Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti (ing. Budapest University of Technology and Economics, mac. Budapesti Műszaki és Gazdaságtudományi Egyetem və ya qısaca Műegyetem, rəsmi qısaldılması BME), Macarıstanın ən qabaqcıl və dünyanın ən qədim texnologiya universitetidir. Universitetin əsası 1782-ci ildə qoyulub. BME-nin 110-dan çox departamenti və institutları, səkkiz fakültəsi var. Universitetdə təxminən 1100 mühazirəçi, 400 araşdırmaçı və digər dərəcəli müəllimlər, çoxlu sayda dəvət olunmuş mühazirəçilər və təcrübə keçən mütəxəssislər təhsil verir və araşdırmalar aparır. Son illərdə universitetin 25 000 tələbəsindən təxminən 1000-dən çoxu dünyanın dörd bir tərəfində yerləşən 50-dən çox xarici ölkədən gəlir. Macarıstanda mühəndislik üzrə hazırlanan mütəxəssislərin 70 faizi BME-nin payına düşür.
| Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti BME | |
|---|---|
 | |
 | |
| Əsası qoyulub | 1782 |
| Tip | Dövlət |
| Rektor | |
| Tələbə sayı | təxminən 25 min |
| Şəhər | Budapeşt |
| Ölkə | |
| Ünvan | 1111 Budapest, Műegyetem rkp. 3 |
| Sayt | bme.hu uni-bme.ir |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
- 1635-ci ildə Macarıstanın baş arxiyepiskopu Peter Pazman (Péter Pázmány), Nacsombat (Nagyszombat) şəhərində Macarıstanın ilk Yeni Əsr Universitetinin əsasını qoyur. XVIII əsrin sonlarında universitet Budaya köçür və Buda Universteti adlanmağa başlayır.
- 1782-ci ildə imperator II İosif (Joseph II), Buda Universitetində Liberal İncəsənət fakultəsinin bir hissəsi kimi Həndəsə İnstitutunun (Institutum Geometricum) əsasını qoyur. Budapeşt Texnologiya və İqtsadiyyat Universitetinin sələfi olan bu İnstitut, Avropada torpaq araşdırması, çay nəzarəti və yol tikintisi üzrə təhsil alan tələbələrə mühəndislik dərəcəsi verən ilk təhsil müəsssəsidir.
- 1850-ci ildə Həndəsə İnstitututu, İosif Texnologiya Kolleci ilə birləşir və beş il sonra birləşmiş institutlar adlanmağa başlayır. Latın dilinin macar dili ilə əvəz edildiyndən sonra 1862-ci ildə Kral İosif Politexnik institutu, Kral İosif Universiteti adlanmağa başlayır. Tezliklə Kral İosif Universiteti tam muxtariyyat əldə edir və beş il təhsil alanlara mühəndislik diplomlarının verilməsi haqqını qazanır. Universitet, mühəndisləri universitet səviyyəsində hazırlayan Avropada ilk institutlardandır.
- XX-ci əsrin əvvəllərində Kral İosif Universiteti, “Doctor Rerum Technicarum” adlı doktorluq dərəcəsini təltif etmək hüququna malik olur. 1925-ci ldə ilk dəfə qadın tələbələr qəbul olunur və 1939-cu ildə Davamlı Təhsil İnstitutu qapılarını tələbələr üçün açıq edir.
- 1949-cu ildə “Budapeşt Texniki Universiteti” adı rəsmləşir. O zaman universitet bu fakultələrdən ibarət idi: Mülki Mühəndislik, Mexanika Mühəndisliyi, Memarlıq, Kimya Mühəndisliyi və Elektrik Mühndisliyi (yaranma tarixlərinə uyğun olaraq). Altı il sonar Nəqliyyat Mühəndisliyi Fakultəsinin əsası qoyulur. 1984-cü ildə isə ingilis dili macar dili kimi təlim və tədris dili kimi seçilir.
- 1994-cü ildə Budapeşt Texniki Universiteti, Macarıstanda kredit sistemi tədbiq edən ilk universitetlərindən biri olur. Universitet, (European Credit Transfer System (ECTS) uyğun olaraq öz akkreditə olunmuş akademik proqramlarına kredit təyinatını tətbiq etməyə başlayır.
- 1998-ci ildə Təbii Elmlər və İqtsadiyya və Sosyal Elmlər Fakultələrinin əsasları qoyulur. Sonda, 2000-ci ildə Universitetin adı rəsmi olaraq Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universitetinə dəyişilir.
Strukturu
Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti, mərkəzi büdcə institutu olaraq dövlət balansında fəaliyyət göstərən ictimai ali təhsil institutudur. Onun təsisat nizamnaməsi, İnsan Resursları Naziri tərəfindən verilib. Qanunlara uyğun olaraq, universitetin təşkilatıçılıq və əməliyyat şərtləri onun öz nizamnaməsində göstərilib.
Universitetin əsas qurumu, onun Senatıdır. BME, fakultələrə bölünür. Təhsil, araşdırma, innovasiya və birbaşa əlavə xidmətlər, fakultələr tərəfindən aparılır. Fakultələr arası iş bölümü, təhsil və texnolgiya sahələri üzrə bölünür. Fakultələr, dekanların idarələri və digər ofislər tərəfindən idarə edilən departamentlər, institutlar, araşdırma mərkəzlərindən ibarətdir. İdarəçilik, Rektor və Kansler idarələri tərəfindən dəstəklənir.
Universitet tərəfindən əsası qoyulan və ya Universitetin sahib olduğu digər təşkilatlar var. Həmçinin, Universitetə rifah institutları, tələbə və ya müəllim qrupları və digər təşkilatlar bağlıdır.
