Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sıxılmış Disk (ing. Compact Disc-CD) — 1980-ci illərin əvvəlində musiqinin rəqəmli formada saxlanmasını təmin etmək üçün Phillips, PolyGramm və Bayer şirkətlərinin birgə iştirakı ilə yaradılmış optik informasiya daşıyıcısıdır.
Sonralar CD-nin formatı genişləndirilərək başqa verilənləri də saxlamağa şərait yaradılır. Ondan bəri CD. ROM kimi bu disklər kompüterlərdə də verilənləri saxlamaq və nəql etmək çünü tətbiq olunur.
Tarixi haqqında
-cü ildə dünyada ilk multimedialı kompakt-disk işıq üzü görmüşdür. Bu diskə "The Beatles" qrupunun "Ağır günün gecəsi" (A Hard Day’s Night) adlı tam metrajlı filmi yazılmışdı.
Kompakt disk 1979-cu ildə Phillips və Sonz tərəfindən işlənmişdir. Phillips özünün öncədən sahib olduğu lazer disklərinin əsasında yeni istehsal prosesi işləyir. Sony öz sırasında rəqəmli profesional maqnitafonlarda işlədilən informasiyanın yazılma formatını — PCM-i (Pulse Code Modulation) daxil edir. 1982-ci ildə Hannover yaxınlığındakı zavodda kompakt disklərin kütləvi istehsalına başlanır. Kompakt disklərin məşhurlaşmasına Microsoft və Apple kompüterlərinin tətbiqi təsir göstərir.
Texniki göstəriciləri
kompakt disklər qalınlığı 1,2 mm olan polikarbonat materialından hazırlanır. Onun bir tərəfi aluminium qatı ilə örtülür. Bu hissəyə adətən diskin mətni yazılır. Ona görə də, diski heç vaxt tərsinə qoymaq olmaz, çünki, aluminium qatı aşağıdan 1.2 mm polikarbonat ilə qorunur, yuxarıdan isə yalnız onun üzərinə nazik şəffaf rəng çəkilir. Bundan əlavə diskin bu hissəsində hündürlüyü 0,5 mm olan çıxıntı nəzərədə tutulur ki, o müstəvi üzərində qoyulduqda səthə toxunmasın. Diskin mərkəzində ölçüsü 15 mm olan deşik nəzərdə tutulur. Buradan o barmağa keçirilməklə götürlür.
Kompakt diskin dimaetri 12mm, həcmi isə ilk vaxtlarda 650 Meqabayt (və ya 74 dəqiqə audio) idi. Deyilir ki, diski hazırlayanlar onu elə həcmdə hazırlamışlar ki, diskə Bethovenin doqquzuncu simfoniyası yerləşsin. 2000-ci ildən başlayaraq daha böyük həcmdə olan disklər, yəni 700 Meqabayt ölçülü disklər geniş yayılır. Bu disklərdə 80 dəqiqəyə qədər audio yazmaq mümkündür. Ölçüsü 900 Meqabayt olan disklərə də rast gəlinir. Hətta mini disklər də mövcuddurlar. Onların dimaetri 8 sm, həcmi isə 120 və ya 210 MB olur. Bu disklərdə 21 dəqiqə audio yazmaq olur.
Disklərə informasiya spiral boyu pit boyu alumium qatı üzərində yazılır. Hər pitin uzunluğu 850 nm-dən 3,5 mkm arasında yerləşir. Spiralın trayektoriyaları arasındakı məsafə 1,5 mkm-dir. Verilənlər diskdən dalğa uzunluğu 780 nm olan lazerin köməyi ilə aparılır. o polikarbonat qatından keçərək aluminium qatına dəyərək əks olunur və fotodiodla qəbul edilir. Lazer şüası nəticədə diametri 1,5 mkm olan ləkə şəklində qəbul edilir. Disk aşağı tərəfdən oxunulduğundan lazer üçün pit qaldırlımış şəklində görünür. Belə yerlərə sahələr deyilir. Disklə pit arasındakı münasibət stadion ilə qum dənəsi arasındakı münasibətlə müqayisə oluna bilər.
CD-lərdən informasiyanın oxunma sürəti 150 KB/san-dir. Çəkisi qutusuz ~15,7 qramdır.
