Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Cahid Hilaloğlu (1928, Ağdam, Ağdam qəzası – 30 may 1991, Ağdam) — rejissor. Sovet dövründə milli hərəkatçı, dissident.
| Cahid Hilaloğlu | |
|---|---|
| Cahid Hilal oğlu Şirinov | |
| Doğum tarixi | 1928 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 may 1991 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | Rejissor |
1956-cı ildə Sovet hakimiyyətinə etiraz olaraq üçrəngli bayrağı Qız qalasının üzərində qaldırdığına görə, 4 il azadlıqdan məhrum edilmişdir. Aktrisa Naibə Allahverdiyevanın ögey atasıdır.
Həyatı
Bu məqaləni lazımdır. |
Cahid Hilal oğlu Şirinov 1928-ci ildə Azərbaycan SSR-in Ağdam şəhərində anadan olmuşdur. Kiçik yaşlarında ailəsi ilə birlikdə Bakı şəhərinə köçmüşdür. Atası neft mədənlərində işləyir, Cahid isə 13 saylı məktəbdə oxuyurmuş. 1941-ci ilin avqustunda İranın Quzeyini işğal edən Sovet qoşun birləşmələrinə qoşulub valideynlərindən xəbərsiz Arazı keçən 13 yaşlı Cahid iki il Güney Azərbaycanda qaldıqdan və müxtəlif məşəqqətlərlə rastlaşdıqdan sonra yenidən Bakıya qayıdır.
1947-ci ildə Bakıdakı 1 saylı orta məktəbi bitirib Azərbaycan Teatr İnstitutunun rejissorluq fakültəsinə qəbul olunan Cahid Azərbaycanın iki yerə bölünməsilə, illər boyu ananın oğul, bacının qardaş üzünə həsrət qalmasıyla barışmırdı. O, fikirlərini bölüşməyə həmdərd axtarırdı. Təhsil aldığı ali məktəbdə fikirdaşlarını tapır. Çingiz Mirzağa oğlu Abdullayev və başqa yaşıdları ilə kommunist diktaturasının doğurduğu eybəcərlikləri pisləyən vərəqələr yazıb divarlara vururlar. Əhalini Beynəlxalq təşkilatların nəzarəti altında demokratik seçkilər keçirməyə, Azərbaycanı SSRİ-nin tərkibindən çıxarıb müstəqil dövlət qurmağa çağırırlar. Vərəqələr xüsusi xidmət orqanlarının diqqətini cəlb edir. Nəticədə Çingizi ali məktəbdən qovub, "islah" olunmaq üçün 3 illiyə həbsxanaya yollayır, dəstənin başqa üzvlərini isə tənbeh ediblər. Lakin bu cəza onları yollarından döndərmir. Çingiz Bakıdan uzaqlarda olanda da daim Cahidlə əlaqə saxlayır.
C. Hilaloğlu 1952-ci ildə institutu bitirib M. F. Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında işə başlayır. Burada işlədiyi müddətdə qurluşdan narazılığını müxtəlif vasitələrlə ifadə etsə də, hələlik ona qarşı sərt tədbirlər görülmür.
1956-cı ildə quruluşun bütün nöqsanlarının Stalinin adı ilə bağlandığını, böyük və hay-küylü bir kampaniya başlandığını görən gənclər burada sərbəst fəaliyyət göstərməyin mümkünsüzlüyünə tam yəqin olaraq xaricə getməyi, mühacirətdə olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin liderləri ilə birgə fəaliyyət göstərməyi qərara alırlar. Bəs xaricə necə getməli? Rejim sərt, sərhədlər bağlı. Güney Azərbaycanda iki il yaşamış Cahid qaçmaq üçün ən münasib yer İranı sayır. Rayonlarda yüksək ixtisaslı kadrlara böyük ehtiyac olmasından istifadə edib Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinə ərizə yazaraq Lerik rayonunda işləməyə getmək istədiklərini bildirirlər. İstəklərinə də müsbət cavab alırlar.
Onlar Azərbaycanın böyük xəritəsini alır, Lerik dağlarında sərhədin zəif nöqtəsini müəyyənləşdirir, oradan İrana keçməyi planlaşdırırlar. Məqsədləri oradan da Türkiyəyə keçib Çingiz Abdullayevin mühacirətdə olan yaxın qohumu vasitəsilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin fəallarına qoşulmaq idi.