Rektor, Universitetin baş idarədarı və təmsilçisidir. Kansler, Universitetin fəaliyyət göstərməsini, texniki şəraitləri, idarəetməni, maliyyə idaretməni təmin edir. Rektor və Kansler, strateji qərarlarları hazırlamaq üçün müntəzəm olaraq İdarə Heyətinin görüşlərini təşkil edir. İş əlaqələri, İnsan Resursları Qaydalarının Əlavəsində tənzimlənir.
Fakültələr və tədris olunan ixitsaslar
Yaranma tarixlərinə uyğun olaraq Universitetin fakultələri:
1. Mülki Mühəndislik Fakultəsi (ÉMK)
- Geodeziya və Tədqiqat
- İnşaat Materialları və Geologiya Mühəndisliyi
- Fotoqrammetriya və Geoinformatika
- Geotexnika
- Struktur Mühəndisliyi
- Memarlıq Mühəndisliyi
- Struktur Mexanika
- Structural Engineering
- Magistral və Dəmiryol Mühəndisliyi
- Hidravlik və Su Resursları Mühəndisliyi
- Sanitar və Ətraf Mühit Mühəndisliyi
2. Mexaniki Mühəndislik Fakultəsi (GPK)
|
|
3. Memarlıq Fakultəsi (ÉPK)
|
|
4. Kimya Texnologiyası və Biotexnologiya Fakultəsi (VBK)
|
|
5. Elektrik Mühəndisliyi və İnformatika Fakultəsi (VIK)
- Avtomatlaşdırma və Tətbiqi İnformatika
- Elektronik Texnologiya
- Elektron Cihazlar
- Şəbəkələşmiş Sistemlər və Xidmətlər departamenti
- Nəzrət Mühəndisliyi və İnformasya Texnologiyası
- Ölçü və İnformasiya Sistemləri
- Kompüter Elmi və İnformasiya Nəzəriyyəsi
- Genişzolaqlı İnfokommunikasiya və Elektromaqnetik Nəzəriyyə
- Telekommunikasiya və Mediya İnformatikası
- Elektrik Enerjisi Mühəndisliyi
6. Nəqliyyat Mühəndisliyi və Minik Vasitəsi Mühəndisliyi fakultəsi (KSK)
|
|
7. Təbii Elmlər Fakultəsi (TTK)
- Riyaziyyat İnstitututu
- Cəbr departamenti
- Təhlil departamenti
- Fərqli tənliklər departamenti
- Həndəsə departamenti
- Stokastik departamenti
- Nüvə Texnikaları İnstitutu
- Nüvə Texnikaları departamenti
- Nüvə Enerjisi departamenti
- Fizika İnstitutu
- Atom Fizikası departamenti
- Fizika departamenti
- Nəzəriyyə Fizikası departamenti
- İdrak Elmləri departamenti
8. İqtisadiyyat və Sosyal Elmlər fakultəsi (GTK)
|
|
Reytinqi
Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti, ali təhsil qurumları arasında daima beynalxalq reytinqlərdə qabaqcıl yerlərdə olub. Bu reytinqlər universitetlər barədə tam etibarlı göstəricilər olmasa da, dünyanın ən yaxşı universitetləri ilə metodologiya və standartlar əsasında müqayisə aparmaq olar. Fərqli reytinqlər xüsusi metodlar və fərqli məlumat bazalarına malikdirlər. Məsələn, elmi tanınma Nobel mükafatlarının sayına, nəşrlərin məlumatlarına (Web of Science, Scopus citations), patentlərin sayına (WIPO, Patstat) görə ölçülür. Bu mənada həmçinin universitetlər barədə daxili məlumatlar da nəzərə alınır (fakültə, tələbələr və s.).
Times Higher Education-a əsasən BME, dünyanın 800 ən yaxşı universitetləri arasındadır. "Times Higher Education Rakings"in yazarı Phil Bathy Universitetə göndərdiyi məktubda BME-ni 601-800 yerlərə daxil edib. Araşdırmaya əsasən, BME sənayə gəlirinə və bilik transferinə görə ən yaxşı universitetlərdəndir. Bu sahədə BME 373-cü yeri tutur və 39.7 xal toplayıb. Belə ki, universitetin bu göstəricisi orta xal olan 36.9-dan yüksəkdədir.
Bu mənada, Webometrics ranking-ə görə Universitet 395-ci yerdədir. So
nuncu dəfə universitet 428-ci yerdə idi və böyük sıçrayış edib. Mərkəzi və Şərqi Avropa regionunda bu göstərici 10-cu yerə bərabərdir.
Quacquarelli Symonds ranking-ə (QS World University Rankings 2014/15) əsasən, BME, mühəndislik və texnologiya sahələrində dünyanın ən yaxşı 400 universiteti sırasındadır və 254-cü yerdə qərarlaşıb. Daha geniş araşıdırma əsasında müəyyən edilən bu beynəlxalq reytinq, universitetləri dörd əsas kriteriyalara görə müəyyənləşdirib:
- elm dünyasında institutun məşhurluğu (BME bu göstəricidə 162-cidir) ;
- sorğu aparanlarına rəyləri;
- nəşr edilən araşdırmaların sitat olunma indeksləri;
- h-indeks sitatları (son üç kriteriyada BME 201-ci yerdədir).
AcademyRank.com-a görə, BME Macarıstanda birinci, Avropada 96-cı, dünyada isə 421-ci yerdədir.
