Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. |
Dadaloğlu (1785, Tomarza, Kayseri ili – 1868) — türk aşığı.
| Dadaloğlu | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1785 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1868 |
| Fəaliyyəti | şair |
 Dadaloğlu Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
XIX əsr aşıqlarından biri də Aşıq Dadaloğludur. Aşıq Dadaloğlu haqqında da demək olar ki, ətraflı bilgi azdır. Doğum və ölüm tarixləri dəqiq bilinmədiyi kimi, harada anadan olduğu və öldüyai də bilinmir. Bizə bəlli olan odur ki, bu aşıq Toros dağlan ətrafındakı bölgələrdə köçəri halda yaşayan əfşarlardandır. Atası da şer yazmışdır. Adı da Aşıq Musa Dadaloğludur (Atası bəzi şerlərini Qul Mustafa imzası ilə də yazmışdır). Dadaloğlunun əsl adı Vəlidir. O da atası kimi "Dada-loğlu" təxəllüsü ilə yazmışdır. Ən çox göründüyü yer Kozan, Ərzin, Payas tərəfləri olubdur. Orta Anadolunu gəzib-dolaşmışdır. Belə rəvayət edirlər ki, Dadaloğlu az-çox savad əhli olduğundan əfşar bəylərinə katiblik etmiş və yeri gəldikcə mollalıqla da məşğul olmuşdur. Tarixi sənədlərdə qeyd olunur ki, Anadolunun güney bölgələrində yaşayan əfşarlar köçərilik həyatı sürür, dövlətə vergi ödəməkdən, uşaqlarını orduya göndərməkdən boyun qaçırdıqlarından həmişə hökumət nümayəndələri ilə aralarında anlaşmazlıqlar çıxmışdır. Erməniləri, kürdləri, lazlar və başqa etnik xalqları həmişə olduğu kimi, türklərin üzərinə qaldıran ingilislər, hətta, əfşarların da hökumətdən narazılıqlarından istifadə edərək, onları da qızışdıraraq bölgədə müstəqil bir dövlət qurmağa təhrik etmişlər. Buna görə də əfşar bəyləri və onların tərəfdarları dağlara çəkilərək mübarizəyə qoşulsalar da, ancaq hökumət onları ram eləyə bilmiş, bəylərdən bəzilərini İstanbulda yaşamağa məcbur etmiş, bəzilərinin də yaşayış yerini dəyişmişlər. Aşıq Dadaloğlu məhz onların hökumətə qarşı baş qal-dırmalarını şeirlərində göstərmişdir.
Dadaloğlu nəinki, Kərkük, , Anadolunun, ümumiyyətlə, türk dünyasının ən böyük ozan şairlərindən biridir.
Əfşar bəylərindən Küçük Alioğlu Dədə bəy, onun oğlu Mistik Paşa ilə Kozanoğlu Əhməd bəyin adlarına onun şerlərində rast gəlmək olar. Aşıq oturaq həyata keçmək istəməyən əfşarları müdafiə edirdi: "Fərman padşahın, dağlar bizimdir" deyən Dadaloğlu özünü də dönməz, qorxmaz, mərd bir qəhrəman kimi təqdim edir. Sultan hökumətinin fərmanına belə əməl etmək haqqında düşünmür. Bunları əfşarların adından söyləsə də, özünü onlardan ayırmır və onların sırasında olduğunu açıq büruzə verir. Hökumət Dərviş Paşanın başçılığı altında "Firqəi-islahiyə" (Qaydaya salan, düzəldən, yaxşılaşdıran bölük, dəstə, tümən, qoşun hissəsi) adlı bir ordu hissəsini oturaq həyata keçmək istəməyən və qiyam qaldıran əfşarların üstünə göndərmişdi. Şairin hökumətin bu hərəkətinə etiraz etdiyini bir sıra şerlərində açıq şəkildə görürük. Ordunun camaatla rəftarı, zorakılıq halları onun əsərlərinin başlıca mövzusu kimi diqqəti çəkməyə bilmir
Yaradıcılığı
