Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cəlilkənd — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1 mart 2003-cü il tarixli, 423-IIQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Cəlilkənd kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Cəlilkənd kəndi Cəlilkənd, Cəlilkənd kənd inzibati ərazi dairəsi Cəlilkənd inzibati ərazi dairəsi adlandırılmışdır.
| Cəlilkənd | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 833 m |
| Saat qurşağı | |
Tarixi
Kəndin adı memorial toponimdir. Cəlilkəndə 1961-ci ildə görkəmli mütəfəkkir Cəlil Məmmədquluzadənin şərəfinə Cəlilkənd adı verilmişdir.
“Noraşen” sözü haqqında
Şərur ərazisindəki Noraşen adlı kəndin adı müxtəlif variantlarda izah edilmişdir. Noraşen sözü haqqında qiymətli və dəqiq təhlil f.e.namizədi (1990), BDU-nun müəllimi C.Cəfərova məxsusdur. O, “Noraşen sözünün etimologiyası” məqaləsində yazır ki, “aydın olur ki, Noras/i/on, Norasun, Noraşin, nəhayət Noraşen e.ə. II minilliklərdə bütün dünyada məşhur olan “ərason” (onuncu as ərlər) türk tayfa adının müxtəlif variantlarının (oroson, oroçon, arasun, araşen, orşen) önünə n samitinin artırılması ilə yaranmış sırf türk mənşəli sözdür və erməni dili ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Deməli, qəti söyləmək olar ki, Noraşen etnotoponimi sakların yaşadığı ən qədim yaşayış məskənidir” Qədim türk yurdu olan Noraşen yaşayış məntəqəsinin qədim sakinləri olan türklər tərəfindən türk dilində adlandırılması ağlabatan və inandırıcıdır. XVII əsr fransız səyyahı Şarden “Parisdən İsfahana səyahət” əsərinin 303-cü səhifəsində Noraşeni şəhər adlandırır və 10 aprel 1673-cü ildə bu şəhərin yaxınlığındakı karvansarada gecələdiklərini yazır. Digər bir əcnəbi müəllif-milliyətcə rus olan Sokolovun 1816-1817-ci illərə aid yazdığı gündəliyində bir neçə dəfə Noraşen sözünə rast gəlirik.
Cəlilkənd inzibati mərkəz kimi
Yaşlı kənd sakinlərinin söylədikləri məlumatlar belə deməyə əsas verir ki, əvvəllər kəndin ərazisində poçt (indiki rabitə), bank, klub, xəstəxana, yol istismar idarəsi (idarənin rəisinin Osipov soyadlı eynəkli şəxs olduğu söylənilir), hətta həbsxana da var idi. Yəni Cəlilkənd bir növ Şərur-Dərələyəz qəzasının inzibati mərkəzi hesab edilirdi. Tarixən alverçilərin və əkinçilərin yaşadığı Baş-Noraşendə xeyli məmur var idi. XX əsrin əvvəllərində dəmiryolunun çəkilişi, müəyyən xidmət və iaşə müəssisələrinin köçürülməsi və yenilərinin tikilməsindən sonra Şərur artıq rayon mərkəzinə çevrilmişdi. I Dünya müharibəsi illərində Noraşen kəndinin sakinləri pambıqçılıqla məşğul olurdular. Bu illərdə, xüsusilə 1915-1917-ci illərdə Şərurun bütün düzənlik kəndlərinin, o cümlədən Başnoraşen kəndinin iqtisadiyyatı da pambıq maraqları ətrafında fırlanırdı. Ulya Noraşen (indiki Oğlanqala), Yengicə və Xanlıqlar kənd cəmiyyətləri ilə yanaşı, Başnoraşen kənd cəmiyyəti də xüsusilə fərqlənirdi.
Coğrafiyası və iqlimi
Cəlilkənd Şərur düzündə yerləşir.
Əhalisi
Əhalisi 1927 nəfərdir Tarixə ekskurs etdikdə aydın olur ki, Şərur bölgəsinin müxtəlif ərazilərində, o cümlədən Cəlilkənddə yaşayan əhali içərisində müxtəlif sosial təbəqələrin və zümrələrin nümayəndələri olmuşdur. Bunların içərisisndə bəy, hacı, məşədi və digər sosial qrupları təmsil edən insanlar var idi. Kəndin bəylərindən Samoş bəyin, Teymur bəyin, Fərzah bəyin, Əkbər bəy Səfiyevin və b. adlarını çəkmək olar. Məşədi İbrahim, Məşədi Həsən, Məşədi Ruqiyyə və digərləri də müxtəlif illərdə kənddə yaşayan sakinlər olmuşlar. Kənddə məskunlaşaraq yaşayan tayfalar-Musayevlər, Nadirovlar, Əsgərovlar, Rəhimovlar, Həsənovlar, Məmmədovlar və b. xüsusi çəkiyə və hörmətə malik olmuş, onların içərisində tanınmış (təkcə Şəruruda deyil, bütün respublikada) yüksək vəzifəli şəxslər, elm və sənət adamları, hərbçilər, hüquq-mühafizə orqanlarının məsul işçiləri və b. sahələrdə çalışan dövlət qulluqçuları olmuşdur və hazırda da vardır. Mənbə və sənədlərdə Sovet hakimiyyətinin qələbəsinə qədər ümumi torpaq sahəsi 508.208 desyatinə (desyatin=1,0925 ha) bərabər olan Naxçıvanda torpaqların milliləşdirilməsi barədə məlumatlar verilir. Belə ki, Naxçıvan İnqilab Komitəsi 1921-ci ilin noyabrından Naxçıvanda mülkədar, xan, bəy və xəzinə torpaqlarının müsadirə edilib zəhmətkeş kəndlilərə paylanması haqqında dekret vermişdi. Sənədin müddəaları Cəlilkənd bəylərinin də bir neçəsinin torpaq sahələrinə şamil edilmiş və bu torpaqlar müsadirə edilmişdir. Həmin dekretə əsasən kəndin iri torpaq sahiblərindən Səfiyevlərin 5.543 desyatin torpaq sahələri müsadirə edilib milliləşdirilmişdi.
