Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bri kilsəsi — Xocavənd rayonunun Çörəkli kəndi ərazisində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Abidə, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli abidə kimi qeydiyyata alınmışdır.
| Bri kilsəsi | |
|---|---|
 Kompleksin dövrümüzə çatmış xarabalıqları | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Xocavənd |
| Yerləşir | Çörəkli kəndi |
| Aidiyyatı | Qafqaz Albaniyası |
| Tikilmə tarixi | V-XVIII əsrlər |
| Üslubu | Qafqaz Albaniyasının memarlığı |
| Vəziyyəti | qəzalı vəziyyətdə |
| İstinad nöm. | 243 |
| Kateqoriya | Kilsə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dövrümüzə xarabaqlıq və yarıdağılmış vəziyyətdə çatmış tikililərin inşaat tarixi kitabələr əsasında XII-XIII əsrlərə aid edilir. Lakin, ərazidə aşkarlanmış daha qədim dövrlərə aid tikililərin qalıqları, həmçinin yerli əhali arasındakı inanclar monastır kompleksinin erkən orta əsrlərə aid xristian, hətta bütpərəst dini kompleksinin yerində inşa edildiyini deməyə əsas verir.
Qədim monastır kompleksindən dövrümüzə çatmış kilsə tikililərinin qalıqları nadir yaşıl kollara malik bozumtul təpəlik ərazidə yerləşir. Bri kompleksi dörd kilsə, narteks, xaçdaşlarla bəzədilmiş üç niş sovməə xarabalığı, mülki tikililərin xarabalıqları və inkişaf etmiş orta əsrlər dövrünə aid geniş nekropoldan ibarətdir.
Tarixi
Dövrümüzə xarabaqlıq və yarıdağılmış vəziyyətdə çatmış tikililərin inşaat tarixi kitabələr əsasında XII-XIII əsrlərə aid edilir. Lakin, ərazidə aşkarlanmış daha qədim dövrlərə aid tikililərin qalıqları, həmçinin yerli əhali arasındakı inanclar monastır kompleksinin erkən orta əsrlərə aid xristian, hətta bütpərəst dini kompleksinin yerində inşa edildiyini deməyə əsas verir.
Kompleks ərazisi boyunca qədim tikililərin qalıqları – dördguşəli stellalar, V-VII əsrlərə aid ornamentli plitələr, karnizlər, kapitellər, erkən orta əsrlər memarlığının forma və xüsusiyyətlərini daşıyan sütun altlıqları səpələnmişdir. Abidəni tədqiq etmiş K. Mkrtçyan Dağlıq Qarabağın memarlıq abidələrinə həsr olunmuş əsərində qeyd edir ki, “...şübhə ola bilməz ki, dini tikilinin qalıqları olan bu memarlıq elementləri, Aluankda sayı ilin günlərinə bərabər olan və inşası Aluank çarı Mömin Vaçaqanın adı ilə bağlı olan kilsələrdən birinə aiddir.”
Burada tədqiqatçı Moisey Kalankatlının “Alban ölkəsinin tarixi” adlı əsərində verdiyi məlumata əsaslanır. Kalankatlı yazır:
 | Albaniyada Cəsur Vaçaqandan Mömin Vaçaqana kimi yuxarıda adlarını sadaladığımız on çar olmuşdur. Onlardan yalnız Mömin Vaçaqan şərq ölkəsində ilin günlərinin sayı qədər kilsələr inşa etdirmişdir. |  |
Kompleksin erkən orta əsrlər dövründə inşa edilmiş ən birinci kilsəsitəpənin üstündə, şimal-şərq istiqamətində, narteksin yanında yerləşir. 100m2 sahəyə malik olan bu tikili üçnefli bazilika formalı kilsə olmaqla, daha qədim bütpərəst məbədinin yerində inşa edilmişdir. Ərazidən aşkarlanmış qədim memarlıq elementləri arasında dövrümüzə çatmamış stellanın postamenti, iki kapitel, Qafqaz Albaniyasının memarlığı üçün xarakterik olan həndəsi və nəbati naxışlarla, həmçinin bəranərtərəfli xaçlarla bəzədilmiş üç sütun altlığı xüsusi diqqət cəlb edir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Qədim monastır kompleksindən dövrümüzə çatmış kilsə tikililərinin qalıqları nadir yaşıl kollara malik bozumtul təpəlik ərazidə yerləşir. Bri kompleksi dörd kilsə, narteks, xaçdaşlarla bəzədilmiş üç niş sovməə xarabalığı, mülki tikililərin xarabalıqları və inkişaf etmiş orta əsrlər dövrünə aid geniş nekropoldan ibarətdir.
