krallığın ilk sülh hakimi olur. 1 İyul 1916-cı ildə Mörfinin ilk məhkəməsində, müdafiə tərəfinin vəkili Mörfinin mühakimə səlahiyyətinin olmadığını irəli sürür. Səbəb olaraq isə belə bir fikir bildirir:"1867 tarixli BNA Qanununda bilinən "insan" anlayışına qadınlar daxil deyillər və "insan" olmayan bir hakimin mühakimə səlahiyyəti də yoxdur."
Mörfi bu qanuna qarşı yeni kompaniyaya başlayır. Artıq hədəfi, 1867-ci il tarixli qanununun qadınları insan saymayan hökmünün aradan qaldırılması idi. Mörfi bilirdi ki, qanunda dəyişiklik etmək üçün ilk əvvəl Senata üzv seçilmək lazımdır. Tezliklə o Senat üzvlüyünə namizəd olur. Ancaq bundan əvvəl o, qadınların "insan" olduğunu sübut etməli idi. Digər partiyalardan ona qoşulan dörd aktivist qadınla birlikdə (Məşhur Beşlik) 1867-ci il tarixli qanuna qarşı kompaniyaya başlayırlar. 1928-ci ilin mart ayında Kanada Ali Məhkəməsi, qanunda qeyd olunan "insan" anlayışına qadınların daxil olmadığına qərar verir. Mörfi və yoldaşları, bu qərara etiraz edərək, daha yüksək ali məqam olan Birləşmiş Krallıq Xüsusi Şurasının Ədliyyə Komitəsinə müraciət edirlər.
18 Oktyabr 1929-cu ildə komitə qərarını açıqlayır: 1867-ci il tarixli BNA Qanununda tanınan "insan" anlayışına qadınlar da daxildirlər və Senata namizəd ola bilərlər. Nəticədə Emili Mörfi başda olmaqda "" qalib gəlir.
Emili Mörfi 1933-cü ilə qədər Senatın üzvlərindən biri olmuşdur.
Vəfatı
Emili Mörfi 27 oktyabr 1933-cü ildə Kanadanın Edmonton şəhərində vəfat etmişdir.
İstinadlar
- Emily Murphy // SNAC (ing.). 2010.
- Historica Canada.
- "Emily Murphy | Historica Canada". www.historicacanada.ca (ingilis). 2019-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-02.
- Prentice, Alison; ; Brandt, Gail Cuthbert; Light, Beth; ; Black, Naomi. Canadian Women: A History. Toronto: Harcourt Brace Jovanovich. 1988. 282–83.
- Kome, Penney. Women of Influence: Canadian Women and Politics (1st). Toronto, Ontario: Doubleday Canada. 1985. 31–32. ISBN . 2022-05-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Emili Morfi ing Emily Murphy 14 mart 1868 27 oktyabr 1933 Kanada kanadali qadin aktivist huquqsunas ve yazar Emili Morfiing Emily MurphyDogum tarixi 14 mart 1868 1868 03 14 Vefat tarixi 27 oktyabr 1933 1933 10 27 65 yasinda Vefat yeri KanadaFealiyyeti hakim insan huquqlari feali yazici qadin huquqlari feali d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEmili Ferquson 14 Mart 1868 ci ilde Kanadanin Ontario Kukstoun seherinde dunyaya gelmisdir Atasi Isaak Ferquson taninmis is adami ve torpaq sahibi idi Emilinin anadan oldugu iller Qerb medeniyyetinin intibah ve islahatlarla elde etdiyi maddi rifahi insan haqlari ve beraberlik qadin huquqlari kimi sosial huquqlara hele ki eks etdirmediyi iller idi Bu dovrde Qerb hele de orta esrden qalma enenelerini davam etdirirdi 19 yasinda Emili anglikan rahibi Artur Morfi ile aile heyati qurur Bu evlilikden cutluyun 4 ovladi dunyaya gelir Lakin usaqlarindan birini itiren Artur ve Emili Edmontondan kocerek Albertada yasamaga baslayirlar FealiyyetiBu olum hadisesi Emililinin sosial mesuliyyet meydanina atilmasinin baslangicini qoymus oldu Bu tarixe qeder Ceyn Canunk leqebi ile sehne oyunlari yazib yayimlayan Emili ovladinin olumunden sonra qadin ve usaqlarin rifahi yoxsulluq kimi meselelerle maraqlanmaga ve fealiyyetini bu yonde davam etdirmeye basladi 1910 cu ilde Emili Edmonton