Şəxsiyyətləri
- Tağı bəy Səfiyev
- - Praporşik.
- (1889-?) - məmur, vəkil.
- İbrahim Safi - rəssam.
- Asəf Nadirov — AMEA-nın həqiqi üzvü.
- - mirzə, hesabdar
Təhsil
XX əsrin 80-ci illərində Şərur-Dərələyəz qəzasının mərkəzi olan Cəlilkənddə ilk dünyəvi məktəblərdən biri olan ikisinifli kənd məktəbi açılmışdı (çar hökuməti buna 1883-cü ildə icazə verməyə məcbur olsa da, məktəb iki il sonra-1885-ci il sentyabrın 20-də fəaliyyətə başlamışdı). Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri hörmətli Vasif Talıbov 10 iyul 2006-cı ildə Cəlilkənd orta məktəbinin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdı. Və bu yubiley çox yüksək səviyyədə və böyük təntənə ilə keçirilmişdi. Bundan başqa, məktəbin yaranma tarixi və fəaliyyəti barədə kəndin mərhum ziyalısı-müəllimi K.Zamanov tərəfindən “120 yaşlı məktəb” adlı kitabça hazırlanaraq nəşr etdirilmişdir. Bunları nəzərə alaraq, kənd məktəbinin tarixi haqqında geniş yazmağa ehtiyac hiss olunmasa da, müəyyən məqamları qısa şəkildə xatırlatmağı məqsədəuyğun hesab edirik. Bu dövrdə Şərur qəzasında açılan ilk kənd məktəbi Yenkicə (1882-ci ildə açılıb) idisə, ikincisi Cəlilkənd məktəbi idi. Naxçıvan MR Dövlət Arxivində olan sənədlərə əsasən məktəb kəndin imkanlılarından olan İsmayıl xan Səfiyevə məxsus evdə, iki illik kirayə haqqı 200 manat olmaqla siniflərin sahəsi 560 kub arşın həcmində və hər cür ləvazimatla (məktəb mebeli, kitab və məktəb ləvazimatı) təhciz olunmuş şəkildə fəaliyyətə başlamışdır. Bu məktəbin inkişafında burada dərs deyən müəllimlərdən müdir işləmiş Məmməd bəy Qazıyevin, o dövrün tanınmış ziyalısı, ilk müdir-nəzarətçi Mirzə Əliməmməd Xəlilovun, Molla Fərzalıbəy Fərzalıbəyovun, Cəlil Məmmədquliyevin (Məmmədquluzadənin), Əbülqasım Sultanovun, Ələkbər Süleymanovun, Kərim bəy Səfiyevin, Tağı bəy və Abbasqulu bəy Səfiyevlərin və b. müstəsna xidmətləri olmuşdur. 1887-ci ildə pedoqoji fəaliyyətə başlayan C.Məmmədquluzadə 1887-ci il dekabrın 25-dən 1890-cı il 15 yanvarınadək Cəlilkənd məktəbində müəllimlik etmişdir. Kənd adamları tərəfindən “Mirzə Cəlil” deyə çağırılan C.Məmmədquluzadə 1889-cu ildə kənd həyatına dair topladığı materiallar əsasında ilk qələm təcrübəsini-“Çay dəstgahı” adlı alleqorik dramını bu kənddə yazmışdır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, 1957-ci ilin martında kənd məktəbinə onun adının verilməsi, 1961-ci ildən bu kəndin Cəlilkənd adlandırılması yerli sakinlərin xahişi və tələbi ilə olmuşdur. 1888-ci ildə bu məktəbi bitirən C.Səfiyev Moskva Universitetinin hüquq fakültəsini, bir il sonra məktəbi bitirən H.Səfiyev həmin Universitetin (Moskva) tibb fakültəsini, T.Səfiyev İrəvan Müəllimlər Seminariyasını bitirərək müəllim, İ.İsmayılov bələdiyyə idarəsində katib və notarius, A.Səfiyev dəftərxana xidmətçisi, T.Rəcəbbəyli və B.Kazımbəyov dilmanc işləmişdir (“Məktəbə daxil olanlar və bitirənlər”in siyahısı). 1878-ci ildə Cəlilkənddə dünyaya göz açan Tağı bəy Səfiyev C.Məmmədquluzadənin dostu və məsləkdaşı olmuş, onun təşviqi ilə 1889-1893-cü illərdə İrəvan Müəllimlər Seminariyasında oxumuşdur. “Molla Nəsrəddin” jurnalında çıxışlar edən tanınmış maarifçi T.Səfiyev Sovet hakimiyyəti illərində pedoqoji fəaliyyətini davam etdirmiş, Qars müqaviləsinin (1921) imzalanması mərasimində Naxçıvan diyarının təmsilçisi olmuşdur. 1923-cü ildə Naxçıvan Xalq Maarif Komissarlığının inspektoru vəzifəsində çalışmış, “Rusca-türkcə lüğət” (1929) hazırlamışdır. “Maarifçi zərbəçisi” döş nişanına layiq görülmüşdür Akademik İ.Həbibbəylinin “C.Məmmədquluzadə və müasirləri”, B., 1997, “Qars müqaviləsində Naxçıvan təmsilçisi” (“Fikir” jurnalı, Naxçıvan, 1999, səh.13-14) və b. əsərlərində T.Səfiyevin pedoqoji və siyasi fəaliyyətinə dair ətraflı məlumatlar vardır. 