Center For World University Rankings (CUWR) BME-ni təhsilin keyfiyyətinə görə dünyada 256-cı, fakültələırin reytinqinə görə isə 218-ci yerdə görür
Eduniversal-a görə, BME Şərqi Avropada Mühasibat uçotu və Audit sahələrində 9-cu, Korporativ Maliyyə sahəsində 15-ci, Marketinq sahəsində isə 13-cüdür. Bu reytinq 154 ölkənin 30 təhsil sahəsinə malik universitetləri arasında tərtib olunub.
«QS University Rankings: Emerging Europe and Central Asia (EECA)» reytinqinə görə görə BME regionda ən yaxşı 150 universitet arasında 32-cidir.
“Science without Borders” proqramına görə, Braziliyadan olan ən çox tələbələrin təhsil aldığı ölkələr arasında Macarıstan universitetlər arasında isə BME də var. Braziliya hökuməti tərəfindən ərsəyə gələn bu proqrama əsasən, 55 657 tələbə bir və ya daha çox semestr ali təhsillərini ölkə xaricində alır. Ən üst pillələrdə Macarıstan yerləşir. Ölkə, Avropada 7-ci, dünyada isə 11-cidir. Universitetlərə gəlincə, BME, dünyada ən çox braziliyalı tələbə qəbul edən 5-ci universitetdir. Macarıstan universitetləri arasında isə BME birinci yerdə qərarlaşır (538 tələbə).
Məşhur məzunları və əməkdaşları
Nobel mükafatı laureatları
- Deneş Qabor (Dénes Gábor ), holoqrafiyanın yaradıcısı (1971 Fizika üzrə Nobel mükafatçısı);
- Corc Olah (George Oláh) (1994 Kimya üzrə Nobel mükafatçısı) ;
- (Wigner Jenő) (1963 Fizika üzrə Nobel mükafatçısı);
- (Fülöp von Lénárd) (1905 Fizika üzrə Nobel mükafatçısı);
Digərləri
- Dona Banki (Donát Bánki) – müasir karbüratorun yaradıcılarından biri;
- Pal Erdöş (Pál Erdős) – riyaziyyatçı;
- Karoy Ereki (Károly Ereky) – 1917-ci ildə biotexnologiya anlayışını ilk dəfə istifadə edib;
- Arpad Qereç (Árpád Gerecs) – kimya mühəndisi;
- Alfred Hayoş (Alfréd Hajós) – üzgüçülük üzrə Olimpiya çempionu;
- Zoltan Hayoş (Zoltan Hajos) – orqanik kimyaçı;
- Alayoş Hausman (Alajos Hauszmann) – məşhur Buda Qalasının memarı;
- Çaba Horvat (Csaba Horváth) – kimya mühəndisi, ilk yüksək maye xromatoqrafiyanı inşa edib;
- Kalman Kando (Kálmán Kandó) – fırlanan fazalı konverterli AC enerjili elektrik parovozun «atası»;
- Todor Karman (Tódor Kármán) – super-dalğalı uçuşun «atası»;
- Layoş Kollar (Lajos Kollár) – mülki mühəndis;
- Karoy Köş (Károly Kós) – Budapeşt Zooparkı və Botanik bağının memarı;
- İmre Makoveç (Imre Makovecz) – memar, orqanik memarlığın ən görkəmli tərəfdarlarından biri;
- Deneş Mihay (Dénes Mihály) – mühəndis, ixtiraçı;
- Şamu Peçs (Samu Pecz) - Budapeşt Böyük Bazarın memarı;
- Jozef Petsval (Josef Petzval) – fizik, riyaziyyatçı və ixtiraçı;
- Ernö Rubik (Ernő Rubik) – memar, mexaniki pazl bulmacanın ixtiraçısı;
- Fridyeş Şulek (Frigyes Schulek) - məşhur Balıqçı bastionunun memarı;
- Karoy Şimoni (Károly Simonyi) – fizik, Şarl Şimoninin atası;
- İmre Şteyndl (Imre Steindl) – Macar Parlamentinin memarı
- Leo Silard (Leó Szilárd ) – fizik, atom bombasının «atası», nüvə reaktorunun iki ixtiraçısından biri;
- Kalman Tihan (Kálmán Tihanyi) – Plazma TV-nin ixtiraçısı, CRT-borusunun təşəbbüsçüsü, ilk pilotsuz təyyarənin tərtibini verib;
- Eva Veçeyi (Eva Vecsei) – memar, Monrealda yaşayır.
Kampusu
Universitet, Szabadság (Azadlıq) və Petőfi körpüləri arasında Rákóczi körpüsü istiqamətdə Dunay çayının sağ tərəfində yerləşir. Bu isə universitet kampusunu daha uzun və dar edir: universitetin bir hissəsindən o biri hissəsinə gediş 20 dəqiqə vaxt aparır. Budapeştin İçəri şəhəri (Peşt) çay boyuncadır, körpülərdən oraya 10 dəqiqəlik piyada yol var.
Tələbə həyatı
Universitetin “Műegyetemi AFC” idman klubu var. 1901-ci ildə komanda Macarıstan Liqasında çıxış edib. Univesitet 2008-ci ilin oktyabrında Dünya Universitetləri arası Oyunları qəbul edib.
BME-nin CrySyS Lab komandası dünyanın ən böyük və davamlı təhsil haker yarışması olan "International Capture The Flag"də qalib gəlib. Yarışda dünyanın müxtəlif ölkələrinin 88 komandası iştirak etmişdi. BME, Kriptoqrafiya və Sistem Qorunması Laboratoriyasının «!SpamAndHex» komandası ilə təmsil olunurdu. Laboratoriya, Şəbəkələşmiş Sistemlər və Xidmətlər departamentinə aiddir.
