Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boğazlar haqqında London konvensiyası (1841) — Avstriya imperiyası, Fransa krallığı, İngiltərə, Prussiya, Rus imperiyası və Osmanlı imperiyası tərəfindən 13 iyul 1841-ci ildə Londonda imzalanan beynəlxalq konvensiya Misir üsyanının sonunda Osmanlı imperiyasının çökməyə başlaması Boğazlar məsələsini əhəmiyyətli bir məsələ olaraq ön plana çıxardı. Çünkü, Aralıq dənizinin şərq qapıları olan Bosfor və Dardanel boğazları, dövlətlərarası münasibətlər və tarazlıqlar baxımından həyati əhəmiyyət daşıyırdı. Əslində, bu mərhələdə Boğazlar İngiltərənin və ya Rusiyanın nəzarətinə keçə bilərdi. Ancaq bu qüvvələr qarşıdurmadan çəkinərək və tarazlığı qorumaq üçün belə bir yanaşmaya cəhd göstərmədilər.
1841-ci ilə qədər Boğazların statusu
- 1535-ci il kapitulyasiyaları ilə Fransa bayrağını daşıyan ticarət gəmilərinin bütün Türk limanlarına giriş-çıxmasına icazə verildi. Bu icazələr vaxtaşırı digər dövlətlərə də verilmişdir.
- 1774-cü il Kiçik Qaynarca müqaviləsi, Rus ticarət gəmilərinə boğazları sərbəst keçmək hüququ verdi.
- 1798 və 1805-ci illərdə Rusiya ilə bağlanan müttəfiqlik müqavilələrində, Rusiya hərbi gəmilərinin Boğazlardan keçməsinə dair hökmlər verildi. 1806-cı il iki dövlət arasında baş verən müharibə bu müqavilənin müddəalarını qüvvədən saldı.
- 1809-cu ildə İngiltərə ilə imzalanan Qaleyi Sultaniyyə müqaviləsində Boğazların bütün dövlətlərin döyüş gəmilərinə bağlı qalması prinsipi qəbul edildi.
- 1829-cu ildə Ədirnə müqaviləsində boğazların bütün dövlətlərin ticarət gəmilərinə açıq qalması şərt idi.
- 1833-cü il Hünkar İskelesi müqaviləsinin məxfi məqaləsində Osmanlı Dövlətinin Dardanel boğazını Rusiyanın xeyrinə bağlayacağı, yəni heç bir xarici hərbi gəminin Çanaqqaladan hər hansı bir səbəb və bəhanə ilə girişinə icazə verməyəcəyi bildirildi.
- Buradan başa düşmək olar ki, Osmanlı Dövləti bu dövrlərdə Boğazlar statusunun məsuliyyətini Avropanın böyük dövlətləri ilə bölüşmək iqtidarındadır.
Misir məsələsindən sonra Boğazlar Rusiyanın nəzarətindən alındı və yenidən Avropanın böyük dövlətlərinə sadiq qaldılar.
1841-ci il Boğazlar konvensiyası
Bu müqavilə ilə boğazların sülh dövründə hərbi gəmilərlə məhdudlaşdırılması beynəlxalq öhdəlik altına alındı. Boğazların yalnız dinc dövr ilə məhdudlaşırdı. Osmanlı dövləti müharibəyə girərsə, Boğazlardan istədikləri kimi istifadə edə biləcəkdilər. Yəni istənilən dövlətin hərbi gəmilərinə aça biləcək. Necə ki, bu prinsip Krım müharibəsində tətbiq ediləcək, ingilis və fransız gəmilərinin Qara dənizdən keçməsinə icazə veriləcəkdir.
Nəticə olaraq; 1841-ci ildə Rusiyanın Osmanlı imperiyasına təsiri və təzyiqi azaldı; Fransa Misir üzərindəki təsirini itirdi; Hünkar İskelesi müqaviləsinin müddəaları sona çatdırıldı; İngiltərə isə ən çox qazanc əldə etmiş ölkəyə çevrildi.
İstinadlar
- Özdalga Numan. Türk bogazlarinin tarih içindeki önemi. Deniz basimevi. 1965. səh. 14-18.
- Christos L. Rozakis. The Turkish Straits. Martinus Nijhoff Publishers. 1987. 24–25.
- Straits Convention. Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale (publisher). 2004. 2016-03-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-10 – HighBeam Research vasitəsilə.