1904-1905-ci illərdən başlayaraq qızların da cəlb ediliyi bu məktəbdə təkcə Cəlilkənd əhalisi deyil, qonşu Düdəngə, Mahmudkənd, Sərxanlı, Qarxun və digər kəndlərin gəncləri də təhsil almışdır. I Dünya müharibəsi illərində, xüsusən 1914-1917-ci illərdə məktəbdə şagirdlərin sayı artmış, ümumiyyətlə, 1918-ci ilə kimi məktəbin məzunlarının sayı 200-dən çox olmuşdur. Az sonra, 1918-1920-ci illərdə erməni qəsbkarlarının bu bölgəyə davamlı hücumları nətisəcində Şərur qəzasının, o cümlədən Cəlilkənd sakinlərinin müəyyən hissəsi öz yurdlarından köçmüşdür. Buna görə də məktəbdə tədris posesində fasilələr yaranmış və məktəbin fəaliyyəti bir müddət dayandırılmışdır. Həmin dövrün arxiv sənədlərindən aydın olur ki, digər kənd məktəbləri kimi Cəlilkənd məktəbi də 1920-ci ilin sonlarında açılaraq yenidən fəaliyyətə başlayır və həmin ildən başlayaraq bu məktəb yeddisinifli natamam orta təhsil ocağına çevrilir. Bu sənədlərdə göstərilir ki, 1921-1922-ci illərdə Cəlilkənddə iki məktəb: oğlan və qız məktəbi yaradılmışdır. Naxçıvan MSSR Xalq Komissarlığının 18 avqust 1926-cı il tarixli əmrinə əsasən oğlan məktəbi ilə qız məktəbi birləşdirilib nümunə məktəbi adlandırılmışdır. Sonralar-1934-1935-ci tədris ilində Cəlilkənd məktəbi natamam orta məktəbə, 1944-1945-ci illərdə orta məktəbə çevrilmişdir. Alman faşistləri ilə müharibə dövründə də Cəlilkənd məktəbi öz fəaliyyətini davam etdirmiş, məktəbin müəllimləri orduya hərtərəfli kömək göstərmişdir. Böyük Vətən müharibəsi illərində məktəblərin əksəriyyətində kolxozlarda işləyərək kolxozçulara kömək etmək məqsədilə şagird briqadaları yaradılmışdır. Müəllim Yusif Həsənovun rəhbərliyi ilə 25 şagirddən ibarət Cəlilkənd natamam orta məktəbində də belə briqada yaradılmışdır. Bir fakt fərəh və qürurla deyilməlidir ki, fəaliyyət göstərdiyi illərdə Cəlilkənd məktəbini 12 şagird qızıl, 4 şagird gümüş, 2 şagird isə fərqlənmə attestatı ilə bitirmişdir. İndi bu məktəbin məzunlarının xoş sorağı müxtəlif yerlərdən gəlir. AMEA həqiqi üzvü, mərhum Asəf Nadirovun, Özbəkistan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü H.Bağırovun və onlarla başqalarının adlarını fəxr və iftixarla çəkmək olar. Cəlilkənd məktəbi özünün idman ənənələri ilə də respublikada taınınmış məktəblərdən biri olub. Vaxtilə ad-san qazanmış kənd idmançılarımızın sayı çox idi. Yaxşı xatırlayıram ki, ötən əsrin 70-80-ci illərində məktəbdə kütləvi şəkildə idman yarışları, futbol, voleybol oyunları keçirılirdi. Və həmişə də bu məktəbin komandası əksər idman növlərində mükafata layiq yerlər tuturdı. Hətta məktəbin voleybol komandası fizika-riyaziyyat müəllimi Ziyad müəllimin rəhbərliyilə respublikada keçirilən final mərhələsində dəfələrlə yüksək nəticələr göstərmişdir. Sərbəst güləş üzrə keçirilən idman yarışları, stolüstü idman oyunları da (şahmat, dama və s.) xüsusi maraq kəsb edirdi. Bu məktəbdə təşkil edilən bilik yarışmaları, məktəblərarası fənn olimpiadaları, müxtəlif xarakterli intelektual oyunlar orta və yaşlı nəslin yaxşı yadındadır. Qeyd edək ki, 1983-cü ildə Cəlilkənd orta məktəbi üçün yeni bina tikilsə də, bu bina müasir tələblərə cavab vermirdi. Buna görə də Cəlilkənddə tikintisinə 2006-cı ilin mart ayında başlanmış ikimərtəbəli 342 şagird yerlik müasir tələblərə uyğun olan məktəb binası tezliklə müəllim və şagirdlərin ixtiyarına verildi. Muxtar Respublikanın hər yerində olduğu kimi, Cəlilkənddə də təhsil infrastrukturunun yenilənməsi uğurla həyata keçirilir. 