Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Burjua inqilabı — əsas məzmunu feodal sinfinin hakimiyyətdən zorla çıxarılması və dövlətin kapitalist sisteminə keçidi olan bir növ sosial inqilab olan marksist təlimlərdən anlayışdır.
Feodal rejimi tamamilə kapitalist rejimi ilə əvəz edilmədikdə, belə bir inqilab burjua-demokratik adlanır. Burjua inqilabı anlayışının iki mənası var. Adətən, feodalların hakimiyyətini devirmək üçün üç mərhələdən ibarət olan zorakılıq prosesi burjua inqilabı adlanır. Daha nadir hallarda — feodalların hakimiyyətdən kənarlaşdırıldığı andan kapitalist istehsal tərzinin formalaşmasının bütün uzun dövrü.
Terminin yaranması
"Burjua inqilabı" termini marksist mənşəli termindir, sosialist düşüncəsinin digər sahələrinin nümayəndələri, habelə marksizmin təsirinə məruz qalmış elmi məktəblər (məsələn, Annals məktəbi, asılı inkişaf nəzəriyyəçiləri) tərəfindən marksistlərdən qəbul edilmişdir.
Bu dairədən kənar olan müəlliflər konkret inqilabların inqilabi xarakterini dərk etməklə yanaşı, adətən "burjua" terminindən istifadə etmirlər. Beləliklə, marksist və marksistlərin təsiri altında olan müəlliflər "Böyük Fransa Burjua İnqilabı" ifadəsini işlədirlər, digərləri isə eyni hadisəni "Böyük Fransa İnqilabı" ilə ifadə edirlər (ümumiyyətlə bunu nəzərdən keçirməkdən imtina edən az sayda mühafizəkar və ya revizionist müəlliflər istisna olmaqla) hadisə inqilabı).
"Burjua" adı belə inqilablara inqilabın hegemonuna — burjuaziyaya görə verilir (hegemonun, məsələn, proletariatın olduğu inqilabların "proletar" adlandırılmasına bənzər).
Mahiyyəti və vəzifələri
Burjua inqilabının tarixi rolu kapitalist inkişafının qarşısında duran maneələri aradan qaldırmaqdır. Bəzi burjua inqilablarının müəyyən antikapitalist tədbirləri həyata keçirə bilməsi onların ümumi xarakterini dəyişmir, çünki onlar burjua cəmiyyətinin ən dərin təməlini — istehsal vasitələri üzərində xüsusi mülkiyyəti ləğv etmir. Sözün geniş mənasında burjua inqilabı feodalizmdən burjua quruluşuna keçidin bütün dövrünü nəzərdə tutur.
Burjua inqilablarına misal olaraq XVI əsr Hollandiya inqilabını, XVII əsr İngiltərə inqilabını, Birinci Amerika İnqilabını (həmçinin Amerika koloniyalarının Müstəqillik Müharibəsi), Böyük Fransa İnqilabını, 1848-ci il inqilablarını göstərmək olar. 1849-cu ildə Avropada (Almaniya, Avstriya, İtaliya, Macarıstan və s. inqilablar).
Buna baxmayaraq, müxtəlif növbəli vəzifələrə və sinfi qüvvələrin balansına baxmayaraq, burjua inqilabının əsas mahiyyəti kapitalist münasibətlərinə "yol açmaq" olaraq qalır.
"Bu inqilabların ən mühüm və davamlı nailiyyəti burjua mülkiyyətinin artmasına və müvafiq ictimai münasibətlərin inkişafına mane olan ictimai və siyasi institutların məhv edilməsi idi (…). Burjua inqilabı burjua mülkiyyətinin çiçəklənməsi üçün şərait yaradır. Mübarizə gedişində qüvvələrin hər hansı xüsusi düzülüşündə deyil, onun özünəməxsus xüsusiyyəti məhz bundadır.
