Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dislokasiya — xətti qüsur; Material elmində qüsurlar kristal strukturların atom düzülüşündə bir xətt boyunca görünür.
Dislokasiya nədir
Dislokasiya və ya xətti qüsur; Material elmində qüsurlar kristal strukturların atom düzülüşündə bir xətt boyunca görünür. Atomların tarazlıq mövqeyini tərk etməsi nəticəsində xətt ətrafında qalıq gərginliklər yaranır və gərginlik enerjisi yığılır. Dislokasiyalar adətən materialların bərkimə prosesində baş verir, lakin plastik deformasiya zamanı onların sayı artır. Digər tərəfdən, boş künclərin yığılması və bərk məhlullarda görünən atom uyğunsuzluğu da bu qüsurlara səbəb ola bilər. Dislokasiyanın iki əsas növü var.
- kənar dislokasiya
- vida dislokasiyası
Reallıqda bu iki dislokasiyanın xüsusiyyətləri birlikdə görünür. Belə dislokasiyalara qarışıq dislokasiyalar deyilir.
Qüsurların mövcudluğu 1907-ci ildə italyan fiziki və riyaziyyatçısı Vito Volterra tərəfindən irəli sürülsə də, atom ölçülü qüsurları təsvir edən dislokasiya termini ilk dəfə 1934-cü ildə G.İ.Taylor tərəfindən istifadə edilmişdir.
Dislokasiya növləri
Kənar dislokasiyası
Atomların yarım müstəvisinin kristal quruluşa nüfuz etməsi nəticəsində tətbiq olunan təzyiqlə müstəvinin sonundakı atomlar təzyiqin təsiri ilə sıxılır, müstəvi tərəfindəki atomlar isə açıq qalır. Bu zaman minimum enerji tarazlıq mövqelərini tərk edən atomların potensial enerjisi artır. Bu nizamsızlığın mərkəzi olan xətt kənar dislokasiya adlanır. Dislokasiya xətti boyunca bu yüksək enerjili bölgə materialın mexaniki xüsusiyyətlərinə böyük təsir göstərir.
Kənar dislokasiyasının yaratdığı qüsurun ölçüsü və istiqaməti Burger dövrü ilə hesablanır. Mükəmməl bölgədəki dövr ərzində bərabər intervallarla paralel istiqamətlərdə hərəkət etdikdə dövrə bağlanır. Əgər dairədə qüsurlar varsa, bu dövrün ucları bağlanmır və artıqlığı atomlar arasındakı məsafə qədər qalır. Bu məsafə Burger vektoru adlanır.
Vida dislokasiyası
Kristal müstəvisi boyunca qismən sürüşmə nəticəsində baş verən dislokasiyalara vida dislokasiyaları deyilir. Bu tərcümə atomlar arasındakı məsafədir, yəni Burgens vektorudur. Vida dislokasiyası zamanı yuxarı və aşağı hissələrdəki atomlar tarazlıq mövqelərindən fərqli mövqedə olduqları üçün bir-biri ilə tam olaraq görüşə bilmirlər. Bu səbəbdən dislokasiya xətti boyunca qalıq qaynaq gərginlikləri bölgəsi əmələ gəlir və bununla da potensial enerji artır.
Vida dislokasiya qüsurunun ölçüsü və istiqaməti Burger dövrü ilə hesablanır. Bu çərçivədə, ox ətrafında 360° fırlanma, kristalın əyildiyi hər istiqamətdə iki atom arasındakı məsafə qədər hərəkət etməklə tamamlanır. Yaranan dairədə açıq qalan hissə Burgers vektorudur və vida dislokasiyasına paraleldir. Eynilə, obyektlərin tətbiqinə davam edilərsə, vida dislokasiya xətti boyunca bir spiral çəkilir. Yaranan bu spiral formaya görə belə dislokasiyalara vintlər deyilir.
Qarışıq dislokasiya
Reallıqda kənar və vida dislokasiyalarının birgə mövcud olduğu qarışıq dislokasiyalar mövcuddur. Belə dislokasiyalarda dislokasiya xətti Burgers vektoruna paraleldir və vida dislokasiyası xüsusiyyətini göstərir. İçəriyə doğru gedən bu xətt qövs şəklində əyilib yan səthə qalxır və Burgers vektoruna perpendikulyar olur və bu zaman kənar dislokasiya xüsusiyyətini göstərir.
Tarixi
Qüsurların elastik sahələrini təsvir edən nəzəriyyə ilk olaraq 1907-ci ildə Vito Volterra tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Atom miqyasında qüsura aid olan "dislokasiya" termini 1934-cü ildə G.I.Taylor tərəfindən istifadə edilmişdir.
1930-cu illərə qədər materialşünaslığın davamlı problemlərindən biri plastikliyi mikroskopik terminlərlə izah etmək idi. Qonşu atom təyyarələrinin mükəmməl bir kristalda bir-birinin üzərindən sürüşdüyü kəsmə gərginliyini hesablamaq üçün sadə cəhd göstərir ki, kəsmə modulu olan bir material üçün.