2014-cü ildən başlayaraq məktəb binası müasir tələblərə uyğun yenidən qurulmuşdur. Hazırda 270 yerlik və 3 mərtəbədən ibarət olan binada tədris üçün gözəl şərait yaradılmışdır. 2015-ci il aprelin 15-də məktəbin müəllimləri ilə söhbət zamanı Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbov demişdir: “Cəlilkənd orta məktəbinin qədim tarixi vardır. Bu il məktəbin 130 ili tamam olur. Fəaliyyəti dövründə məktəb ölkəmizdə təhsilin inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Cəlil Məmmədquluzadə kimi böyük mütəfəkkir vaxtilə bu məkətəbdə dərs demiş, ilk qələm təcrübəsi olan “Çay dəstgahı” alleqorik dramını müəllim və şağirdlərin iştirakı ilə burada tamaşaya qoymuş, böyük maarifçilik işi aparmışdır. Ona görə də mütəfəkkirin adını daşıyan məktəb bu gün öz fəaliyyətinin daha da gücləndirməli, nailiyyətlər artırılmalı, məktəbin yetirmələri gələcəkdə ölkəmizin inkişafına öz töhfələrini verməlidirlər”.
Kənddə orta məktəb fəaliyyət göstərir. Məktəbin əsası 20 sentyabr 1885-ci ildə qoyulmuşdur. XX əsrin əvvəllərində Cəlilkənd məktəbi beşsinifli rus-tatar məktəbinə, 1920-ci ildə yeddisinifli natamam orta tədris ocağına çevrilmişdir. Orta məktəb kimi fəaliyyətə isə 1944-cü ildə başlamışdır. 4 mart 1957-ci ildə Naxçıvan MSSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə məktəbə Cəlil Məmmədquluzadənin adı verilmişdir. 2006-ci ilin sentyabr ayında bu məktəbinin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin Sərəncam vermişdir.
Cəlilkənd buzxanası
Tarixdən məlum olduğu kimi, orta əsrlərdə soyuducular olmadığı üçün Azərbaycanın müxtəlif ərazilərində buzxanalar tikilirdi. Xüsusilə yay aylarında yeyinti məhsullarının qorunub saxlanılmasında buzxanalar mühüm rol oynayırdı. Həmin dövrdə Naxçıvan şəhərində, Ordubadda və Cəlilkənd kəndində də buzxanalar tikilmişdi. Cəlilkənd buzxanası XIX əsrə aid tikilidir. Bu buzxanadan uzun zaman istifadə olunub. Kəndin girəcəyindədir, onun girişi cənubdandır. Dördkünc şəkildə inşa olunan tikili tağabənzər formada tamamlanıb. Ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidələri sırasındadır. Əhali uzun zaman Cəlilkənd buzxanasından istifadə edib. Buzxana sonralar sıradan çıxsa da, kənddə aparılan kompleks quruculuq tədbirləri nəticəsində yenidən qurulub. Yenidənqurmadan sonra Cəlilkənd buzxanasında milli yeməklər hazırlanaraq təqdim olunmuş, qısa bir müddət sonra isə Naxçıvandakı qədim sənətlərdən olan xalçaçılıq sənətinin davam etdirilməsinə həvəsləndirmək və qədim xalça növlərinin nümayiş olunması üçün "Xalq yaradıcılıq emalatxanası" adı altında öz fəaliyyətini davam etdirmişdir.
Kənd qəbiristanlığı
Cəlilkənddə el arasında “qalaça” deyilən xeyli siklop tikililəri var. İnşa üsulu və texnikasına görə bu “qalaçalar” e.ə. II minilliyin əvvəllərinə aid edilir. Şərurun arxeoloji abidələrindən danışarkən AMEA-nın müxbir üzvü V.Baxşəliyev Cəlilkənd qəbiristanlığının da adını çəkir və onun eyniadlı kəndin yaxınlığında Naxçıvan-Sədərək asfalt yolunun sağ tərəfində yerləşdiyini vurğulayır. O yazır: “qəbiristanlıq ətraf yerlərə nisbətən hündür təpənin üzərində yerləşir. Orta əsrlərə aid olan qəbirlər başlıca olaraq qəbiristanlığın cənub və qərb tərəflərindədir. Başdaşılarının bir qismi torpağın aşınması nəticəsində yerə düşmüşdür. Başdaşıları çəhrayı və boz rəngli daşlardan dördkünc formada hazırlanmışdır. Onların mərkəzi hissəsi taxça şəklində oyulmuş və ərəb əlifbası ilə kitabələr yazılmışdır. Tarixlər hicri təqvimi ilə verilmişdir. Başdaşılarında hicri 1210, 1310, 1334 və s. tarixlərə rastlanır. Araşdırmalar göstərir ki, qəbiristanlığın ərazisindən uzun müddət istifadə edilmişdir. Arxeoloji və epiqrafik materiallara əsaslanaraq qəbiristanlığı XVIII-XX əsrlərə aid etmək olar” .
