Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boliviya-Peru Konfederasiyasına qarşı müharibə (isp. Guerra contra la Cofederación Peru-Boliviana).Bu münaqişə 1836–1839 cu illərdə Boliviya-Peru Konfederasiyası ilə Çili və Argentina arasında baş vermişdir. Münaqişənin özəlliyi onda idi ki, Çili və Argentina bu konfederasiya qarşı eyni vaxtda müharibə aparsa da, dövlət başçıları Portales (Çili) və Rosas (Argentina) arasında barışmaz münasibət səbəbindən müştərək mübarizə aparmırdılar.
| Boliviya-Peru Konfederasiyasına qarşı müharibə | |||
|---|---|---|---|
 Yunqay döyüşü | |||
| Tarix | 1836–1839 | ||
| Yeri | Cənubi Amerika | ||
| Nəticəsi | Konfederasiyanın ləğvi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Münaqişədən əvvəlki vəziyyət
1836-cı ildə Andres de Santo Krus başçılığı ilə Boliviya-Peru Konfederasiyası yaradılır. Konfederasiya qonşu dövlətlərdə təşviş yaradır. Çili prezidenti Xose Xoakina Prietonun yaxın silahdaşı Dieqo Portales birliyin bölgədə balansı pozacağını və gələcəkdə hətta Çilinin ərazisinə təcavüz edə biləcəyini bildirirdi. Çili elə ilk günlərdən birliyə qarşı çıxır. Ölkələr arasında iqtisadi mübarizə başlayır. Belə ki, Sakit okeanda ticarət uğrunda Çilinin Varparasio limanı və Konfederasiyanın Kolyao limanları mübarizə aparırdı. 1835-ci ilin yanvar ayında Perunun gələcək prezidenti ölkəni təmsil edərək Çili ilə 'Dostluq,ticarət və dənizçilik haqqında' müqaviləni imzalayır. Bir il sonra Luis Xose de Orbeqaso 14 fevraldə müqaviləni ləğv edir. Konfederasiya yaradıldıqdan sonra Çili taxılına 250% tarif tətbiq edir. Çili buna cavab olaraq Konfederasiya şəkərinin tarifini qaldırır. Tarif müharibəsi Çilidə olan Meksikaın səfiri sayəsində dayandırılır.
Konservanların qalibiyyətindən sonra diktator Roman Freya ölkədən qovulur. O, Limaya gələrək konfederasiyanın köməyi ilə hakimiyyəti ələ keçirməyə cəhd edir. Bu məqsədlə o, "Orbegoso" gəmisi ilə 28 iyul 1836 ci ildə Çiliyə yürüş təşkil etsə də Çili freqatı "Monteagudos" tərəfindən tutulur. Feyra isə Ankudu ələ keçirmək istəyərkən tutulur və Xuan-Fernandes adasına zindana salınır. Gəmi isə Çili donanmasına qatılır. Portales gələcək təhlükəni dəf etmək üçün Kalyaoya yürüş təkil edir. Kiçik Çili donanması ispaniyalı dənizçi Viktorino Qarrido Kalyaoya dostluq məqsədilə gəldiyini bildirir, amma 21 avqust 1836-cı ildə gevə vaxtı Peruya məxsus üç gəmini ələ keçirir. Santa Krus Çili ilə olan bu münaqişəni danışıqlar yoluyla həll edmək istəyirdi. Çili konqresi danışıqlar üçün Mariano Eqanyonu Peruya göndərir. Eqanyo bir sıra şərtlər irəli sürür: Ordunun azaldılması, Freyranın reydinə görə üzr istəmək, Çilidən alınan borcun ödənilməsi və konfederasiyanın ləğvi. Santa Krus bütün şərtləri qəbul etsə də, konfederasiyanın ləğvini qəbul etmədi. Buna cavab olaraq Çili 28 dekabr 1836-cı ildə konfederasiyaya müharibə elan edir.
Argentina ilə müharibə
İlk vaxtlar Argentina və Ekvador konfederasiya ilə dost münasibətdə idilər. Ancaq Santa Kruz tərəfindən Rosasın əleyhdarlarını dəstəkləməsi münasibətlərin pisləşməsinə səbəb olur. Bu səbəbdən 9 may 1837-ci ildə Rosas konfederasiyaya müharibə elan edir. Konfederasiyanı Fransa dəstəkləyirdi, üstəlik Buenos-Ayresı dənizdən mühasirəyə alır. Rosasın göndərdiyi qoşun Santa Krus tərəfindən darmadağın edilir.