Çingiz Moskvada pasport qeydiyyatında olduğuna görə Lerikə getməsinə icazə ala bilmir. O, Moskvaya pasport qeydiyatından çıxmağa gedir. Orada Amerikalı skripkaçı İsaak Sternomun konsertinin afişalarını görür. Xaricə getməyin yeni planını hazırlayır. Konsertə bilet alır. İsaak Sternoma gül təqdim edərkən Amerika səfirliyinin telefonlarını xəbər alır. Skripkaçıdan öyrəndiyi telefonla Moskvadakı ABŞ səfirliyinə zəng vurur və səfirliyin birinci katibi Natyanel Devislə görüşür. O, Çingizin xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları ilə əlaqəsindən şübhələnsə də istəyini dinləyir və təkrar görüş təyin edir. Dörd gün sonra, yəni 1956-cı il mayın 8-də Cingiz səfirliyin hərbi attaşesi Frenklə görüşsə də üçüncü görüş ərəfəsində DTK əməkdaşları tərəfindən yaxalanır. Beləliklə onların xaricə getmək cəhdi də baş tutmur.
1956-cı il martın 6–7-də Tbilisidə 200 min nəfərə yaxın insanın iştirak etdiyi mitinqin təsiri nəinki Gürcüstana, hətta onun sərhədindən uzaqlara da yayılır. C. Hilaloğlu və dostları Sovet ordusunun Tbilisi şəhərində onlarla qocanı, qadını, uşağı öldürməsini və həbsxanaya atmasını pisləyirlər. Bu hadisələrin üstündən heç 7–8 ay keçməmiş Sovet ordusu Macarıstanın müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparanları qan içində boğur. Cahidgil bu qanlı qırğını da pisləyirlər. 1957-ci ilin mayın 28-də Cahidgil Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 39-cu ildönümü münasibətilə cümhuriyyətin üçrəngli bayrağını Qız qalasının üzərinə sancmağı qərarlaşdırırlar. Bu qərarın icrası ilə bağlı xatirələrdə bir dolaşıqlıq, qeyri dəqiqlik var. Yekdil fikir odur ki, bayrağı Qız qalasının üzərinə qaldıran Cahid Hilaloğlu olub. Bəs bu plan harada, kimlərin iştirakı ilə hazırlanıb, necə həyata keçirilib?- sualına xatirələr tam aydınlıq gətirmir.
Cahid Hilaloğlunun əməlləri DTK (KQB) tərəfindən aşkarlanır. Onu ittiham edənlərə Cahid deyirmiş: "Nədən Əfqanıstanda baş verənlər milli azadlıq hərəkatı, Macarıstandakı isə əksinqilabi qiyam adlandırılır?" Xüsusi xidmət orqanları isə daha bu gənclərin "nazı ilə oynamaqdan bezib" sərt tədbirlər planlaşdırır. Cahid Hilaloğlu oğurluqda təqsirləndirilərək həbs edilir. Onu Aərbaycan SSR CM 21–63 maddəsilə və Azərbaycan SSR Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin 4 iyun 1947-ci il fərmanıyla antisovet təbliğatı və təşviqatında ittiham edirlər. İşinə Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsi baxır və 10 il azadlıqdan məhrumetmə, 3 il siyasi fəaliyyətdən və vətəndaşlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırır.
C. Hilaloğlu cəza müddətini Mordva MSSR-in Dubrovski islah-əmək düşərgəsində çəkir. Bura islah-əmək düşərgəsi adlandırılsa da əslində siyasi məhbuslar üçün nəzərdə tutulmuş qapalı həbsxana idi. Həbsxana şəraitinin ağırlığına, ona xüsusi nəzarətin olmasına baxmayaraq ruhdan düşmür, ingilis, alman, fransız, ərəb, fars dillərini öyrənir. Azadlığa çıxdıqdan sonra Bakıya gəlsə də uzun müddət işsiz qalır. 1969-cu ildə İrəvanda yenidən bərpa edilmiş C. Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında rejissor-aktyor kimi işə başlayır. KQB orada da C. Hilaloğlunu dinc buraxmır. Gah səhnədən söylədiyi sözün ayrı cür yozulduğuna görə, gah tamaşaya qoyduğu əsər başqa cür başa düşüldüyünə, gah da yoldaşları ilə yeyib-içərkən söylədiyi "sağlıqdan" millətçilik qoxusu gəldiyinə görə "söhbətə" çağırırlar. 1971-ci ildə Bakıya qayıdır və vaxtı ilə oxuduğu ali məktəbin Tədris Teatrında rejissor işləməyə başlayır.