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının inzibati - ərazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı – 2013. 488 səh.
- "Naxçıvan Muxtar Respublikası şəhər və rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1 mart 2003-cü il tarixli, 423-IIQ saylı Qərarı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-29. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. I cild, səh. 121.
- “İşıqlı yol” qəzeti-bu gün “Şərurun səsi”, 14 iyun 1990
- Ə.Eyvazlı. ”Naxçıvan qədim türk torpağıdır”, s.27-28.
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması 2009-cu il. I cild. Bakı - 2010.
- Naxçıvan Ensiklopediyası 2 cilddə, c.2, s.264.
- "Şərur rayonundakı Cəlilkənd orta məktəbinin 120 illik yubleyinin keçirilməsi haqqında" Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 10 iyul 2006-cı il tarixli, 39-03/S nömrəli Sərəncamı. alimeclis.az 2016-03-05 at the Wayback Machine (az.)
- "Cəlilkənd buzxanasının bu günü - VİDEO". nuhcixan.az (az.). 2018-07-24. 2023-07-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-22. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- “Naxçıvanın arxeoloji abidələri”, s.67
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Celilkend Azerbaycan Respublikasi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Serur rayonunda kend Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 1 mart 2003 cu il tarixli 423 IIQ sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Serur rayonunun Celilkend kend inzibati erazi dairesi terkibindeki Celilkend kendi Celilkend Celilkend kend inzibati erazi dairesi Celilkend inzibati erazi dairesi adlandirilmisdir Celilkend39 34 22 sm e 45 00 38 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 833 mSaat qursagi UTC 04 00CelilkendTarixiKendin adi memorial toponimdir Celilkende 1961 ci ilde gorkemli mutefekkir Celil Memmedquluzadenin serefine Celilkend adi verilmisdir Norasen sozu haqqindaSerur erazisindeki Norasen adli kendin adi muxtelif variantlarda izah edilmisdir Norasen sozu haqqinda qiymetli ve deqiq tehlil f e namizedi 1990 BDU nun muellimi C Ceferova mexsusdur O Norasen sozunun etimologiyasi meqalesinde yazir ki aydin olur ki Noras i on Norasun Norasin nehayet Norasen e e II minilliklerde butun dunyada meshur olan erason onuncu as erler turk tayfa adinin muxtelif variantlarinin oroson orocon arasun arasen orsen onune n samitinin artirilmasi ile yaranmis sirf turk menseli sozdur ve ermeni dili ile hec bir elaqesi yoxdur Demeli qeti soylemek olar ki Norasen etnotoponimi saklarin yasadigi en qedim yasayis meskenidir Qedim turk yurdu olan Norasen yasayis menteqesinin qedim sakinleri olan turkler terefinden turk dilinde adlandirilmasi aglabatan ve inandiricidir XVII esr fransiz seyyahi Sarden Parisden Isfahana seyahet eserinin 303 cu sehifesinde Noraseni seher adlandirir ve 10 aprel 1673 cu ilde bu seherin yaxinligindaki karvansarada gecelediklerini yazir Diger bir ecnebi muellif milliyetce rus olan Sokolovun 1816 1817 ci illere aid yazdigi gundeliyinde bir nece defe Norasen sozune rast gelirik Celilkend inzibati merkez kimiYasli kend sakinlerinin soyledikleri melumatlar bele demeye esas verir ki evveller kendin erazisinde poct indiki rabite bank klub xestexana yol istismar idaresi idarenin reisinin Osipov soyadli eynekli sexs oldugu soylenilir hetta hebsxana da var idi Yeni Celilkend bir nov Serur Dereleyez qezasinin inzibati merkezi hesab edilirdi Tarixen alvercilerin ve ekincilerin yasadigi Bas Norasende xeyli memur var idi XX esrin evvellerinde demiryolunun cekilisi mueyyen xidmet ve iase muessiselerinin kocurulmesi ve yenilerinin tikilmesinden sonra Serur artiq rayon merkezine cevrilmisdi I Dunya muharibesi illerinde Norasen kendinin sakinleri pambiqciliqla mesgul olurdular Bu illerde xususile 1915 1917 ci illerde Serurun butun duzenlik kendlerinin o cumleden Basnorasen kendinin iqtisadiyyati da pambiq maraqlari etrafinda firlanirdi Ulya Norasen indiki Oglanqala Yengice ve Xanliqlar kend cemiyyetleri ile yanasi Basnorasen kend cemiyyeti de xususile ferqlenirdi Cografiyasi ve iqlimiCelilkend Serur duzunde yerlesir EhalisiEhalisi 1927 neferdir Tarixe ekskurs etdikde aydin olur ki Serur bolgesinin muxtelif erazilerinde o cumleden Celilkendde yasayan ehali icerisinde muxtelif sosial tebeqelerin ve zumrelerin numayendeleri olmusdur Bunlarin icerisisnde bey