Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birillik günəbaxan (lat. Helianthus annuus) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin günəbaxan cinsinə aid bitki növü.
| Birillik günəbaxan | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Birillik günəbaxan | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Hündürlüyü 1–2 metrə qədər olan birillik ot bitkisidir. Növbə ilə yerləşən iri, üçkünc-ürəkvarı yarpaqları vardır. Gövdəsinin yuxarısındakı yarpaqları ellipsvarıdır. İri səbət şəklində qızılı-sarı rəngli çiçəkləri və bərk qabıqlı dənəcik meyvəsi olur. Meyvələrinin toxumu yağlıdır, xoş ətirlidir.
Bitki iyul-avqust aylarında çiçəkləyir, meyvələri sentyabr-oktyabr aylarında yetişir.
Adi günəbaxan Azərbaycanın əksər rayonlarında becərilir. Yerarmudu günəbaxan isə ancaq Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Botanika İnstitunun ərazisində becərilir.
Yeyinti sənayesində, eləcə də təbabətdə günəbaxanın toxumlarından istifadə edilir. Günəbaxan çox qiymətli bitkidir. Onun əsil vətəni Amerikadır. Hazırda o, dünyanın çox ölkələrində becərilir.
Günəbaxanın toxumlarında 40–50 %-ə qədər əla keyfiyyətli piyli yağ vardır. Bu yağı onun toxumlarını xüsusi press altında saxlamaqla alırlar. Həmin məqsəd üçün bitkinin meyvələri tamam yetişəndə toplanır, qabıq hissələrdən toxumları çıxarılıb təmizlənir, sonra press altında sıxılaraq yağı çıxarırlar. Bu qayda üzrə alınmış günəbaxan yağı açıq-sarı rəngdə, maye halda, xaşagələn ətirli iyə və dada malik olur.
Günəbaxan yağından əsasən yeyinti sənayesində istifadə edilir. Bundan başqa, o təbabətdə bir çox məlməh dərmanlarının tərkibinə qatılır, xüsusilə revmatizm əleyhinə işlənən məlhəmlərin, o cümlədən onlardan daha geniş istifadə olunan bat-bat məlhəminin tərkibində işlədilir.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Helianthus platycephalus Cass.
Heterotipik sinonimləri
- Helianthus annuus var. apicalis Cockerell
- Helianthus annuus var. aridus Cockerell
- Helianthus annuus var. basalis Cockerell
- Helianthus annuus var. californicus (T.Moore) Bushell
- Helianthus annuus californicus T.Moore
- Helianthus annuus var. chrysanthemoides Cockerell
- Helianthus annuus var. convolutus Cockerell
- Helianthus annuus var. coronatus Cockerell
- Helianthus annuus var. dilutus Cockerell
- Helianthus annuus f. fallax B.Boivin
- Helianthus annuus var. flavobasis Cockerell
- Helianthus annuus var. indicus (L.) DC.
- Helianthus annuus mut. inornatus Cockerell
- Helianthus annuus subsp. jaegeri (Heiser) Heiser
- Helianthus annuus var. latibasis Cockerell
- Helianthus annuus var. lenticularis (Douglas ex Lindl.) Steyerm.
- Helianthus annuus f. lenticularis (Douglas ex Lindl.) B.Boivin
- Helianthus annuus subsp. lenticularis (Douglas ex Lindl.) Cockerell
- Helianthus annuus lenticularis (Douglas ex Lindl.) Cockerell
- Helianthus annuus var. macrocarpus (DC.) Cockerell
- Helianthus annuus var. niger Cockerell
- Helianthus annuus var. pallescens Cockerell
- Helianthus annuus var. passiflora Cockerell
- Helianthus annuus var. primulinus Cockerell
- Helianthus annuus var. pumilus DC.
- Helianthus annuus var. reversus Cockerell
- Helianthus annuus var. revolutus Cockerell
- Helianthus annuus var. ruberrimus Cockerell
- Helianthus annuus var. selene Cockerell
- Helianthus annuus var. semivinosus Cockerell
- Helianthus annuus f. silvester Thell.
- Helianthus annuus subsp. texanus Heiser
- Helianthus annuus var. texanus (Heiser) Shinners
- Helianthus annuus var. tortuosus Cockerell
- Helianthus annuus var. trizonatus Cockerell
- Helianthus annuus var. vinosissimus Cockerell
- Helianthus annuus var. vinosus Cockerell
- Helianthus aridus Rydb.
- Helianthus aridus var. citrinus Cockerell
- Helianthus erythrocarpus Bartl.
- Helianthus grandiflorus Wender. ex Steud.
- Helianthus indicus L.
- Helianthus jaegeri Heiser
- Helianthus lenticularis Douglas ex Lindl.
- Helianthus lenticularis var. angustus Cockerell
- Helianthus lenticularis var. aridus Cockerell
- Helianthus lenticularis var. primulinus Cockerell
- Helianthus lindheimerianus Scheele
- Helianthus macrocarpus DC.
- Helianthus ovatus Lehm.
- Helianthus petiolaris DC.
