Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beşinci Qafqaz firqəsi — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə Osmanlı imperiyası arasında Batum müqaviləsinə (1918-ci il, 4 iyun) əsasən hərbi yardım üçün Azərbaycana göndərilmiş türk hərbi birləşməsi.
Tarixi
1918-ci il mayın 25-də Gəncəyə gələn Nuru paşa dərhal hiss etdi ki, azərbaycanlılardan və türk qoşunlarından ibarət olması planlaşdırılmış Qafqaz İslam Ordusunun təşkili çətin olacaq və çox vaxt aparacaqdır. Lakin Azərbaycanın düşdüyü ağır vəziyyət xilaskarlıq əməliyyatlarının tezliklə başlanmasının tələb edirdi. Buna görə Nuru paşa 3-cü ordunun komandanı Mehmet Vehib paşadan təcili olaraq yüksək döyüş hazırlığına malik bir qoşun birləşməsinin göndərilməsini istədi. Vehib paşa da, öz növbəsində, hərbi nazir Ənvər paşaya 2 iyun 1918-ci il tarixli teleqramında bildirdi ki, Azərbaycan Hökuməti ondan bolşevik təcavüzünə qarşı mübarizə üçün yardım istəyir. Beləliklə, bu vaxtadək şanlı döyüş yolu keçmiş, böyük döyüş təcrübəsinə malik 5-ci Qafqaz firqəsinin albay Mürsəl bəyin komandası altında təcili olaraq Azərbaycana göndərilməsi qərara alındı. Qərargah rəisi minbaşı (mayor) Rüşdü bəy idi.
Azərbaycana gəlmək üçün daha münasib oln Gürcüstan ərazisi almanların nəzarəti altında olduğundan diviziya Batum-Artvin- Ərdəhan-Qarakilsə- Dilican yolu ilə Qazaxa doğru hərəkət etdi. Azərbaycan sərhədlərini birinci minbaşı Zehni bəyin komandir olduğu 2-ci süvari alayı və minbaşı Cəmil Cahid bəyin komandir olduğu 9-cu Qafqaz piyada alayı keçdi. 2-ci süvafri alayının 1918-ci il iyunun 6-da, 9-cu piyada alayının isə iyunun 7-də Qazaxda qarşılanma mərasimi oldu. 5-ci Qafqaz diviziyasının tərkibinə, əlavə olaraq, qaimməqam (podpolkovnik) Osman bəyin komandir olduğu 10-cu piyada alayı, qaimməqam Əhməd Rza bəyin komandir olduğu 13-cü Qafqaz piyada alayı, minbaşı Abdulla bəyin komandir olduğu 5-ci Qafqaz topçu alayı, istehkam bölüyü, teleqraf taqımı, səhiyyə bölüyü və digər yardımçı bölmələr daxil idi. Diviziyada 330 zabit və 7403 əsgər, həmçinin 1939 baş heyvan var idi. Əsgərlərdən 5277-si döyüş hissələrində, 2126-sı isə qeyri-döyüş hissə və bölmələrində xidmət edirdilər. 5-ci firqənin sıralarının daha da möhkəmləndirilməsi və döyüşlərdə itkilərin yerinin bərpası üçün xidmətə cəlb edilən azərbaycanlı ların da bir hissəsi onun alaylarının tərkibinə verilmişdi. Diviziyanın hissələri Gəncədən başlayaraq, Bakıya qədər davam edən döyüşlərdə iştirak etmişdilər.