haci mesedi ve diger sosial qruplari temsil eden insanlar var idi Kendin beylerinden Samos beyin Teymur beyin Ferzah beyin Ekber bey Sefiyevin ve b adlarini cekmek olar Mesedi Ibrahim Mesedi Hesen Mesedi Ruqiyye ve digerleri de muxtelif illerde kendde yasayan sakinler olmuslar Kendde meskunlasaraq yasayan tayfalar Musayevler Nadirovlar Esgerovlar Rehimovlar Hesenovlar Memmedovlar ve b xususi cekiye ve hormete malik olmus onlarin icerisinde taninmis tekce Seruruda deyil butun respublikada yuksek vezifeli sexsler elm ve senet adamlari herbciler huquq muhafize orqanlarinin mesul iscileri ve b sahelerde calisan dovlet qulluqculari olmusdur ve hazirda da vardir Menbe ve senedlerde Sovet hakimiyyetinin qelebesine qeder umumi torpaq sahesi 508 208 desyatine desyatin 1 0925 ha beraber olan Naxcivanda torpaqlarin millilesdirilmesi barede melumatlar verilir Bele ki Naxcivan Inqilab Komitesi 1921 ci ilin noyabrindan Naxcivanda mulkedar xan bey ve xezine torpaqlarinin musadire edilib zehmetkes kendlilere paylanmasi haqqinda dekret vermisdi Senedin muddealari Celilkend beylerinin de bir necesinin torpaq sahelerine samil edilmis ve bu torpaqlar musadire edilmisdir Hemin dekrete esasen kendin iri torpaq sahiblerinden Sefiyevlerin 5 543 desyatin torpaq saheleri musadire edilib millilesdirilmisdi Sexsiyyetleri Tagi bey Sefiyev Praporsik 1889 memur vekil Ibrahim Safi ressam Asef Nadirov AMEA nin heqiqi uzvu mirze hesabdarTehsilXX esrin 80 ci illerinde Serur Dereleyez qezasinin merkezi olan Celilkendde ilk dunyevi mekteblerden biri olan ikisinifli kend mektebi acilmisdi car hokumeti buna 1883 cu ilde icaze vermeye mecbur olsa da mekteb iki il sonra 1885 ci il sentyabrin 20 de fealiyyete baslamisdi Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin Sedri hormetli Vasif Talibov 10 iyul 2006 ci ilde Celilkend orta mektebinin 120 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda serencam imzalamisdi Ve bu yubiley cox yuksek seviyyede ve boyuk tentene ile kecirilmisdi Bundan basqa mektebin yaranma tarixi ve fealiyyeti barede kendin merhum ziyalisi muellimi K Zamanov terefinden 120 yasli mekteb adli kitabca hazirlanaraq nesr etdirilmisdir Bunlari nezere alaraq kend mektebinin tarixi haqqinda genis yazmaga ehtiyac hiss olunmasa da mueyyen meqamlari qisa sekilde xatirlatmagi meqsedeuygun hesab edirik Bu dovrde Serur qezasinda acilan ilk kend mektebi Yenkice 1882 ci ilde acilib idise ikincisi Celilkend mektebi idi Naxcivan MR Dovlet Arxivinde olan senedlere esasen mekteb kendin imkanlilarindan olan Ismayil xan Sefiyeve mexsus evde iki illik kiraye haqqi 200 manat olmaqla siniflerin sahesi 560 kub arsin hecminde ve her cur levazimatla mekteb mebeli kitab ve mekteb levazimati tehciz olunmus sekilde fealiyyete baslamisdir Bu mektebin inkisafinda burada ders deyen muellimlerden mudir islemis Memmed bey Qaziyevin o dovrun taninmis ziyalisi ilk mudir nezaretci Mirze Elimemmed Xelilovun Molla Ferzalibey Ferzalibeyovun Celil Memmedquliyevin Memmedquluzadenin Ebulqasim Sultanovun Elekber Suleymanovun Kerim bey Sefiyevin Tagi bey ve Abbasqulu bey Sefiyevlerin ve b mustesna xidmetleri olmusdur 1887 ci ilde pedoqoji fealiyyete baslayan C Memmedquluzade 1887 ci il dekabrin 25 den 1890 ci il 15 yanvarinadek Celilkend mektebinde muellimlik etmisdir Kend adamlari terefinden Mirze Celil deye cagirilan C Memmedquluzade 1889 cu ilde kend heyatina dair topladigi materiallar esasinda ilk qelem tecrubesini Cay destgahi adli alleqorik dramini bu kendde yazmisdir Yeri gelmisken qeyd edek ki 1957 ci ilin martinda kend mektebine onun adinin verilmesi 1961 ci ilden bu kendin Celilkend adlandirilmasi yerli sakinlerin xahisi ve telebi ile olmusdur 1888 ci ilde bu mektebi bitiren C Sefiyev Moskva Universitetinin huquq fakultesini bir il sonra mektebi bitiren H Sefiyev hemin Universitetin Moskva tibb fakultesini T Sefiyev Irevan Muellimler Seminariyasini bitirerek muellim I Ismayilov belediyye idaresinde katib ve notarius A Sefiyev defterxana xidmetcisi T Recebbeyli ve B Kazimbeyov dilmanc islemisdir Mektebe daxil olanlar ve bitirenler in siyahisi 1878 ci ilde Celilkendde dunyaya goz acan Tagi bey Sefiyev C Memmedquluzadenin dostu ve meslekdasi olmus onun tesviqi ile 1889 1893 cu illerde Irevan Muellimler Seminariyasinda oxumusdur Molla Nesreddin jurnalinda cixislar eden taninmis maarifci T Sefiyev Sovet