Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bipolyar pozuntu — (bipolyar — bi — latınca iki, polyar-qütblü deməkdir.) Emosiyaların iki əks qütblü dəyişiklikləri ilə səciyyələnən xəstəlikdir. Ümumiyyətlə, əhvali-ruhiyyənin dəyişməsi sağlam insan üçün də təbii hesab olunur. Bipolyar pozuntudan əziyyət çəkən insanlarda emosional dəyişikliklər özünü çox güclü şəkildə büruzə verir və maniakal, yaxud depressiv vəziyyətlərə çatır (əvvəllər bu xəstəliyi "maniakal-depressiv pozuntu" adlandırırdılar). Bir qayda olaraq, bipolyar pozuntu zamanı insan emosiyalarının "kənar qütblərində" uzun müddət (həftlələrlə və ya aylarla) qalır. Deyə bilərsiz ki, hər insanda bu hal dəyişimi görmək mümkündür. Yəni elə anlarımız olur ki, bir mövzu haqda əvvəl müsbət fikirdə olsaq da, daha sonra həmin mövzu bizə cəlbedici gəlməyə bilər və ona tamamilə əks mövqedən yanaşa bilərik. Bəzən daha enerjili, bəzənsə yaşadığımız həyatın mənasız olduğu düşüncəsinə də qapıla bilərik. Ancaq bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlardakı emosianal dəyişimi çox güclü şəkildə görmək mümkündür. Hətta bu, insanı maniakal depressiv vəziyyətə də çatdıra bilər. Bu xəstəliyə əvvəllər "maniakal depressiv pozuntu" da deyilirdi. Əslində bu xəstəlik həm çox ciddi, həm də üstünə tez bir zamanda düşülərsə və düzgün müalicə edilərsə, uzaqlaşdırılması mümkün xəstəlikdir. Təbii ki, xəstəlik yenidən təkrarlana bilər. Ancaq düzgün müalicə vasitəsilə nəzarət altına alına və idarə edilə bilən xəstəlikdir. Ancaq vaxtında müdaxilə olunmazsa, ağır depressiya ilə nəticələnə və bu xasiyyət dəyişimi aylarla özünü göstərə bilər. Ona görə də, bir o qədər də təhlükəli xəstəlik olaraq görülür.
| Bipolyar pozuntu | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | F |
| XBT-10-KM | F31.9, F31 |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 296.40, 296.60, 296.80 |
| OMIM | 125480 |
| DiseasesDB | 7812 |
| MedlinePlus | 001528 |
| eMedicine | med/229 |
| MeSH | D001714 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Statistik məlumatlara əsasən, bipolyar pozuntu ilə xəstələnmək riski 1–1,5% təşkil edir. Qadınlar və kişilər arasında xəstələnmə halları demək olar ki, eynidir.
Bipolyar pozuntunun tipləri və fazaları
Bu xəstəlik bir qütbdən digər bir qütbə periodik olaraq dəyişir. Yəni bu o deməkdir ki, bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlarda ani şəkildə ruh yüksəkliyi yarana bilər, enerjili ola bilər. Bu maniakal (hipomaniakal) fazada olur. Birdən isə ruh düşkünlüyü yarana bilər və hər şeyə depressiv yanaşa bilirsən.
Bipolyar pozuntu iki tipə bölünür:
- 1-ci tip bipolyar pozuntu-moniakal faza+depressiv faza
- 2-ci tip bipolyar pozuntu-hipomoniakal faza+depressiv faza
1-ci tip moniakal fazada (maniya) insan yüksək dərəcədə əhval ruhiyyədə olur. Və hər şeyin, hər işin öhdəsindən gələ biləcəyi düşüncəsində olur. Kiminləsə söhbətləşəndə fikirlərini sürətli şəkildə ağzından çıxardır və hətta düşünülməmiş fikirlər demək olar buna. Belə hallarda da ətraf tərəfindən fikirlər qətiyyən anlaşılmır və sürətli şəkildə də fikir dəyişikliyi yaşanır. Həyat ritmi pozulur və bir iş tamamlanmamış daimi digər işlərə ordan da digərlərinə keçirilir. Halusunasiyalar görməyə başlayır və reallıqla əlaqə itir. Yüksək ab-havada olduğu üçün öz xəstəliyini dərk eləmir. Və bu ciddi şəkildə ətrafda olan insanların da narazılığına səbəb olur və hərəkətlərin sürəti düşünülməmiş şəkildə artır. Bu hallar həkimə müraciət olunmasına gətirib çıxardır.
Hipomoniakal (hipomaniya) fazada da yüksək əhval ruhiyədə olursan. Ama moniakal fazadan fərqli olaraq daha sakit keçirir bu dövrü və nəzarət mümkün qədər əla alına bilir. Ətrafa zərərlə nəticələnmir. Reallıqla əlaqə itmir və halusunasiyalar görülmür. Ancaq bu dövr də depressiv vəziyyətlə nəticələnir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, depressiv vəziyyət moniakal və ya hipomoniakal fazaya nisbətdə daha uzun müddət də olur.