BME-nin Telekommunikasiya və Mediya İnformatikası departmentinin araşdırmaçılar komandası "Hər şeyin nəzəriyyəsi" filminin dublyajında iştirak edib. Macar film şirkəti «Mafilm» dünyanın ən məşhur fiziklərindən olan Stiven Hokinqsin həyatına aid olan filmdə alimin cihazının ərsəyə gətirdiyi qırxa yaxın cümlənin ingilis dilindən macar dilinə tərcüməsində iştirak etmək üçün BME mütəxəssislərini dəvət edib.
Mərkəzi Avropada ilk dəfə olaraq BME-nin tələbələri «Solar Decathlon Europe 2012» yarışında "Odoo" adlı uğurlu tenderi təqdim ediblər. Bu isə onların yarışmanın bütün şərtlərini həyata keçirməsi deməkdir. Hal-hazırda komandada 50 tələbə üzvü var, onlar təkcə Memarlıq Fakultəsindən deyil, həmçinin Mexaniki Mühəndislik Fakultəsi və digər mühəndislik fakultələrindən də tələbələr var. Onların məqsədi innovativ günəş binası yaratmaqla orada özlərinin memarlıq və texniki inkişaflarını tətbiq etmək idi.
BME-də nəşr olunuan «Express Polymer Letters» (EPL) jurnalı, Macarıstanda təsiredici gücə malik jurnallar arasında birincidir. Bu kateqoriya üzrə EPL 35 macar jurnalların arasında yarışmanın qalibi olub. Bu göstəricinin özəlliyi ondadır ki, EPL-dan sonra gələn səkkiz jurnal «Kluwer-Akadémiai Kiadó» və ya «Springer» kimi aparıcı publisist şirkətlərə aiddir.
BME-nin Formula yarış komandası fəaliyyət göstərir. Komanda, 2007-ci ildə Formula Tələbə yarışlardına iştirak etmək məqsədi ilə yaranıb. Bu yarış isə Macarıstanda ənənə halını alıb. Son illərdə komanda 4 yarış maşını hazırlayıblar, müxtəlif sahələrdən ibarət işdə (dizayn, logistika, biznes, istehsalat və s.) 180 yaxın insan iştirak edib. Hal-hazırda komandada aktiv 30 adam fəaliyyət göstərir. Onlar arasında mexaniklər,avto və elektrik mühəndislər, iqtisadiyyat üzrə tələbələr və s. vardır.
BME-nin «RescueBot» Yarış komandası, «Boeing»-in maliyyə dəstəyi ilə keçirilən «ARLISS» yarışında iştirak edən bir qrup tələbələrdən ibarətdir. Beynəlxalq tələbə komandasının bir hissəsi olaraq onlar öz-özünə ona göstərilən hədəfə tərəf hərəkət edə bilən robot cihazının inkişaf etdirirlər. BME «RescueBot» komandası mexanika mühəndisliyi sahəsində mekatronika ixtisası üzrə təhsil alan 5 tələbədən ibarətdir. Onlar ABŞ-nin Corciya Texnologiya Universitetinin və Cənubi Koreyanın Kumoh Texnologiya Milli İnstitutunun tələbələri ilə sıx əməkdaşlıq edirlər. Tələbələr BME-nin Tətbiqi Mexanika departamentinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərirlər.
12 fevral 2012-ci ildə BME-nin tələbələri Macarıstanın ilk yerli peykini hazırladılar. «MaSat-1» adlanan peyk orbitaya buraxılan və Macarstanı bu mənada 47-ci ölkə edən peyk oldu. 9-10 yanvar 2015-ci il tarixlərində peyk atmosferaya daxil oldu, belə də onun missiyası tamamlandı.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- . 2017-06-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-25.
- Directory of Open Access Journals. 2003.
- "bme.hu: Welcome to the International and Scientific Section!". 2022-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-25.
- "www.bme.hu: Brief History – Budapest University of Technology and Economics". 2022-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "Budapesti Műszaki és Gazdaságtudományi Egyetem (BME) (Budapest University of Technology and Economics)". 2012-11-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- The organizational structure of BME 2022-03-08 at the Wayback Machine. bme.hu
- "bme.hu: Bulletin" (PDF). 2021-08-31 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "BME in international and domestic rankings". 2022-03-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "bme.hu: BME among the 800 best higher education institutes of the World". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "University of Technology and Economics among the top ones". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "Webomterics.info: Central Eastern Europe". 2016-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "QS World University Rankings by Faculty 2014 - Engineering and Technology". 2021-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "BME among the World's Best Universities for Engineering and Technology". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- . 2015-09-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "4000 BEST MASTERS & MBA's IN 30 FIELDS OF STUDIES WORLDWIDE". 2021-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "QS University Rankings: EECA 2015". 2016-05-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "BME is among the Top Five Universities in the "Brazilian Project"". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-14.
- "Nobel-díjas professzorunk". 2021-10-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "BME team are the best hackers in the world". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "Researchers of BME Created Hungarian Version of Stephen Hawking's Voice!". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- . 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "bme.hu: Journal of BME GPK is the Hungarian champion of the year". 2021-10-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- BME Formula Racing Team[ölü keçid]
- . 2016-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-31.