Burjua inqilabının mərhələləri
Marksizmin baniləri Karl Marks və Fridrix Engels burjua inqilabının üç mərhələsini ayırdılar. Onlar qeyd edirdilər ki, burjua inqilabı dövrü bir deyil, iki ardıcıl dövlət çevrilişi ilə açılır. Keçmiş feodal rejiminə qarşı birinci zəfərli üsyandan sonra istər-istəməz ikinci üsyan başlayır.
"…İlk qələbə ilə qazanılanlar yalnız radikal partiyanın ikinci qələbəsi ilə sabitləşdi…"
Daha sonra "mötədillər" radikalların qazancını sıfıra endirərək yenidən üstünlük əldə edirlər.
F. Engels:
"Görünür ki, inqilab burjua cəmiyyətinin inkişaf qanunlarından biridir".
Eyni zamanda, Marks mühüm bir vəziyyətə diqqət çəkdi. Əgər kapitalist istehsal üsulunun dəyişdirilməsi üçün maddi şərait hələ yetişməmişdirsə, onda inqilabda iştirakı və hətta burjuaziyanın onun tərəfindən devrilməsi yalnız qısamüddətli və yalnız bir müddət olacaq. burjua inqilabının özünün köməkçi məqamı.
Nəticələr
Burjua inqilabı adətən hakimiyyətin zadəganların əlindən burjuaziyanın əlinə keçməsi ilə başa çatır. Lakin proletariatın hegemonluğu altında həyata keçirilən burjua-demokratik inqilab proletariat və kəndlilərin inqilabi-demokratik diktaturasının qurulmasına gətirib çıxara bilər. Bu və ya digər burjua inqilabının nəticələrini və tarixi əhəmiyyətini qiymətləndirərkən onun təkcə birbaşa deyil, dolayı nəticələrini də nəzərə almaq lazımdır. Çox vaxt burjua inqilabı (məsələn, XVII əsrdə ingilis inqilabı, XVIII əsrin sonlarında fransız inqilabı) sonra irtica dövrü (termidor), devrilmiş sülalələrin bərpası, lakin kapitalist quruluşu qurmuşdu. inqilablar zamanı qalib gəldi. Bu onu göstərir ki, burjua inqilabının siyasi deyil, sosial-iqtisadi qazancları sabit xarakter daşıyır.
Elə olur ki, tarixi problemləri həll etmək üçün inqilabi qüvvələr kifayət etmir (məsələn, Almaniyada 1848–49-cu illərdə, Rusiyada 1905–07-ci illərdə) və burjua inqilabı tam və ya qismən məğlubiyyətə uğrayır. Belə hallarda kapitalist sisteminə xüsusilə mürtəce xüsusiyyətlər verən orta əsrlərin qalıqlarını saxlamaqla obyektiv təxirəsalınmaz vəzifələr yavaş-yavaş həll edilir. Sözün geniş mənasında V. İ. Lenin burjua inqilablarının bütün dövrünün başa çatmasını, yəni ölkənin tam müəyyən edilmiş kapitalist inkişafını, burjua inqilabının "tamamlanması" adlandırırdı.
İstinadlar
- Большая советская энциклопедия, 1971
- Дойчер И. Незавершенная революция 2012-06-17 at the Wayback Machine // Хобсбаум Э. Эхо "Марсельезы". Дойчер И. Незавершенная революция — М., "Интер — Версо", 1991
- К. Маркс и Ф. Энгельс, Сочинения, издание 2-е, М., т 22, с 534 (введение Ф. Энгельса к работе К.Маркса "Классовая борьба во Франции с 1848 по 1850 г.").
- К. Маркс и Ф. Энгельс, Сочинения, издание 2-е, М., т 22, с. 309
- К. Маркс и Ф. Энгельс, Сочинения, издание 2-е, М, т. 4, с 299
- Ленин В. И. ПСС, т. 19, с. 247
Ədəbiyyat
- Брасос — Веш // Большая советская энциклопедия. 4 (3-е изд). Советская энциклопедия. 1971. 130–132.
- К. Маркс и Ф. Энгельс, Сочинения, издание 2-е, М 1955–1981 гг.
- Философская Энциклопедия. В 5-и томах. М. 1960–1970 гг. Под редакцией Ф. В. Константинова.