Depressiv vəziyyət
Bu fazada insan hər şeyə daha bədbin daha ümidsiz baxır hərşeyə. Davamlı travma halında olur və düşkün ruh halı hökm sürür.
Depressiv faza üçün göstərilən əlamətlər:
- Əhval-ruhiyyənin enməsi.
- İnsan heçnəyə maraq göstərmir, əvvəllər müsbət emosiyalar doğuran şeylər ona zövq vermir.
- İş qabiliyyəti enir, tez yorulur.
- Fikir dağınıqlığı.
- Özünə qarşı inamsızlıq.
- Gələcəyi haqqında ümidin olmaması.
- Ölüm haqqında tez-tez düşünməsi və intihar fikriylə dolaşması.
- Yuxu və iştaha pozuqluğu.
Depressiv vəziyyət zamanı digər əlamətlər də özünü göstərə bilər. Bu əlamətlər eyni anda hamısı özünü göstərməyə də bilər. Bipolyar pozuntu müxtəlif xəstəliklərdir və buna görə də xəstəliyin növünə görə müalicəsi də müxtəlif olur. Ona görə də həkimə müraciət edərkən keçirdiyiniz hal-vəziyyəti dəqiq şəkildə bildirmək, hansı hal özünü daha çox hansı vəziyyətdə göstərdiyini dəqiq şəkildə demək lazımdır ki, diaqnoz düzgün qoyulsun və müalicə də düzgün və dəqiq olsun. Bunu müxtəlif testlərdən keçərək də hansı dərəcədə sizdə var olduğunu müəyyən etmək mümkündür.
Bipolyar pozuntu zamanı dərman müalicəsi vacib olsa belə, psixoterapiya mütləqdir. Psixoterapiya pasiyentin psixologiyasının nəzarət də saxlanılmasın da xüsusi rol oynayır.
Unutmamaq lazımdır ki, bu xəstəlik yenidən qayıda bilər və xəstənin vəziyyətini stabil saxlamaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət olunmalıdır.
- Yuxu rejiminin pozulmaması. (Hər gün eyni vaxtda oyanıb eyni vaxtda yatmaq.)
- Həddən artıq yorulmadan özünü qorumaq və mümkünsə ciddi iş rejimi tələb edən iş yerlərindən uzaq durmaq.
- Qaydalı və mütamadi şəkildə istirahətini təmin etmək.
- Spirtli içkini azaltmaq və mümkünsə tamamilə tərgitmək.
- Münaqişələrdən qaçmaq və stresdən uzaq durmaq.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- . 2011-07-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-14.
- Merikangas KR, Akiskal HS, Angst J, Greenberg PE, Hirschfeld RM, Petukhova M, Kessler RC. (2007) Lifetime and 12-month prevalence of bipolar spectrum disorder in the National Comorbidity Survey replication 2012-02-23 at the Wayback Machine Arch Gen Psychiatry. May;64(5):543–52.
Xarici keçidlər
- Bipolyar affektiv pozuntunun diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bipolyar pozuntu bipolyar bi latinca iki polyar qutblu demekdir Emosiyalarin iki eks qutblu deyisiklikleri ile seciyyelenen xestelikdir Umumiyyetle ehvali ruhiyyenin deyismesi saglam insan ucun de tebii hesab olunur Bipolyar pozuntudan eziyyet ceken insanlarda emosional deyisiklikler ozunu cox guclu sekilde buruze verir ve maniakal yaxud depressiv veziyyetlere catir evveller bu xesteliyi maniakal depressiv pozuntu adlandirirdilar Bir qayda olaraq bipolyar pozuntu zamani insan emosiyalarinin kenar qutblerinde uzun muddet heftlelerle ve ya aylarla qalir Deye bilersiz ki her insanda bu hal deyisimi gormek mumkundur Yeni ele anlarimiz olur ki bir movzu haqda evvel musbet fikirde olsaq da daha sonra hemin movzu bize celbedici gelmeye biler ve ona tamamile eks movqeden yanasa bilerik Bezen daha enerjili bezense yasadigimiz heyatin menasiz oldugu dusuncesine de qapila bilerik Ancaq bu xestelikden eziyyet ceken insanlardaki emosianal deyisimi cox guclu sekilde gormek mumkundur Hetta bu insani maniakal depressiv veziyyete de catdira biler Bu xesteliye evveller maniakal depressiv pozuntu da deyilirdi Eslinde bu xestelik hem cox ciddi hem de ustune tez bir zamanda dusulerse ve duzgun mualice edilerse uzaqlasdirilmasi mumkun xestelikdir Tebii ki xestelik yeniden tekrarlana biler Ancaq duzgun mualice vasitesile nezaret altina alina ve idare edile bilen xestelikdir Ancaq vaxtinda mudaxile olunmazsa agir depressiya ile neticelene ve bu xasiyyet deyisimi aylarla ozunu gostere biler Ona gore de bir o qeder de tehlukeli xestelik olaraq gorulur Bipolyar pozuntuXBT 10 F31 XBT 10 KM F31 9 F31XBT 9 296 80XBT 9 KM 296 40 296 60 296 80OMIM 125480DiseasesDB 7812MedlinePlus 001528eMedicine med 229 MeSH D001714 