- "Index.hu: Nem küld több jelet a Masat-1". 2021-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-10-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Budapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universiteti ing Budapest University of Technology and Economics mac Budapesti Muszaki es Gazdasagtudomanyi Egyetem ve ya qisaca Muegyetem resmi qisaldilmasi BME Macaristanin en qabaqcil ve dunyanin en qedim texnologiya universitetidir Universitetin esasi 1782 ci ilde qoyulub BME nin 110 dan cox departamenti ve institutlari sekkiz fakultesi var Universitetde texminen 1100 muhazireci 400 arasdirmaci ve diger dereceli muellimler coxlu sayda devet olunmus muhazireciler ve tecrube kecen mutexessisler tehsil verir ve arasdirmalar aparir Son illerde universitetin 25 000 telebesinden texminen 1000 den coxu dunyanin dord bir terefinde yerlesen 50 den cox xarici olkeden gelir Macaristanda muhendislik uzre hazirlanan mutexessislerin 70 faizi BME nin payina dusur Budapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universiteti BME47 28 47 sm e 19 03 21 s u Esasi qoyulub 1782Tip DovletRektorTelebe sayi texminen 25 minSeher BudapestOlke MacaristanUnvan 1111 Budapest Muegyetem rkp 3Sayt bme hu uni bme ir Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBudapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universitetinin esas kampusunun 1909 cu ilde cekilmis fotosu1635 ci ilde Macaristanin bas arxiyepiskopu Peter Pazman Peter Pazmany Nacsombat Nagyszombat seherinde Macaristanin ilk Yeni Esr Universitetinin esasini qoyur XVIII esrin sonlarinda universitet Budaya kocur ve Buda Universteti adlanmaga baslayir 1782 ci ilde imperator II Iosif Joseph II Buda Universitetinde Liberal Incesenet fakultesinin bir hissesi kimi Hendese Institutunun Institutum Geometricum esasini qoyur Budapest Texnologiya ve Iqtsadiyyat Universitetinin selefi olan bu Institut Avropada torpaq arasdirmasi cay nezareti ve yol tikintisi uzre tehsil alan telebelere muhendislik derecesi veren ilk tehsil muesssesidir 1850 ci ilde Hendese Institututu Iosif Texnologiya Kolleci ile birlesir ve bes il sonra birlesmis institutlar adlanmaga baslayir Latin dilinin macar dili ile evez edildiynden sonra 1862 ci ilde Kral Iosif Politexnik institutu Kral Iosif Universiteti adlanmaga baslayir Tezlikle Kral Iosif Universiteti tam muxtariyyat elde edir ve bes il tehsil alanlara muhendislik diplomlarinin verilmesi haqqini qazanir Universitet muhendisleri universitet seviyyesinde hazirlayan Avropada ilk institutlardandir XX ci esrin evvellerinde Kral Iosif Universiteti Doctor Rerum Technicarum adli doktorluq derecesini teltif etmek huququna malik olur 1925 ci lde ilk defe qadin telebeler qebul olunur ve 1939 cu ilde Davamli Tehsil Institutu qapilarini telebeler ucun aciq edir 1949 cu ilde Budapest Texniki Universiteti adi resmlesir O zaman universitet bu fakultelerden ibaret idi Mulki Muhendislik Mexanika Muhendisliyi Memarliq Kimya Muhendisliyi ve Elektrik Muhndisliyi yaranma tarixlerine uygun olaraq Alti il sonar Neqliyyat Muhendisliyi Fakultesinin esasi qoyulur 1984 cu ilde ise ingilis dili macar dili kimi telim ve tedris dili kimi secilir 1994 cu ilde Budapest Texniki Universiteti Macaristanda kredit sistemi tedbiq eden ilk universitetlerinden biri olur Universitet European Credit Transfer System ECTS uygun olaraq oz akkredite olunmus akademik proqramlarina kredit teyinatini tetbiq etmeye baslayir 1998 ci ilde Tebii Elmler ve Iqtsadiyya ve Sosyal Elmler Fakultelerinin esaslari qoyulur Sonda 2000 ci ilde Universitetin adi resmi olaraq Budapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universitetine deyisilir StrukturuAli mektebin esas binasi Budapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universiteti merkezi budce institutu olaraq dovlet balansinda fealiyyet gosteren ictimai ali tehsil institutudur Onun tesisat nizamnamesi Insan Resurslari Naziri terefinden verilib Qanunlara uygun olaraq universitetin teskilaticiliq ve emeliyyat sertleri onun oz nizamnamesinde gosterilib Universitetin esas qurumu onun Senatidir BME fakultelere bolunur Tehsil arasdirma innovasiya ve birbasa elave xidmetler fakulteler terefinden aparilir Fakulteler arasi is bolumu tehsil ve texnolgiya saheleri uzre bolunur Fakulteler dekanlarin idareleri ve diger ofisler terefinden idare edilen departamentler institutlar arasdirma merkezlerinden ibaretdir Idarecilik Rektor ve Kansler idareleri terefinden desteklenir Universitet terefinden esasi qoyulan ve ya Universitetin sahib oldugu diger teskilatlar var Hemcinin Universitete rifah institutlari telebe ve ya muellim qruplari ve diger teskilatlar baglidir Rektor Universitetin bas idaredari ve temsilcisidir Kansler Universitetin fealiyyet gostermesini texniki seraitleri idareetmeni maliyye idaretmeni temin edir Rektor ve Kansler strateji qerarlarlari hazirlamaq ucun muntezem olaraq Idare Heyetinin goruslerini teskil edir Is