Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Biokimyəvi korroziya – mikroorqanizmlərin metala təsiri ilə əlaqədar olan prosesdir. Bu proses iki səbəbdən baş verə bilər. Birinci metal özü mikroorqanizmlər üçün qida mənbəyi ola bilər. İkinci mikroorqanizmlərin həyat və fəaliyyəti zamanı əmələ gələn birləşmələrin təsirilə korroziya prosesi baş verə bilər. Mühitdən və şəraitdən asılı olaraq korroziya prosesinin özü də müxtəlif formalarda müşahidə olunur;
- bərabərqiymətli korroziya – metalın bütün səthi boyu eyni səviyyədə gedən korroziyaya deyilir.
- pittinq korroziyası – lokal tipli aşınmalara aid olub, adətən metalın bir sahəsində başqa sahələrə nisbətən daha dərin korroziya prosesi baş verir. Bu prosesə əsasən metal səthi ilə mayenin sürətlə axını olan yerlərdə rast gəlmək olar.
- kristallararası korroziya – metal dənəciklərinin səthləri boyu lokal korroziya aşınmalarıdır. Dənəciklərarası maddə anod kimi fəaliyyət göstərərək katod olan dənəciklərin özlərinin böyük səthi ilə kontaktda olur. Nəticədə sürətlə gedən korroziya prosesi metalın dərinliyinə işləyərək böyük problemlər yaradır.
- korroziya çatlaması ‒ səbəbləri metala korroziya prosesi ilə bərabər xarici təsirin də olması nəticəsində baş verir ki, bunu da korroziya yorğunluğu adlandırırlar. Korroziya proseslərinin nə qədər çoxşaxəli və təhlükəli olduğuna nəzər saldıqdan sonra bu prosesə qarşı yollar axtarılmasının vacibliyi heç bir şübhə doğurmur. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu problem iqtisadiyyata vurduğu ziyanlarla bərabər ekologiyaya da ciddi ziyan vurur. Bu iki problem bir-biri ilə o qədər sıx bağlıdır ki, onları bir-birindən ayrılıqda həll etməyi təsəvvür etmək çətindir. Digər tərəfdən ekoloji problem kimi atmosferin çirklənməsi də öz növbəsində korroziya prosesinin sürətlənməsinə səbəb olur. Ona görə də hər iki problemin birgə həlli çox vacibdir.
Korroziya prosesinin qarşısını tam almaq mümkün olmasa da, onun sürətini nəzərə çarpacaq dərəcədə azaltmağın müxtəlif yolları vardır ki, bunun da ən səmərəli və asan tətbiq oluna biləni korroziyaya qarşı inhibitorlardan istifadə olunmasıdır. Korroziya inhibitorlarının geniş tətbiq sahələrindən biri də neftçıxarma və neft emalı sənayeləridir. Bu sahədə korroziya inhibitorlarından istifadə etməklə yüksək nəticələr əldə edilmişdir. Korroziya inhibitorlarından sənayedə geniş istifadə edilməsinin səbəbi təkcə onun effektivliyi yox, eyni zamanda universal xassəyə malik olması və iqtisadi cəhətdən səmərəliliyidir. Hazırda tərkibcə qeyri-üzvi və üzvi birləşmələrdən ibarət olan çoxlu miqdarda korroziya inhibitorları məlumdur.
İnhibitor – latın sözü olub "inhibeo", yəni prosesi dayandıran, qarşısını alan və ya yavaşıdan deməkdir. Inhibitorlar kimyəvi tərkibinə görə üzvi və qeyri-üzvi birlşmələrdən ibarət olur. Qeyri-üzvi birləşmələrdən ibarət olan inhibitorlara misal olaraq NaNO2, K2Cr2O7, Na2CrO4, Na2MoO4 və s. göstərmək olar. Tərkibcə üzvi birləşmələrdən ibarət olan birləşmələrə misal olaraq monoetanolamini, dietilamini, formaldehidi, benzoat dietilamini, alkilsulfonatları, ammonium duzlarını, neft turşularının duzlarını, aminləri, nitrobirləşmələri və s. göstərmək olar. Üzvi tərkibli inhiitorların təsir mexanizmi başlıca olaraq iki tip adsorbsiya prosesi ilə xarakterizə olunur: fiziki və kimyəvi.
- fiziki adsorbsiya inhibitor və metal arasında Van-Der Vaals qüvvələrinin olması ilə əlaqədardır və bu növ adsorbsiya olunmuş inhibitorların desorbsiyasını yuma və ya sürtmə yolu ilə əldə etmək olar.
