Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ümumi məlumat
Dalmatəpə mədəniyyəti İranın şimal-qərbində Zaqros dağlarının mərkəzi və şimal vadilərində geniş yayılmış mədəniyyətə verilən addır..Dalma keramikası ilkin olaraq Urmiya gölünün cənub-qərb hissəsində, Sulduz vadisində Dalma Təpə və Həsənlu Təpədə aparılan qazıntılar zamanı aşkar edilmişdir. 1961-ci ildə Pensilvaniya Universitetinin Həsənlu Layihəsi çərçivəsində Dalma Təpədə aparılan sonrakı qazıntılar zamanı çox sayıda Dalma keramikası aşkar edilmişdir. Qazıntı materiallarına memarlıq, qəbir və keramika qalıqları, gil, sümüklər, artefaktlar, üyütmə daşları və yonma daşlar daxildir. Aşkar edilmiş materiallar Dalma mədəniyyətinin eramızdan əvvəl beşinci minilliyə aid olduğunu göstərir. Əldə edilmiş keramika bu mədəniyyətin görünən tərəfidir və digər aspektləri haqqında məlumat azdır. Qazıntı materialları Dalma tayfaları və onların həyat tərzləri haqqında kifayət qədər məlumat vermir. Dalma keramikası analoji texniki və üslub xüsusiyyətləri ilə regionda geniş əraziyə yayılmışdır. Qazıntılar göstərir ki, bu mədəniyyət mərkəzi Zaqros dağları, Şimali Luristan, İran Azərbaycanında Urmiya hövzəsi və İraqda Kərkük kimi Mesopotamiyanın bəzi hissələrinə yayılmışdır. İran yaylasının şimal-qərb hissələrində Dalma mədəniyyətinin izləri aşkar edilmişdir. Dalma keramikasının bu bölgədə geniş yayılması bu mədəniyyətin yayılmasında köçəri tayfaların iştirak etdiyini sübut edir.
Keramika
Dalmatəpə yaşayış yerində özünəməxsus boyalı keramika ilə fərqlənən yeni mədəniyyət aşkar olunmuşdur. Bu mədəniyyətin meydana çıxması indiydək aydınlaşdırılmamışdır. Dalmatəpənin keramikası iki qrupa bölünür. Birinci qrupa arxitektura qalıqları ilə birlikdə aşkar olunan boyalı keramika aiddir. Qabların bütün səthini örtən naxışlar sınıq xətlərdən, bir-biri içərisinə çəkilmiş kvadratlardan, üçbucaq və torlu naxışlardan ibarətdir. Naxışların üzəri qara-bənövşəyi rənglə örtülmüşdür. Dalmatəpənin qonşuluğunda, Мərkəzi Zaqrosun cənubunda və Мərkəzi İranda da bənzər boyalı keramikaya rastlanmışdır. Bəzi bənzər nümunələrə Yarımtəpə (II-VII təbəqələr) və Yanıqtəpədə rast gəlinmişdir.
Dalmatəpənin ikinci qrup keramikası basma və kəsmə naxışlı qablardan ibarətdir. Bu tip keramikaya Cənubi Azərbaycan, İran və Ön Asiyada aşkar olunmuşdur. C.Мellart bu keramikanı Xassuna və Balkan yarımadasının, R.Dayson isə Yunanıstan və Qara dənizin cənub rayonlarının keramikası ilə müqayisə etmişdir. R.М.Мunçayev Dalmatəpə keramikasının Azərbaycanın eneolit keramikası ilə bənzər olduğunu qeyd etmişdir. Lakin Dalmatəpənin ən yaxın bənzərləri İlanlıtəpədən məlumdur. Bu, Dalmatəpə keramikasının yerli inkişafın məhsulu olduğunu göstərir. Azərbaycanın eneolit abidələrinin bir qrupunda yayılan bu mədəniyyət Dalmatəpə mədəniyyəti də adlandırılır.
İstinadlar
- HENRICKSON, Elizabeth F.; VITALI, Vanda. "The Dalma Tradition : Prehistoric Inter-Regional Cultural Integration in Highland Western Iran". . 13 (2). 1987: 37–45. doi:10.3406/paleo.1987.4427. ISSN 0153-9345. JSTOR 41492253.
- Young, T. Cuyler. "DALMA PAINTED WARE". . 1963. 2021-08-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-28.
- Abedi, Akbar; Omrani, Behrooz; Karimifar, Azam. "Fifth and fourth millennium BC in north-western Iran: Dalma and Pisdeli revisited". Documenta Praehistorica. 42. December 2015. doi:10.4312/dp.42.23. ISSN 1854-2492. 2020-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-05 – ResearchGate vasitəsilə.
- Dyson, Robert H. "DALMĀ TEPE". Encyclopaedia Iranica. 1993. 2022-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-28.