elaqeleri Insan Resurslari Qaydalarinin Elavesinde tenzimlenir Fakulteler ve tedris olunan ixitsaslarYaranma tarixlerine uygun olaraq Universitetin fakulteleri 1 Mulki Muhendislik Fakultesi EMK Geodeziya ve Tedqiqat Insaat Materiallari ve Geologiya Muhendisliyi Fotoqrammetriya ve Geoinformatika Geotexnika Struktur Muhendisliyi Memarliq Muhendisliyi Struktur Mexanika Structural Engineering Magistral ve Demiryol Muhendisliyi Hidravlik ve Su Resurslari Muhendisliyi Sanitar ve Etraf Muhit Muhendisliyi 2 Mexaniki Muhendislik Fakultesi GPK Material Elmler ve Muhendisliyi departamenti Maye Mexanikasi departamenti Enerji Muhendisliyi departamenti Insaat Xidmeti Muhendisliyi ve Istehsalat Muhendisliyi Masin ve Senaye Mehsulu Tertibati Dizayni departamenti Istehsal Elmi ve Muhendisliyi departamenti Hidrodinamik Sistemleri departamenti Mekatronik Optik ve Melumat Informasiya Muhendisliyi departamenti Tetbiqi Mexanika departamenti Polimer Muhendisliyi departamenti 3 Memarliq Fakultesi EPK Insaat Texnologiyasi ve Idareciliyi departamenti Memarliq Tesviri departamenti Memarliq ve Abideler Tarixi departamenti Insaat Energetikasi ve Insaat Xidmetleri departamenti Termal Fizika Labortoriyasi Tikinti Kontruksiyalari departamenti Tikinti Akustikasi Laboratoriyasi Senaye ve Teserrufat Tikinti Tertibati Dizayni departamenti Ictimai Insaat Tertibati Dizayni departamenti Yasayis binalari insaati departamenti Tertibat Dizayn departamenti Mexanika Materiallar ve Struktur departamenti Seher Tetqiqatlari departamenti 4 Kimya Texnologiyasi ve Biotexnologiya Fakultesi VBK Inorqanik ve Analitik Kimya departamenti Fizika Kimyasi ve Material Elmler departamenti Orqanik Kimya ve Texnologiya epartamenti Kimya ve Etraf muhiti Muhendisliyi departamenti Tetbiqi Biotexnologiya ve Qida Elmleri departamenti 5 Elektrik Muhendisliyi ve Informatika Fakultesi VIK Avtomatlasdirma ve Tetbiqi Informatika Elektronik Texnologiya Elektron Cihazlar Sebekelesmis Sistemler ve Xidmetler departamenti Nezret Muhendisliyi ve Informasya Texnologiyasi Olcu ve Informasiya Sistemleri Komputer Elmi ve Informasiya Nezeriyyesi Geniszolaqli Infokommunikasiya ve Elektromaqnetik Nezeriyye Telekommunikasiya ve Mediya Informatikasi Elektrik Enerjisi Muhendisliyi 6 Neqliyyat Muhendisliyi ve Minik Vasitesi Muhendisliyi fakultesi KSK Material Emali ve Logistika Sistemleri Departamenti Avtomobil ve Minik vasitesi Istehsalati departamenti Minik vasiteler elementleri ve Minik vasitelerinin struktur analiz departamenti Neqliyyata ve Minik vasiteleri sistemlerine Nezaret departamenti Neqliyyat Texnologiyasi ve Iqtisadiyyati departamenti Aeronavtika Donanma memarligi ve Demiryol minik vasiteleri departamenti 7 Tebii Elmler Fakultesi TTK Riyaziyyat Institututu Cebr departamenti Tehlil departamenti Ferqli tenlikler departamenti Hendese departamenti Stokastik departamenti Nuve Texnikalari Institutu Nuve Texnikalari departamenti Nuve Enerjisi departamenti Fizika Institutu Atom Fizikasi departamenti Fizika departamenti Nezeriyye Fizikasi departamenti Idrak Elmleri departamenti 8 Iqtisadiyyat ve Sosyal Elmler fakultesi GTK Tetbiqi Pedaqogika ve Psixologiya Institutu Erqonomika ve Psixologiya departamenti Texniki Tehsil departamenti Davamli Muhendislik Tehsili merkezi Bilik Innovasiyasi ve tedris merkezi Iqtisadiyyat Elmleri Institutu Etraf muhiti Iqtisadiyyati departamenti Iqtisadiyyat departamenti Sosyal Elmler Institutu Felsefe ve Elm tarixi departamenti Sosiologiya ve Kommunikasiya departamenti Biznes Elmleri Institutu Idarecilik ve Korporativ Iqtisadiyyat departamenti Maliyye ve Muhasibat departamenti Biznes Huququ departamenti Muasir Diller Merkezi BME Dil Arasdirmasi Merkezi Ingilis dili departamenti Alman dili departamenti Roman Dilleri departamenti Macar dili bolmesi Slavyan dilleri bolmesi Fiziki Tehsil merkeziReytinqiAli mektebin auditorialarindan biri Budapest Texnologiya ve Iqtisadiyyat Universiteti ali tehsil qurumlari arasinda daima beynalxalq reytinqlerde qabaqcil yerlerde olub Bu reytinqler universitetler barede tam etibarli gostericiler olmasa da dunyanin en yaxsi universitetleri ile metodologiya ve standartlar esasinda muqayise aparmaq olar Ferqli reytinqler xususi metodlar ve ferqli melumat bazalarina malikdirler Meselen elmi taninma Nobel mukafatlarinin sayina nesrlerin melumatlarina Web of Science Scopus citations patentlerin sayina WIPO Patstat gore olculur Bu menada hemcinin universitetler barede daxili melumatlar da nezere alinir fakulte telebeler ve s Times Higher Education a esasen BME dunyanin 800 en yaxsi universitetleri arasindadir Times Higher Education Rakings in yazari Phil Bathy Universitete gonderdiyi mektubda BME ni 601 800 yerlere daxil edib Arasdirmaya esasen BME senaye gelirine ve bilik transferine gore en yaxsi universitetlerdendir Bu sahede BME 373 cu yeri tutur ve 39 7 xal toplayib Bele ki universitetin bu gostericisi orta xal olan 36 9 dan yuksekdedir Bu menada