Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Qarşılıqlı təsir sabit sosial münasibətlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu qədər çoxmənalı məfhum altında nəyi nəzərdə tutacağımızı müəyyənləşdirməkdən başlamaq daha yaxşı olardı. Bu söz başqa elmlərdə və məişətdə istifadə olunmasının təsiri altında sosiologiyada da müxtəlif mənalarda işlədilir. Məsələn, əgər A-nın cəmiyyətdə tutduğu yer onun B-dən asılı olduğunu bildirirsə, onda deyirlər ki, A-nın B ilə müəyyən münasibətləri vardır. Bəzən deyirlər ki, A B-yə müəyyən münasibət bəsləyir, məsələn A B-yə qərəzlə yanaşır. "Münasibət" sözü həmçinin "nisbət" istilahı ilə eyni mənalı söz kimi də işlədilir. Məsələn, qüvvələrin qeyri-bərabər münasibəti (nisbəti). "İstehsal münasibətləri" ifadəsində "münasibət" sözü fərdin əmək bölgüsünə əsaslanan istehsal prosesinə cəlb edildiyi və fərddən asılı olmayan mürəkkəb və obyektiv asılılıqlar sistemini bildirir. Bir çox digər misallar da gətirərək göstərmək olar ki, "münasibət" sözünün başqa mənaları da vardır.
Lakin belə hesab edirlər ki, bu sözün iki ən mühüm mənası vardır:
- "Münasibət" istilahı A ilə B-nin müəyyən vəziyyətini (mövqeyini), onların şüurlu səylərinin və subyektiv niyyətlərinin iştirakı olmadan yaranan qarşılıqlı asılılıqlar vəziyyətini bildirir;
- Bu istilah A-nın B-yə nisbətən şüurlu və subyektiv müəyyənliyi olan hərəkəti, dərk edilən və subyektiv müəyyənliyə malik asılılıqdan yaranan hərəkətidir.
Birinci mənaya misal olaraq "istehsal münasibətlərini", ikinci mənaya isə dostluq münasibətlərin göstərmək olar. Mövcud metodoloji tendensiyalardan birinə əsasən sosiologiya hər şeydən əvvəl obyektiv münasibətlərlə məşğul olmalıdır. Bunun əksi olan tendensiyaya görə isə sosiologiyanın əsl vəzifəsi partnyorun və müəyyən münasibətin əmələ gəldiyi situasiyanın subyektiv müəyyənləşdirilməsindən yaranan münasibətləri öyrənməkdən ibarətdir.
Biz belə hesab edirik ki, sosial əlaqə həm bu, həm də digər növ münasibətlərdən yaranır. Odur ki, həm bu, həm də o biri növü əhatə edən kifayət qədər geniş tərif tərtib etmək olar. İki partnyorun (fərdləri və ya sosial qrupları), əlaqələndirici hissəni (münasibətin "platformasına" çevrilən hər hansı bir əşyanı, marağı, yönəlişliyi, ümumi dəyəri) və partnyorların bir-birinə nisbətən mütləq yerinə yetirməli olduqları vəzifələr, borclar və ya müəyyənləşdirilmiş funksiyalar məcmusunu əhatə edən müəyyən sabit sistemi sosial münasibət adlandırmaq olar. Başqa sözlərlə desək, sosial münasibət iki partnyor arasında müəyyən platforma əsasında normalaşdırılmış qarşılıqlı təsir sistemidir.
Onu da qeyd edək ki, "münasibət" istilahına biz burada danışıq dilində istifadə edildiyindən daha dar məna veririk. Biz bu isqilahı qeyri-formal da olsa, müəyyən normalarla məhdudlaşmış sabit sistemləri işarə etmək üçün saxlayırıq.
Sosial münasibətlər həmçinin vasitəli surətdə kontaktda olan adamlar arasında mövcud ola bilər, qarşılıqlı təsir isə vəzifənin subyektiv duyulması, münasibəti saxlamaq niyyəti vasitəsi ilə deyil, geniş vəzifəli təsisatlandırılmış müəssisələr vasitəsi ilə də həyata keçirilə bilər. Asılılıq anlayışı sosiologiyada mühüm rol oynayır, çünki asılılıqların təhlili qanunların yaradılmasının əsasını təşkil edir. Sual oluna bilər: özgəsinin davranışını formalaşdırmağın mümkünlüyündən yaranan sosial asılılıqlar özlərini təbiətdəki əşyalar, hadisələr və proseslər arasındakı asılılıqlar halında olduğu kimi öyrənməyə imkan verirmi? Proqnoz verməyə imkan yaradan asılılıq qanunlarını müəyyən etmək mümkündürmü? Bu problemi burada müzakirə etmək niyyətində olmayaraq, biz onu yalnız "asılılıq" anlayışının sosioloji təhlil üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu qeyd etmək məqsədilə xatırladırıq.