Çili ilə müharibə
1837-ci il əməliyyatları
Çilinin vətəndaş cəmiyyəti müharibənin əleyhinə idi. Bu ərəfədə hökumət hərbi vəziyyət elan edir. Qəzetlərdə Portalesın diktator olmasına və əhəmiyyətsiz müharibəyə qarşı yazılar dərc edilir. Orduda isə hələ də 1829-cu ildə baş vermiş vətəndaş müharibəsinin nəticəsində həyata keçirilən "təmizləmə" hərəkatını hələ də unutmamışdılar. Bu səbəbdən 1837-ci ildə Xose Antoniyo Vidaurre Portalesi həbs edir. Xose Vidaurre Valparaiso şəhərinə hücum edir. Ancaq şəhərin müdafiəçisi Manuel Blanko bu üsyanı geri yatıra bilir. Üsyanın yatırılmasından xəbər tutan üsyançı Santyaqo Florin 6 oktyabrda diktator Portalesi güllələyir. Üsyançıların hamısı tutulur və güllələnir. 1837-ci noyabrında konfederasiya donanması "Socabayo", "Confederacion" və "Congreso" gəmiləri ilə Xuan-Fernandes adasında olan Freyranı azad edərək, sonradan Talkauano,San-Antonio,Uasko və Kalderaya hücum edir. 1837-ci ilin dentyabrında admiral Enkalada və Simpson 2800 əsgərlə dənizə çıxır. Oktyabrda isə Perunun Arekipa limani böyük itkilər hesabına ələ keçirilir.Yerli əhalini ələ almaq cəhdi bir nəticə vermir. Santa Krus ordunu toplayaraq şəhəri mühasirəyə alır. Çili ordusu başda Enkalad 'Paukarpat' anlaşmasını imzalamalı olur. Anlaşmaya əsasən müharibə bitir, dövlətlər arasında ticarət bərpa edilir və əvəzində Çili ordusu sərbəst buraxılır.
1838-ci il əməliyyatları
Enkaladın bu rüsvayçı məğlubiyyəti səs-küyə səbəb olur. Hökumət anlaşmanı tanımadığını elan edir. Çili donanması Simpsonla 5 gəmi ilə dənizə çıxır. 12 yanvar 1838-ci ildə Perunun İsloy limanı yaxınlığında döyüş baş verir. Nəticəsiz olsa da, hər iki tərəf özünü qalib elan edir. 1838-ci ilin ortalarında Çili donanması dənizdə hakim mövqeyə malik olur. Manuel Bulnes Prieto Limaya hücum edir. 1838-ci ilin 21 avqustunda Çili ordusu Limanı tutur. Noyabr ayında Boliviyadan Santa Krusun başçılığı ilə güclü ordu şəhəri azad edir. Çili ordusu Uaçaya çəkilir. Peru əhalisi konqres çağıraraq general Qamarranı azad Perunun prezidenti elan edirlər.
1839-ci il əməliyyatları
1839-cı ilin 12 yanvarında Kamsa döyüşündə Peru ordusu məğlub olaraq Cənubi Sakit okean bölgəsində dominantlığı Çiliyə verməli olur. Quruda isə 6 yanvarda Buine döyüşündə Sante Krus qalıb gəlir. Yunqay şəhərini mühasirəyə alır. Konfederasiyada yaranan çətinliklər səbəbindən Krus şəhəri tutmaq üçün hücum edir. Döyüş konfederasiyanın məğlubiyyəti ilə başa çatır. Krus 2400 ölü və 1600 əsir verərək məğlub olur. Bu qalibiyyətdən sonra Çili ordusu Limanı yenidən işğal edir. Santa Krus Ekvadora qaçmalı olur. Bununla da Konfederasiya dağılır, müharibə isə bitir.
Nəticə
Öz məqsədinə çatan Çili ordusu geri qayıdır, Qamarra prezident kimi təsdiqlənir. Qamarra konfederasiya əleyhinə olmur, sadəcə Boliviyanın dominantlığına qarşı çıxır. Bununla da konfederasiyaya qarşı başlanan müharibə Peru və Boliviya müharibəsinə çevrilir və 1842-ci ilə qədər davam edir.