xestexanasinin idare heyetine uzv secilen ilk qadin oldu Xestexana idaresinde Emili qadinlarin ve usaqlarin da tibbi xidmetlerden yararlanmasi ucun calisirdi Lakin bu zaman o basqa bir faktla qarsilasdi Beleki Kanadada qadinlar ve usaqlarin mulkiyyet huququ yoxidi ve qadinlar mulklerini satan heyat yoldaslarina qarsi hec bir haqq ireli sure bilmezdiler Bu edaletsiz mulkiyyet huququna qarsi Emili yeni bir kampaniya basladir ve nehayet 1916 ci ilde qadinlar erlerinin mulkelerinin 1 3 i uzerinde haqq sahibi olurlar Emilinin bu isdeki fealiyyeti onun daha da taninmasina sebeb olmusdur Kanadanin Ottava seherinde Emili Morfi heykeli Emili Morfinin de icinde oldugu aktivistlerin seyleri neticesinde Albertada qadinlar 1916 ci ilde secki huququ elde edirler Kanada daxilinde qadinlarin bu huququnun taninmasina ise hele 3 il var idi Hemin il Emili Morfi ve bir qrup qadin aktivist fahiselikde gunahlandirilan bir qadinin muhakime olundugu mehkeme prosesini izlemek isteyirler Ancaq mehkeme hakimi onlarin bu telebinin uygunsuz oldugunu bildirerek qadin tamasacilari salona buraxmir Bu qadaga Emili Morfi ucun yeni bir mubarize meselesine cevrilir Morfi qadinlarin butunlukle kisilerden ibaret olan bir mehkeme salonunda muhakime olunmalarinin edaletli olmadigini eger qadin tamasacilara icaze verilmirse en azindan qadin hakimler terefinden muhakime edilmeli olduqlarini ireli surur Bu etirazin ardindan Morfi Birlesmis Kralligin ilk sulh hakimi olur 1 Iyul 1916 ci ilde Morfinin ilk mehkemesinde mudafie terefinin vekili Morfinin muhakime selahiyyetinin olmadigini ireli surur Sebeb olaraq ise bele bir fikir bildirir 1867 tarixli BNA Qanununda bilinen insan anlayisina qadinlar daxil deyiller ve insan olmayan bir hakimin muhakime selahiyyeti de yoxdur Morfi bu qanuna qarsi yeni kompaniyaya baslayir Artiq hedefi 1867 ci il tarixli qanununun qadinlari insan saymayan hokmunun aradan qaldirilmasi idi Morfi bilirdi ki qanunda deyisiklik etmek ucun ilk evvel Senata uzv secilmek lazimdir Tezlikle o Senat uzvluyune namized olur Ancaq bundan evvel o qadinlarin insan oldugunu subut etmeli idi Diger partiyalardan ona qosulan dord aktivist qadinla birlikde Meshur Beslik 1867 ci il tarixli qanuna qarsi kompaniyaya baslayirlar 1928 ci ilin mart ayinda Kanada Ali Mehkemesi qanunda qeyd olunan insan anlayisina qadinlarin daxil olmadigina qerar verir Morfi ve yoldaslari bu qerara etiraz ederek daha yuksek ali meqam olan Birlesmis Kralliq Xususi Surasinin Edliyye Komitesine muraciet edirler 18 Oktyabr 1929 cu ilde komite qerarini aciqlayir 1867 ci il tarixli BNA Qanununda taninan insan anlayisina qadinlar da daxildirler ve Senata namized ola bilerler Neticede Emili Morfi basda olmaqda qalib gelir Emili Morfi 1933 cu ile qeder Senatin uzvlerinden biri olmusdur VefatiEmili Morfi 27 oktyabr 1933 cu ilde Kanadanin Edmonton seherinde vefat etmisdir IstinadlarEmily Murphy SNAC ing 2010 Historica Canada Emily Murphy Historica Canada www historicacanada ca ingilis 2019 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2017 05 02 Prentice Alison Brandt Gail Cuthbert Light Beth Black Naomi Canadian Women A History Toronto Harcourt Brace Jovanovich 1988 282 83 Kome Penney Women of Influence Canadian Women and Politics 1st Toronto Ontario Doubleday Canada 1985 31 32 ISBN 978 0 385 23140 4 2022 05 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 17