Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ebru — su üzərində rəsm çəkmə sənətidir. Ebru rəssamları ebruzən adalanırlar.
Ebru – çağatay dilində "dalğavari", farsca – "bulud" və ya "suyun üzü", ərəbcə isə "üz üçün su" mənalarını verir. Ebru sənətinin mənşəyi barədə müxtəlif versiyalar var. İddia olunur ki, ebrunun vətəni Hindistandır və farslar hindlilərdən, osmanlı türkləri isə farslardan öyrənmişlər. Başqa tədqiqatlar isə ebrunun XIII əsrdə Türküstan və Səmərqənddə yarandığını göstərir. İstənilən halda bu sənət hal-hazırda türk ebruzənləri tərəfindən yaşadılır.
Tarixi
Tarixən ebru Çində və Yaponiyada çox yayımlanmış idi. Hesab olunur ki, bu sənət bu bölgədə başlamışdı. Ebru üslubu ilə hazırlanmış kağız haqqında ən erkən qeyd sayılan mənbə X əsrdə yaşayan Çinli mənur və alim Su Yician yazısında tapmaq olar. Başqa tədqiqatçıların fikrincə, ebru Çinə Yaponiyadan gəlmiş, harada ki, o həmçinin X əsrdən bəri suminaqaşi (yap. 墨 流 し - üzən mürəkkəb) adı altında mövcud idi. Sonra isə o, inkişaf edib. Onlar bu sənətlə əbrə adı ilə məşğul olublar. Digər tarixi məlumatlarda görünür ki, XVI əsrdə ebru sənəti İpək Yolu vasitəsilə Azərbaycana gəlib. Düzdür, tarixi mənbələrdə çox vaxt bu sənətin yarandığı yer İran göstərilir. Fars dilində abru (fars. اَبری) həm suyun üzü, həm də onun naxışları qaşa oxşadığından qaş mənasını verir. Çağatay türkcəsində isə bulud topalarına oxşadığı üçün "bulud topaları" mənasını verir.
Günümüzə çatan ən qədim ebru nümunəsi 1447-ci ildə hazırlanmışdır. O, İstanbulda Topqapı sarayında saxlanılır. Osmanlı imperiyası dövründə ebru üsulu ilə hazırlanan kağızlardan dövlət sənədləri, məktublar üçün istifadə edirdilər. Kağızın gözəlliyindən başqa digər bir xüsusiyyəti də onu qiymətli edirdi. Hər bir ebru təkrarolunmaz naxış və rənglərdən ibarət olduğundan, belə kağızı və həmçinin sənədi də saxtalaşdırmaq mümkün deylidi. Diplomatik yazışmalar və ticarət əlaqələri vasitəsilə XVII əsrdə ebru sənəti Avropada da tanınmağa başladı. Burada ona "türk mərmər kağızı" deyirdilər. Bu cür kağızdan kitab çapında və üzləməsində, hədiyyələrin tərtibatında istifadə edilirdi. Sonralar xüsusilə gözəl alınan ebruları haşiyəyə alıb rəsm əsəri kimi divardan asmağa başladılar.
Hazırlanması
Ebru sənəti tamamilə təbii materiallar əsasında həyata keçirilir. Bu əməliyyat qatılaşdırılmış su üzərində aparılır. Boyalar əsasən torpaqdan hazırlanır. Sonra bu boyalar mərmər üzərində əzilir. Proses təxminən 4–5 saat davam edir. Daha sonra içinə öküz ödü qatılır. Bu, boyanı həm incəldir, həm də suyun üzərində qalmasına imkan verir. Həmçinin, boyalar göy qurşağı kimi bir-birinə qarışmır və onun yapışqanlıq xüsusiyyətini təmin edir.
Qatılaşdırılmış su astraqal (gəvən) ağacı adlanan təbii tikan otunun köməyi ilə alınır. Azərbaycanda bu, daha çox Naxçıvanda, İsmayıllıda yetişir. Gəvən otunun gövdəsindən nişastaya bənzər maddə çıxır ki, bu da suyu qatılaşdırır və nəticədə boyalar suyun üzərində dağılmır. Boyaları qatılaşdırılmış suyun üzərinə özü at quyruğundan, gövdəsi isə gül ağacından hazırlanan fırça vasitəsilə düzürlər. Bu fırçalar əllə düzəldilir. Əvvəlcə suyun üzərinə kiçik damcılar tökülür. Fırçanın bu şəkildə hazırlanmasının səbəbi odur ki, su üzərindəki ebrunun naxışlarını idarə etmək mümkün olsun.