Webometrics ranking e gore Universitet 395 ci yerdedir So nuncu defe universitet 428 ci yerde idi ve boyuk sicrayis edib Merkezi ve Serqi Avropa regionunda bu gosterici 10 cu yere beraberdir Quacquarelli Symonds ranking e QS World University Rankings 2014 15 esasen BME muhendislik ve texnologiya sahelerinde dunyanin en yaxsi 400 universiteti sirasindadir ve 254 cu yerde qerarlasib Daha genis arasidirma esasinda mueyyen edilen bu beynelxalq reytinq universitetleri dord esas kriteriyalara gore mueyyenlesdirib elm dunyasinda institutun meshurlugu BME bu gostericide 162 cidir sorgu aparanlarina reyleri nesr edilen arasdirmalarin sitat olunma indeksleri h indeks sitatlari son uc kriteriyada BME 201 ci yerdedir AcademyRank com a gore BME Macaristanda birinci Avropada 96 ci dunyada ise 421 ci yerdedir Center For World University Rankings CUWR BME ni tehsilin keyfiyyetine gore dunyada 256 ci fakulteleirin reytinqine gore ise 218 ci yerde gorur Eduniversal a gore BME Serqi Avropada Muhasibat ucotu ve Audit sahelerinde 9 cu Korporativ Maliyye sahesinde 15 ci Marketinq sahesinde ise 13 cudur Bu reytinq 154 olkenin 30 tehsil sahesine malik universitetleri arasinda tertib olunub QS University Rankings Emerging Europe and Central Asia EECA reytinqine gore gore BME regionda en yaxsi 150 universitet arasinda 32 cidir Science without Borders proqramina gore Braziliyadan olan en cox telebelerin tehsil aldigi olkeler arasinda Macaristan universitetler arasinda ise BME de var Braziliya hokumeti terefinden erseye gelen bu proqrama esasen 55 657 telebe bir ve ya daha cox semestr ali tehsillerini olke xaricinde alir En ust pillelerde Macaristan yerlesir Olke Avropada 7 ci dunyada ise 11 cidir Universitetlere gelince BME dunyada en cox braziliyali telebe qebul eden 5 ci universitetdir Macaristan universitetleri arasinda ise BME birinci yerde qerarlasir 538 telebe Meshur mezunlari ve emekdaslariBinanin esas K kampusunun gece gorunusuNobel mukafati laureatlari Corc OlahDenes Qabor Denes Gabor holoqrafiyanin yaradicisi 1971 Fizika uzre Nobel mukafatcisi Corc Olah George Olah 1994 Kimya uzre Nobel mukafatcisi Wigner Jeno 1963 Fizika uzre Nobel mukafatcisi Fulop von Lenard 1905 Fizika uzre Nobel mukafatcisi Digerleri Dona Banki Donat Banki muasir karburatorun yaradicilarindan biri Pal Erdos Pal Erdos riyaziyyatci Karoy Ereki Karoly Ereky 1917 ci ilde biotexnologiya anlayisini ilk defe istifade edib Arpad Qerec Arpad Gerecs kimya muhendisi Alfred Hayos Alfred Hajos uzguculuk uzre Olimpiya cempionu Zoltan Hayos Zoltan Hajos orqanik kimyaci Alayos Hausman Alajos Hauszmann meshur Buda Qalasinin memari Caba Horvat Csaba Horvath kimya muhendisi ilk yuksek maye xromatoqrafiyani insa edib Kalman Kando Kalman Kando firlanan fazali konverterli AC enerjili elektrik parovozun atasi Todor Karman Todor Karman super dalgali ucusun atasi Layos Kollar Lajos Kollar mulki muhendis Karoy Kos Karoly Kos Budapest Zooparki ve Botanik baginin memari Imre Makovec Imre Makovecz memar orqanik memarligin en gorkemli terefdarlarindan biri Denes Mihay Denes Mihaly muhendis ixtiraci Samu Pecs Samu Pecz Budapest Boyuk Bazarin memari Jozef Petsval Josef Petzval fizik riyaziyyatci ve ixtiraci Erno Rubik Erno Rubik memar mexaniki pazl bulmacanin ixtiracisi Fridyes Sulek Frigyes Schulek meshur Baliqci bastionunun memari Karoy Simoni Karoly Simonyi fizik Sarl Simoninin atasi Imre Steyndl Imre Steindl Macar Parlamentinin memari Leo Silard Leo Szilard fizik atom bombasinin atasi nuve reaktorunun iki ixtiracisindan biri Kalman Tihan Kalman Tihanyi Plazma TV nin ixtiracisi CRT borusunun tesebbuscusu ilk pilotsuz teyyarenin tertibini verib Eva Veceyi Eva Vecsei memar Monrealda yasayir KampusuAli mektebin kitabxanasinin dami Universitet Szabadsag Azadliq ve Petofi korpuleri arasinda Rakoczi korpusu istiqametde Dunay cayinin sag terefinde yerlesir Bu ise universitet kampusunu daha uzun ve dar edir universitetin bir hissesinden o biri hissesine gedis 20 deqiqe vaxt aparir Budapestin Iceri seheri Pest cay boyuncadir korpulerden oraya 10 deqiqelik piyada yol var Telebe heyatiUniversitetin Muegyetemi AFC idman klubu var 1901 ci ilde komanda Macaristan Liqasinda cixis edib Univesitet 2008 ci ilin oktyabrinda Dunya Universitetleri arasi Oyunlari qebul edib BME nin CrySyS Lab komandasi dunyanin en boyuk ve davamli tehsil haker yarismasi olan International Capture The Flag de qalib gelib Yarisda dunyanin muxtelif olkelerinin 88 komandasi istirak etmisdi BME Kriptoqrafiya ve Sistem Qorunmasi Laboratoriyasinin SpamAndHex komandasi ile temsil olunurdu Laboratoriya Sebekelesmis Sistemler ve Xidmetler departamentine aiddir BME nin Telekommunikasiya ve Mediya Informatikasi departmentinin arasdirmacilar komandasi Her seyin nezeriyyesi filminin dublyajinda istirak edib Macar film sirketi Mafilm dunyanin en meshur fiziklerinden olan Stiven Hokinqsin heyatina aid olan filmde alimin cihazinin erseye getirdiyi qirxa