Aşıq Dadaloğlunun yaradıcılığında bu tayfaların arasındakı didişmə və çəkişmələr, feodallarla camaatın münasibətləri, onların yaşam tərzi, sosial-ictimai əhvalatlar, mübarizələr də xüsusi yer tutur. Bəzi rəvayətlərə görə Aşıq Dadaloğlu ömrünün axırlarında ağ saqqallı bir qoca ikən Çuxurovaya qayıtmış, Adana şəhərində bazarda saz çalaraq şerlər söyləmiş, daha sonra da uşaqlıq və gənclik xatirələrini təzələmək üçün dağlara çıxmış, oralarda da ölmüşdür. Dadaloğlunun şerlərində dağlar bir qorunma, sığınma, bir azadlıq, qurtuluş məskəni kimi təqdim olunur. Təxminən yüzə qədər şeiri gəlib bizə çatmışdır. Sevgi şerləri ilə Qaracaoğlanı, qəhrəmanlıq şerlərilə isə Koroğlunu xatırladan Dadaloğlunun əsərləri sırf aşıq tərzində, lirik biçimdə, heca ölçüsü ilə yazılmışdır. Şerlərinin dili son dərəcə aydın, rəvan, təmiz türkcədir. Aşıq xalq dilinin incəliklərindən məharətlə yararlanmışdır.
Mövzusuna görə onun şerlərində Toros dağları ətrafında yaşayan köçəri tayfaların həyat tərzi, yaşam şərtləri, həyat və yaşamaq uğrundakı mübarizələri, ələm və kədərləri öz əksini tapsa da, sevgi, təbiət təsvirlərinin də özəl yeri vardır. Qoçaqlamaları onu üsyankar şair kimi tanıtsa da, onun səmai, qoşma, varsağı, türküləri onu lirik bir şair, incə ruhlu bir xalq aşığı zirvəsinə qaldırır.
İstinadlar
- "Dadaloğlu (1785 ? – 1868 ?)". 2018-09-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-06-08.
- . 2016-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-08.
Mənbə
- 100 böyük türk. (Azərbaycan dilinə tərcümə edəni Sabir Adil. Redaktoru: Məlik Allahverdiyev), Bakı, 1991. səh.26.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin metnini Azerbaycan diline uygunlasdirmaq lazimdir Meqalede cumle quruluslarindaki yanlisliqlari ve orfoqrafik sehvleri duzeltdikden sonra Azerbaycanca deyil sablonunu silmeyi unutmayin Dadaloglu 1785 Tomarza Kayseri ili 1868 turk asigi DadalogluDogum tarixi 1785Dogum yeri Tomarza Kayseri ili TurkiyeVefat tarixi 1868Fealiyyeti sairDadaloglu Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiXIX esr asiqlarindan biri de Asiq Dadalogludur Asiq Dadaloglu haqqinda da demek olar ki etrafli bilgi azdir Dogum ve olum tarixleri deqiq bilinmediyi kimi harada anadan oldugu ve olduyai de bilinmir Bize belli olan odur ki bu asiq Toros daglan etrafindaki bolgelerde koceri halda yasayan efsarlardandir Atasi da ser yazmisdir Adi da Asiq Musa Dadalogludur Atasi bezi serlerini Qul Mustafa imzasi ile de yazmisdir Dadaloglunun esl adi Velidir O da atasi kimi Dada loglu texellusu ile yazmisdir En cox gorunduyu yer Kozan Erzin Payas terefleri olubdur Orta Anadolunu gezib dolasmisdir Bele revayet edirler ki Dadaloglu az cox savad ehli oldugundan efsar beylerine katiblik etmis ve yeri geldikce mollaliqla da mesgul olmusdur Tarixi senedlerde qeyd olunur ki Anadolunun guney bolgelerinde yasayan efsarlar kocerilik heyati surur dovlete vergi odemekden usaqlarini orduya gondermekden boyun qacirdiqlarindan hemise hokumet numayendeleri ile aralarinda anlasmazliqlar cixmisdir Ermenileri kurdleri lazlar ve basqa etnik xalqlari hemise oldugu