Birinci kilsə
Təpənin cənub-şərq tərəfində yerləşən birinci kilsə kiçik ölüçlərə malikdir; onun tərəfləri 5,85x3,6 metrə bərabərdir. Qərb fasadı istisna olmaqla, kilsənin bütün divarları yonulmamış kobud daşlardan hörülmüşdür. Bu birnefli zal kilsəsinin yeganə girişi onun qərb divarında yerləşir. Tikili demək olar ki, ilkin görünüşünü tamamilə saxlamaqla dövrümüzə çatmışdır.
Dekorativ baxımdan yalnız kilsənin qərb fasadı diqqət çəkir. Bu fasadda yerləşən qapı çərçivəsi eksteryerdən bir-birinə keçən kvadratlar və xaçlar ilə bəzədilmişdir. Timpanın bəzədilməsində yonma şahmat naxışından istifadə olunmuşdur.
İkinci kilsə
İkinci kilsə şərq tərəfdən birinci kilsəyə bitişik inşa edilmişdir. Kiçik ölçülərə malik olan bu binanın inşasında, dövrümüzə küləyin təsiri ilə erroziyaya uğramış şəkildə çatan təbəqəli ağ daşlardan istifadə olunmuşdur. Birinci kilsə kimi, ikinci kilsə də planda düzbucaqlı formaya malik birnefli bazilikadır; bazilikanın tərəfləri 3x5 metr ölçüyə malikdir.
Divarların suvaqğı demək olar ki, tamamilə tökülmüşdür və buna görə də oxvari tağların horizontal düzgün sıraları aydın görünməkdədir. Yeganə şərq apsidasının döşəməsi kilsənin ümumi döşəməsi ilə eyni hündürlüyə malikdir. Altarın yanlarında köməkçi otaqlar yoxdur, onların əvəzinə dərin nişlər inşa edilmişdir. Giriş qapısı üzərində olan pəncərə yeri sonradan narteksin inşası zamanı əlavə edilmiş arkbutanın altında qalmışdır.
Üçüncü kilsə
Üçüncü kilsə təpənin ən yüksək hissəsində, narteksdən 4 metr qərbdə yerləşir. Bu birnefli bazilika oxvari tağtavana, şərq tərəfində apsida-bem və apsidanın hər iki tərəfində nişlərə malikdir. 2.6x4.8 metr ölçülərə malik zalın döşəməsi tamamilə məzar daşları ilə örtülmüşdür.
Dekorativ anlamda yalnız zəngin bəzədilmiş qərb fasadı seçilir. Parad portalının çərçivələri zəngin bəzədilmişdir. Yarımdairəvi timpan xaç və romblardan ibarət kompozisiya ilə bəzədilmişdir. Portalın yuxarı künclərində iki quş təsviri vardır. Bu kompozisiya Gəncəsər monastırındakı Müqəddəs İohann kilsəsinin giriş portalı və Mingəçevir kilsə kompleksindən tapılmış altar daşı üzərindəki dekorativ kompozisiyanı xatırladır. Divarın səthi oyma xaç təsvirləri ilə bəzədilmişdir. Quş təsvirlərinin yanında yerləşdirilmiş kitabədə deyilir: “Məsihə olan dualarınızda bu müqəddəs kilsənin memarı olan Xaçineki də yad edin.” İbadət zalında olan ikinci kitabədə isə yazılıb: “1270-ci ilin yayı...ter Stepannosun dövründə, ter Nersesin yepiskopluğu dövründə mən Mxitar, X....oğlu bu xaçı ucaltdım.”