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Statistik melumatlara esasen bipolyar pozuntu ile xestelenmek riski 1 1 5 teskil edir Qadinlar ve kisiler arasinda xestelenme hallari demek olar ki eynidir Bipolyar pozuntunun tipleri ve fazalariBu xestelik bir qutbden diger bir qutbe periodik olaraq deyisir Yeni bu o demekdir ki bu xestelikden eziyyet ceken insanlarda ani sekilde ruh yuksekliyi yarana biler enerjili ola biler Bu maniakal hipomaniakal fazada olur Birden ise ruh duskunluyu yarana biler ve her seye depressiv yanasa bilirsen Bipolyar pozuntu iki tipe bolunur 1 ci tip bipolyar pozuntu moniakal faza depressiv faza 2 ci tip bipolyar pozuntu hipomoniakal faza depressiv faza 1 ci tip moniakal fazada maniya insan yuksek derecede ehval ruhiyyede olur Ve her seyin her isin ohdesinden gele bileceyi dusuncesinde olur Kiminlese sohbetlesende fikirlerini suretli sekilde agzindan cixardir ve hetta dusunulmemis fikirler demek olar buna Bele hallarda da etraf terefinden fikirler qetiyyen anlasilmir ve suretli sekilde de fikir deyisikliyi yasanir Heyat ritmi pozulur ve bir is tamamlanmamis daimi diger islere ordan da digerlerine kecirilir Halusunasiyalar gormeye baslayir ve realliqla elaqe itir Yuksek ab havada oldugu ucun oz xesteliyini derk elemir Ve bu ciddi sekilde etrafda olan insanlarin da naraziligina sebeb olur ve hereketlerin sureti dusunulmemis sekilde artir Bu hallar hekime muraciet olunmasina getirib cixardir Hipomoniakal hipomaniya fazada da yuksek ehval ruhiyede olursan Ama moniakal fazadan ferqli olaraq daha sakit kecirir bu dovru ve nezaret mumkun qeder ela alina bilir Etrafa zererle neticelenmir Realliqla elaqe itmir ve halusunasiyalar gorulmur Ancaq bu dovr de depressiv veziyyetle neticelenir Onu da qeyd etmek lazimdir ki depressiv veziyyet moniakal ve ya hipomoniakal fazaya nisbetde daha uzun muddet de olur Depressiv veziyyet Bu fazada insan her seye daha bedbin daha umidsiz baxir herseye Davamli travma halinda olur ve duskun ruh hali hokm surur Depressiv faza ucun gosterilen elametler Ehval ruhiyyenin enmesi Insan hecneye maraq gostermir evveller musbet emosiyalar doguran seyler ona zovq vermir Is qabiliyyeti enir tez yorulur Fikir daginiqligi Ozune qarsi inamsizliq Geleceyi haqqinda umidin olmamasi Olum haqqinda tez tez dusunmesi ve intihar fikriyle dolasmasi Yuxu ve istaha pozuqlugu Depressiv veziyyet zamani diger elametler de ozunu gostere biler Bu elametler eyni anda hamisi ozunu gostermeye de biler Bipolyar pozuntu muxtelif xesteliklerdir ve buna gore de xesteliyin novune gore mualicesi de muxtelif olur Ona gore de hekime muraciet ederken kecirdiyiniz hal veziyyeti deqiq sekilde bildirmek hansi hal ozunu daha cox hansi veziyyetde gosterdiyini deqiq sekilde demek lazimdir ki diaqnoz duzgun qoyulsun ve mualice de duzgun ve deqiq olsun Bunu muxtelif testlerden kecerek de hansi derecede sizde var oldugunu mueyyen etmek mumkundur Bipolyar pozuntu zamani derman mualicesi vacib olsa bele psixoterapiya mutleqdir Psixoterapiya pasiyentin psixologiyasinin nezaret de saxlanilmasin da xususi rol oynayir Unutmamaq lazimdir ki bu xestelik yeniden qayida biler ve xestenin veziyyetini stabil saxlamaq ucun asagidaki qaydalara riayet olunmalidir Yuxu rejiminin pozulmamasi Her gun eyni vaxtda oyanib eyni vaxtda yatmaq Hedden artiq yorulmadan ozunu qorumaq ve mumkunse ciddi is rejimi teleb eden is yerlerinden uzaq durmaq Qaydali ve mutamadi sekilde istirahetini temin etmek Spirtli ickini azaltmaq ve mumkunse tamamile tergitmek Munaqiselerden qacmaq ve stresden uzaq durmaq IstinadlarDisease Ontology ing 2016 2011 07 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 14 Merikangas KR Akiskal HS Angst J Greenberg PE Hirschfeld RM Petukhova M Kessler RC 2007 Lifetime and 12 month prevalence of bipolar spectrum disorder in the National Comorbidity Survey replication 2012 02 23 at the Wayback Machine Arch Gen Psychiatry May 64 5 543 52 Xarici kecidlerBipolyar affektiv pozuntunun diaqnostika ve mualicesi uzre klinik protokol