kimi turklerin uzerine qaldiran ingilisler hetta efsarlarin da hokumetden naraziliqlarindan istifade ederek onlari da qizisdiraraq bolgede musteqil bir dovlet qurmaga tehrik etmisler Buna gore de efsar beyleri ve onlarin terefdarlari daglara cekilerek mubarizeye qosulsalar da ancaq hokumet onlari ram eleye bilmis beylerden bezilerini Istanbulda yasamaga mecbur etmis bezilerinin de yasayis yerini deyismisler Asiq Dadaloglu mehz onlarin hokumete qarsi bas qal dirmalarini seirlerinde gostermisdir Dadaloglu neinki Kerkuk Anadolunun umumiyyetle turk dunyasinin en boyuk ozan sairlerinden biridir Efsar beylerinden Kucuk Alioglu Dede bey onun oglu Mistik Pasa ile Kozanoglu Ehmed beyin adlarina onun serlerinde rast gelmek olar Asiq oturaq heyata kecmek istemeyen efsarlari mudafie edirdi Ferman padsahin daglar bizimdir deyen Dadaloglu ozunu de donmez qorxmaz merd bir qehreman kimi teqdim edir Sultan hokumetinin fermanina bele emel etmek haqqinda dusunmur Bunlari efsarlarin adindan soylese de ozunu onlardan ayirmir ve onlarin sirasinda oldugunu aciq buruze verir Hokumet Dervis Pasanin basciligi altinda Firqei islahiye Qaydaya salan duzelden yaxsilasdiran boluk deste tumen qosun hissesi adli bir ordu hissesini oturaq heyata kecmek istemeyen ve qiyam qaldiran efsarlarin ustune gondermisdi Sairin hokumetin bu hereketine etiraz etdiyini bir sira serlerinde aciq sekilde goruruk Ordunun camaatla reftari zorakiliq hallari onun eserlerinin baslica movzusu kimi diqqeti cekmeye bilmirYaradiciligiAsiq Dadaloglunun yaradiciliginda bu tayfalarin arasindaki didisme ve cekismeler feodallarla camaatin munasibetleri onlarin yasam terzi sosial ictimai ehvalatlar mubarizeler de xususi yer tutur Bezi revayetlere gore Asiq Dadaloglu omrunun axirlarinda ag saqqalli bir qoca iken Cuxurovaya qayitmis Adana seherinde bazarda saz calaraq serler soylemis daha sonra da usaqliq ve genclik xatirelerini tezelemek ucun daglara cixmis oralarda da olmusdur Dadaloglunun serlerinde daglar bir qorunma siginma bir azadliq qurtulus meskeni kimi teqdim olunur Texminen yuze qeder seiri gelib bize catmisdir Sevgi serleri ile Qaracaoglani qehremanliq serlerile ise Koroglunu xatirladan Dadaloglunun eserleri sirf asiq terzinde lirik bicimde heca olcusu ile yazilmisdir Serlerinin dili son derece aydin revan temiz turkcedir Asiq xalq dilinin inceliklerinden meharetle yararlanmisdir Movzusuna gore onun serlerinde Toros daglari etrafinda yasayan koceri tayfalarin heyat terzi yasam sertleri heyat ve yasamaq ugrundaki mubarizeleri elem ve kederleri oz eksini tapsa da sevgi tebiet tesvirlerinin de ozel yeri vardir Qocaqlamalari onu usyankar sair kimi tanitsa da onun semai qosma varsagi turkuleri onu lirik bir sair ince ruhlu bir xalq asigi zirvesine qaldirir Istinadlar Dadaloglu 1785 1868 2018 09 11 tarixinde Istifade tarixi 2016 06 08 2016 05 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 06 08 Menbe100 boyuk turk Azerbaycan diline tercume edeni Sabir Adil Redaktoru Melik Allahverdiyev Baki 1991 seh 26