Kitabədə adı xatırlanan memar Xaçinek həmin təpənin cənub ətəyində yerləşən və xaçdaşları saxlayan böyük nişin də müəllifidir. Stellanın fronton hissəsi dağılmışdır. Bu kompleksi tədqiq etmiş S. Barxudaryanın məlumatına görə aşağı hissədə bir sırada düzülmüş səkkiz daş üzərində altı uzun sətirdən ibarət kitabə olmuşdur.
Dörd tərəfdən də yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmiş monumental niş, dövrümüzə dağınıq vəziyyətdə çatmış postament üzərində ucaldılmışdır. Yaxşı qalmış üzləmə daşları rombvari həndəsi naxışlarla bəzədilmişdir. Nişin içində dörd xaçdaş yerləşdirilmişdir.
Dördüncü kilsə
Kompleksin ən cənub tərəfində, kəndə yaxın hissədə, təpənin ətəyində dördüncü kilsə yerləşir. Ölçü baxımından digər üç kilsədən daha kiçik olan dördüncü kilsənin inşasında kobud yonulmuş daşlardan istifadə olunmuşdur. Kilsənin dam örtüyü dağılmışdır. Qərb fasadının hörgüsündə müxtəlif ölçü və formalara malik onlarla xaçdaş istifadə edilmişdir. Həmin divarda yerləşən yeganə qapı yeri naxışlı çərçivəyə malikdir. Yarımdairəvi timpanın bəzədilməsinə şahmat təsviri üzərində yerləşdirilmiş xaç naxışından istifadə olunmuş, hər tərəfində isə bir tovuzquşu fiquru yerləşdirilmişdir.
Divarın yuxarı qərb küncündə beş sətirlik inşaat kitabəsi vardır. Cümlələrin ilk sözlərinin baş hərfi yazılan daş plitə itirilmişdir. Lakin, ümumilikdə kitabədən bəlli olur ki, kilsə Aluank katolikosu Hovannes və onun kiçik qardaşı Nersesin hakimiyyəti dövründə, yəni 1235-ci ildən əvvəl inşa edilmişdir.
Bu kitabənin yanında memarın xatirə kitabəsi yer alır: “Tanrıya olan dualarınızda bu kilsənin memarı olan Şaqeni də yad edin”.
Narteks
Birinci və ikinci kilsələrin qərb fasadına birləşən narteks, hər iki kilsə üçün ümumi xarakter daşıyır. Narteksin memarlığında qarşılıqlı şəkildə kəsişən dörd tağ, memarlıq formalarının lakonik və aydınlığı diqqəti cəlb edir. Hər iki kilsənin qərb fasadını bağlayan bu narteks onların zəngin fasad dekorları ilə kontrast təşkil etməklə, həm də kilsə portallarının parad xüsusiyyətləri və ifadəliliyini vurğulayır.
Planda kvadrat formasına malik olan narteksin tərəfləri 7,5x7,8 metr ölüçlərə malikdir. Əksər monastır nartekslər kimi, bu narteks də, həm türbə, həm də dini və siyasi yığıncaqlar məkanı kimi istifadə edilmişdir. Bu cür funksional xüsusiyyət, tikilinin memarlığına da təsir edərək daxili forma və dizaynın sadəliyini əsaslandırmışdır.
Daha geniş daxili həcmin yaradılması üçün memar yüksək tağları uzadaraq yan divarların divarqabağı pilonlarına kimi çatdırmışdır. Xaçdaşlar, məzar daşları, naxışlı stellalar və sair xırda memarlıq elementləri yalnız narteksin şərq hissəsində, tağla əhatələnmiş böyük nişlərdə toplanmışdır.