Onu da qeyd edək ki, burada biz ümumiyyətlə sosial asılılıqlar və sosial münasibətlərdən danışırdıq və "sosial" keyfiyyətin əlavə edilməsi mühüm fərqin olduğunu nəzərdə tutur. İndi isə sosial münasibətlərin araşdırılmasına qayıdaq və belə, bir sual verək, bu məfhum və asılılıq arasında bərabərlik işarəsi qoymaq olarmı? Əlbəttə, yox. Asılılıq sosial münasibətlərin müəyyən elementidir, lakin yeganə element deyil. Sosial münasibətlər partnyorlar arasında əlaqələndirici hissə və vəzifələrin xarakterindən irəli gələn müəyyən asılılığın yarandığı mürəkkəb sistemdir, lakin münasibət asılılıqlar sistemindən həm də geniş olan bir şeydir. Danışıq dilində biz deyirik ki, asılılıq insanları birləşdirən münasibətlərdən biridir. Bu yalnız müxtəsər ifadə vasitəsidir. A ilə B-nin xidməti asılılıq münasibətləri ilə bağlı olduğunu dedikdə nəzərdə tuturuq ki, A B-yə nisbətən yuxarı vəzifə tutan şəxsdir, onlar A-nın rəhbər, B-nin isə tabe şəxs olduqları münasibətdə partnyordurlar; onların arasında əlaqələndirici hissə müəyyən növ təsisatlandırılmış fəaliyyətdən ibarətdir; bir-birinə nisbətən qarşılıqlı vəzifələri çərçivəsində onlar hansısa məsələləri reallaşdırırlar və bu əmək bölgüsündə A rəhbər funksiyaları yerinə yetirir. Xidməti asılılıq bu sistemin elementlərindən biridir, çünki onların münasibətlərində xidməti asılılıqdan nə isə əhəmiyyətli dərəcədə böyük bir şey vardır.
Münasibətlər nəzəriyyəsi ümumi sosiologiyanın mühüm sahəsidir. O, qrup və. digər sosial topluları birləşdirən sosial əlaqənin əsas tərkib hissəsidir.
Mənbə
- http://socnauka.ru/?p=359 2016-03-04 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qarsiliqli tesir sabit sosial munasibetlerin yaranmasina getirib cixarir Bu qeder coxmenali mefhum altinda neyi nezerde tutacagimizi mueyyenlesdirmekden baslamaq daha yaxsi olardi Bu soz basqa elmlerde ve meisetde istifade olunmasinin tesiri altinda sosiologiyada da muxtelif menalarda isledilir Meselen eger A nin cemiyyetde tutdugu yer onun B den asili oldugunu bildirirse onda deyirler ki A nin B ile mueyyen munasibetleri vardir Bezen deyirler ki A B ye mueyyen munasibet besleyir meselen A B ye qerezle yanasir Munasibet sozu hemcinin nisbet istilahi ile eyni menali soz kimi de isledilir Meselen quvvelerin qeyri beraber munasibeti nisbeti Istehsal munasibetleri ifadesinde munasibet sozu ferdin emek bolgusune esaslanan istehsal prosesine celb edildiyi ve ferdden asili olmayan murekkeb ve obyektiv asililiqlar sistemini bildirir Bir cox diger misallar da getirerek gostermek olar ki munasibet sozunun basqa menalari da vardir Lakin bele hesab edirler ki bu sozun iki en muhum menasi vardir Munasibet istilahi A ile B nin mueyyen veziyyetini movqeyini onlarin suurlu seylerinin ve subyektiv niyyetlerinin istiraki olmadan yaranan qarsiliqli asililiqlar veziyyetini bildirir Bu istilah A nin B ye nisbeten suurlu ve subyektiv mueyyenliyi olan hereketi derk edilen ve subyektiv mueyyenliye malik asililiqdan yaranan hereketidir Birinci menaya misal olaraq istehsal munasibetlerini ikinci menaya ise dostluq munasibetlerin gostermek olar Movcud metodoloji tendensiyalardan birine esasen sosiologiya her seyden evvel obyektiv munasibetlerle mesgul olmalidir Bunun eksi olan tendensiyaya gore ise sosiologiyanin esl vezifesi partnyorun ve mueyyen munasibetin emele geldiyi situasiyanin subyektiv mueyyenlesdirilmesinden yaranan