Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Byörnstyerne Martinus Byörnson (norv. Bjørnstjerne Martinius Bjørnson; 8 dekabr 1832[…] – 26 aprel 1910[…], Paris) — Norveç şairi, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1903), Norveç himninin sözlərinin müəllifi.
| Byörnstyerne Byörnson | |
|---|---|
| norv. Bjørnstjerne Bjørnson | |
 | |
| Doğum adı | Bjørnstjerne Martinius Bjørnson |
| Doğum tarixi | 8 dekabr 1832[…] |
| Vəfat tarixi | 26 aprel 1910[…](77 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, dramaturq, yazıçı, jurnalist, nasir, siyasətçi |
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Norveç şairi, dramaturqu, nasiri və jurnalisti Byörnstyerne Byörnson lüteran keşişinin altı övladından ən böyüyü idi. Uşaqlıq illəri ölkənin qərbində, Romsdalda keşmişdi. Erkən yaşlarından şeir yazmış, ədəbiyyat və siyasətlə maraqlanmışdı. Universitetə daxil olmaq üçün gəldiyi Xristianiyada (indiki Oslo) Henrix İbsen və digər Norveç yazıçıları ilə tanış olmuşdu. Yalnız üç il sonra tələbə adını qazansa da, 1853-cü ildə ali təhsil fikrindən daşınmış, ədəbi və siyasi fəaliyyəti daha üstün tutmuşdu. Norveç milli teatrının yaranması da müəyən mənada Byörnsonun adı ilə bağlıdır.
"İllyustreret Folkebladet" jurnalını təsis etdiyi il (1856) İsveçə gedən Byörnson bu ölkənin tarixi keçmişin və abidələrin qorunması təcrübəsini Norveçdə də yaymaq qərarına gəlmişdi. Sonralar "Mən necə şair oldum" məqaləsində müəllif xalqın yaddaşının korşalmaması üçün "əcdadların qalereyası" silsiləsindən tarixi pyeslər yazmaq üçün təntənəli and içdiyini xatırlayırdı.
Arzularını gerçəkləşdirmək məqsədi ilə 1857-ci ildə o, Bergendəki "Norske teater"in direktoru olmaq təklifini qəbul etmişdi. Az sonra bu teatrın aparıcı aktrisası Karolina Reymersə evlənmişdi. Həmin nikahdan doğulan oğlu Byörn aktyor və rejissor kimi məşhurlaşmış, qızı Berqlyut isə Henrix İbsenin gəlini olmuşdu. Teatra rəhbərliklə yanaşı Byörnson həm də qəzet nəşr edirdi. Onun 1859-cu ildə yazdığı "Bəli, biz bu ölkəni sevirik" şeri Norveçin milli himninə çevrilmişdi.
Byörnson 70-ci illərin ortalarına qədər əsasən şeir, oda, nağıl, povest və tarixi pyeslər müəllifi kimi tanınırdı. Əsərlərinin əsas personajları Norveç kəndliləri və orta əsr saqalarının qəhrəmanları idi. Müəllifin üslubi cəhətdən xalq ədəbiyyatı ilə səsləşən "Syunneve Sulbakken" (1857), "Arne" (1859), "Şən oğlan" (1860) povestlərində kənd həyatı idealizə edilirdi. Məşhur tənqidçi Georq Brandes 1886-cı ildə "Şən oğlan" povestini "norveçlilərin ağlını kədərli melanxoliya bataqlığından xilas etmək istəyən sağlamlaşdırıcı mehə" bənzətmişdi.
Yazıçı kimi Byörnson sadəcə şən, qayğısız kəndli həyatının tərənnümünü yetərli saymırdı. O, Norveç kəndlilərini xristianlıqla bütpərəstliyi birləşdirməyə çalışan və uğursuzluğa məhkum olan tarixi faciə qəhrəmanlarının mənəvi xələfləri kimi görmək və təqdim etmək istəyirdi. Byörnson XII əsr Norveç tarixinin dramatik hadisələrini əks etdirən "Savaş içində" pyesini 1857-ci ildə tamamlamışdı. Ardınca müəllifin "Çolaq Qulda" (1858), "Kral Sverre" (1861), "Bədniyyət Ziqurd" (1863), "Mariya Stüart Şotlandiyada" (1864) pyesləri meydana çıxmışdı. Saqalara əsaslanan "Bədniyyət Ziqurd" onun ən yaxşı dramı sayılır və İbsenin "Taxt-tac davası" pyesi ilə bərabər tutulur.