Narteksin divar səthləri pilyastr və tağlar vasitəsi ilə üç böyük tağlı nişə bölünmüşdür ki, onlardan da ortada olanı daha böyük ölçüyə malikdir. Narteksin qərb divarında divarqabağı pilonlar yoxdur və burada tağlar birbaşa divara söykənir.
Divarqabağı pilyastrlar üzərində dayanan tağlar vasitəsiylə narteks tağtavanla örtülmüş səkkiz hissəyə bölünür. Tağtavanın mərkəzi hissəsində yerləşdirilmiş səkkizguşəli işıq dəliyi üzərində vaxtilə zəng qülləsi kimi istifadə olunmuş rotonda olmuşdur. dövrümüzə sütunlar və sütun altlıqları çatmışdır. Narteksin dörd tərəfli damı kilsələrin iki tərəfli damları üzərində yüksələrək monumental görünüş yaradır.
Narteksin interyerində şərq divarındakı nişlərdə altı xaçdaş yerləşdirilmiş, həmçinin xaçdaşların ətrafında nəbati naxışlar və məişət səhnələri olan plitələr düzülmüşdür. Cənub kilsəsinin qapısı ağzındakı məzar daşı üzərində yazılmışdır: “Karapetin oğlu cənab Hovannesin məzarı. 1798-ci ilin yayı”. İki xaçdaş üzərində isə milli geyimli insan fiqurları təsvir edilmişdir.
İstinadlar
- "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı" (PDF). Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 2 avqust 2001. 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 18 iyul 2020.
- Mkrtçyan, 1989. səh. 132
- Бархударян, 1982. səh. 153
- Mkrtçyan, 1989. səh. 133
- Kalankatlı, Moisey. [frametext32.htm Alban ölkəsinin tarixi, III kitab, XXIII fəsil] (#bad_url) (пер. Ш. В. Смбатяна). Матенадаран. 1984. 265.
- Mkrtçyan, 1989. səh. 134
- Bərxudaryan, 1895. səh. 126
- Бархударян, С. Средневековые армянские зодчие и мастера по камню. Ереван. 1963. 98.
- Mkrtçyan, 1989. səh. 135
Ədəbiyyat
- Мкртчян, Ш.М, Историко-Архитектурные Памятники Нагорного Карабаха, Ереван, 1989
- Бархударян, С. Свод армянских надписей, вып. 5. Ереван. 1982. 184.
- Bərxudaryan, Makar, Арцах, Bakı, 1895
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bri kilsesi Xocavend rayonunun Corekli kendi erazisinde yerlesen tarix memarliq abidesi Abide Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi terefinden olke ehemiyyetli abide kimi qeydiyyata alinmisdir Bri kilsesiKompleksin dovrumuze catmis xarabaliqlari39 51 04 sm e 46 58 09 s u Olke AzerbaycanSeher XocavendYerlesir Corekli kendiAidiyyati Qafqaz AlbaniyasiTikilme tarixi V XVIII esrlerUslubu Qafqaz Albaniyasinin memarligiVeziyyeti qezali veziyyetdeAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 243KateqoriyaKilseEhemiyyetiOlke ehemiyyetliBri kilsesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Dovrumuze xarabaqliq ve yaridagilmis veziyyetde catmis tikililerin insaat tarixi kitabeler esasinda XII XIII esrlere aid edilir Lakin erazide askarlanmis daha qedim dovrlere aid tikililerin qaliqlari hemcinin yerli ehali arasindaki inanclar monastir kompleksinin erken orta esrlere aid xristian hetta butperest dini kompleksinin yerinde insa edildiyini demeye esas verir Qedim monastir kompleksinden dovrumuze catmis kilse tikililerinin qaliqlari nadir yasil kollara malik bozumtul tepelik erazide yerlesir Bri kompleksi dord kilse narteks xacdaslarla bezedilmis uc nis sovmee xarabaligi mulki tikililerin