Qalereya
-
![image]()
Dislokasiya -
![image]()
Vida dislokasiya
Həmçinin bax
Dislokasiya
İstinadlar
Xarici keçidlər
Dislokasiya
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dislokasiya xetti qusur Material elminde qusurlar kristal strukturlarin atom duzulusunde bir xett boyunca gorunur Dislokasiya nedirDislokasiya ve ya xetti qusur Material elminde qusurlar kristal strukturlarin atom duzulusunde bir xett boyunca gorunur Atomlarin tarazliq movqeyini terk etmesi neticesinde xett etrafinda qaliq gerginlikler yaranir ve gerginlik enerjisi yigilir Dislokasiyalar adeten materiallarin berkime prosesinde bas verir lakin plastik deformasiya zamani onlarin sayi artir Diger terefden bos kunclerin yigilmasi ve berk mehlullarda gorunen atom uygunsuzlugu da bu qusurlara sebeb ola biler Dislokasiyanin iki esas novu var kenar dislokasiya vida dislokasiyasi Realliqda bu iki dislokasiyanin xususiyyetleri birlikde gorunur Bele dislokasiyalara qarisiq dislokasiyalar deyilir Qusurlarin movcudlugu 1907 ci ilde italyan fiziki ve riyaziyyatcisi Vito Volterra terefinden ireli surulse de atom olculu qusurlari tesvir eden dislokasiya termini ilk defe 1934 cu ilde G I Taylor terefinden istifade edilmisdir Dislokasiya novleriKenar dislokasiyasi Atomlarin yarim mustevisinin kristal qurulusa nufuz etmesi neticesinde tetbiq olunan tezyiqle mustevinin sonundaki atomlar tezyiqin tesiri ile sixilir mustevi terefindeki atomlar ise aciq qalir Bu zaman minimum enerji tarazliq movqelerini terk eden atomlarin potensial enerjisi artir Bu nizamsizligin merkezi olan xett kenar dislokasiya adlanir Dislokasiya xetti boyunca bu yuksek enerjili bolge materialin mexaniki xususiyyetlerine boyuk tesir gosterir Kenar dislokasiyasinin yaratdigi qusurun olcusu ve istiqameti Burger dovru ile hesablanir Mukemmel bolgedeki dovr erzinde beraber intervallarla paralel istiqametlerde hereket etdikde dovre baglanir Eger dairede qusurlar varsa bu dovrun uclari baglanmir ve artiqligi atomlar arasindaki mesafe qeder qalir Bu mesafe Burger vektoru adlanir Vida dislokasiyasi Kristal mustevisi boyunca qismen surusme neticesinde bas veren dislokasiyalara vida dislokasiyalari deyilir Bu tercume atomlar arasindaki mesafedir yeni Burgens vektorudur Vida dislokasiyasi zamani yuxari ve asagi hisselerdeki atomlar tarazliq movqelerinden ferqli movqede olduqlari ucun bir biri ile tam olaraq goruse bilmirler Bu sebebden dislokasiya xetti boyunca qaliq qaynaq gerginlikleri bolgesi emele gelir ve bununla da potensial enerji artir Vida dislokasiya qusurunun olcusu ve istiqameti Burger dovru ile hesablanir Bu cercivede ox etrafinda 360 firlanma kristalin eyildiyi her istiqametde iki atom arasindaki mesafe qeder hereket etmekle tamamlanir Yaranan dairede aciq qalan hisse Burgers vektorudur ve vida dislokasiyasina paraleldir Eynile obyektlerin tetbiqine davam edilerse vida dislokasiya xetti boyunca bir spiral cekilir Yaranan bu spiral formaya gore bele dislokasiyalara vintler deyilir Qarisiq dislokasiya Realliqda kenar ve vida dislokasiyalarinin birge movcud oldugu qarisiq dislokasiyalar movcuddur Bele dislokasiyalarda dislokasiya xetti Burgers vektoruna paraleldir ve vida dislokasiyasi xususiyyetini gosterir Iceriye dogru geden bu xett qovs seklinde eyilib yan sethe qalxir ve Burgers vektoruna perpendikulyar olur ve bu zaman kenar dislokasiya xususiyyetini gosterir TarixiQusurlarin elastik sahelerini tesvir eden nezeriyye ilk olaraq 1907 ci ilde Vito Volterra terefinden islenib hazirlanmisdir Atom miqyasinda qusura aid olan dislokasiya termini 1934 cu ilde G I Taylor terefinden istifade edilmisdir 1930 cu illere qeder materialsunasligin davamli problemlerinden biri plastikliyi mikroskopik terminlerle izah etmek idi Qonsu atom teyyarelerinin mukemmel bir kristalda bir birinin uzerinden surusduyu kesme gerginliyini hesablamaq ucun sade cehd gosterir ki kesme modulu olan bir material ucun tm G2p displaystyle tau m frac G 2 pi dd QalereyaDislokasiya Vida dislokasiyaHemcinin baxDislokasiyaIstinadlarHull D Bacon D J Introduction to dislocations 4th Butterworth Heinemann 2001 Anderson Peter M Peter Martin Theory of dislocations Hirth John Price 1930 Lothe Jens Third New York NY 2017 ISBN 978 0 521 86436 7 OCLC 950750996 Xarici kecidlerDislokasiya