1918-ci il iyunun 18-də diviziyanın 10-cu piyada alayı erməni-daşnak qüvvələrinə qarşı döyüşlərdə ilk itkilərə məruz qalsa da, qüvvələri səfərbər etməklə, qısa müddətdə Bakıya qədər uğurlu döyüşlər apardı. Qaraməryəmdən başlayaraq, Bakıya qədər Azərbaycan torpaqlarının bolşevik və daşnak qüvvələrindən təmizlənməsinin, Nuru paşanın döyüş planlarının reallaşdırılmasının əsas ağırlığı bu diviziyanının üzərinə düşmüşdü. Qafqaz İslam Ordusu komandanı Nuru paşa bir neçə dəfə bu diviziyanın döyüş mövqelərində olmuş, onun əsgər və zabitlərini qələbəyə ruhlandırmaqla bərabər, bu diviziyanın Bakıya doğru uğurlu yürüşünün Həbib bəy Səlimovun başçılığı ilə gəncə-Bakı dəmir yolu boyunca hərəkət edən Cənub qrupunun fəaliyyəti ilə uzlaşdırılması üçün zəruri addımlar atmışdı. 1918-ci il sentyabrın 14-də Bakı uğrunda döyüşdə 5-ci Qafqaz diviziyası əsas zərbə qüvvəsi idi. Diviziyanın əməliyyat tabeliyinə verilmiş hissələr şəhərə birinci daxil olmuşdular. Bakı azad edildikdən sonra Azərbaycan ordusunun formalaşadırılmasını sürətləndirmək üçün diviziyanın 9-cu piyada alayı 1-ci, 10-cu piyada alayı isə 2-ci Azərbaycan piyada diviziyasının tərkibinə daxil edildi.
Mudros barışığının (1918) şərtlərinə əsasən, diviziya 1918-ci il noyabrın ortalarından etibarən Azərbaycanı tərk etməyə başladı. 20-ci əsrin 30-cu illərində Türkiyədə soyadlarının tətbiqi ilə bağlı olaraq Mürsəl paşa Bakı soyadını qəbul etmişdi.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Süleyman M. "Nuru paşa" B.2000. Büyük harpte Bakı yollarında 5.Kafkaz Piyade fırkası. 93 saylı Askeri Mecmuanın tarih kısmı., İstanbul, 1936.Birinci dunya harbinde türk harbi Kafkaz cephesi 3-cü ordu harektı,c.2,Ankara, 1993.
- Yüceer Nasir, Birinci dunya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan harekatı, Ankara, 1996.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2004,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Besinci Qafqaz firqesi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ile Osmanli imperiyasi arasinda Batum muqavilesine 1918 ci il 4 iyun esasen herbi yardim ucun Azerbaycana gonderilmis turk herbi birlesmesi Tarixi1918 ci il mayin 25 de Genceye gelen Nuru pasa derhal hiss etdi ki azerbaycanlilardan ve turk qosunlarindan ibaret olmasi planlasdirilmis Qafqaz Islam Ordusunun teskili cetin olacaq ve cox vaxt aparacaqdir Lakin Azerbaycanin dusduyu agir veziyyet xilaskarliq emeliyyatlarinin tezlikle baslanmasinin teleb edirdi Buna gore Nuru pasa 3 cu ordunun komandani Mehmet Vehib pasadan tecili olaraq yuksek doyus hazirligina malik bir qosun birlesmesinin gonderilmesini istedi Vehib pasa da oz novbesinde herbi nazir Enver pasaya 2 iyun 1918 ci il tarixli teleqraminda bildirdi ki Azerbaycan Hokumeti ondan bolsevik tecavuzune qarsi mubarize ucun yardim isteyir Belelikle bu vaxtadek sanli doyus yolu kecmis boyuk doyus tecrubesine malik 5 ci Qafqaz firqesinin albay Mursel beyin komandasi altinda tecili olaraq Azerbaycana gonderilmesi qerara alindi Qerargah reisi minbasi mayor Rusdu bey idi Azerbaycana gelmek ucun daha munasib