Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bağlılıq nəzəriyyəsi — uzunmüddətli və qısamüddətli şəxsiyyətlərarası münasibətlərin dinamikasını təsvir etməyə çalışan psixoloji model.
Bununla belə, “bağlılıq nəzəriyyəsi münasibətlərin ümumi nəzəriyyəsi kimi formalaşmayıb. Bu, onların yalnız müəyyən bir tərəfinə təsir edir”: insanlar münasibətlərdə ağrıya necə reaksiya verirlər, məsələn, yaxınlarını təhdid edən təhlükə yarandıqda və ya onlardan ayrıldıqda. Əsasən, bağlılıq insanın özünə və başqalarına olan əsas inamını inkişaf etdirmək qabiliyyətindən asılıdır. Yeni doğulmuş körpələrdə motivasiya-davranış sistemi kimi bağlılıq uşaq narahat olduqda, qorunma və emosional dəstək alacağını gözlədiyi zaman əhəmiyyətli bir yetkin şəxsllə yaxınlıq axtarmağa yönəldir. Con Boulbi hesab edirdi ki, primatlarda körpələrin əhəmiyyətli böyüklərə bağlılığını inkişaf etdirmə meyli təkamülün nəticəsidir, çünki bağlılıq davranışı uşağın yırtıcılıq kimi təhlükələr qarşısında sağ qalmasını asanlaşdırırdı.
Bağlılıq nəzəriyyəsinin ən vacib prinsipi ondan ibarətdir ki, uğurlu sosial-emosional inkişaf üçün, xüsusən də öz hisslərini effektiv şəkildə tənzimləməyi öyrənmək üçün uşaq ən azı bir əhəmiyyətli bir böyük ilə münasibət qurmalıdır. Atalar və digər böyüklər uşağa qayğının böyük hissəsini təmin etsələr və kifayət qədər sosial əlaqə təcrübəsi təmin etsələr, eyni dərəcədə əsas fiqur olma ehtimalı ola bilər . Həssas bir yetkinin yanında uşaq ondan şəxsiyyətlərarası münasibətlər dünyasını araşdırmaq üçün "təhlükəsiz baza" kimi istifadə edəcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, “hətta yüksək həssas əhəmiyyətli böyüklər də uşağın siqnallarını yalnız zamanın 50 faizini başa düşürlər. Onların əlaqəsi ya sinxronlaşdırılmayıb, ya da heç uyğun gəlmir. Valideynlərin yorulduğu və ya diqqətinin dağıldığı müxtəlif vaxtlar olur. Evdə telefon zəng çalır və ya səhər yeməyi bişirmək lazımdır. Başqa sözlə, qarşılıqlı əlaqə prosesi kifayət qədər tez-tez pozulur. Ancaq yetkin insan həmişə yadda saxlamalıdır ki, bu çətinliklər öhdəsindən gələ bilər və həmişə özünü düzəldə bilər” .
Uşaqlar və onların əhəmiyyətli böyükləri arasında, hətta bu əhəmiyyətli böyüklər sosial qarşılıqlı əlaqədə diqqətli və həssas olmasalar da, əlavələr yaranır . Bunun mühüm nəticələri var. Yeni doğulmuş körpələrin gözlənilməz və ya soyuq münasibətləri tərk etmək imkanı yoxdur. Əksinə, belə münasibətlərə uyğunlaşmağa məcbur olurlar. 1960 və 1970-ci illərdə inkişaf psixoloqu Meri Eynsvort tərəfindən araşdırmalar göstərdi ki, uşaqlar, ilk növbədə, əhəmiyyətli bir yetkinlə qarşılıqlı əlaqədə olan ilk təcrübələrindən asılı olaraq fərqli bağlanma modellərinə sahib olacaqlar. Erkən bağlanma nümunələri fərdin sonrakı münasibətlərdə gözləntilərini formalaşdırır, lakin heç bir şəkildə müəyyən etmir. Nəticə etibarı ilə dörd müxtəlif bağlanma növü müəyyən edilmişdir: təhlükəsizlik, qaçınma, narahat-ambivalent, nizamsız.
Bağlılıq nəzəriyyəsi bu gün körpələrin davranışının öyrənilməsində və uşaqların psixi sağlamlığı, uşaqlıq müalicəsi və əlaqəli sahələrdə istifadə olunan dominant nəzəriyyəyə çevrilmişdir. Təhlükəsiz bağlanma, uşaqların yaxınlıq, emosional dəstək və müdafiə ehtiyaclarını ödəmək üçün əhəmiyyətli böyüklərə etibar edə biləcəklərini hiss etdikləri bir bağlılıq növüdür. Bu bağlanma tərzi ən sağlam və ən təsirli hesab olunur. Ayrılıq narahatlığı, körpələrin digərlərindən təcrid olunduqda hiss etdikləri şeydir. Narahat-ambivalent bağlılıq, körpənin əhəmiyyətli bir yetkindən ayrıldığı zaman ayrılma təhlükəsi hiss etdiyi, lakin baxıcının körpəyə qayıtdığı zaman özünü sakit və təhlükəsiz hiss etmədiyi bir əlaqədir. Qaçınma tərzi, uşağın müvafiq olaraq valideynlərindən qaçdığı bir bağlılıq növüdür. Qeyri-mütəşəkkil tip, bağlanma davranışının özü konstruksiyasının olmaması ilə formalaşır.
İstinadlar
- Waters, E., Corcoran, D. & Anafarta, M. (2005) 'Attachment, Other Relationships, and the Theory that All Good Things Go Together' Human Development 48:80-84
- Levy, Terry M., and Michael Orlans.
- Landa, S., & Duschinsky, R. (2013) «Crittenden’s dynamic-maturational model of attachment and adaptation.»