Həmçinin bax
Mənbə
- Дебидур А. Дипломатическая история Европы Т. 1. Ростов-на-Дону: Феникс, 1995. Стр. 362—366
- // Потемкин В. П. (ред.) История дипломатии
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bogazlar haqqinda London konvensiyasi 1841 Avstriya imperiyasi Fransa kralligi Ingiltere Prussiya Rus imperiyasi ve Osmanli imperiyasi terefinden 13 iyul 1841 ci ilde Londonda imzalanan beynelxalq konvensiya Misir usyaninin sonunda Osmanli imperiyasinin cokmeye baslamasi Bogazlar meselesini ehemiyyetli bir mesele olaraq on plana cixardi Cunku Araliq denizinin serq qapilari olan Bosfor ve Dardanel bogazlari dovletlerarasi munasibetler ve tarazliqlar baximindan heyati ehemiyyet dasiyirdi Eslinde bu merhelede Bogazlar Ingilterenin ve ya Rusiyanin nezaretine kece bilerdi Ancaq bu quvveler qarsidurmadan cekinerek ve tarazligi qorumaq ucun bele bir yanasmaya cehd gostermediler Bosfor qirmizi Dardanel sari bogazlari arasindaki Mermere denizi Turk bogazlari kimi taninir Muasir serhedler gosterilib 1841 ci ile qeder Bogazlarin statusu1535 ci il kapitulyasiyalari ile Fransa bayragini dasiyan ticaret gemilerinin butun Turk limanlarina giris cixmasina icaze verildi Bu icazeler vaxtasiri diger dovletlere de verilmisdir 1774 cu il Kicik Qaynarca muqavilesi Rus ticaret gemilerine bogazlari serbest kecmek huququ verdi 1798 ve 1805 ci illerde Rusiya ile baglanan muttefiqlik muqavilelerinde Rusiya herbi gemilerinin Bogazlardan kecmesine dair hokmler verildi 1806 ci il iki dovlet arasinda bas veren muharibe bu muqavilenin muddealarini quvveden saldi 1809 cu ilde Ingiltere ile imzalanan Qaleyi Sultaniyye muqavilesinde Bogazlarin butun dovletlerin doyus gemilerine bagli qalmasi prinsipi qebul edildi 1829 cu ilde Edirne muqavilesinde bogazlarin butun dovletlerin ticaret gemilerine aciq qalmasi sert idi 1833 cu il Hunkar Iskelesi muqavilesinin mexfi meqalesinde Osmanli Dovletinin Dardanel bogazini Rusiyanin xeyrine baglayacagi yeni hec bir xarici herbi geminin Canaqqaladan her hansi bir sebeb ve behane ile girisine icaze vermeyeceyi bildirildi Buradan basa dusmek olar ki Osmanli Dovleti bu dovrlerde Bogazlar statusunun mesuliyyetini Avropanin boyuk dovletleri ile bolusmek iqtidarindadir Misir meselesinden sonra Bogazlar Rusiyanin nezaretinden alindi ve yeniden Avropanin boyuk dovletlerine sadiq qaldilar 1841 ci il Bogazlar konvensiyasiVikimenbede Bogazlar haqqinda London konvensiyasi 1841 ile elaqeli melumatlar var Bu muqavile ile bogazlarin sulh dovrunde herbi gemilerle mehdudlasdirilmasi beynelxalq ohdelik altina alindi Bogazlarin yalniz dinc dovr ile mehdudlasirdi Osmanli dovleti muharibeye girerse Bogazlardan istedikleri kimi istifade ede bilecekdiler Yeni istenilen dovletin herbi gemilerine aca bilecek Nece ki bu prinsip Krim muharibesinde tetbiq edilecek ingilis ve fransiz gemilerinin Qara denizden kecmesine icaze verilecekdir Netice olaraq 1841 ci ilde Rusiyanin Osmanli imperiyasina tesiri ve tezyiqi azaldi Fransa Misir uzerindeki tesirini itirdi Hunkar Iskelesi muqavilesinin muddealari sona catdirildi Ingiltere ise en cox qazanc elde etmis olkeye cevrildi IstinadlarOzdalga Numan Turk bogazlarinin tarih icindeki onemi Deniz basimevi 1965 seh 14 18 Christos L Rozakis The Turkish Straits Martinus Nijhoff Publishers 1987 24 25 Straits Convention Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa Gale publisher 2004 2016 03 02 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 10 HighBeam Research vasitesile Hemcinin baxBosfor bogazi Dardanel bogazi Neytral sularMenbeDebidur A Diplomaticheskaya istoriya Evropy T 1 Rostov na Donu Feniks 1995 ISBN 5 85880 088 2 Str 362 366 Potemkin V P red Istoriya diplomatii