- Hamlin, Carol. "Dalma Tepe". Iran. 13. 1975: 111–127. doi:10.2307/4300529. ISSN 0578-6967. JSTOR 4300529.
- Tonoike, Yukiko. "Petrographic Analysis of the 6th Millennium B.C. Dalma Ceramics from Northwestern and Central Zagros". Iranian Journal of Archaeological Studies. 2 (2). 2014: 65–82. doi:10.22111/ijas.2014.1526.
- Mellaart, James. The Earliest Settlements in Western Asia: From the Ninth to the End of the Fifth Millennium B.C. (ingilis). Cambridge University Press. 1967.
- Zeynivand, Mohsen; Hariryan, Hamid; Heydarian, Mahmoud. "The Dalma Settlements of Songhor and Koliyaei Plains, Central Zagros". Iranian Journal of Archaeological Studies. 3 (1). 2013: 39–47. doi:10.22111/ijas.2013.1734.
- Rahimi Sorkhani, Roghayeh; Eslami, Moein. "Specialized pottery production in Dalma tradition; a statistical approach in pottery analysis from Soha Chay Tepe, Zanjan, Iran". Journal of Archaeological Science: Reports (ingilis). 17. 2018-02-01: 220–234. doi:10.1016/j.jasrep.2017.11.007. ISSN 2352-409X. 2023-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-05 – vasitəsilə.
- Binandeh, Ali; Glascock, Michael D.; Oga, April. "Origin of obsidian tools from Ubaid and Rick Abad in Little Zab basin, Northwestern Iran". Journal of Archaeological Science: Reports (ingilis). 32. 2020-08-01: 102395. doi:10.1016/j.jasrep.2020.102395. ISSN 2352-409X. 2023-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-05 – Elsevier Science Direct vasitəsilə.
- Vəli Baxşəli oğlu Baxşəliyev. Azərbaycan arxeologiyası (Ali məktəb tələbələri üçün vəsait). I cild. Bakı: Elm, 2007.[1] 2020-01-11 at the Wayback Machine
- R. W. Solecki and R. S. Solecki, Tepe Seavan - A Dalma Period Site in the Margavar Valley, Azerbaijan, Bulletin of the Asia Institute 3, 1973, pp. 98-117.
- T. C. Young, Jr. and L. D. Levine, Excavations of the Godin Project. Second Progress Report, Royal Ontario Museum Occasional Papers 26, Toronto, 1974.
- M. M. Voigt and R. H. Dyson, Jr., “The Chronology of Iran, ca. 8000-2000 B.C.,” in R. W. Ehrich, ed., Chronologies in Old World Archaeology, 3rd ed., I, Chicago, 1992, pp. 122-78.
- T. C. Young, Jr., Survey in Western Iran, 1961, JNES 25, 1966, pp. 228-39.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
DalmatepeUmumi melumatDalmatepe medeniyyeti Iranin simal qerbinde Zaqros daglarinin merkezi ve simal vadilerinde genis yayilmis medeniyyete verilen addir Dalma keramikasi ilkin olaraq Urmiya golunun cenub qerb hissesinde Sulduz vadisinde Dalma Tepe ve Hesenlu Tepede aparilan qazintilar zamani askar edilmisdir 1961 ci ilde Pensilvaniya Universitetinin Hesenlu Layihesi cercivesinde Dalma Tepede aparilan sonraki qazintilar zamani cox sayida Dalma keramikasi askar edilmisdir Qazinti materiallarina memarliq qebir ve keramika qaliqlari gil sumukler artefaktlar uyutme daslari ve yonma daslar daxildir Askar edilmis materiallar Dalma medeniyyetinin eramizdan evvel besinci minilliye aid oldugunu gosterir Elde edilmis keramika bu medeniyyetin gorunen terefidir ve diger aspektleri haqqinda melumat azdir Qazinti materiallari Dalma tayfalari ve onlarin heyat terzleri haqqinda kifayet qeder melumat vermir Dalma keramikasi analoji texniki ve uslub xususiyyetleri ile regionda genis eraziye yayilmisdir Qazintilar gosterir ki bu medeniyyet merkezi Zaqros daglari Simali Luristan Iran Azerbaycaninda Urmiya hovzesi ve Iraqda Kerkuk kimi Mesopotamiyanin bezi hisselerine yayilmisdir Iran yaylasinin simal qerb hisselerinde Dalma medeniyyetinin izleri askar edilmisdir Dalma keramikasinin bu bolgede genis yayilmasi bu medeniyyetin yayilmasinda koceri tayfalarin istirak etdiyini subut edir KeramikaDalmatepe yasayis yerinde ozunemexsus boyali keramika ile ferqlenen yeni medeniyyet askar olunmusdur Bu medeniyyetin meydana cixmasi indiydek aydinlasdirilmamisdir Dalmatepenin keramikasi iki qrupa bolunur