Byörnsonun "Arnlyut Helline" (1870) epik poemasını Georq Brandes "təbiət təsvirləri baxımından misli-bərabəri olmayan əsər" kimi dəyərləndirmişdi. Eyni zamanda Brandes Kopenhagendəki mühazirələrində Byörnsonu və b. Skandinav yazıçılarını idilliyidan, romantik-tarixi mövzulardan uzaqlaşmağa, gündəlik həyata, real insan problemlərinə daha çox diqqət yetirməyə çağırmışdı. Bu çağırışa ilk səs verən Byörnson olmuşdu. 1873-1876-cı illərdə Romada yaşadığı dövrdə o, daha çox sosial mövzulu əsərlər yaratmışdı. Norveç müstəqilliyinin qızğın tərəfdarı olsa da, İsanın ilahi mənşəyi və lüteran kilsəsi ilə bağlı tənqidi fikirlərinə görə Byörnsonu vətənində sevməyənlər az deyildi.
Dövrün sosial-mənəvi problemlərini ciddiyyəti ilə ədəbiyyata gətirən ilk Norveç yazıçısı Byörnson idi. "İflas" (1875), "Redaktor" (1875), "Kral" (1877) kimi əsərlərində müəllif siyasi-maliyyə hakimiyyətinin simasını və yaradıcı fərdin daxili aləmini realist cizgilərlə əks etdirməyə çalışmışdı. O, "Əlcək" (1883), "Məhəbbət və coğrafiya" (1885), "Qüvvəmiz fövqündə" (1886) pyesləri ilə sosial həyatın və insan psixikasının dərin qatlarına nüfuz etmiş, burjua dəyərlərinə, xristian əxlaqının sağlam düşüncə ilə bir araya sığmayan ehkamlarına tənqidi yanaşmaqdan çəkinməmişdi. "Qüvvəmiz fövqündə" pyesi bir sıra Avropa ölkələri və ABŞ teatrlarının repertuarında özünə yer almışdı.
XIX əsrin sonları Byörnsonun epik nəsrə və gözlənilməz mövzulara müraciəti ilə səciyyəvidir. Məsələn, "Şəhər və liman üzərində bayraqlar dalğalanır" (1884) romanı məktəbli qızların seksual tərbiyəsinə, "Allahın yolu ilə" (1889) romanı isə elm–din qarşıdurmasına həsr olunmuşdu. Tədqiqatçıların fikrincə, hər iki əsər təfərrüatların dəqiqliyi və müşahidə zənginliyi ilə fərqlənir.
1903-cü ildə Byörnson "ilhamının təravəti və nadir mənəvi saflığı ilə həmişə seçilən hərtərəfli, nəcib və yüksək poeziyasına, eləcə də epik və dramatik istedadına görə" ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatına layiq görüldü. Üçüncü laureatın da rəqibi Lev Tolstoy idi. Lakin qrafın bəxti bu dəfə də gətirmədi. Yazıçının yaradıcılığı haqqında ən yaxşı araşdırmalardan birinin müəllifi Yalmar Boyersenin yazdığı kimi "Byörnson cındırından cin hürkən Norveç kəndlisinin simasında xalqın əzəmətini görmüş, qulağını millətinin sinəsinə dayayaraq onun qəlb çırpıntılarının ən munis, gizli məqamlarını eşitmişdi". Byörnsonu çox vaxt həmvətəni, müasiri və qohumu İbsenlə müqayisə edirlər. İbsen bütün istək və iddiasına baxmayaraq Nobel mükafatı ala bilməmişdi. Lakin ingilis tənqidçisi Brayan Daunzın yazdığı kimi "gələcək ədəbiyyat dünyasında böyük bir dövlət kimi qalmaqda olan İbsenin tərəfindədir", Byörnsonun əsərləri hər zaman diqqəti çəksə də onun haqqında bu sözləri demək mümkün deyildir. Norveç ədəbiyyatı dünya miqyasında Nobel laureatı Byernsondan daha çox İbsenin adı ilə tanınır. Amma fakt faktlığında qalır - Byörnson ədəbiyyat sahəsində Nobelə layiq görülmüş ilk üçlüyə daxildir.