Saxlanılan verilənlərin həcmi
| Növü | Davamı, dəq | Sektorların sayı | CD-DA-nın maksimal ölçüsü, baytlar | CD-DA-nın maksimal ölçüsü, MiB | Verilənlərin maksimal ölçüsü, baytlar | Verilənlərin maksimal ölçüsü, baytlar, MiB |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 21 | 94 500 | 222 264 000 | 212,0 | 193 536 000 | 184,6 | |
| 63 | 283 500 | 666 792 000 | 635,9 | 580 608 000 | 553,7 | |
| "650MB" | 74 | 333 000 | 783 216 000 | 746,9 | 681 984 000 | 650,3 |
| "700MB" | 80 | 360 000 | 846 720 000 | 807,4 | 737 280 000 | 703,1 |
| 90 | 405 000 | 952 560 000 | 908,4 | 829 440 000 | 791,0 | |
| 99 | 445 500 | 1 047 816 000 | 999,3 | 912 384 000 | 870,1 |
Ədəbiyyat
- Əliquliyev R. M., Salmanova P. M. İnformasiya cəmiyyəti: maraqlı xronoloji faktlar. Bakı: "İnformasiya Texnologiyaları" nəşriyyatı, 2013, 169 səh.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sixilmis Disk ing Compact Disc CD 1980 ci illerin evvelinde musiqinin reqemli formada saxlanmasini temin etmek ucun Phillips PolyGramm ve Bayer sirketlerinin birge istiraki ile yaradilmis optik informasiya dasiyicisidir Kompact Disk CD R Bu adin diger istifade formalari ucun bax CD deqiqlesdirme Sonralar CD nin formati genislendirilerek basqa verilenleri de saxlamaga serait yaradilir Ondan beri CD ROM kimi bu diskler komputerlerde de verilenleri saxlamaq ve neql etmek cunu tetbiq olunur Tarixi haqqinda cu ilde dunyada ilk multimediali kompakt disk isiq uzu gormusdur Bu diske The Beatles qrupunun Agir gunun gecesi A Hard Day s Night adli tam metrajli filmi yazilmisdi Kompakt disk 1979 cu ilde Phillips ve Sonz terefinden islenmisdir Phillips ozunun onceden sahib oldugu lazer disklerinin esasinda yeni istehsal prosesi isleyir Sony oz sirasinda reqemli profesional maqnitafonlarda isledilen informasiyanin yazilma formatini PCM i Pulse Code Modulation daxil edir 1982 ci ilde Hannover yaxinligindaki zavodda kompakt disklerin kutlevi istehsalina baslanir Kompakt disklerin meshurlasmasina Microsoft ve Apple komputerlerinin tetbiqi tesir gosterir Texniki gostericilerikompakt diskler qalinligi 1 2 mm olan polikarbonat materialindan hazirlanir Onun bir terefi aluminium qati ile ortulur Bu hisseye adeten diskin metni yazilir Ona gore de diski hec vaxt tersine qoymaq olmaz cunki aluminium qati asagidan 1 2 mm polikarbonat ile qorunur yuxaridan ise yalniz onun uzerine nazik seffaf reng cekilir Bundan elave diskin bu hissesinde hundurluyu 0 5 mm olan cixinti nezerede tutulur ki o mustevi uzerinde qoyulduqda sethe toxunmasin Diskin merkezinde olcusu 15 mm olan desik nezerde tutulur Buradan o barmaga kecirilmekle goturlur Kompakt diskin dimaetri 12mm hecmi ise ilk vaxtlarda 650 Meqabayt ve ya 74 deqiqe audio idi Deyilir ki diski hazirlayanlar onu ele hecmde hazirlamislar ki diske Bethovenin doqquzuncu simfoniyasi yerlessin 2000 ci ilden baslayaraq daha boyuk hecmde olan diskler yeni 700 Meqabayt olculu diskler genis yayilir Bu disklerde 80 deqiqeye qeder audio yazmaq mumkundur Olcusu 900 Meqabayt olan disklere de rast gelinir Hetta mini diskler de movcuddurlar Onlarin dimaetri 8 sm hecmi ise 120 ve ya 210 MB olur Bu disklerde 21 deqiqe audio yazmaq olur Disklere informasiya spiral boyu pit boyu alumium qati uzerinde yazilir Her pitin uzunlugu 850 nm den 3 5 mkm arasinda yerlesir Spiralin trayektoriyalari arasindaki mesafe 1 5 mkm dir Verilenler diskden dalga uzunlugu 780 nm olan lazerin komeyi ile aparilir o polikarbonat qatindan kecerek aluminium qatina deyerek eks olunur ve fotodiodla qebul edilir Lazer suasi neticede diametri 1 5 mkm olan leke seklinde qebul edilir Disk asagi terefden oxunuldugundan lazer ucun pit qaldirlimis seklinde gorunur Bele yerlere saheler deyilir Diskle pit arasindaki munasibet stadion ile qum denesi arasindaki munasibetle muqayise oluna biler CD lerden informasiyanin oxunma sureti 150 KB san dir Cekisi qutusuz 15 7 qramdir Saxlanilan verilenlerin hecmiNovu Davami deq Sektorlarin sayi CD DA nin maksimal olcusu baytlar CD DA nin maksimal olcusu MiB Verilenlerin maksimal olcusu baytlar Verilenlerin maksimal olcusu baytlar MiB21 94 500 222 264 000 212 0 193 536 000 184 663 283 500 666 792 000 635 9 580 608 000 553 7 650MB 74 333 000 783 216 000 746 9 681 984 000 650 3 700MB 80 360 000 846 720 000 807 4 737 280 000 703 190 405 000 952 560 000 908 4 829 440 000 791 099 445 500 1 047 816 000 999 3 912 384 000 870 1EdebiyyatEliquliyev R M Salmanova P M Informasiya cemiyyeti maraqli xronoloji faktlar Baki Informasiya Texnologiyalari nesriyyati 2013 169 seh Hemcinin baxDisk Elektrotexnika