Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dilaram Sultan (1595 – 5 (15) yanvar 1647) — Səfəvi vəliəhdi Məhəmməd Bağır Mirzənin cariyəsi, Şah I Səfinin anası.
| Dilaram Sultan | |
|---|---|
| Marta Konstans qızı Baqrati | |
 | |
| 1629 – 1642 | |
| Əvvəlki | Məhdi-Ülya (həqiqi olaraq) |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Tiflis |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İsfahan |
| Fəaliyyəti | qul[d] |
| Həyat yoldaşı | Vəliəhd Şahzadə Məhəmməd Bağır Mirzə Səfəvi |
| Uşağı | oğlu : Şah Səfi |
| Dini | İslam |
Həyatı
Dilaram Sultan 1605-ci ildə Tiflisdə knyaz ailəsində anadan olmuşdur.[]Səfəvi-Osmanlı müharibələrində Gürcüstanın bir çox əraziləri döyüş meydanına çevrilmişdi. Bu səbəbdən atası Konstans Baqrati ailəsini Şimala – daha təhlükəsiz əraziyə aparmalı oldu. 1612-ci ildə müharibə bitdikdən sonra onlar yenidən Tiflisə geri döndülər. Lakin sabitlik uzun sürmədi. 1613-cü ildə yenidən Səfəvi-Osmanlı müharibəsi başladı. Ağır günlər keçirən ailə 1618-ci ildə qələbə qazanan Şah I Abbas tərəfindən "böyük sürgün"ün qurbanı oldu. Minlərlə gürcü ailəsi ağır şərtlər altında İranın içərilərinə köçürüldü. Dilaram Sultanın valideynləri yolda vəfat etdi, yeganə qardaşını isə yolda itirdi.
Siması olduqca gözəl olan Dilaram hərəm ağaları tərəfindən yolda ikən seçilir. Onu bir neçə qızla İsfahan sarayına aparırlar. Saraya daxil olan Dilaram fars dilini, oxuma-yazmanı mükəmməl öyrənir. O ağılı və cəsarəti ilə Zeynəb Bəyimin diqqətini çəkir.
O dövrdə Şah Abbasın vəliəhd oğlu Məhəmməd Bağır qız axtarışına çımışdı. Gənc şahzadə saraydakı heç bir cariyəni bəyənmirdi. Zeynəb Sultan Dilaramı gecələrin birində hərəmə salaraq Məhəmməd Bağırın otağına salır. Beləliklə də, Dilaram xatunun həyatında dönüş yaranır. Şahzadə onu çox sevir və vurulur.
Şahzadə Səfinin doğulması Dilaram bəyimin saray mövqeyini artırdı. Dilaram bəyim bilirdi ki, oğlu Səfi dövlətin tək şahzadəsidir. Beləliklə, 1629-cu ildə hakimiyyətə onun oğlu Səfi gəlir.
1632-ci ildə şahın hərəmində Səfinin hakimiyyətinə qarşı üsyan qalxdı. Nəticədə, şah qırx hərəm qadının edam edilməsi və I Abbasın qızlarının demək olar ki, bütün oğullarının öldürülməsi ilə bağlı əmr verdi. 1632-ci il hadisəsinə qədər hərəmdə aparıcı qadın I Abbasın bibilərindən biri olan Zeynəb Bəyim idi. Hadisədən sonra Dilarəm xatun ən nüfuzlu matriarxata çevrildi. 1647-ci ildə Dilaramın oğlu Səfi vəfat etdikdə onun yerinə II Abbas adlı nəvəsi keçdi. Hələ gənc olan II Abbasın hakimiyyətinin ilk illərində sədrəzəm Sarı Tağı Dilaramın güclü dəstəyi ilə onun regenti kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Xeyriyyəçilik və İnşaat
Dilaram Sultan xeyriyyəyə böyük önəm vermişdir. İsfahanda və Qəzvində bir çox mədrəsə və yetimxanlar açdırmışdı. Vətəni Gürcüstana isə dəyərli alimləri və həkimləri göndərirdi. İsfahanda bir çox tiklilər onun adı ilə bağlıdır. Xalq tərəfindən sevilmiş, "Dövlət Validəsi" adlandırılmışdır. Səfəvi-Osmanlı müharibəsi dövründə əziyyət çəkən ailələr üçün yardımlar etmiş, onlara köməklik etmişdir.
Dilarəm Sultan müvafiq olaraq 1645/1646 və 1647/1648-ci illərdə iki məktəbin tikintisini maaliyyələşdirmişdir.İsfahanda Sarı Tağının sədrəzəmliyi dövründə tikilmiş və şəhərin ən böyüklərindən biri olan "Cəddə karvansarası" (Cəddə nənə deməkdir) padşah II Abbasın nənəsi Dilarəm Sultana aiddir. Ümumilikdə İsfahanda Dilarəm Sultanın vasitəçiliyi ilə tiklmiş iki karvansara mövcuddurr.
Mənbə
İstinadlar
- Blow, 2009. səh. 232
- Bierbrier, 1997. səh. 249-250
- Blow, 2009
- Babaie və b. 2004. səh. 104
- Ali-Səfəviyyə lll cild 486 pg. 4
- Newman, 2008
- Babaie və b. 2004
Ədəbiyyat
- Babaie, Sussan; Babayan, Kathryn; Baghdiantz-McCabe, Ina; Farhad, Massumeh. Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran. I.B.Tauris. 2004. ISBN .
- Bierbrier, Morris. "The Descendants of Theodora Comnena of Trebizond". The Genealogist. 11 (2). 1997.