yaxin cumlenin ingilis dilinden macar diline tercumesinde istirak etmek ucun BME mutexessislerini devet edib Merkezi Avropada ilk defe olaraq BME nin telebeleri Solar Decathlon Europe 2012 yarisinda Odoo adli ugurlu tenderi teqdim edibler Bu ise onlarin yarismanin butun sertlerini heyata kecirmesi demekdir Hal hazirda komandada 50 telebe uzvu var onlar tekce Memarliq Fakultesinden deyil hemcinin Mexaniki Muhendislik Fakultesi ve diger muhendislik fakultelerinden de telebeler var Onlarin meqsedi innovativ gunes binasi yaratmaqla orada ozlerinin memarliq ve texniki inkisaflarini tetbiq etmek idi BME de nesr olunuan Express Polymer Letters EPL jurnali Macaristanda tesiredici guce malik jurnallar arasinda birincidir Bu kateqoriya uzre EPL 35 macar jurnallarin arasinda yarismanin qalibi olub Bu gostericinin ozelliyi ondadir ki EPL dan sonra gelen sekkiz jurnal Kluwer Akademiai Kiado ve ya Springer kimi aparici publisist sirketlere aiddir BME nin Formula yaris komandasi fealiyyet gosterir Komanda 2007 ci ilde Formula Telebe yarislardina istirak etmek meqsedi ile yaranib Bu yaris ise Macaristanda enene halini alib Son illerde komanda 4 yaris masini hazirlayiblar muxtelif sahelerden ibaret isde dizayn logistika biznes istehsalat ve s 180 yaxin insan istirak edib Hal hazirda komandada aktiv 30 adam fealiyyet gosterir Onlar arasinda mexanikler avto ve elektrik muhendisler iqtisadiyyat uzre telebeler ve s vardir BME nin RescueBot Yaris komandasi Boeing in maliyye desteyi ile kecirilen ARLISS yarisinda istirak eden bir qrup telebelerden ibaretdir Beynelxalq telebe komandasinin bir hissesi olaraq onlar oz ozune ona gosterilen hedefe teref hereket ede bilen robot cihazinin inkisaf etdirirler BME RescueBot komandasi mexanika muhendisliyi sahesinde mekatronika ixtisasi uzre tehsil alan 5 telebeden ibaretdir Onlar ABS nin Corciya Texnologiya Universitetinin ve Cenubi Koreyanin Kumoh Texnologiya Milli Institutunun telebeleri ile six emekdasliq edirler Telebeler BME nin Tetbiqi Mexanika departamentinin nezareti altinda fealiyyet gosterirler 12 fevral 2012 ci ilde BME nin telebeleri Macaristanin ilk yerli peykini hazirladilar MaSat 1 adlanan peyk orbitaya buraxilan ve Macarstani bu menada 47 ci olke eden peyk oldu 9 10 yanvar 2015 ci il tarixlerinde peyk atmosferaya daxil oldu bele de onun missiyasi tamamlandi Hemcinin bax Universitet portaliMacaristanda tehsilIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 2017 06 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 25 Directory of Open Access Journals 2003 bme hu Welcome to the International and Scientific Section 2022 06 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 25 www bme hu Brief History Budapest University of Technology and Economics 2022 08 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 Budapesti Muszaki es Gazdasagtudomanyi Egyetem BME Budapest University of Technology and Economics 2012 11 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 The organizational structure of BME 2022 03 08 at the Wayback Machine bme hu bme hu Bulletin PDF 2021 08 31 tarixinde PDF Istifade tarixi 2015 10 31 BME in international and domestic rankings 2022 03 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 bme hu BME among the 800 best higher education institutes of the World 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 University of Technology and Economics among the top ones 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 Webomterics info Central Eastern Europe 2016 04 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 QS World University Rankings by Faculty 2014 Engineering and Technology 2021 09 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 BME among the World s Best Universities for Engineering and Technology 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 2015 09 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 31 4000 BEST MASTERS amp MBA s IN 30 FIELDS OF STUDIES WORLDWIDE 2021 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 QS University Rankings EECA 2015 2016 05 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 BME is among the Top Five Universities in the Brazilian Project 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 08 14 Nobel dijas professzorunk 2021 10 28 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 BME team are the best hackers in the world 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 Researchers of BME Created Hungarian Version of Stephen Hawking s Voice 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 2016 03 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 31 bme hu Journal of BME GPK is the Hungarian champion of the year 2021 10 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31 BME Formula Racing Team olu kecid 2016 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 10 31 Index hu Nem kuld tobb jelet a Masat 1 2021 06 12 tarixinde Istifade tarixi 2015 10 31