Əsərləri
- İflas (1875)
- Redaktor (1875)
- Kral (1877)
Povestləri
- Syunneve Sulbakken (1857)
- Arne (1859)
- Şən oğlan (1860)
Pyesləri
- Savaş içində (1857)
- Çolaq Qulda (1858)
- Kral Sverre (1861)
- Bədniyyət Ziqurd (1863)
- Mariya Stüart Şotlandiyada (1864)
- Əlcək (1883)
- Məhəbbət və coğrafiya (1885)
- Qüvvəmiz fövqündə (1886)
Poemaları
- Arnlyut Helline (1870) (epik poema)
Romanları
- Şəhər və liman üzərində bayraqlar dalğalanır (1884)
- Allahın yolu ilə (1889)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Bjornstjerne Martinius Bjornson // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118511459 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- http://www.begravdeioslo.no/maler/grav/grave_id/12290.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Byörnstyerne Byörnsonun bioqrafiyası (rusca)
- The dramatist Bjørnstjerne Bjørnson
- Project Gutenberg: Works by Bjørnson in English and German
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Byornstyerne Martinus Byornson norv Bjornstjerne Martinius Bjornson 8 dekabr 1832 26 aprel 1910 Paris Norvec sairi Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1903 Norvec himninin sozlerinin muellifi Byornstyerne Byornsonnorv Bjornstjerne BjornsonDogum adi Bjornstjerne Martinius BjornsonDogum tarixi 8 dekabr 1832 1832 12 08 Vefat tarixi 26 aprel 1910 1910 04 26 77 yasinda Vefat yeri Paris ParisDefn yeri Xilaskar Mesih qebiristanligi d Tehsili Oslo UniversitetiFealiyyeti sair dramaturq yazici jurnalist nasir siyasetciMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiNorvec sairi dramaturqu nasiri ve jurnalisti Byornstyerne Byornson luteran kesisinin alti ovladindan en boyuyu idi Usaqliq illeri olkenin qerbinde Romsdalda kesmisdi Erken yaslarindan seir yazmis edebiyyat ve siyasetle maraqlanmisdi Universitete daxil olmaq ucun geldiyi Xristianiyada indiki Oslo Henrix Ibsen ve diger Norvec yazicilari ile tanis olmusdu Yalniz uc il sonra telebe adini qazansa da 1853 cu ilde ali tehsil fikrinden dasinmis edebi ve siyasi fealiyyeti daha ustun tutmusdu Norvec milli teatrinin yaranmasi da mueyen menada Byornsonun adi ile baglidir Illyustreret Folkebladet jurnalini tesis etdiyi il 1856 Isvece geden Byornson bu olkenin tarixi kecmisin ve abidelerin qorunmasi tecrubesini Norvecde de yaymaq qerarina gelmisdi Sonralar Men nece sair oldum meqalesinde muellif xalqin yaddasinin korsalmamasi ucun ecdadlarin qalereyasi silsilesinden tarixi pyesler yazmaq ucun tenteneli and icdiyini xatirlayirdi Arzularini gerceklesdirmek meqsedi ile 1857 ci ilde o Bergendeki Norske teater in direktoru olmaq teklifini qebul etmisdi Az sonra bu teatrin aparici aktrisasi Karolina Reymerse evlenmisdi Hemin nikahdan dogulan oglu Byorn aktyor ve rejissor kimi meshurlasmis qizi Berqlyut ise Henrix Ibsenin gelini olmusdu Teatra rehberlikle yanasi Byornson hem de qezet nesr edirdi Onun 1859 cu ilde yazdigi Beli biz bu olkeni sevirik seri Norvecin milli himnine cevrilmisdi Byornson 70 ci illerin ortalarina qeder esasen seir oda nagil povest ve tarixi pyesler muellifi kimi taninirdi Eserlerinin esas personajlari Norvec kendlileri ve orta esr saqalarinin qehremanlari idi Muellifin uslubi cehetden xalq edebiyyati ile seslesen Syunneve Sulbakken 1857 Arne 1859 Sen oglan 1860 povestlerinde kend heyati idealize edilirdi Meshur tenqidci Georq Brandes 1886 ci ilde Sen oglan povestini norveclilerin aglini kederli melanxoliya bataqligindan xilas etmek isteyen saglamlasdirici mehe benzetmisdi Yazici kimi Byornson sadece sen qaygisiz kendli heyatinin terennumunu yeterli saymirdi O Norvec kendlilerini xristianliqla butperestliyi birlesdirmeye calisan ve ugursuzluga mehkum olan tarixi facie qehremanlarinin menevi xelefleri kimi gormek ve teqdim etmek isteyirdi Byornson XII esr Norvec tarixinin dramatik hadiselerini eks etdiren Savas icinde pyesini 1857 ci ilde tamamlamisdi Ardinca muellifin Colaq Qulda 1858 Kral Sverre 1861 Bedniyyet Ziqurd 1863 Mariya Stuart