Onun teatr İnstitutunda işə girməsi və işdən çıxması Rahib Hüseynovun rektor işlədiyi dövrə təsadüf edir. O, dövrdə hər adam soyadının sonuna oğlu ifadəsini əlavə edə bilməzdi. Buna yuxarıların ya razılıq verməsi lazım gəlirdi, ya da uzun süründürməçilikdən, böyük dava-qalmaqaldan sonra mümkün olurdu. Belə soyadı həmin şəxsə millətçi damğası vurulması, cəmiyyətdən təcrid edilməsi üçün yetərliydi. Rahib müəllimin yaşıdı olan Cahid haqqında kifayət qədər bilgisi olması şübhəsizdir. Bütün bunlara baxmayaraq az sonra ona İnstitutunda rejissorluqdan dərs deməyə də icazə verir.
Cahid Hilaloğlu ilə Rahib Hüseyinov arasında bağlılığın hansı səviyyədə olduğunu aydınlaşdıra bilmədik. R. Hüseynov həbs olunan kimi C. Hilaloğlu ərizə yazıb işdən çıxır. Bu da R. Hüseynovun cinayətkar kimi həbs edilməsinə şübhə ilə yanaşmağa əsas verir. Çünki həmin dövürdə Azərbaycandakı ali məktəblərin rəhbərlərinin əksəriyyəti elə Rahib müəllim kimi işləyirdi.
1976-cı ilin aprelin 13-də öz ərizəsi ilə işdən gedən C. Hilaloğlu xeyli işsiz qaldıqdan sonra Ağdam şəhərində yeni açılmış dövlət dram teatrında fəaliyyətə başlayır. Ömrünün sonunadək orada çalışır.1991-ci il mayın 30-da nömrəsi bilinməyən bir "Volqa" avtomobili Cahidi vurur. Bu qəzasından həlak olan C. Hilaloğlunu Ağdam şəhərində dəfn edirlər.
(Xüsusi xidmət orqanlarının təşkil etdikləri avtomobil qəzaları, qəfil ölümlər haqqında o qədər faktlar aşkarlanıb ki, C. Hilaloğlunun ölümünə də təsadüfi avtomobil qəzası kimi baxmaq olmur.)
C. Hilaloğlu Azərbaycanın azad olacağı günün yaxınlaşdığını duyurdu. Çox təəssüf ki, həmişə arzusuyla yaşadığı günü görə bilmədi.
İstinadlar
- Azərbaycanın dövlət bayrağının üzərindəki ay-ulduzun mənası nədir? [ölü keçid]
- ""Xalq Hərəkatı Moskvanın planlarını pozdu"". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-11-10.
Mənbə
- Üçrəngli bayrağımızı qız qalasından asan gənclər
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Cahid Hilaloglu 1928 Agdam Agdam qezasi 30 may 1991 Agdam rejissor Sovet dovrunde milli herekatci dissident Cahid HilalogluCahid Hilal oglu SirinovDogum tarixi 1928Dogum yeri Agdam Agdam qezasi Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 30 may 1991 1991 05 30 Vefat yeri Agdam Agdam rayonu Azerbaycan Respublikasi SSRIDefn yeri AgdamFealiyyeti RejissorVikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Cahid 1956 ci ilde Sovet hakimiyyetine etiraz olaraq ucrengli bayragi Qiz qalasinin uzerinde qaldirdigina gore 4 il azadliqdan mehrum edilmisdir Aktrisa Naibe Allahverdiyevanin ogey atasidir HeyatiBu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Cahid Hilal oglu Sirinov 1928 ci ilde Azerbaycan SSR in Agdam seherinde anadan olmusdur Kicik yaslarinda ailesi ile birlikde Baki seherine kocmusdur Atasi neft medenlerinde isleyir Cahid ise 13 sayli mektebde oxuyurmus 1941 ci ilin avqustunda Iranin Quzeyini isgal eden Sovet qosun birlesmelerine qosulub valideynlerinden xebersiz Arazi kecen 13 yasli Cahid iki il Guney Azerbaycanda qaldiqdan ve muxtelif meseqqetlerle rastlasdiqdan sonra yeniden Bakiya qayidir 1947 ci ilde Bakidaki 1 sayli orta mektebi bitirib Azerbaycan Teatr Institutunun rejissorluq fakultesine qebul olunan Cahid Azerbaycanin iki yere bolunmesile iller boyu ananin ogul bacinin qardas uzune hesret qalmasiyla barismirdi O fikirlerini bolusmeye hemderd axtarirdi Tehsil aldigi ali mektebde fikirdaslarini tapir Cingiz Mirzaga oglu Abdullayev ve basqa yasidlari ile kommunist diktaturasinin dogurdugu eybecerlikleri