hakimiyyeti illerinde pedoqoji fealiyyetini davam etdirmis Qars muqavilesinin 1921 imzalanmasi merasiminde Naxcivan diyarinin temsilcisi olmusdur 1923 cu ilde Naxcivan Xalq Maarif Komissarliginin inspektoru vezifesinde calismis Rusca turkce luget 1929 hazirlamisdir Maarifci zerbecisi dos nisanina layiq gorulmusdur Akademik I Hebibbeylinin C Memmedquluzade ve muasirleri B 1997 Qars muqavilesinde Naxcivan temsilcisi Fikir jurnali Naxcivan 1999 seh 13 14 ve b eserlerinde T Sefiyevin pedoqoji ve siyasi fealiyyetine dair etrafli melumatlar vardir 1904 1905 ci illerden baslayaraq qizlarin da celb ediliyi bu mektebde tekce Celilkend ehalisi deyil qonsu Dudenge Mahmudkend Serxanli Qarxun ve diger kendlerin gencleri de tehsil almisdir I Dunya muharibesi illerinde xususen 1914 1917 ci illerde mektebde sagirdlerin sayi artmis umumiyyetle 1918 ci ile kimi mektebin mezunlarinin sayi 200 den cox olmusdur Az sonra 1918 1920 ci illerde ermeni qesbkarlarinin bu bolgeye davamli hucumlari netisecinde Serur qezasinin o cumleden Celilkend sakinlerinin mueyyen hissesi oz yurdlarindan kocmusdur Buna gore de mektebde tedris posesinde fasileler yaranmis ve mektebin fealiyyeti bir muddet dayandirilmisdir Hemin dovrun arxiv senedlerinden aydin olur ki diger kend mektebleri kimi Celilkend mektebi de 1920 ci ilin sonlarinda acilaraq yeniden fealiyyete baslayir ve hemin ilden baslayaraq bu mekteb yeddisinifli natamam orta tehsil ocagina cevrilir Bu senedlerde gosterilir ki 1921 1922 ci illerde Celilkendde iki mekteb oglan ve qiz mektebi yaradilmisdir Naxcivan MSSR Xalq Komissarliginin 18 avqust 1926 ci il tarixli emrine esasen oglan mektebi ile qiz mektebi birlesdirilib numune mektebi adlandirilmisdir Sonralar 1934 1935 ci tedris ilinde Celilkend mektebi natamam orta mektebe 1944 1945 ci illerde orta mektebe cevrilmisdir Alman fasistleri ile muharibe dovrunde de Celilkend mektebi oz fealiyyetini davam etdirmis mektebin muellimleri orduya herterefli komek gostermisdir Boyuk Veten muharibesi illerinde mekteblerin ekseriyyetinde kolxozlarda isleyerek kolxozculara komek etmek meqsedile sagird briqadalari yaradilmisdir Muellim Yusif Hesenovun rehberliyi ile 25 sagirdden ibaret Celilkend natamam orta mektebinde de bele briqada yaradilmisdir Bir fakt fereh ve qururla deyilmelidir ki fealiyyet gosterdiyi illerde Celilkend mektebini 12 sagird qizil 4 sagird gumus 2 sagird ise ferqlenme attestati ile bitirmisdir Indi bu mektebin mezunlarinin xos soragi muxtelif yerlerden gelir AMEA heqiqi uzvu merhum Asef Nadirovun Ozbekistan Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu H Bagirovun ve onlarla basqalarinin adlarini fexr ve iftixarla cekmek olar Celilkend mektebi ozunun idman eneneleri ile de respublikada taininmis mekteblerden biri olub Vaxtile ad san qazanmis kend idmancilarimizin sayi cox idi Yaxsi xatirlayiram ki oten esrin 70 80 ci illerinde mektebde kutlevi sekilde idman yarislari futbol voleybol oyunlari kecirilirdi Ve hemise de bu mektebin komandasi ekser idman novlerinde mukafata layiq yerler tuturdi Hetta mektebin voleybol komandasi fizika riyaziyyat muellimi Ziyad muellimin rehberliyile respublikada kecirilen final merhelesinde defelerle yuksek neticeler gostermisdir Serbest gules uzre kecirilen idman yarislari stolustu idman oyunlari da sahmat dama ve s xususi maraq kesb edirdi Bu mektebde teskil edilen bilik yarismalari mekteblerarasi fenn olimpiadalari muxtelif xarakterli intelektual oyunlar orta ve yasli neslin yaxsi yadindadir Qeyd edek ki 1983 cu ilde Celilkend orta mektebi ucun yeni bina tikilse de bu bina muasir teleblere cavab vermirdi Buna gore de Celilkendde tikintisine 2006 ci ilin mart ayinda baslanmis ikimertebeli 342 sagird yerlik muasir teleblere uygun olan mekteb binasi tezlikle muellim ve sagirdlerin ixtiyarina verildi Muxtar Respublikanin her yerinde oldugu kimi Celilkendde de tehsil infrastrukturunun yenilenmesi ugurla heyata kecirilir 2014 cu ilden baslayaraq mekteb binasi muasir teleblere uygun yeniden qurulmusdur Hazirda 270 yerlik ve 3 mertebeden ibaret olan binada tedris ucun gozel serait yaradilmisdir 2015 ci il aprelin 15 de mektebin muellimleri ile sohbet zamani Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisinin Sedri Vasif Talibov demisdir Celilkend orta mektebinin qedim tarixi vardir Bu il mektebin 130 ili tamam olur Fealiyyeti dovrunde mekteb