xarabaliqlari ve inkisaf etmis orta esrler dovrune aid genis nekropoldan ibaretdir TarixiMingecevir kilse kompleksinde arxeoloji qazintilar zamani askarlanmis uzerinde tovuzqusulari ve heyat agaci motivi hemcinin alban elifbasi ile yazi olan altar dasiBri kilsesinin giris portalinda oxsar kompozisiyali qus tesvirleriMuqeddes Veftizci Iohann kilsesinin giris qapisi uzerindeki portalda da tovuzqusulari ile olan motiv tekrarlanir Dovrumuze xarabaqliq ve yaridagilmis veziyyetde catmis tikililerin insaat tarixi kitabeler esasinda XII XIII esrlere aid edilir Lakin erazide askarlanmis daha qedim dovrlere aid tikililerin qaliqlari hemcinin yerli ehali arasindaki inanclar monastir kompleksinin erken orta esrlere aid xristian hetta butperest dini kompleksinin yerinde insa edildiyini demeye esas verir Kompleks erazisi boyunca qedim tikililerin qaliqlari dordguseli stellalar V VII esrlere aid ornamentli pliteler karnizler kapiteller erken orta esrler memarliginin forma ve xususiyyetlerini dasiyan sutun altliqlari sepelenmisdir Abideni tedqiq etmis K Mkrtcyan Dagliq Qarabagin memarliq abidelerine hesr olunmus eserinde qeyd edir ki subhe ola bilmez ki dini tikilinin qaliqlari olan bu memarliq elementleri Aluankda sayi ilin gunlerine beraber olan ve insasi Aluank cari Momin Vacaqanin adi ile bagli olan kilselerden birine aiddir Burada tedqiqatci Moisey Kalankatlinin Alban olkesinin tarixi adli eserinde verdiyi melumata esaslanir Kalankatli yazir Albaniyada Cesur Vacaqandan Momin Vacaqana kimi yuxarida adlarini sadaladigimiz on car olmusdur Onlardan yalniz Momin Vacaqan serq olkesinde ilin gunlerinin sayi qeder kilseler insa etdirmisdir Kompleksin erken orta esrler dovrunde insa edilmis en birinci kilsesitepenin ustunde simal serq istiqametinde narteksin yaninda yerlesir 100m2 saheye malik olan bu tikili ucnefli bazilika formali kilse olmaqla daha qedim butperest mebedinin yerinde insa edilmisdir Eraziden askarlanmis qedim memarliq elementleri arasinda dovrumuze catmamis stellanin postamenti iki kapitel Qafqaz Albaniyasinin memarligi ucun xarakterik olan hendesi ve nebati naxislarla hemcinin beranerterefli xaclarla bezedilmis uc sutun altligi xususi diqqet celb edir Memarliq xususiyyetleriQedim monastir kompleksinden dovrumuze catmis kilse tikililerinin qaliqlari nadir yasil kollara malik bozumtul tepelik erazide yerlesir Bri kompleksi dord kilse narteks xacdaslarla bezedilmis uc nis sovmee xarabaligi mulki tikililerin xarabaliqlari ve inkisaf etmis orta esrler dovrune aid genis nekropoldan ibaretdir Birinci kilse Tepenin cenub serq terefinde yerlesen birinci kilse kicik oluclere malikdir onun terefleri 5 85x3 6 metre beraberdir Qerb fasadi istisna olmaqla kilsenin butun divarlari yonulmamis kobud daslardan horulmusdur Bu birnefli zal kilsesinin yegane girisi onun qerb divarinda yerlesir Tikili demek olar ki ilkin gorunusunu tamamile saxlamaqla dovrumuze catmisdir Dekorativ baximdan yalniz kilsenin qerb fasadi diqqet cekir Bu fasadda yerlesen qapi cercivesi eksteryerden bir birine kecen kvadratlar ve xaclar ile bezedilmisdir Timpanin bezedilmesinde yonma sahmat naxisindan