Mənbə
- Boliviya-Peru Konfederasiyasına qarşı müharibə (1836-1839) 2015-02-18 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boliviya Peru Konfederasiyasina qarsi muharibe isp Guerra contra la Cofederacion Peru Boliviana Bu munaqise 1836 1839 cu illerde Boliviya Peru Konfederasiyasi ile Cili ve Argentina arasinda bas vermisdir Munaqisenin ozelliyi onda idi ki Cili ve Argentina bu konfederasiya qarsi eyni vaxtda muharibe aparsa da dovlet bascilari Portales Cili ve Rosas Argentina arasinda barismaz munasibet sebebinden musterek mubarize aparmirdilar Boliviya Peru Konfederasiyasina qarsi muharibeYunqay doyusuTarix 1836 1839Yeri Cenubi AmerikaNeticesi Konfederasiyanin legviMunaqise terefleriBoliviya Peru Konfederasiyasi Cili Peru separatcilari Argentina KonfederasiyasiTereflerin quvvesi9500 Cili 2800 Peru separatcilari 1500 Argentina 1000Itkiler3 000 5 000Umumi itkiler8 000 Vikianbarda elaqeli mediafayllarMunaqiseden evvelki veziyyet1836 ci ilde Andres de Santo Krus basciligi ile Boliviya Peru Konfederasiyasi yaradilir Konfederasiya qonsu dovletlerde tesvis yaradir Cili prezidenti Xose Xoakina Prietonun yaxin silahdasi Dieqo Portales birliyin bolgede balansi pozacagini ve gelecekde hetta Cilinin erazisine tecavuz ede bileceyini bildirirdi Cili ele ilk gunlerden birliye qarsi cixir Olkeler arasinda iqtisadi mubarize baslayir Bele ki Sakit okeanda ticaret ugrunda Cilinin Varparasio limani ve Konfederasiyanin Kolyao limanlari mubarize aparirdi 1835 ci ilin yanvar ayinda Perunun gelecek prezidenti olkeni temsil ederek Cili ile Dostluq ticaret ve denizcilik haqqinda muqavileni imzalayir Bir il sonra Luis Xose de Orbeqaso 14 fevralde muqavileni legv edir Konfederasiya yaradildiqdan sonra Cili taxilina 250 tarif tetbiq edir Cili buna cavab olaraq Konfederasiya sekerinin tarifini qaldirir Tarif muharibesi Cilide olan Meksikain sefiri sayesinde dayandirilir Konservanlarin qalibiyyetinden sonra diktator Roman Freya olkeden qovulur O Limaya gelerek konfederasiyanin komeyi ile hakimiyyeti ele kecirmeye cehd edir Bu meqsedle o Orbegoso gemisi ile 28 iyul 1836 ci ilde Ciliye yurus teskil etse de Cili freqati Monteagudos terefinden tutulur Feyra ise Ankudu ele kecirmek isteyerken tutulur ve Xuan Fernandes adasina zindana salinir Gemi ise Cili donanmasina qatilir Portales gelecek tehlukeni def etmek ucun Kalyaoya yurus tekil edir Kicik Cili donanmasi ispaniyali denizci Viktorino Qarrido Kalyaoya dostluq meqsedile geldiyini bildirir amma 21 avqust 1836 ci ilde geve vaxti Peruya mexsus uc gemini ele kecirir Santa Krus Cili ile olan bu munaqiseni danisiqlar yoluyla hell edmek isteyirdi Cili konqresi danisiqlar ucun Mariano Eqanyonu Peruya gonderir Eqanyo bir sira sertler ireli surur Ordunun azaldilmasi Freyranin reydine gore uzr istemek Ciliden alinan borcun odenilmesi ve konfederasiyanin legvi Santa Krus butun sertleri qebul etse de konfederasiyanin legvini qebul etmedi Buna cavab olaraq Cili 28 dekabr 1836 ci ilde konfederasiyaya muharibe elan edir Argentina ile muharibeIlk vaxtlar Argentina ve Ekvador konfederasiya ile dost munasibetde idiler Ancaq Santa Kruz terefinden Rosasin eleyhdarlarini desteklemesi munasibetlerin pislesmesine sebeb