Birinci qrupa arxitektura qaliqlari ile birlikde askar olunan boyali keramika aiddir Qablarin butun sethini orten naxislar siniq xetlerden bir biri icerisine cekilmis kvadratlardan ucbucaq ve torlu naxislardan ibaretdir Naxislarin uzeri qara benovseyi rengle ortulmusdur Dalmatepenin qonsulugunda Merkezi Zaqrosun cenubunda ve Merkezi Iranda da benzer boyali keramikaya rastlanmisdir Bezi benzer numunelere Yarimtepe II VII tebeqeler ve Yaniqtepede rast gelinmisdir Dalmatepenin ikinci qrup keramikasi basma ve kesme naxisli qablardan ibaretdir Bu tip keramikaya Cenubi Azerbaycan Iran ve On Asiyada askar olunmusdur C Mellart bu keramikani Xassuna ve Balkan yarimadasinin R Dayson ise Yunanistan ve Qara denizin cenub rayonlarinin keramikasi ile muqayise etmisdir R M Muncayev Dalmatepe keramikasinin Azerbaycanin eneolit keramikasi ile benzer oldugunu qeyd etmisdir Lakin Dalmatepenin en yaxin benzerleri Ilanlitepeden melumdur Bu Dalmatepe keramikasinin yerli inkisafin mehsulu oldugunu gosterir Azerbaycanin eneolit abidelerinin bir qrupunda yayilan bu medeniyyet Dalmatepe medeniyyeti de adlandirilir IstinadlarHENRICKSON Elizabeth F VITALI Vanda The Dalma Tradition Prehistoric Inter Regional Cultural Integration in Highland Western Iran 13 2 1987 37 45 doi 10 3406 paleo 1987 4427 ISSN 0153 9345 JSTOR 41492253 Young T Cuyler DALMA PAINTED WARE 1963 2021 08 24 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 28 Abedi Akbar Omrani Behrooz Karimifar Azam Fifth and fourth millennium BC in north western Iran Dalma and Pisdeli revisited Documenta Praehistorica 42 December 2015 doi 10 4312 dp 42 23 ISSN 1854 2492 2020 09 19 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 05 ResearchGate vasitesile Dyson Robert H DALMA TEPE Encyclopaedia Iranica 1993 2022 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 28 Hamlin Carol Dalma Tepe Iran 13 1975 111 127 doi 10 2307 4300529 ISSN 0578 6967 JSTOR 4300529 Tonoike Yukiko Petrographic Analysis of the 6th Millennium B C Dalma Ceramics from Northwestern and Central Zagros Iranian Journal of Archaeological Studies 2 2 2014 65 82 doi 10 22111 ijas 2014 1526 Mellaart James The Earliest Settlements in Western Asia From the Ninth to the End of the Fifth Millennium B C ingilis Cambridge University Press 1967 Zeynivand Mohsen Hariryan Hamid Heydarian Mahmoud The Dalma Settlements of Songhor and Koliyaei Plains Central Zagros Iranian Journal of Archaeological Studies 3 1 2013 39 47 doi 10 22111 ijas 2013 1734 Rahimi Sorkhani Roghayeh Eslami Moein Specialized pottery production in Dalma tradition a statistical approach in pottery analysis from Soha Chay Tepe Zanjan Iran Journal of Archaeological Science Reports ingilis 17 2018 02 01 220 234 doi 10 1016 j jasrep 2017 11 007 ISSN 2352 409X 2023 12 05 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 05 vasitesile Binandeh Ali Glascock Michael D Oga April Origin of obsidian tools from Ubaid and Rick Abad in Little Zab basin Northwestern Iran Journal of Archaeological Science Reports ingilis 32 2020 08 01 102395 doi 10 1016 j jasrep 2020 102395 ISSN 2352 409X 2023 12 05 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 05 Elsevier Science Direct vasitesile Veli Baxseli oglu Baxseliyev Azerbaycan arxeologiyasi Ali mekteb telebeleri ucun vesait I cild Baki Elm 2007 1 2020 01 11 at the Wayback Machine R W Solecki and R S Solecki Tepe Seavan A Dalma Period Site in the Margavar Valley Azerbaijan Bulletin of the Asia Institute 3 1973 pp 98 117 T C Young Jr and L D Levine Excavations of the Godin Project Second Progress Report Royal Ontario Museum Occasional Papers 26 Toronto 1974 M M Voigt and R H Dyson Jr The Chronology of Iran ca 8000 2000 B C in R W Ehrich ed Chronologies in Old World Archaeology 3rd ed I Chicago 1992 pp 122 78 T C Young Jr Survey in Western Iran 1961 JNES 25 1966 pp 228 39