- Blow, David. Shah Abbas: The Ruthless King Who became an Iranian Legend. London, UK: I. B. Tauris & Co. Ltd. 2009. səh. 20. ISBN . LCCN 2009464064.
- Newman, Andrew J. Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B.Tauris. 2008. səh. 186. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dilaram Sultan 1595 5 15 yanvar 1647 Sefevi veliehdi Mehemmed Bagir Mirzenin cariyesi Sah I Sefinin anasi Dilaram SultanMarta Konstans qizi BaqratiSefeviler dovletinin Valide sultani1629 1642EvvelkiMehdi Ulya heqiqi olaraq SonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 1573Dogum yeri TiflisVefat tarixi 5 yanvar 1647Vefat yeri IsfahanFealiyyeti qul d Heyat yoldasi Veliehd Sahzade Mehemmed Bagir Mirze SefeviUsagi oglu Sah SefiDini IslamHeyatiDilaram Sultan 1605 ci ilde Tiflisde knyaz ailesinde anadan olmusdur menbe gosterin Sefevi Osmanli muharibelerinde Gurcustanin bir cox erazileri doyus meydanina cevrilmisdi Bu sebebden atasi Konstans Baqrati ailesini Simala daha tehlukesiz eraziye aparmali oldu 1612 ci ilde muharibe bitdikden sonra onlar yeniden Tiflise geri donduler Lakin sabitlik uzun surmedi 1613 cu ilde yeniden Sefevi Osmanli muharibesi basladi Agir gunler keciren aile 1618 ci ilde qelebe qazanan Sah I Abbas terefinden boyuk surgun un qurbani oldu Minlerle gurcu ailesi agir sertler altinda Iranin icerilerine kocuruldu Dilaram Sultanin valideynleri yolda vefat etdi yegane qardasini ise yolda itirdi Simasi olduqca gozel olan Dilaram herem agalari terefinden yolda iken secilir Onu bir nece qizla Isfahan sarayina aparirlar Saraya daxil olan Dilaram fars dilini oxuma yazmani mukemmel oyrenir O agili ve cesareti ile Zeyneb Beyimin diqqetini cekir O dovrde Sah Abbasin veliehd oglu Mehemmed Bagir qiz axtarisina cimisdi Genc sahzade saraydaki hec bir cariyeni beyenmirdi Zeyneb Sultan Dilarami gecelerin birinde hereme salaraq Mehemmed Bagirin otagina salir Belelikle de Dilaram xatunun heyatinda donus yaranir Sahzade onu cox sevir ve vurulur Sahzade Sefinin dogulmasi Dilaram beyimin saray movqeyini artirdi Dilaram beyim bilirdi ki oglu Sefi dovletin tek sahzadesidir Belelikle 1629 cu ilde hakimiyyete onun oglu Sefi gelir 1632 ci ilde sahin hereminde Sefinin hakimiyyetine qarsi usyan qalxdi Neticede sah qirx herem qadinin edam edilmesi ve I Abbasin qizlarinin demek olar ki butun ogullarinin oldurulmesi ile bagli emr verdi 1632 ci il hadisesine qeder heremde aparici qadin I Abbasin bibilerinden biri olan Zeyneb Beyim idi Hadiseden sonra Dilarem xatun en nufuzlu matriarxata cevrildi 1647 ci ilde Dilaramin oglu Sefi vefat etdikde onun yerine II Abbas adli nevesi kecdi Hele genc olan II Abbasin hakimiyyetinin ilk illerinde sedrezem Sari Tagi Dilaramin guclu desteyi ile onun regenti kimi fealiyyet gostermisdir Xeyriyyecilik ve InsaatDilaram Sultan xeyriyyeye boyuk onem vermisdir Isfahanda ve Qezvinde bir cox medrese ve yetimxanlar acdirmisdi Veteni Gurcustana ise deyerli alimleri ve hekimleri gonderirdi Isfahanda bir cox tikliler onun adi ile baglidir Xalq terefinden sevilmis Dovlet Validesi adlandirilmisdir Sefevi Osmanli muharibesi dovrunde eziyyet ceken aileler ucun yardimlar etmis onlara komeklik etmisdir Dilarem Sultan muvafiq olaraq 1645 1646 ve 1647 1648 ci illerde iki mektebin tikintisini maaliyyelesdirmisdir Isfahanda Sari Taginin sedrezemliyi dovrunde tikilmis ve seherin en boyuklerinden biri olan Cedde karvansarasi Cedde nene demekdir padsah II Abbasin nenesi Dilarem Sultana aiddir Umumilikde Isfahanda Dilarem Sultanin vasiteciliyi ile tiklmis iki karvansara movcuddurr MenbeIstinadlar Blow 2009 seh 232 Bierbrier 1997 seh 249 250 Blow 2009 Babaie ve b 2004 seh 104 Ali Sefeviyye lll cild 486 pg 4 Newman 2008 Babaie ve b 2004 Edebiyyat Babaie Sussan Babayan Kathryn Baghdiantz McCabe Ina Farhad Massumeh Slaves of the Shah New Elites of Safavid Iran I B Tauris 2004 ISBN 978 0857716866 Bierbrier Morris The Descendants of Theodora Comnena of Trebizond The Genealogist 11 2 1997 Blow David Shah Abbas The Ruthless King Who became an Iranian Legend London UK I B Tauris amp Co Ltd 2009 seh 20 ISBN 978 1845119898 LCCN 2009464064 Newman Andrew J Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire I B Tauris 2008 seh 186 ISBN 978 0857716613