Bunun da növləri var. Boyanı olduğu kimi suyun üzərinə töküb heç bir müdaxilə etməmək olar. Bu üsulu ilk dəfə işləyən sənətkarın adı ilə əlaqədar olaraq ona Battal adı verilib. Bunun da səbəbi yenə tarixi keçmişlə əlaqədardır: XVI əsrdə Şah İsmayılla Yavuz Sultan Səlim arasındakı müharibə nəticəsində Azərbaycan sənətkarlarının çoxunun İstanbula köçü yaranıb. Nəticədə ebru sənəti Azərbaycandan türklərin əlinə keçib. Hərb müdaxiləsindən sonra ebru sənətində də müəyyən üslub dəyişiklikləri baş verib. O vaxtlar bu üsul əsasən Quranın üz qabığına yapışıqlı forzas səhifələrində, xətt yazılarının fonunda, divarda asılan uluların, peyğəmbərlərin sözlərinin yazılışında istifadə olunurdu. Həmçinin bu sənətdən Quran səhifələrinin yan tərəfinin fonunda da istifadə olunurdu. Ebru sənətindən bu gün də həmin məqsədlə istifadə edilir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Ebru Huis Rotterdam
- "Arxivlənmiş surət". 2023-08-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-12.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebru su uzerinde resm cekme senetidir Ebru ressamlari ebruzen adalanirlar Ebru cagatay dilinde dalgavari farsca bulud ve ya suyun uzu erebce ise uz ucun su menalarini verir Ebru senetinin menseyi barede muxtelif versiyalar var Iddia olunur ki ebrunun veteni Hindistandir ve farslar hindlilerden osmanli turkleri ise farslardan oyrenmisler Basqa tedqiqatlar ise ebrunun XIII esrde Turkustan ve Semerqendde yarandigini gosterir Istenilen halda bu senet hal hazirda turk ebruzenleri terefinden yasadilir TarixiTarixen ebru Cinde ve Yaponiyada cox yayimlanmis idi Hesab olunur ki bu senet bu bolgede baslamisdi Ebru uslubu ile hazirlanmis kagiz haqqinda en erken qeyd sayilan menbe X esrde yasayan Cinli menur ve alim Su Yician yazisinda tapmaq olar Basqa tedqiqatcilarin fikrince ebru Cine Yaponiyadan gelmis harada ki o hemcinin X esrden beri suminaqasi yap 墨 流 し uzen murekkeb adi altinda movcud idi Sonra ise o inkisaf edib Onlar bu senetle ebre adi ile mesgul olublar Diger tarixi melumatlarda gorunur ki XVI esrde ebru seneti Ipek Yolu vasitesile Azerbaycana gelib Duzdur tarixi menbelerde cox vaxt bu senetin yarandigi yer Iran gosterilir Fars dilinde abru fars ا بری hem suyun uzu hem de onun naxislari qasa oxsadigindan qas menasini verir Cagatay turkcesinde ise bulud topalarina oxsadigi ucun bulud topalari menasini verir Gunumuze catan en qedim ebru numunesi 1447 ci ilde hazirlanmisdir O Istanbulda Topqapi sarayinda saxlanilir Osmanli imperiyasi dovrunde ebru usulu ile hazirlanan kagizlardan dovlet senedleri mektublar ucun istifade edirdiler Kagizin gozelliyinden basqa diger bir xususiyyeti de onu qiymetli edirdi Her bir ebru tekrarolunmaz naxis ve renglerden ibaret oldugundan bele kagizi ve hemcinin senedi de saxtalasdirmaq mumkun deylidi Diplomatik yazismalar ve ticaret elaqeleri vasitesile XVII esrde ebru seneti Avropada da taninmaga basladi Burada ona turk mermer kagizi deyirdiler Bu cur kagizdan kitab capinda ve uzlemesinde hediyyelerin tertibatinda istifade edilirdi Sonralar xususile gozel alinan ebrulari hasiyeye alib resm eseri kimi divardan asmaga basladilar HazirlanmasiEbru seneti tamamile tebii materiallar esasinda heyata kecirilir Bu emeliyyat qatilasdirilmis su uzerinde aparilir Boyalar esasen torpaqdan hazirlanir Sonra bu boyalar mermer uzerinde ezilir Proses texminen 4 5 saat davam edir Daha sonra icine okuz odu qatilir Bu boyani hem inceldir hem de suyun uzerinde qalmasina imkan verir Hemcinin boyalar goy qursagi kimi bir birine qarismir ve onun yapisqanliq xususiyyetini temin edir Qatilasdirilmis su astraqal geven agaci adlanan tebii tikan otunun komeyi ile alinir Azerbaycanda bu daha cox Naxcivanda Ismayillida yetisir Geven otunun govdesinden nisastaya benzer madde cixir ki bu da suyu qatilasdirir ve neticede boyalar suyun uzerinde dagilmir Boyalari qatilasdirilmis suyun uzerine ozu at quyrugundan govdesi ise gul agacindan hazirlanan firca vasitesile duzurler Bu fircalar elle duzeldilir Evvelce suyun uzerine kicik damcilar tokulur Fircanin bu sekilde hazirlanmasinin sebebi odur ki su uzerindeki ebrunun naxislarini idare etmek mumkun olsun Bunun da novleri var Boyani oldugu kimi suyun uzerine tokub hec bir mudaxile etmemek olar Bu usulu ilk defe isleyen senetkarin adi ile elaqedar olaraq ona Battal adi verilib Bunun da sebebi yene tarixi kecmisle elaqedardir XVI esrde Sah Ismayilla Yavuz Sultan Selim arasindaki muharibe neticesinde Azerbaycan senetkarlarinin coxunun Istanbula kocu yaranib Neticede ebru seneti Azerbaycandan turklerin eline kecib Herb mudaxilesinden sonra ebru senetinde de mueyyen uslub deyisiklikleri bas verib O vaxtlar bu usul esasen Quranin uz qabigina yapisiqli forzas sehifelerinde xett yazilarinin fonunda divarda asilan ulularin peygemberlerin sozlerinin yazilisinda istifade olunurdu Hemcinin bu senetden Quran sehifelerinin yan terefinin fonunda da istifade olunurdu Ebru senetinden bu gun de hemin meqsedle istifade edilir Hemcinin baxGevenXarici kecidlerEbru Huis Rotterdam Arxivlenmis suret 2023 08 12 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 12 Arxivlenmis suret 2023 08 13 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 13