istifade olunmusdur Ikinci kilse Ikinci kilse serq terefden birinci kilseye bitisik insa edilmisdir Kicik olculere malik olan bu binanin insasinda dovrumuze kuleyin tesiri ile erroziyaya ugramis sekilde catan tebeqeli ag daslardan istifade olunmusdur Birinci kilse kimi ikinci kilse de planda duzbucaqli formaya malik birnefli bazilikadir bazilikanin terefleri 3x5 metr olcuye malikdir Divarlarin suvaqgi demek olar ki tamamile tokulmusdur ve buna gore de oxvari taglarin horizontal duzgun siralari aydin gorunmekdedir Yegane serq apsidasinin dosemesi kilsenin umumi dosemesi ile eyni hundurluye malikdir Altarin yanlarinda komekci otaqlar yoxdur onlarin evezine derin nisler insa edilmisdir Giris qapisi uzerinde olan pencere yeri sonradan narteksin insasi zamani elave edilmis arkbutanin altinda qalmisdir Ucuncu kilse Ucuncu kilse tepenin en yuksek hissesinde narteksden 4 metr qerbde yerlesir Bu birnefli bazilika oxvari tagtavana serq terefinde apsida bem ve apsidanin her iki terefinde nislere malikdir 2 6x4 8 metr olculere malik zalin dosemesi tamamile mezar daslari ile ortulmusdur Dekorativ anlamda yalniz zengin bezedilmis qerb fasadi secilir Parad portalinin cerciveleri zengin bezedilmisdir Yarimdairevi timpan xac ve romblardan ibaret kompozisiya ile bezedilmisdir Portalin yuxari kunclerinde iki qus tesviri vardir Bu kompozisiya Genceser monastirindaki Muqeddes Iohann kilsesinin giris portali ve Mingecevir kilse kompleksinden tapilmis altar dasi uzerindeki dekorativ kompozisiyani xatirladir Divarin sethi oyma xac tesvirleri ile bezedilmisdir Qus tesvirlerinin yaninda yerlesdirilmis kitabede deyilir Mesihe olan dualarinizda bu muqeddes kilsenin memari olan Xacineki de yad edin Ibadet zalinda olan ikinci kitabede ise yazilib 1270 ci ilin yayi ter Stepannosun dovrunde ter Nersesin yepiskoplugu dovrunde men Mxitar X oglu bu xaci ucaltdim Kitabede adi xatirlanan memar Xacinek hemin tepenin cenub eteyinde yerlesen ve xacdaslari saxlayan boyuk nisin de muellifidir Stellanin fronton hissesi dagilmisdir Bu kompleksi tedqiq etmis S Barxudaryanin melumatina gore asagi hissede bir sirada duzulmus sekkiz das uzerinde alti uzun setirden ibaret kitabe olmusdur Dord terefden de yaxsi yonulmus daslarla uzlenmis monumental nis dovrumuze daginiq veziyyetde catmis postament uzerinde ucaldilmisdir Yaxsi qalmis uzleme daslari rombvari hendesi naxislarla bezedilmisdir Nisin icinde dord xacdas yerlesdirilmisdir Dorduncu kilse Kompleksin en cenub terefinde kende yaxin hissede tepenin eteyinde dorduncu kilse yerlesir Olcu baximindan diger uc kilseden daha kicik olan dorduncu kilsenin insasinda kobud yonulmus daslardan istifade olunmusdur Kilsenin dam ortuyu dagilmisdir Qerb fasadinin horgusunde muxtelif olcu ve formalara malik onlarla xacdas istifade edilmisdir Hemin divarda yerlesen yegane qapi yeri naxisli cerciveye malikdir Yarimdairevi timpanin bezedilmesine sahmat tesviri uzerinde yerlesdirilmis xac naxisindan istifade olunmus her terefinde ise bir tovuzqusu fiquru yerlesdirilmisdir Divarin yuxari qerb kuncunde bes setirlik insaat kitabesi vardir Cumlelerin ilk sozlerinin bas