- Философский словарь. — М.: Издательство политической литературы. Под ред. И. Т. Фролова. 1987.
- Философский энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983.
- E. J. Hobsbawm. The Making of a "Bourgeois Revolution". // Social Research: An International Quarterly, Volume 71, Number 3, Fall 2004, pp. 455–480.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Burjua inqilabi esas mezmunu feodal sinfinin hakimiyyetden zorla cixarilmasi ve dovletin kapitalist sistemine kecidi olan bir nov sosial inqilab olan marksist telimlerden anlayisdir Feodal rejimi tamamile kapitalist rejimi ile evez edilmedikde bele bir inqilab burjua demokratik adlanir Burjua inqilabi anlayisinin iki menasi var Adeten feodallarin hakimiyyetini devirmek ucun uc merheleden ibaret olan zorakiliq prosesi burjua inqilabi adlanir Daha nadir hallarda feodallarin hakimiyyetden kenarlasdirildigi andan kapitalist istehsal terzinin formalasmasinin butun uzun dovru Terminin yaranmasi Burjua inqilabi termini marksist menseli termindir sosialist dusuncesinin diger sahelerinin numayendeleri habele marksizmin tesirine meruz qalmis elmi mektebler meselen Annals mektebi asili inkisaf nezeriyyecileri terefinden marksistlerden qebul edilmisdir Bu daireden kenar olan muellifler konkret inqilablarin inqilabi xarakterini derk etmekle yanasi adeten burjua termininden istifade etmirler Belelikle marksist ve marksistlerin tesiri altinda olan muellifler Boyuk Fransa Burjua Inqilabi ifadesini isledirler digerleri ise eyni hadiseni Boyuk Fransa Inqilabi ile ifade edirler umumiyyetle bunu nezerden kecirmekden imtina eden az sayda muhafizekar ve ya revizionist muellifler istisna olmaqla hadise inqilabi Burjua adi bele inqilablara inqilabin hegemonuna burjuaziyaya gore verilir hegemonun meselen proletariatin oldugu inqilablarin proletar adlandirilmasina benzer Mahiyyeti ve vezifeleriBurjua inqilabinin tarixi rolu kapitalist inkisafinin qarsisinda duran maneeleri aradan qaldirmaqdir Bezi burjua inqilablarinin mueyyen antikapitalist tedbirleri heyata kecire bilmesi onlarin umumi xarakterini deyismir cunki onlar burjua cemiyyetinin en derin temelini istehsal vasiteleri uzerinde xususi mulkiyyeti legv etmir Sozun genis menasinda burjua inqilabi feodalizmden burjua qurulusuna kecidin butun dovrunu nezerde tutur Burjua inqilablarina misal olaraq XVI esr Hollandiya inqilabini XVII esr Ingiltere inqilabini Birinci Amerika Inqilabini hemcinin Amerika koloniyalarinin Musteqillik Muharibesi Boyuk Fransa Inqilabini 1848 ci il inqilablarini gostermek olar 1849 cu ilde Avropada Almaniya Avstriya Italiya Macaristan ve s inqilablar Buna baxmayaraq muxtelif novbeli vezifelere ve sinfi quvvelerin balansina baxmayaraq burjua inqilabinin esas mahiyyeti kapitalist munasibetlerine yol acmaq olaraq qalir Bu inqilablarin en muhum ve davamli nailiyyeti burjua mulkiyyetinin artmasina ve muvafiq ictimai munasibetlerin inkisafina mane olan ictimai ve siyasi institutlarin mehv edilmesi idi Burjua inqilabi burjua mulkiyyetinin ciceklenmesi ucun serait yaradir Mubarize gedisinde quvvelerin her hansi xususi duzulusunde deyil onun ozunemexsus xususiyyeti mehz bundadir Burjua inqilabinin merheleleriMarksizmin banileri Karl Marks