olur Bu sebebden 9 may 1837 ci ilde Rosas konfederasiyaya muharibe elan edir Konfederasiyani Fransa destekleyirdi ustelik Buenos Ayresi denizden muhasireye alir Rosasin gonderdiyi qosun Santa Krus terefinden darmadagin edilir Cili ile muharibe1837 ci il emeliyyatlari Cilinin vetendas cemiyyeti muharibenin eleyhine idi Bu erefede hokumet herbi veziyyet elan edir Qezetlerde Portalesin diktator olmasina ve ehemiyyetsiz muharibeye qarsi yazilar derc edilir Orduda ise hele de 1829 cu ilde bas vermis vetendas muharibesinin neticesinde heyata kecirilen temizleme herekatini hele de unutmamisdilar Bu sebebden 1837 ci ilde Xose Antoniyo Vidaurre Portalesi hebs edir Xose Vidaurre Valparaiso seherine hucum edir Ancaq seherin mudafiecisi Manuel Blanko bu usyani geri yatira bilir Usyanin yatirilmasindan xeber tutan usyanci Santyaqo Florin 6 oktyabrda diktator Portalesi gulleleyir Usyancilarin hamisi tutulur ve gullelenir 1837 ci noyabrinda konfederasiya donanmasi Socabayo Confederacion ve Congreso gemileri ile Xuan Fernandes adasinda olan Freyrani azad ederek sonradan Talkauano San Antonio Uasko ve Kalderaya hucum edir 1837 ci ilin dentyabrinda admiral Enkalada ve Simpson 2800 esgerle denize cixir Oktyabrda ise Perunun Arekipa limani boyuk itkiler hesabina ele kecirilir Yerli ehalini ele almaq cehdi bir netice vermir Santa Krus ordunu toplayaraq seheri muhasireye alir Cili ordusu basda Enkalad Paukarpat anlasmasini imzalamali olur Anlasmaya esasen muharibe bitir dovletler arasinda ticaret berpa edilir ve evezinde Cili ordusu serbest buraxilir 1838 ci il emeliyyatlari Enkaladin bu rusvayci meglubiyyeti ses kuye sebeb olur Hokumet anlasmani tanimadigini elan edir Cili donanmasi Simpsonla 5 gemi ile denize cixir 12 yanvar 1838 ci ilde Perunun Isloy limani yaxinliginda doyus bas verir Neticesiz olsa da her iki teref ozunu qalib elan edir 1838 ci ilin ortalarinda Cili donanmasi denizde hakim movqeye malik olur Manuel Bulnes Prieto Limaya hucum edir 1838 ci ilin 21 avqustunda Cili ordusu Limani tutur Noyabr ayinda Boliviyadan Santa Krusun basciligi ile guclu ordu seheri azad edir Cili ordusu Uacaya cekilir Peru ehalisi konqres cagiraraq general Qamarrani azad Perunun prezidenti elan edirler 1839 ci il emeliyyatlari Kasma doyusu 1839 ci ilin 12 yanvarinda Kamsa doyusunde Peru ordusu meglub olaraq Cenubi Sakit okean bolgesinde dominantligi Ciliye vermeli olur Quruda ise 6 yanvarda Buine doyusunde Sante Krus qalib gelir Yunqay seherini muhasireye alir Konfederasiyada yaranan cetinlikler sebebinden Krus seheri tutmaq ucun hucum edir Doyus konfederasiyanin meglubiyyeti ile basa catir Krus 2400 olu ve 1600 esir vererek meglub olur Bu qalibiyyetden sonra Cili ordusu Limani yeniden isgal edir Santa Krus Ekvadora qacmali olur Bununla da Konfederasiya dagilir muharibe ise bitir NeticeOz meqsedine catan Cili ordusu geri qayidir Qamarra prezident kimi tesdiqlenir Qamarra konfederasiya eleyhine olmur sadece Boliviyanin dominantligina qarsi cixir Bununla da konfederasiyaya qarsi baslanan muharibe Peru ve Boliviya muharibesine cevrilir ve 1842 ci ile qeder davam edir MenbeBoliviya Peru Konfederasiyasina qarsi muharibe 1836 1839 2015 02 18 at the Wayback Machine