olkemizde tehsilin inkisafina muhum tohfeler vermisdir Celil Memmedquluzade kimi boyuk mutefekkir vaxtile bu meketebde ders demis ilk qelem tecrubesi olan Cay destgahi alleqorik dramini muellim ve sagirdlerin istiraki ile burada tamasaya qoymus boyuk maarifcilik isi aparmisdir Ona gore de mutefekkirin adini dasiyan mekteb bu gun oz fealiyyetinin daha da guclendirmeli nailiyyetler artirilmali mektebin yetirmeleri gelecekde olkemizin inkisafina oz tohfelerini vermelidirler Kendde orta mekteb fealiyyet gosterir Mektebin esasi 20 sentyabr 1885 ci ilde qoyulmusdur XX esrin evvellerinde Celilkend mektebi bessinifli rus tatar mektebine 1920 ci ilde yeddisinifli natamam orta tedris ocagina cevrilmisdir Orta mekteb kimi fealiyyete ise 1944 cu ilde baslamisdir 4 mart 1957 ci ilde Naxcivan MSSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin fermani ile mektebe Celil Memmedquluzadenin adi verilmisdir 2006 ci ilin sentyabr ayinda bu mektebinin 120 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisi Sedrinin Serencam vermisdir Celilkend buzxanasiTarixden melum oldugu kimi orta esrlerde soyuducular olmadigi ucun Azerbaycanin muxtelif erazilerinde buzxanalar tikilirdi Xususile yay aylarinda yeyinti mehsullarinin qorunub saxlanilmasinda buzxanalar muhum rol oynayirdi Hemin dovrde Naxcivan seherinde Ordubadda ve Celilkend kendinde de buzxanalar tikilmisdi Celilkend buzxanasi XIX esre aid tikilidir Bu buzxanadan uzun zaman istifade olunub Kendin gireceyindedir onun girisi cenubdandir Dordkunc sekilde insa olunan tikili tagabenzer formada tamamlanib Olke ehemiyyetli memarliq abideleri sirasindadir Ehali uzun zaman Celilkend buzxanasindan istifade edib Buzxana sonralar siradan cixsa da kendde aparilan kompleks quruculuq tedbirleri neticesinde yeniden qurulub Yenidenqurmadan sonra Celilkend buzxanasinda milli yemekler hazirlanaraq teqdim olunmus qisa bir muddet sonra ise Naxcivandaki qedim senetlerden olan xalcaciliq senetinin davam etdirilmesine heveslendirmek ve qedim xalca novlerinin numayis olunmasi ucun Xalq yaradiciliq emalatxanasi adi altinda oz fealiyyetini davam etdirmisdir Kend qebiristanligiCelilkendde el arasinda qalaca deyilen xeyli siklop tikilileri var Insa usulu ve texnikasina gore bu qalacalar e e II minilliyin evvellerine aid edilir Serurun arxeoloji abidelerinden danisarken AMEA nin muxbir uzvu V Baxseliyev Celilkend qebiristanliginin da adini cekir ve onun eyniadli kendin yaxinliginda Naxcivan Sederek asfalt yolunun sag terefinde yerlesdiyini vurgulayir O yazir qebiristanliq etraf yerlere nisbeten hundur tepenin uzerinde yerlesir Orta esrlere aid olan qebirler baslica olaraq qebiristanligin cenub ve qerb tereflerindedir Basdasilarinin bir qismi torpagin asinmasi neticesinde yere dusmusdur Basdasilari cehrayi ve boz rengli daslardan dordkunc formada hazirlanmisdir Onlarin merkezi hissesi taxca seklinde oyulmus ve ereb elifbasi ile kitabeler yazilmisdir Tarixler hicri teqvimi ile verilmisdir Basdasilarinda hicri 1210 1310 1334 ve s tarixlere rastlanir Arasdirmalar gosterir ki qebiristanligin erazisinden uzun muddet istifade edilmisdir Arxeoloji ve epiqrafik materiallara esaslanaraq qebiristanligi XVIII XX esrlere aid etmek olar Hemcinin baxSerur rayonuIstinadlar Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Melumat toplusu Baki 2013 488 seh Naxcivan Muxtar Respublikasi seher ve rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 1 mart 2003 cu il tarixli 423 IIQ sayli Qerari 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 29 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Azerbaycan toponimlerinin ensklopedik lugeti II cildde Baki 2007 I cild seh 121 Isiqli yol qezeti bu gun Serurun sesi 14 iyun 1990 E Eyvazli Naxcivan qedim turk torpagidir s 27 28 Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 cu il I cild Baki 2010 Naxcivan Ensiklopediyasi 2 cildde c 2 s 264 Serur rayonundaki Celilkend orta mektebinin 120 illik yubleyinin kecirilmesi haqqinda Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisi Sedrinin 10 iyul 2006 ci il tarixli 39 03 S nomreli Serencami alimeclis az 2016 03 05 at the Wayback Machine az Celilkend buzxanasinin bu gunu VIDEO nuhcixan az az 2018 07 24 2023 07 22 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 22 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Naxcivanin arxeoloji abideleri s 67