munasibetleri oyrenmekden ibaretdir Biz bele hesab edirik ki sosial elaqe hem bu hem de diger nov munasibetlerden yaranir Odur ki hem bu hem de o biri novu ehate eden kifayet qeder genis terif tertib etmek olar Iki partnyorun ferdleri ve ya sosial qruplari elaqelendirici hisseni munasibetin platformasina cevrilen her hansi bir esyani maragi yonelisliyi umumi deyeri ve partnyorlarin bir birine nisbeten mutleq yerine yetirmeli olduqlari vezifeler borclar ve ya mueyyenlesdirilmis funksiyalar mecmusunu ehate eden mueyyen sabit sistemi sosial munasibet adlandirmaq olar Basqa sozlerle desek sosial munasibet iki partnyor arasinda mueyyen platforma esasinda normalasdirilmis qarsiliqli tesir sistemidir Onu da qeyd edek ki munasibet istilahina biz burada danisiq dilinde istifade edildiyinden daha dar mena veririk Biz bu isqilahi qeyri formal da olsa mueyyen normalarla mehdudlasmis sabit sistemleri isare etmek ucun saxlayiriq Sosial munasibetler hemcinin vasiteli suretde kontaktda olan adamlar arasinda movcud ola biler qarsiliqli tesir ise vezifenin subyektiv duyulmasi munasibeti saxlamaq niyyeti vasitesi ile deyil genis vezifeli tesisatlandirilmis muessiseler vasitesi ile de heyata kecirile biler Asililiq anlayisi sosiologiyada muhum rol oynayir cunki asililiqlarin tehlili qanunlarin yaradilmasinin esasini teskil edir Sual oluna biler ozgesinin davranisini formalasdirmagin mumkunluyunden yaranan sosial asililiqlar ozlerini tebietdeki esyalar hadiseler ve prosesler arasindaki asililiqlar halinda oldugu kimi oyrenmeye imkan verirmi Proqnoz vermeye imkan yaradan asililiq qanunlarini mueyyen etmek mumkundurmu Bu problemi burada muzakire etmek niyyetinde olmayaraq biz onu yalniz asililiq anlayisinin sosioloji tehlil ucun ne qeder ehemiyyetli oldugunu qeyd etmek meqsedile xatirladiriq Onu da qeyd edek ki burada biz umumiyyetle sosial asililiqlar ve sosial munasibetlerden danisirdiq ve sosial keyfiyyetin elave edilmesi muhum ferqin oldugunu nezerde tutur Indi ise sosial munasibetlerin arasdirilmasina qayidaq ve bele bir sual verek bu mefhum ve asililiq arasinda beraberlik isaresi qoymaq olarmi Elbette yox Asililiq sosial munasibetlerin mueyyen elementidir lakin yegane element deyil Sosial munasibetler partnyorlar arasinda elaqelendirici hisse ve vezifelerin xarakterinden ireli gelen mueyyen asililigin yarandigi murekkeb sistemdir lakin munasibet asililiqlar sisteminden hem de genis olan bir seydir Danisiq dilinde biz deyirik ki asililiq insanlari birlesdiren munasibetlerden biridir Bu yalniz muxteser ifade vasitesidir A ile B nin xidmeti asililiq munasibetleri ile bagli oldugunu dedikde nezerde tuturuq ki A B ye nisbeten yuxari vezife tutan sexsdir onlar A nin rehber B nin ise tabe sexs olduqlari munasibetde partnyordurlar onlarin arasinda elaqelendirici hisse mueyyen nov tesisatlandirilmis fealiyyetden ibaretdir bir birine nisbeten qarsiliqli vezifeleri cercivesinde onlar hansisa meseleleri reallasdirirlar ve bu emek bolgusunde A rehber funksiyalari yerine yetirir Xidmeti asililiq bu sistemin elementlerinden biridir cunki onlarin munasibetlerinde xidmeti asililiqdan ne ise ehemiyyetli derecede boyuk bir sey vardir Munasibetler nezeriyyesi umumi sosiologiyanin muhum sahesidir O qrup ve diger sosial toplulari birlesdiren sosial elaqenin esas terkib hissesidir Menbehttp socnauka ru p 359 2016 03 04 at the Wayback Machine