herfi yazilan das plite itirilmisdir Lakin umumilikde kitabeden belli olur ki kilse Aluank katolikosu Hovannes ve onun kicik qardasi Nersesin hakimiyyeti dovrunde yeni 1235 ci ilden evvel insa edilmisdir Bu kitabenin yaninda memarin xatire kitabesi yer alir Tanriya olan dualarinizda bu kilsenin memari olan Saqeni de yad edin Narteks Birinci ve ikinci kilselerin qerb fasadina birlesen narteks her iki kilse ucun umumi xarakter dasiyir Narteksin memarliginda qarsiliqli sekilde kesisen dord tag memarliq formalarinin lakonik ve aydinligi diqqeti celb edir Her iki kilsenin qerb fasadini baglayan bu narteks onlarin zengin fasad dekorlari ile kontrast teskil etmekle hem de kilse portallarinin parad xususiyyetleri ve ifadeliliyini vurgulayir Planda kvadrat formasina malik olan narteksin terefleri 7 5x7 8 metr oluclere malikdir Ekser monastir narteksler kimi bu narteks de hem turbe hem de dini ve siyasi yigincaqlar mekani kimi istifade edilmisdir Bu cur funksional xususiyyet tikilinin memarligina da tesir ederek daxili forma ve dizaynin sadeliyini esaslandirmisdir Daha genis daxili hecmin yaradilmasi ucun memar yuksek taglari uzadaraq yan divarlarin divarqabagi pilonlarina kimi catdirmisdir Xacdaslar mezar daslari naxisli stellalar ve sair xirda memarliq elementleri yalniz narteksin serq hissesinde tagla ehatelenmis boyuk nislerde toplanmisdir Narteksin divar sethleri pilyastr ve taglar vasitesi ile uc boyuk tagli nise bolunmusdur ki onlardan da ortada olani daha boyuk olcuye malikdir Narteksin qerb divarinda divarqabagi pilonlar yoxdur ve burada taglar birbasa divara soykenir Divarqabagi pilyastrlar uzerinde dayanan taglar vasitesiyle narteks tagtavanla ortulmus sekkiz hisseye bolunur Tagtavanin merkezi hissesinde yerlesdirilmis sekkizguseli isiq deliyi uzerinde vaxtile zeng qullesi kimi istifade olunmus rotonda olmusdur dovrumuze sutunlar ve sutun altliqlari catmisdir Narteksin dord terefli dami kilselerin iki terefli damlari uzerinde yukselerek monumental gorunus yaradir Narteksin interyerinde serq divarindaki nislerde alti xacdas yerlesdirilmis hemcinin xacdaslarin etrafinda nebati naxislar ve meiset sehneleri olan pliteler duzulmusdur Cenub kilsesinin qapisi agzindaki mezar dasi uzerinde yazilmisdir Karapetin oglu cenab Hovannesin mezari 1798 ci ilin yayi Iki xacdas uzerinde ise milli geyimli insan fiqurlari tesvir edilmisdir Istinadlar Dunya ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin siyahisi PDF Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 2 avqust 2001 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 18 iyul 2020 Mkrtcyan 1989 seh 132 Barhudaryan 1982 seh 153 Mkrtcyan 1989 seh 133 Kalankatli Moisey frametext32 htm Alban olkesinin tarixi III kitab XXIII fesil bad url per Sh V Smbatyana Matenadaran 1984 265 Mkrtcyan 1989 seh 134 Berxudaryan 1895 seh 126 Barhudaryan S Srednevekovye armyanskie zodchie i mastera po kamnyu Erevan 1963 98 Mkrtcyan 1989 seh 135EdebiyyatMkrtchyan Sh M Istoriko Arhitekturnye Pamyatniki Nagornogo Karabaha Erevan 1989 Barhudaryan S Svod armyanskih nadpisej vyp 5 Erevan 1982 184 Berxudaryan Makar Arcah Baki 1895