- Holmes, 1993
- Howe, D. (2011) Attachment across the life course, London: Palgrave
- Umemura, T., Jacobvitz, D., Messina, S. & Hazan, N. (2013) 'Do toddlers prefer the primary caregiver or the parent with whom they feel more secure?'
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bagliliq nezeriyyesi uzunmuddetli ve qisamuddetli sexsiyyetlerarasi munasibetlerin dinamikasini tesvir etmeye calisan psixoloji model Korpeler ve yeniyetmeler ucun bagliliq davranis sistemini ise salmaq muhum insan fiqurunun adeten valideynin yaxinligina nail olmaq demekdir Bununla bele bagliliq nezeriyyesi munasibetlerin umumi nezeriyyesi kimi formalasmayib Bu onlarin yalniz mueyyen bir terefine tesir edir insanlar munasibetlerde agriya nece reaksiya verirler meselen yaxinlarini tehdid eden tehluke yarandiqda ve ya onlardan ayrildiqda Esasen bagliliq insanin ozune ve basqalarina olan esas inamini inkisaf etdirmek qabiliyyetinden asilidir Yeni dogulmus korpelerde motivasiya davranis sistemi kimi bagliliq usaq narahat olduqda qorunma ve emosional destek alacagini gozlediyi zaman ehemiyyetli bir yetkin sexslle yaxinliq axtarmaga yoneldir Con Boulbi hesab edirdi ki primatlarda korpelerin ehemiyyetli boyuklere bagliligini inkisaf etdirme meyli tekamulun neticesidir cunki bagliliq davranisi usagin yirticiliq kimi tehlukeler qarsisinda sag qalmasini asanlasdirirdi Bagliliq nezeriyyesinin en vacib prinsipi ondan ibaretdir ki ugurlu sosial emosional inkisaf ucun xususen de oz hisslerini effektiv sekilde tenzimlemeyi oyrenmek ucun usaq en azi bir ehemiyyetli bir boyuk ile munasibet qurmalidir Atalar ve diger boyukler usaga qayginin boyuk hissesini temin etseler ve kifayet qeder sosial elaqe tecrubesi temin etseler eyni derecede esas fiqur olma ehtimali ola biler Hessas bir yetkinin yaninda usaq ondan sexsiyyetlerarasi munasibetler dunyasini arasdirmaq ucun tehlukesiz baza kimi istifade edecek Nezere almaq lazimdir ki hetta yuksek hessas ehemiyyetli boyukler de usagin siqnallarini yalniz zamanin 50 faizini basa dusurler Onlarin elaqesi ya sinxronlasdirilmayib ya da hec uygun gelmir Valideynlerin yoruldugu ve ya diqqetinin dagildigi muxtelif vaxtlar olur Evde telefon zeng calir ve ya seher yemeyi bisirmek lazimdir Basqa sozle qarsiliqli elaqe prosesi kifayet qeder tez tez pozulur Ancaq yetkin insan hemise yadda saxlamalidir ki bu cetinlikler ohdesinden gele biler ve hemise ozunu duzelde biler Usaqlar ve onlarin ehemiyyetli boyukleri arasinda hetta bu ehemiyyetli boyukler sosial qarsiliqli elaqede diqqetli ve hessas olmasalar da elaveler yaranir Bunun muhum neticeleri var Yeni dogulmus korpelerin gozlenilmez ve ya soyuq munasibetleri terk etmek imkani yoxdur Eksine bele munasibetlere uygunlasmaga mecbur olurlar 1960 ve 1970 ci illerde inkisaf psixoloqu Meri Eynsvort terefinden arasdirmalar gosterdi ki usaqlar ilk novbede ehemiyyetli bir yetkinle qarsiliqli elaqede olan ilk tecrubelerinden asili olaraq ferqli baglanma modellerine sahib olacaqlar Erken baglanma numuneleri ferdin sonraki munasibetlerde gozlentilerini formalasdirir lakin hec bir sekilde mueyyen etmir Netice etibari ile dord muxtelif baglanma novu mueyyen edilmisdir tehlukesizlik qacinma narahat ambivalent nizamsiz Bagliliq nezeriyyesi bu gun korpelerin davranisinin oyrenilmesinde ve usaqlarin psixi saglamligi usaqliq mualicesi ve elaqeli sahelerde istifade olunan dominant nezeriyyeye cevrilmisdir Tehlukesiz baglanma usaqlarin yaxinliq emosional destek ve mudafie ehtiyaclarini odemek ucun ehemiyyetli boyuklere etibar ede bileceklerini hiss etdikleri bir bagliliq novudur Bu baglanma terzi en saglam ve en tesirli hesab olunur Ayriliq narahatligi korpelerin digerlerinden tecrid olunduqda hiss etdikleri seydir Narahat ambivalent bagliliq korpenin ehemiyyetli bir yetkinden ayrildigi zaman ayrilma tehlukesi hiss etdiyi lakin baxicinin korpeye qayitdigi zaman ozunu sakit ve tehlukesiz hiss etmediyi bir elaqedir Qacinma terzi usagin muvafiq olaraq valideynlerinden qacdigi bir bagliliq novudur Qeyri mutesekkil tip baglanma davranisinin ozu konstruksiyasinin olmamasi ile formalasir IstinadlarWaters E Corcoran D amp Anafarta M 2005 Attachment Other Relationships and the Theory that All Good Things Go Together Human Development 48 80 84 Levy Terry M and Michael Orlans Landa S amp Duschinsky R 2013 Crittenden s dynamic maturational model of attachment and adaptation Holmes 1993 Howe D 2011 Attachment across the life course London Palgrave Umemura T Jacobvitz D Messina S amp Hazan N 2013 Do toddlers prefer the primary caregiver or the parent with whom they feel more secure