- kimyəvi adsorbsiya və ya xemosorbsiya bəzən metal səthində kimyəvi birləşmənin əmələ gəlməsinə də səbəb olur. Bu qeyd olunan inhibitorların bir qismi suda, qalanları isə karbohidrogenlərdə həll olurlar. İnhibitorların həll olmalarına görə də onların tətbiq sahələri müəyyən edilir. Əgər inhibitor molekulları polyardırsa, onda onların korroziyadan müdafiə effekti daha az qatılıqlarda özünü göstərir. Bu zaman inhibitorun metal səthində yaratdığı örtük təbəqəsi həm anod, həm də katod sahələrini örtdüyündən hər iki korroziyanın sürətini aşağı salır. Müəyyən müddət keçdikdən sonra anod səthində adsorbsiya katod səthinə nisbətən daha sürətlə gedir. Nəticədə anod korroziyası daha da zəifləyir, katod korroziyası isə aktivləşməyə başlayır. Ümumiyyətlə ədəbiyyatdan məlum olan və sənayedə geniş tətbiq sahəsi tapmış çoxfunksiyalı korroziya inhibitorlarının tərkibləri haqqında ümumi məlumat aşağıda verilmişdir:
- imidozolinlər və amidlər
- müxtəlif quruluşlu aminlər
- C17-C25 tərkibli yağ turşuları
- piridinlər və onların törəmələri
- mühitdə səthi gərilməni aşağı salan tərkiblər. Göründüyü kimi tətbiq edilən birləşmələrin əksəriyyəti azotlu birləşmələr olaraq aminospirtlər, nitrobirləşmələr, imidozolinlər və s. birləşmələr şəklində mövcuddur. Neftdə həll olan bu tip birləşmələrin sintezi və sənayedə tətbiqi ilə AMEA NKPİ-də AMEA-nın müxbir üzvü V. M. Abbasovun rəhbərliyi altında geniş tədqiqatlar aparılaraq şərti olaraq Kaspi-2, Kaspi-4, Araz-1 adlandırılmış neftdə həll olan korroziya inhibitorları yaradılmışdır. Hidrogen-sulfid mühitində korroziyadan çox yüksək müdafiə qabiliyyətinə malik olan Kaspi-2 və Kaspi-4 inhibitorları Qazaxstanın Tengiz yatağında ən yüksək H2S mühitində müxtəlif inhibitorlarla eyni zamanda sınaqdan keçirilmiş və ən yüksək nəticə göstərmişlər. Bu inhibitorlar elektrokimyəvi korroziya ilə bərabər mikrobioloji korroziyanın da qarşısını maksimum dərəcədə ala bilirlər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Biokimyevi korroziya mikroorqanizmlerin metala tesiri ile elaqedar olan prosesdir Bu proses iki sebebden bas vere biler Birinci metal ozu mikroorqanizmler ucun qida menbeyi ola biler Ikinci mikroorqanizmlerin heyat ve fealiyyeti zamani emele gelen birlesmelerin tesirile korroziya prosesi bas vere biler Muhitden ve seraitden asili olaraq korroziya prosesinin ozu de muxtelif formalarda musahide olunur beraberqiymetli korroziya metalin butun sethi boyu eyni seviyyede geden korroziyaya deyilir pittinq korroziyasi lokal tipli asinmalara aid olub adeten metalin bir sahesinde basqa sahelere nisbeten daha derin korroziya prosesi bas verir Bu prosese esasen metal sethi ile mayenin suretle axini olan yerlerde rast gelmek olar kristallararasi korroziya metal deneciklerinin sethleri boyu lokal korroziya asinmalaridir Deneciklerarasi madde anod kimi fealiyyet gostererek katod olan deneciklerin ozlerinin boyuk sethi ile kontaktda olur Neticede suretle geden korroziya prosesi metalin derinliyine isleyerek boyuk problemler yaradir korroziya catlamasi sebebleri metala korroziya prosesi ile beraber xarici tesirin de olmasi neticesinde bas verir ki bunu da korroziya yorgunlugu adlandirirlar Korroziya proseslerinin ne qeder coxsaxeli ve tehlukeli olduguna nezer saldiqdan sonra bu prosese qarsi yollar axtarilmasinin vacibliyi hec bir subhe dogurmur Nezere almaq lazimdir ki bu problem iqtisadiyyata vurdugu ziyanlarla beraber ekologiyaya da ciddi ziyan vurur Bu iki problem bir biri ile o qeder six baglidir ki onlari bir birinden ayriliqda hell etmeyi tesevvur etmek cetindir Diger terefden ekoloji problem kimi atmosferin