Sotlandiyada 1864 pyesleri meydana cixmisdi Saqalara esaslanan Bedniyyet Ziqurd onun en yaxsi drami sayilir ve Ibsenin Taxt tac davasi pyesi ile beraber tutulur Byornstyerne Byornsonun Norvecin paytaxti Osloda Milli Teatrin qarsisinda ucaldilmis heykeli 1899 Byornsonun Arnlyut Helline 1870 epik poemasini Georq Brandes tebiet tesvirleri baximindan misli beraberi olmayan eser kimi deyerlendirmisdi Eyni zamanda Brandes Kopenhagendeki muhazirelerinde Byornsonu ve b Skandinav yazicilarini idilliyidan romantik tarixi movzulardan uzaqlasmaga gundelik heyata real insan problemlerine daha cox diqqet yetirmeye cagirmisdi Bu cagirisa ilk ses veren Byornson olmusdu 1873 1876 ci illerde Romada yasadigi dovrde o daha cox sosial movzulu eserler yaratmisdi Norvec musteqilliyinin qizgin terefdari olsa da Isanin ilahi menseyi ve luteran kilsesi ile bagli tenqidi fikirlerine gore Byornsonu veteninde sevmeyenler az deyildi Dovrun sosial menevi problemlerini ciddiyyeti ile edebiyyata getiren ilk Norvec yazicisi Byornson idi Iflas 1875 Redaktor 1875 Kral 1877 kimi eserlerinde muellif siyasi maliyye hakimiyyetinin simasini ve yaradici ferdin daxili alemini realist cizgilerle eks etdirmeye calismisdi O Elcek 1883 Mehebbet ve cografiya 1885 Quvvemiz fovqunde 1886 pyesleri ile sosial heyatin ve insan psixikasinin derin qatlarina nufuz etmis burjua deyerlerine xristian exlaqinin saglam dusunce ile bir araya sigmayan ehkamlarina tenqidi yanasmaqdan cekinmemisdi Quvvemiz fovqunde pyesi bir sira Avropa olkeleri ve ABS teatrlarinin repertuarinda ozune yer almisdi XIX esrin sonlari Byornsonun epik nesre ve gozlenilmez movzulara muracieti ile seciyyevidir Meselen Seher ve liman uzerinde bayraqlar dalgalanir 1884 romani mektebli qizlarin seksual terbiyesine Allahin yolu ile 1889 romani ise elm din qarsidurmasina hesr olunmusdu Tedqiqatcilarin fikrince her iki eser teferruatlarin deqiqliyi ve musahide zenginliyi ile ferqlenir 1903 cu ilde Byornson ilhaminin teraveti ve nadir menevi safligi ile hemise secilen herterefli necib ve yuksek poeziyasina elece de epik ve dramatik istedadina gore edebiyyat sahesinde Nobel mukafatina layiq goruldu Ucuncu laureatin da reqibi Lev Tolstoy idi Lakin qrafin bexti bu defe de getirmedi Yazicinin yaradiciligi haqqinda en yaxsi arasdirmalardan birinin muellifi Yalmar Boyersenin yazdigi kimi Byornson cindirindan cin hurken Norvec kendlisinin simasinda xalqin ezemetini gormus qulagini milletinin sinesine dayayaraq onun qelb cirpintilarinin en munis gizli meqamlarini esitmisdi Byornsonu cox vaxt hemveteni muasiri ve qohumu Ibsenle muqayise edirler Ibsen butun istek ve iddiasina baxmayaraq Nobel mukafati ala bilmemisdi Lakin ingilis tenqidcisi Brayan Daunzin yazdigi kimi gelecek edebiyyat dunyasinda boyuk bir dovlet kimi qalmaqda olan Ibsenin terefindedir Byornsonun eserleri her zaman diqqeti cekse de onun haqqinda bu sozleri demek mumkun deyildir Norvec edebiyyati dunya miqyasinda Nobel laureati Byernsondan daha cox Ibsenin adi ile taninir Amma fakt faktliginda qalir Byornson edebiyyat sahesinde Nobele layiq gorulmus ilk ucluye daxildir EserleriIflas 1875 Redaktor 1875 Kral 1877 Povestleri Syunneve Sulbakken 1857 Arne 1859 Sen oglan 1860 Pyesleri Savas icinde 1857 Colaq Qulda 1858 Kral Sverre 1861 Bedniyyet Ziqurd 1863 Mariya Stuart Sotlandiyada 1864 Elcek 1883 Mehebbet ve cografiya 1885 Quvvemiz fovqunde 1886 Poemalari Arnlyut Helline 1870 epik poema Romanlari Seher ve liman uzerinde bayraqlar dalgalanir 1884 Allahin yolu ile 1889 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Bjornstjerne Martinius Bjornson Encyclopaedia Britannica ing Deutsche Nationalbibliothek Record 118511459 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 http www begravdeioslo no maler grav grave id 12290 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerByornstyerne Byornsonun bioqrafiyasi rusca The dramatist Bjornstjerne Bjornson Project Gutenberg Works by Bjornson in English and GermanHemcinin bax