ve Fridrix Engels burjua inqilabinin uc merhelesini ayirdilar Onlar qeyd edirdiler ki burjua inqilabi dovru bir deyil iki ardicil dovlet cevrilisi ile acilir Kecmis feodal rejimine qarsi birinci zeferli usyandan sonra ister istemez ikinci usyan baslayir Ilk qelebe ile qazanilanlar yalniz radikal partiyanin ikinci qelebesi ile sabitlesdi Daha sonra motediller radikallarin qazancini sifira endirerek yeniden ustunluk elde edirler F Engels Gorunur ki inqilab burjua cemiyyetinin inkisaf qanunlarindan biridir Eyni zamanda Marks muhum bir veziyyete diqqet cekdi Eger kapitalist istehsal usulunun deyisdirilmesi ucun maddi serait hele yetismemisdirse onda inqilabda istiraki ve hetta burjuaziyanin onun terefinden devrilmesi yalniz qisamuddetli ve yalniz bir muddet olacaq burjua inqilabinin ozunun komekci meqami NeticelerBurjua inqilabi adeten hakimiyyetin zadeganlarin elinden burjuaziyanin eline kecmesi ile basa catir Lakin proletariatin hegemonlugu altinda heyata kecirilen burjua demokratik inqilab proletariat ve kendlilerin inqilabi demokratik diktaturasinin qurulmasina getirib cixara biler Bu ve ya diger burjua inqilabinin neticelerini ve tarixi ehemiyyetini qiymetlendirerken onun tekce birbasa deyil dolayi neticelerini de nezere almaq lazimdir Cox vaxt burjua inqilabi meselen XVII esrde ingilis inqilabi XVIII esrin sonlarinda fransiz inqilabi sonra irtica dovru termidor devrilmis sulalelerin berpasi lakin kapitalist qurulusu qurmusdu inqilablar zamani qalib geldi Bu onu gosterir ki burjua inqilabinin siyasi deyil sosial iqtisadi qazanclari sabit xarakter dasiyir Ele olur ki tarixi problemleri hell etmek ucun inqilabi quvveler kifayet etmir meselen Almaniyada 1848 49 cu illerde Rusiyada 1905 07 ci illerde ve burjua inqilabi tam ve ya qismen meglubiyyete ugrayir Bele hallarda kapitalist sistemine xususile murtece xususiyyetler veren orta esrlerin qaliqlarini saxlamaqla obyektiv texiresalinmaz vezifeler yavas yavas hell edilir Sozun genis menasinda V I Lenin burjua inqilablarinin butun dovrunun basa catmasini yeni olkenin tam mueyyen edilmis kapitalist inkisafini burjua inqilabinin tamamlanmasi adlandirirdi IstinadlarBolshaya sovetskaya enciklopediya 1971 Dojcher I Nezavershennaya revolyuciya 2012 06 17 at the Wayback Machine Hobsbaum E Eho Marselezy Dojcher I Nezavershennaya revolyuciya M Inter Verso 1991 K Marks i F Engels Sochineniya izdanie 2 e M t 22 s 534 vvedenie F Engelsa k rabote K Marksa Klassovaya borba vo Francii s 1848 po 1850 g K Marks i F Engels Sochineniya izdanie 2 e M t 22 s 309 K Marks i F Engels Sochineniya izdanie 2 e M t 4 s 299 Lenin V I PSS t 19 s 247EdebiyyatBrasos Vesh Bolshaya sovetskaya enciklopediya 4 3 e izd Sovetskaya enciklopediya 1971 130 132 K Marks i F Engels Sochineniya izdanie 2 e M 1955 1981 gg Filosofskaya Enciklopediya V 5 i tomah M 1960 1970 gg Pod redakciej F V Konstantinova Filosofskij slovar M Izdatelstvo politicheskoj literatury Pod red I T Frolova 1987 Filosofskij enciklopedicheskij slovar M Sovetskaya enciklopediya Gl redakciya L F Ilichyov P N Fedoseev S M Kovalyov V G Panov 1983 E J Hobsbawm The Making of a Bourgeois Revolution Social Research An International Quarterly Volume 71 Number 3 Fall 2004 pp 455 480