cirklenmesi de oz novbesinde korroziya prosesinin suretlenmesine sebeb olur Ona gore de her iki problemin birge helli cox vacibdir Korroziya prosesinin qarsisini tam almaq mumkun olmasa da onun suretini nezere carpacaq derecede azaltmagin muxtelif yollari vardir ki bunun da en semereli ve asan tetbiq oluna bileni korroziyaya qarsi inhibitorlardan istifade olunmasidir Korroziya inhibitorlarinin genis tetbiq sahelerinden biri de neftcixarma ve neft emali senayeleridir Bu sahede korroziya inhibitorlarindan istifade etmekle yuksek neticeler elde edilmisdir Korroziya inhibitorlarindan senayede genis istifade edilmesinin sebebi tekce onun effektivliyi yox eyni zamanda universal xasseye malik olmasi ve iqtisadi cehetden semereliliyidir Hazirda terkibce qeyri uzvi ve uzvi birlesmelerden ibaret olan coxlu miqdarda korroziya inhibitorlari melumdur Inhibitor latin sozu olub inhibeo yeni prosesi dayandiran qarsisini alan ve ya yavasidan demekdir Inhibitorlar kimyevi terkibine gore uzvi ve qeyri uzvi birlsmelerden ibaret olur Qeyri uzvi birlesmelerden ibaret olan inhibitorlara misal olaraq NaNO2 K2Cr2O7 Na2CrO4 Na2MoO4 ve s gostermek olar Terkibce uzvi birlesmelerden ibaret olan birlesmelere misal olaraq monoetanolamini dietilamini formaldehidi benzoat dietilamini alkilsulfonatlari ammonium duzlarini neft tursularinin duzlarini aminleri nitrobirlesmeleri ve s gostermek olar Uzvi terkibli inhiitorlarin tesir mexanizmi baslica olaraq iki tip adsorbsiya prosesi ile xarakterize olunur fiziki ve kimyevi fiziki adsorbsiya inhibitor ve metal arasinda Van Der Vaals quvvelerinin olmasi ile elaqedardir ve bu nov adsorbsiya olunmus inhibitorlarin desorbsiyasini yuma ve ya surtme yolu ile elde etmek olar kimyevi adsorbsiya ve ya xemosorbsiya bezen metal sethinde kimyevi birlesmenin emele gelmesine de sebeb olur Bu qeyd olunan inhibitorlarin bir qismi suda qalanlari ise karbohidrogenlerde hell olurlar Inhibitorlarin hell olmalarina gore de onlarin tetbiq saheleri mueyyen edilir Eger inhibitor molekullari polyardirsa onda onlarin korroziyadan mudafie effekti daha az qatiliqlarda ozunu gosterir Bu zaman inhibitorun metal sethinde yaratdigi ortuk tebeqesi hem anod hem de katod sahelerini ortduyunden her iki korroziyanin suretini asagi salir Mueyyen muddet kecdikden sonra anod sethinde adsorbsiya katod sethine nisbeten daha suretle gedir Neticede anod korroziyasi daha da zeifleyir katod korroziyasi ise aktivlesmeye baslayir Umumiyyetle edebiyyatdan melum olan ve senayede genis tetbiq sahesi tapmis coxfunksiyali korroziya inhibitorlarinin terkibleri haqqinda umumi melumat asagida verilmisdir imidozolinler ve amidler muxtelif quruluslu aminler C17 C25 terkibli yag tursulari piridinler ve onlarin toremeleri muhitde sethi gerilmeni asagi salan terkibler Gorunduyu kimi tetbiq edilen birlesmelerin ekseriyyeti azotlu birlesmeler olaraq aminospirtler nitrobirlesmeler imidozolinler ve s birlesmeler seklinde movcuddur Neftde hell olan bu tip birlesmelerin sintezi ve senayede tetbiqi ile AMEA NKPI de AMEA nin muxbir uzvu V M Abbasovun rehberliyi altinda genis tedqiqatlar aparilaraq serti olaraq Kaspi 2 Kaspi 4 Araz 1 adlandirilmis neftde hell olan korroziya inhibitorlari yaradilmisdir Hidrogen sulfid muhitinde korroziyadan cox yuksek mudafie qabiliyyetine malik olan Kaspi 2 ve Kaspi 4 inhibitorlari Qazaxstanin Tengiz yataginda en yuksek H2S muhitinde muxtelif inhibitorlarla eyni zamanda sinaqdan kecirilmis ve en yuksek netice gostermisler Bu inhibitorlar elektrokimyevi korroziya ile beraber mikrobioloji korroziyanin da qarsisini maksimum derecede ala bilirler