- Helianthus pumilus Pers.
- Helianthus ultiflorus L.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 904.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Birillik gunebaxan lat Helianthus annuus bitkiler aleminin astracicekliler destesinin murekkebcicekliler fesilesinin gunebaxan cinsine aid bitki novu Birillik gunebaxanElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EvdikotlarKlad Bazal evdikotlarKlad SuperasteridlerKlad AsteridlerKlad KampanulidlerDeste AstraciceklilerFesile MurekkebciceklilerCins GunebaxanNov Birillik gunebaxanBeynelxalq elmi adiHelianthus annuus L 1753Sekil axtarisiITIS 36616NCBI 4232EOL 468106Botaniki xarakteristikasiHundurluyu 1 2 metre qeder olan birillik ot bitkisidir Novbe ile yerlesen iri uckunc urekvari yarpaqlari vardir Govdesinin yuxarisindaki yarpaqlari ellipsvaridir Iri sebet seklinde qizili sari rengli cicekleri ve berk qabiqli denecik meyvesi olur Meyvelerinin toxumu yaglidir xos etirlidir Bitki iyul avqust aylarinda cicekleyir meyveleri sentyabr oktyabr aylarinda yetisir Adi gunebaxan Azerbaycanin ekser rayonlarinda becerilir Yerarmudu gunebaxan ise ancaq Azerbaycan Elmler Akademiyasinin Botanika Institunun erazisinde becerilir Yeyinti senayesinde elece de tebabetde gunebaxanin toxumlarindan istifade edilir Gunebaxan cox qiymetli bitkidir Onun esil veteni Amerikadir Hazirda o dunyanin cox olkelerinde becerilir Gunebaxanin toxumlarinda 40 50 e qeder ela keyfiyyetli piyli yag vardir Bu yagi onun toxumlarini xususi press altinda saxlamaqla alirlar Hemin meqsed ucun bitkinin meyveleri tamam yetisende toplanir qabiq hisselerden toxumlari cixarilib temizlenir sonra press altinda sixilaraq yagi cixarirlar Bu qayda uzre alinmis gunebaxan yagi aciq sari rengde maye halda xasagelen etirli iye ve dada malik olur Gunebaxan yagindan esasen yeyinti senayesinde istifade edilir Bundan basqa o tebabetde bir cox melmeh dermanlarinin terkibine qatilir xususile revmatizm eleyhine islenen melhemlerin o cumleden onlardan daha genis istifade olunan bat bat melheminin terkibinde isledilir SinonimleriHomotipik sinonimleri Helianthus platycephalus Cass Heterotipik sinonimleri Helianthus annuus var apicalis Cockerell Helianthus annuus var aridus Cockerell Helianthus annuus var basalis Cockerell Helianthus annuus var californicus T Moore Bushell Helianthus annuus californicus T Moore Helianthus annuus var chrysanthemoides Cockerell Helianthus annuus var convolutus Cockerell Helianthus annuus var coronatus Cockerell Helianthus annuus var dilutus Cockerell Helianthus annuus f fallax B Boivin Helianthus annuus var flavobasis Cockerell Helianthus annuus var indicus L DC Helianthus annuus mut inornatus Cockerell Helianthus annuus subsp jaegeri Heiser Heiser Helianthus annuus var latibasis Cockerell Helianthus annuus var lenticularis Douglas ex Lindl Steyerm Helianthus annuus f lenticularis Douglas ex Lindl B Boivin Helianthus annuus subsp lenticularis Douglas ex Lindl Cockerell Helianthus annuus lenticularis Douglas ex Lindl Cockerell Helianthus annuus var macrocarpus DC Cockerell Helianthus annuus var niger Cockerell Helianthus annuus var pallescens Cockerell Helianthus annuus var passiflora Cockerell Helianthus annuus var primulinus Cockerell Helianthus annuus var pumilus DC Helianthus annuus var reversus Cockerell Helianthus annuus var revolutus Cockerell Helianthus annuus var ruberrimus Cockerell Helianthus annuus var selene Cockerell Helianthus annuus var semivinosus Cockerell Helianthus annuus f silvester Thell Helianthus annuus subsp texanus Heiser Helianthus annuus var texanus Heiser Shinners Helianthus annuus var tortuosus Cockerell Helianthus annuus var trizonatus Cockerell Helianthus annuus var vinosissimus Cockerell Helianthus annuus var vinosus Cockerell Helianthus aridus Rydb Helianthus aridus var citrinus Cockerell Helianthus erythrocarpus Bartl Helianthus grandiflorus Wender ex Steud Helianthus indicus L Helianthus jaegeri Heiser Helianthus lenticularis Douglas ex Lindl Helianthus lenticularis var angustus Cockerell Helianthus lenticularis var aridus Cockerell Helianthus lenticularis var primulinus Cockerell Helianthus lindheimerianus Scheele Helianthus macrocarpus DC Helianthus ovatus Lehm Helianthus petiolaris DC Helianthus pumilus Pers Helianthus ultiflorus L IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 904 Hemcinin bax