oln Gurcustan erazisi almanlarin nezareti altinda oldugundan diviziya Batum Artvin Erdehan Qarakilse Dilican yolu ile Qazaxa dogru hereket etdi Azerbaycan serhedlerini birinci minbasi Zehni beyin komandir oldugu 2 ci suvari alayi ve minbasi Cemil Cahid beyin komandir oldugu 9 cu Qafqaz piyada alayi kecdi 2 ci suvafri alayinin 1918 ci il iyunun 6 da 9 cu piyada alayinin ise iyunun 7 de Qazaxda qarsilanma merasimi oldu 5 ci Qafqaz diviziyasinin terkibine elave olaraq qaimmeqam podpolkovnik Osman beyin komandir oldugu 10 cu piyada alayi qaimmeqam Ehmed Rza beyin komandir oldugu 13 cu Qafqaz piyada alayi minbasi Abdulla beyin komandir oldugu 5 ci Qafqaz topcu alayi istehkam boluyu teleqraf taqimi sehiyye boluyu ve diger yardimci bolmeler daxil idi Diviziyada 330 zabit ve 7403 esger hemcinin 1939 bas heyvan var idi Esgerlerden 5277 si doyus hisselerinde 2126 si ise qeyri doyus hisse ve bolmelerinde xidmet edirdiler 5 ci firqenin siralarinin daha da mohkemlendirilmesi ve doyuslerde itkilerin yerinin berpasi ucun xidmete celb edilen azerbaycanli larin da bir hissesi onun alaylarinin terkibine verilmisdi Diviziyanin hisseleri Genceden baslayaraq Bakiya qeder davam eden doyuslerde istirak etmisdiler 1918 ci il iyunun 18 de diviziyanin 10 cu piyada alayi ermeni dasnak quvvelerine qarsi doyuslerde ilk itkilere meruz qalsa da quvveleri seferber etmekle qisa muddetde Bakiya qeder ugurlu doyusler apardi Qarameryemden baslayaraq Bakiya qeder Azerbaycan torpaqlarinin bolsevik ve dasnak quvvelerinden temizlenmesinin Nuru pasanin doyus planlarinin reallasdirilmasinin esas agirligi bu diviziyaninin uzerine dusmusdu Qafqaz Islam Ordusu komandani Nuru pasa bir nece defe bu diviziyanin doyus movqelerinde olmus onun esger ve zabitlerini qelebeye ruhlandirmaqla beraber bu diviziyanin Bakiya dogru ugurlu yurusunun Hebib bey Selimovun basciligi ile gence Baki demir yolu boyunca hereket eden Cenub qrupunun fealiyyeti ile uzlasdirilmasi ucun zeruri addimlar atmisdi 1918 ci il sentyabrin 14 de Baki ugrunda doyusde 5 ci Qafqaz diviziyasi esas zerbe quvvesi idi Diviziyanin emeliyyat tabeliyine verilmis hisseler sehere birinci daxil olmusdular Baki azad edildikden sonra Azerbaycan ordusunun formalasadirilmasini suretlendirmek ucun diviziyanin 9 cu piyada alayi 1 ci 10 cu piyada alayi ise 2 ci Azerbaycan piyada diviziyasinin terkibine daxil edildi Mudros barisiginin 1918 sertlerine esasen diviziya 1918 ci il noyabrin ortalarindan etibaren Azerbaycani terk etmeye basladi 20 ci esrin 30 cu illerinde Turkiyede soyadlarinin tetbiqi ile bagli olaraq Mursel pasa Baki soyadini qebul etmisdi Hemcinin baxAzerbaycan Xalq CumhuriyyetiEdebiyyatSuleyman M Nuru pasa B 2000 Buyuk harpte Baki yollarinda 5 Kafkaz Piyade firkasi 93 sayli Askeri Mecmuanin tarih kismi Istanbul 1936 Birinci dunya harbinde turk harbi Kafkaz cephesi 3 cu ordu harekti c 2 Ankara 1993 Yuceer Nasir Birinci dunya savasinda Osmanli ordusunun Azerbaycan ve Dagistan harekati Ankara 1996 IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Lider nesriyyat Baki 2004