pisleyen vereqeler yazib divarlara vururlar Ehalini Beynelxalq teskilatlarin nezareti altinda demokratik seckiler kecirmeye Azerbaycani SSRI nin terkibinden cixarib musteqil dovlet qurmaga cagirirlar Vereqeler xususi xidmet orqanlarinin diqqetini celb edir Neticede Cingizi ali mektebden qovub islah olunmaq ucun 3 illiye hebsxanaya yollayir destenin basqa uzvlerini ise tenbeh edibler Lakin bu ceza onlari yollarindan dondermir Cingiz Bakidan uzaqlarda olanda da daim Cahidle elaqe saxlayir C Hilaloglu 1952 ci ilde institutu bitirib M F Axundov adina Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet Teatrinda ise baslayir Burada islediyi muddetde qurlusdan naraziligini muxtelif vasitelerle ifade etse de helelik ona qarsi sert tedbirler gorulmur 1956 ci ilde qurulusun butun noqsanlarinin Stalinin adi ile baglandigini boyuk ve hay kuylu bir kampaniya baslandigini goren gencler burada serbest fealiyyet gostermeyin mumkunsuzluyune tam yeqin olaraq xarice getmeyi muhaciretde olan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin liderleri ile birge fealiyyet gostermeyi qerara alirlar Bes xarice nece getmeli Rejim sert serhedler bagli Guney Azerbaycanda iki il yasamis Cahid qacmaq ucun en munasib yer Irani sayir Rayonlarda yuksek ixtisasli kadrlara boyuk ehtiyac olmasindan istifade edib Azerbaycan Medeniyyet Nazirliyine erize yazaraq Lerik rayonunda islemeye getmek istediklerini bildirirler Isteklerine de musbet cavab alirlar Onlar Azerbaycanin boyuk xeritesini alir Lerik daglarinda serhedin zeif noqtesini mueyyenlesdirir oradan Irana kecmeyi planlasdirirlar Meqsedleri oradan da Turkiyeye kecib Cingiz Abdullayevin muhaciretde olan yaxin qohumu vasitesile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin feallarina qosulmaq idi Cingiz Moskvada pasport qeydiyyatinda olduguna gore Lerike getmesine icaze ala bilmir O Moskvaya pasport qeydiyatindan cixmaga gedir Orada Amerikali skripkaci Isaak Sternomun konsertinin afisalarini gorur Xarice getmeyin yeni planini hazirlayir Konserte bilet alir Isaak Sternoma gul teqdim ederken Amerika sefirliyinin telefonlarini xeber alir Skripkacidan oyrendiyi telefonla Moskvadaki ABS sefirliyine zeng vurur ve sefirliyin birinci katibi Natyanel Devisle gorusur O Cingizin xususi xidmet orqanlarinin emekdaslari ile elaqesinden subhelense de isteyini dinleyir ve tekrar gorus teyin edir Dord gun sonra yeni 1956 ci il mayin 8 de Cingiz sefirliyin herbi attasesi Frenkle gorusse de ucuncu gorus erefesinde DTK emekdaslari terefinden yaxalanir Belelikle onlarin xarice getmek cehdi de bas tutmur 1956 ci il martin 6 7 de Tbiliside 200 min nefere yaxin insanin istirak etdiyi mitinqin tesiri neinki Gurcustana hetta onun serhedinden uzaqlara da yayilir C Hilaloglu ve dostlari Sovet ordusunun Tbilisi seherinde onlarla qocani qadini usagi oldurmesini ve hebsxanaya atmasini pisleyirler Bu hadiselerin ustunden hec 7 8 ay kecmemis Sovet ordusu Macaristanin musteqilliyi ugrunda mubarize aparanlari qan icinde bogur Cahidgil bu qanli qirgini da pisleyirler 1957 ci ilin mayin 28 de Cahidgil Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yaranmasinin 39 cu ildonumu munasibetile cumhuriyyetin ucrengli bayragini Qiz qalasinin uzerine sancmagi qerarlasdirirlar Bu qerarin icrasi ile bagli xatirelerde bir dolasiqliq qeyri deqiqlik var Yekdil fikir odur ki bayragi Qiz qalasinin uzerine qaldiran Cahid Hilaloglu olub Bes bu plan harada kimlerin istiraki ile hazirlanib nece heyata kecirilib sualina xatireler tam aydinliq