Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Öküz — iş heyvanı kimi istifadə edilən buğa (burulmuş erkək inək).
Ümumi məlumat
Kecmişdə minik-yük nəqliyyatı vasitəsi kimi iribuynuzlu heyvanlardan (kəl, öküz, zebu) da geniş istifadə edilmişdir. Hələ qədim zamanlardan iribuynuzlu mal-qara qoşqu qüvvəsi kimi əkinçilərin həyatında mühüm rol oynamışdır. Qafqazda və Ön Asiyada əsas iş heyvanı hesab edilən öküz və kəllər maldar tayfalar və əkincilər tərəfindən yuksək qiymətləndirilmiş və nəhayət, sitayiş obyektlərindən birinə cevrilmişdir.
Qədim Mingəçevirdən tapılan heyvan fiqurunun təsdiqi gostərir ki, e.ə. I minillikdə öküzlərdən yük heyvanı kimi istifadə etmişlər. Sonrakı dövrlərdə də, hətta XIX əsrin 30-40-cı illərinə qədər iribuynuzlu heyvanlardan yük və qoşqu qüvvəsi kimi istifadə edildiyini müxtəlif yazılı və etnoqrafik məlumatlar təsdiq edir. İribuynuzlu heyvanlardan yükdaşıma vasitəsi kimi köçmə maldarlıqla məşğul olan əhali daha cox istifadə edirdi. Xüsusilə arandan yaylağa doğru uzanan köç yollarında ev müxəlləfatı və barxana doldurulmuş fərməşləri iribuynuzlu heyvanlara yükləyir, qadın və uşaqları da onun üstünə mindirirdilər. İctmai, iqtisadi və siyasi vəziyyətlə əlaqdar iribuynuzlu heyvanlardan yük daşımaq məqsədilə təkcə kəndli təsərrüfatlarında deyil, hərbi hissələrdə də istifadə olunmuşdur. XIX əsrin əvvəllərinə aid məlumatda deyilir ki, ordu üçün lazım olan yükü Qori, Tiflis və oradan Yelizavetpola (Gəncə) aparmaq ucun Qazax əhalisindən 100 baş, Borçalı və Dəmirçilərdən isə 600 baş öküz toplanmışdır. Onların 400 başını arabaya qoşmuş, qalanın isə yükləmişlər.
Lerik, Naxçıvan, Laçın, Kəlbəcər rayonlarından toplanmış etnoqrafik materiallar gostərir ki, iribuynuzlu heyvanlardan bəzən minik vasitəsi kimi də istifadə edilmişdir. Bu hal Azərbaycanın digər bolgələri ucun xarakterik olmamışdır. Çünki öküz və kəllər əhalinin əsas gəlir mənbəyi olduğundan, bu heyvanlardan minik vasitəsi kimi istifadə edilməsi günah hesab edilirdi.
Şahdağ xalqlarının məskunlaşdığı dağlıq bölgələrində yükdaşımada xüsusilə öküz çox mühüm yer tutmuş və əsas yükdaşıma vasitəsi sayılırdı.
İstinadlar
- A.H.Mustafayev. Azərbaycanın maddi mədəniyyət tarixi (etnoqrafik materiallar əsasında tipoloji tədqiqat). 2016-03-09 at the Wayback Machine Bakı: "Bakı Universiteti" nəşriyyatı, 2009, səh. 206. (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Okuz is heyvani kimi istifade edilen buga burulmus erkek inek Hirslenmis okuzUmumi melumatKecmisde minik yuk neqliyyati vasitesi kimi iribuynuzlu heyvanlardan kel okuz zebu da genis istifade edilmisdir Hele qedim zamanlardan iribuynuzlu mal qara qosqu quvvesi kimi ekincilerin heyatinda muhum rol oynamisdir Qafqazda ve On Asiyada esas is heyvani hesab edilen okuz ve keller maldar tayfalar ve ekinciler terefinden yuksek qiymetlendirilmis ve nehayet sitayis obyektlerinden birine cevrilmisdir Qedim Mingecevirden tapilan heyvan fiqurunun tesdiqi gosterir ki e e I minillikde okuzlerden yuk heyvani kimi istifade etmisler Sonraki dovrlerde de hetta XIX esrin 30 40 ci illerine qeder iribuynuzlu heyvanlardan yuk ve qosqu quvvesi kimi istifade edildiyini muxtelif yazili ve etnoqrafik melumatlar tesdiq edir Iribuynuzlu heyvanlardan yukdasima vasitesi kimi kocme maldarliqla mesgul olan ehali daha cox istifade edirdi Xususile arandan yaylaga dogru uzanan koc yollarinda ev muxellefati ve barxana doldurulmus fermesleri iribuynuzlu heyvanlara yukleyir qadin ve usaqlari da onun ustune mindirirdiler Ictmai iqtisadi ve siyasi veziyyetle elaqdar iribuynuzlu heyvanlardan yuk dasimaq meqsedile tekce kendli teserrufatlarinda deyil herbi hisselerde de istifade olunmusdur XIX esrin evvellerine aid melumatda deyilir ki ordu ucun lazim olan yuku Qori Tiflis ve oradan Yelizavetpola Gence aparmaq ucun Qazax ehalisinden 100 bas Borcali ve Demircilerden ise 600 bas okuz toplanmisdir Onlarin 400 basini arabaya qosmus qalanin ise yuklemisler Lerik Naxcivan Lacin Kelbecer rayonlarindan toplanmis etnoqrafik materiallar gosterir ki iribuynuzlu heyvanlardan bezen minik vasitesi kimi de istifade edilmisdir Bu hal Azerbaycanin diger bolgeleri ucun xarakterik olmamisdir Cunki okuz ve keller ehalinin esas gelir menbeyi oldugundan bu heyvanlardan minik vasitesi kimi istifade edilmesi gunah hesab edilirdi Sahdag xalqlarinin meskunlasdigi dagliq bolgelerinde yukdasimada xususile okuz cox muhum yer tutmus ve esas yukdasima vasitesi sayilirdi IstinadlarA H Mustafayev Azerbaycanin maddi medeniyyet tarixi etnoqrafik materiallar esasinda tipoloji tedqiqat 2016 03 09 at the Wayback Machine Baki Baki Universiteti nesriyyati 2009 seh 206 az Hemcinin bax