getirmir Cahid Hilaloglunun emelleri DTK KQB terefinden askarlanir Onu ittiham edenlere Cahid deyirmis Neden Efqanistanda bas verenler milli azadliq herekati Macaristandaki ise eksinqilabi qiyam adlandirilir Xususi xidmet orqanlari ise daha bu genclerin nazi ile oynamaqdan bezib sert tedbirler planlasdirir Cahid Hilaloglu ogurluqda teqsirlendirilerek hebs edilir Onu Aerbaycan SSR CM 21 63 maddesile ve Azerbaycan SSR Ali Sovetin Reyaset Heyetinin 4 iyun 1947 ci il fermaniyla antisovet tebligati ve tesviqatinda ittiham edirler Isine Azerbaycan SSR Ali Mehkemesi baxir ve 10 il azadliqdan mehrumetme 3 il siyasi fealiyyetden ve vetendasliqdan mehrumetme ile cezalandirir C Hilaloglu ceza muddetini Mordva MSSR in Dubrovski islah emek dusergesinde cekir Bura islah emek dusergesi adlandirilsa da eslinde siyasi mehbuslar ucun nezerde tutulmus qapali hebsxana idi Hebsxana seraitinin agirligina ona xususi nezaretin olmasina baxmayaraq ruhdan dusmur ingilis alman fransiz ereb fars dillerini oyrenir Azadliga cixdiqdan sonra Bakiya gelse de uzun muddet issiz qalir 1969 cu ilde Irevanda yeniden berpa edilmis C Cabbarli adina Azerbaycan Dovlet Dram Teatrinda rejissor aktyor kimi ise baslayir KQB orada da C Hilaloglunu dinc buraxmir Gah sehneden soylediyi sozun ayri cur yozulduguna gore gah tamasaya qoydugu eser basqa cur basa dusulduyune gah da yoldaslari ile yeyib icerken soylediyi sagliqdan milletcilik qoxusu geldiyine gore sohbete cagirirlar 1971 ci ilde Bakiya qayidir ve vaxti ile oxudugu ali mektebin Tedris Teatrinda rejissor islemeye baslayir Onun teatr Institutunda ise girmesi ve isden cixmasi Rahib Huseynovun rektor islediyi dovre tesaduf edir O dovrde her adam soyadinin sonuna oglu ifadesini elave ede bilmezdi Buna yuxarilarin ya raziliq vermesi lazim gelirdi ya da uzun surundurmecilikden boyuk dava qalmaqaldan sonra mumkun olurdu Bele soyadi hemin sexse milletci damgasi vurulmasi cemiyyetden tecrid edilmesi ucun yeterliydi Rahib muellimin yasidi olan Cahid haqqinda kifayet qeder bilgisi olmasi subhesizdir Butun bunlara baxmayaraq az sonra ona Institutunda rejissorluqdan ders demeye de icaze verir Cahid Hilaloglu ile Rahib Huseyinov arasinda bagliligin hansi seviyyede oldugunu aydinlasdira bilmedik R Huseynov hebs olunan kimi C Hilaloglu erize yazib isden cixir Bu da R Huseynovun cinayetkar kimi hebs edilmesine subhe ile yanasmaga esas verir Cunki hemin dovurde Azerbaycandaki ali mekteblerin rehberlerinin ekseriyyeti ele Rahib muellim kimi isleyirdi 1976 ci ilin aprelin 13 de oz erizesi ile isden geden C Hilaloglu xeyli issiz qaldiqdan sonra Agdam seherinde yeni acilmis dovlet dram teatrinda fealiyyete baslayir Omrunun sonunadek orada calisir 1991 ci il mayin 30 da nomresi bilinmeyen bir Volqa avtomobili Cahidi vurur Bu qezasindan helak olan C Hilaloglunu Agdam seherinde defn edirler Xususi xidmet orqanlarinin teskil etdikleri avtomobil qezalari qefil olumler haqqinda o qeder faktlar askarlanib ki C Hilaloglunun olumune de tesadufi avtomobil qezasi kimi baxmaq olmur C Hilaloglu Azerbaycanin azad olacagi gunun yaxinlasdigini duyurdu Cox teessuf ki hemise arzusuyla yasadigi gunu gore bilmedi IstinadlarAzerbaycanin dovlet bayraginin uzerindeki ay ulduzun menasi nedir olu kecid Xalq Herekati Moskvanin planlarini pozdu 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2009 11 10 MenbeUcrengli bayragimizi qiz qalasindan asan genclerXarici kecidlerhttp www azadliq org content article 24986098 html http www youtube com watch v ymx0CrFcdk